"आगरा" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

| नगरको नाम = आगरा

| प्रकार = जिल्ला

| latd = 27.18

| longd= 78.02

| प्रदेश = उत्तर प्रदेश

| जिल्ला =

| शासक पद = [[उपायुक्त]]

| शासकको नाम =

| शासकको नाम 2 = [[राम शंकर कठेरिय, प्रॊफ़. (डाँ.)]]

| उचाई = 171

| जनगणनाको वर्ष = २००१

| जनगणना स्तर =

| जनसंख्या = 1,400,000

| घनत्व =

| क्षेत्रफल =

| दूरभाष कोड = 91-562

| पिनकोड = 282XXX

| वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = UP 80

| unlocode =

| टिप्पणीहरू = |

'''आगरा''' [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]]को एक जिल्ला शहर अनि तहसील छ। [[ताजमहल]] आगराको पहचान छ र यो [[यमुना नदी|यमुना]] [[नदी]]का किनार बसेको छ आगरा २७.१८° उत्तर ७८.०२° पूर्वमा यमुना नदीका तटमा स्थित छ। समुद्र-तलदेखि यसको औसत उचाई क़रीब १७१ मीटर (५६१ फ़ीट) छ। यो उत्तरमा मथुरा, दक्षिणमा धौलपुर, पूर्वमा फेरिोज़ाबाद, शिकोहाबाद, दक्षिणपूर्वमा फ़तेहाबाद र पश्चिममा भरतपुरदेखि घिरा भएको छ। आगरा [[उत्तर प्रदेश]]को तेस्रो सबैभन्दा ठूलो शहर छ।

आगरा एक ऐतिहासिक नगर छ, जसका प्रमाण यो आफ्नो चारहरूतर्फ समेटेको छ।त्यस्तो त आगराको इतिहास मुख्य रूपले मुगल कालदेखि जानिन्छ तर यसको सम्बन्ध महिर्शि अन्गिरादेखि छ जो १००० वर्श ईसा पूर्व भएका थिए। [[इतिहास]]मा पहिलो ज़िक्र आगराको [[महाभारत]]का समयदेखि मानिन्छ, जब यसलाई अग्रबाण वा ''अग्रवन''का नामले सम्बोधित गरिन्थ्यो। भन्दछन् कि पहिला यो नगर आयॅग्रहका नामले पनि जानिन्थ्यो। तौलमी पहिलो ज्ञात व्यक्ति थियो जसले यसलाई आगरा नामले सम्बोधित गरे।

आगरा शहरलाई [[सिकंदर लोदी]]ले सन् [[1506]] ई.मा बसाया थियो। आगरा [[मुगल|मुगल साम्राजय]]को चहेती जग्गा थियो। आगरा [[1526]]देखि [[1658]]सम्म मुग़ल साम्राज्यको राजधानी रह्यो। आज पनि आगरा मुग़लकालीन इमारतहरू जस्तै - [[ताजमहल|ताज महल]], [[आगराको रातो किला|लाल किला]], [[फ़तेहपुर सीकरी]] आदिको वजहदेखि एक विख्यात पर्यटन-स्थल छ। यी तीनहरू इमारतहरू [[यूनेस्को विश्व धरोहर स्थल]]को सुचीमा सामेल छन्। [[बाबर]] (मुग़ल साम्राज्यको जनक)ले यहाँ चौकोर (आयताकार एवं वर्गाकार) बाग़हरूको निर्माण गराए।

सन् २००१को जनगणनाका अनुसार, आगराको जनसंख्या १,२५९,९७९ छ। आगराको जनसंख्याको ५३% पुरूष र ४७% महिलाहरू छन्। यहाँको औसत साक्षरता दर ६५% छ, जसमा ७६% पुरुष र ५३% महिलाहरू साक्षर छन्। यो राष्ट्रीयराष्ट्रिय औसत ५९.५% भन्दा अधिक छ। आगराको ११% जनसंख्या ६ वर्षदेखि तलका बच्चाहरूको छ।

आगरेको [[ताजमहल]], [[शाहजहाँ]]को प्रिय बेगम़ [[मुमताज महल]]को मकबरा, विश्वको सबैभन्दा प्रसिद्ध इमारतहरू मेदेखि एक छ। यो विश्वका [[नये ७ अजूबे|नये ७ अजूबों]] मध्येको एक छ र आगराको तीन [[विश्व सांस्क्रतिक धरोहर|विश्व सांस्क्रतिक धरोहरहरू]] मेदेखि एक छ। अन्य दुई धरोहरहरू [[आगरा किला]] र [[फतेहपुर सीकरी]] छ।

