"सिंह" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

सा हिज्जे मिलाउँदै
सा हिज्जे मिलाउँदै
पङ्क्ति ३९:
 
== संज्ञा ==
कतिपय रोमांस भाषाहरूमा सिंहको नाम मिल्दाजुल्दा हुन्छन्, यो [[लेटिन|ल्याटिन]] शब्द ''लियो (leo)'' से व्युत्पन्न भएको हो। {{cite book | author=Simpson DP | title=Cassell's Latin Dictionary | publisher=Cassell Ltd. | year=1979 | edition=5th | location=London | pages=883 | isbn=0-304-52257-0}}</ref> यसको लागि [[प्राचीन यूनानी|प्राचीन ग्रीक]] शब्द हो ''λέων'' (''लिओन (leon)'' ).<ref name="Liddell 1980">{{cite book | author=[[Henry George Liddell|Liddell, Henry George]] and [[Robert Scott (philologist)|Robert Scott]] | year=1980 | title=[[A Greek-English Lexicon]] (Abridged Edition) | publisher=[[Oxford University Press]] | location=United Kingdom | isbn=0-19-910207-4}}</ref> [[हिब्रू भाषा|हिब्रू]] शब्द ''लावी (lavi)'' (לָבִיא) पनि सम्बंधित हुन सक्छ, {{Cite encyclopedia| title=Lion|encyclopedia=Oxford English Dictionary|editor=Simpson, J., Weiner, E. (eds)| year=1989 |edition= 2nd edition| location=Oxford |publisher=Clarendon Press|id=ISBN 0-19-861186-2}}</ref> साथै, [[प्राचीन मिस्री|प्राचीन इजिप्त]]को शब्द ''rw'' पनि सम्बंधित हुन सक्छ. {{cite web |url=http://www.yourdictionary.com/ahd/l/l0