इसका [[1653]]मा निर्माण पूरा भएको थियो। यो [[मुगल]] [[बादशाह]] [[शाहजहाँ]]ले आफ्नो बेगम [[मुमताज महल]]को यादमा बनाए। पूरा श्वेत संगमर्मरमा तराशा भयो, यो भारसम्मो नैं छैन विश्वको पनि अत्युत्तम कृति छ। पूर्णतया सममितीय स्मारकका बन्नमा बाइस वर्ष लागोस् (1630-1652), अनि बीस हजार कारीगरहरूको अथक मेहनत पनि। यो मुगल शैलीका चार बागका साथ स्थित छ। फारसी वास्तुकार त्यस्ताद ईसा खांका दिशा निर्देशमा यसलाई [[यमुना नदी|यमुना]] नदीका किनारमा बनाइएको छ। यसलाई मृगतृष्णा रूपमा [[आगराको किला|आगराका किले]]देखि हेर्न सकिन्छ, जहाँदेखि शाहजहाँ जीवनका अन्तिम आठ वर्षहरूमा, आफ्नो पुत्र [[अनिंगज़ेब]] द्वारा कैद गरिनमा देखा गर्थ्यो। यो सममितिको आदर्श नमूना छ, जो कि केही दूरीदेखि हेर्नमा हावामा तैरता भयो प्रतीत हुन्छ। यसका मुख्य द्वारमा [[कुरआन]]को आयतहरू आफूी भएका हुन्। त्यसको माथि बाइस साना गुम्बद छन्, जो कि यसका निर्माणका वर्षहरूको संख्या बताउँछन्। ताजलाई एक लालबलुआ पत्थरका चबूतरेमा बनेका श्वेत संगमर्मरका चबूतरेमा बनाइएको छ। ताजको सर्वाधिक सुन्दरता, यसका इमारसम्मा बराबर उँचा महान गुम्बदमा बसी छ। यो 60 फीट व्यास का, 80 फीट ऊंचा छ। यसका तल नैं मुमताजको कब्र छ। यसका बराबर हीमा शाहजहाँको पनि कब्र छ। भित्री क्षेत्रमा रत्नहरू अनि बहुमूल्य पत्थरहरूको कार्य छ।

खुलने समय : ६ प्रातःदेखि ७:३० साँयः (शुक्रवार बन्द)

=== आगराको किला ===

{{main|आगराको किला}}

आगराको एक अन्य [[विश्व धरोहर स्थल]] छ आगराको किला। यो आगराको एक प्रधान निर्माण छ, जो शहरका बीच सर उठाए खड़ा छ। यसलाई कहिले कभार रातो किला भि भनिन्छ। यो [[अकबर]] द्वारा [[1565]]मा बनाइएको थियो। पछि [[शाहजहाँ]] द्वारा यस किल्लाको पुनरोद्धार रातो बलुआ पत्थरदेखि गराइएको, अनि यसलाई किल्लादेखि प्रासादमा बदलिएको छ। यहाँ [[संगमर्मर]] र [[पीट्रा ड्यूरा]] नक्काशीको क्महीन कार्य गरिएको छ। यस किल्लाको मुख्य इमारतहरूमा [[मोती मस्जिद]], [[दीवान-ए-सामान्य]], [[दीवान-ए-खास]], [[जहाँगीर मह्ल]], [[खास महल]], [[शीश महल]] एवं [[मुसम्मन बुर्ज]] आउँछन्।

महान मुगल सम्राट [[अकबर]]ले यसलाई [[1565]]मा बनाए, जसमा त्यसको पौत्र [[शाहजहाँ]]का समयसम्म निर्माण कार्य बढ़्दै रहे। यस किल्लाका निषिद्ध क्षेत्रहरूमा भित्री छिपा भयो स्वर्ग जस्तो स्थान छ। यो किला अर्ध-चन्द्राकार छ, जो पूर्वमा केही चपटा छ, नजीकको सीधी देवल नदीतर्फ वाली छ। यसको पूर्ण परिधि छ 2.4 किलो मीटर, जो दोहरिया परकोटे वाली किलेनुमा चहारदेवलीदेखि घिरी छ। यस देवलमा साना अन्तरालहरूमा बुर्जीहरू छन्, जिनपर रक्षा छानाहरू बनेका छन्। यस देवललाई ओएक 9 नीटर चौड़ी अनि 10 मीटर गहरी खाड़लले घेरेको छ।

[[शिवाजी]] यहाँ 1666मा पुरंदर सन्धि हेतु आएका थिए। तिनको यादमा एक बड़ि मूर्ति यहाँ स्थापित छ। यो किला मुगल स्थापत्य कलाको एक जीवंत उदाहरण छ। यहीं देखि्दछ, कसरी उत्तर भारतीय दुर्ग शैली दक्षिणदेखि पृथक थियो। दक्षिण भारतमा अनेकहरू दुर्ग छन्, जसमा भन्दा अधिकांश सागर तटमा छन्।

बुलंद ढोका वा 'उदात्त प्रवेश द्वार' महान मुगल सम्राट द्वारा बनाइएको थियो,बुलंद ढोका 52 कदमदेखि संपर्क गरेकोछ.बुलंद ढोका 53.63 मीटर उँचा र 35 मीटर चौड़ा छ. यो रातो र शौकीन बलुआ पत्थरदेखि बनाएको छ, नक्काशी र कालो र सेतो संगमरमर द्वारा सजाया.बुलंद ढोकाका मध्य चेहरियामा एक शिलालेख अकबर धार्मिक समझको दायरा दर्शाउँदछ.

{{main|एतमादुद्दौलाको मकबरा}}

सम्राज्ञी [[नूरजहाँ]]ले [[एतमादुद्दौलाको मकबरा]] बनाए। यो त्यसको पिता घियास-उद-दीन बेग़, जो जहाँगीरका दरबारमा मंत्री पनि थिए,को यादमा बनाइएको थियो। मुगल कालका अन्य मकबरहरूदेखि अपेक्षाकृत सानो हुने से, यसलाई धेरै बार श्रङ्गारदान पनि भनिन्छ। यहाँका बाग, पीट्रा ड्यूरा पच्चीकारी, अनि धेरै घटक [[ताजमहल]]देखि मिल्दै छन्।

[[जामा मस्जिद (आगरा)|जामा मस्जिद]] एक विशाल मस्जिद छ, जो शाहजहाँको पुत्री, शाहजा़दी [[जहाँआरा बेगम़]]लाई समर्पित छ। यसको निर्माण १६४८मा भएको थियो, र यो आफ्नो मीनार रहित ढाँचे तथा विषेश प्रकारका गुम्बदका लागि जानी जान्छ।

=== चीनीको रोजा ===

[[चीनीको रोजा]] [[शाहजहाँ]]का मंत्री, [[अल्लामा अफज़ल खान शकरउल्ला शिराज़]],लाई समर्पित छ र आफ्नो [[पारसी शिल्पकार|पारसी शिल्पकारी]] भएका चमकिला निला रंगका गुम्बदका लागि दर्शनीय छ।

भारसम्मो सबैभन्दा पुराना [[मुग़ल उद्यान]], [[रामबाग]], मुग़ल शासक [[बाबर]]ले सन् [[१५२८]]मा बनाए। यो उद्यान [[ताजम़हल]]देखि २.३४ किमी. टाड़ा उत्तर दिशामा स्थित छ।

स्वामीबाग समाधि हुजूर [[शिव दयाल सिंह|स्वामी महाराज]] (श्री शिव दयाल सिंह सेठ)को स्मारक/ समाधि छ। यो नगरका बाह्य क्षेत्रमा छ, जसलाई [[स्वामी बाग]] भन्दछन्। ती [[राधास्वामी मत]]का संस्थापक थिए। तिनको समाधि तिनको अनुयाइहरूका लागि पवित्र छ। यसको निर्माण [[सन् १९०८|1908]]मा आरम्भ भएको थियो, र भन्दछन्, कि यो कहिले समाप्त छैनगा। यसमा पनि श्वेत संगमर्मरको प्रयोग भएको छ। साथै नक्काशी अनि बेलबूटहरूका लागि रङ्गीन संगमर्मर अनि केही अन्य रङ्गीन पत्थरहरूको प्रयोग गरिएको छ। यो नक्काशी अनि बेल बूटे एकदम जीवंत लाग्दछन्। यो भारत भरमा कहीं छैन देखि्दछन्। पूण भएमा यस समाधिमा एक नक्काशीकृत गुम्बद शिखरका साथ एक महाद्वार हुनेछ। यसलाई कहिले कभार अर्को ताज पनि भनिन्छ।

=== सिकंदरा (अकबरको मकबरा) ===

[[आगरा किले|आगरा किला]]देखि मात्र १३ किलोमीटरको दूरी पर, [[सिकंदरा,आगरा|सिकंदरा]]मा महान [[मुगल]] सम्राट [[अकबर]]को मकबरा छ। यो मकबरा त्यसको व्यकतित्वको पूर्णतालाई दर्शाउँदछ। सुन्दर वृत्तखंडका आकारमा, रातो बलुआ-पत्थरदेखि निर्मित यो विशाल मकबरा हरिया भरे उद्यानका बीच स्थित छ। अकबरले स्वयं नैं आफ्नो मकबरेको रूपरेखा तैयार गरवाई थियो र स्थानको चुनाव पनि त्यसले स्वयं नैं गरेको थियो। आफ्नो जीवनकालमा नैं आफ्नो मकबरेको निर्माण गरवाना एक [[तुर्की]] प्रथा थियो, जसको [[मुगल]] शासकुन्ले धर्मको प्रकार पालन गरे। अकबरका पुत्र [[जहाँगीऱ]]ले यस मकबरेको निर्माण कार्य १६१३मा सम्पन्न गराए।

[[मरियम मकबरा]], अकबरको ईसाई बेग़मको मकबरा छ, जो आगरा र सिकन्दराका बीचमा छ।

* [http://agra.nic.in/ राष्ट्रीयराष्ट्रिय सूचना केन्द्र द्वारा बनायी गयी आगरेको आधिकारिक जालस्थल]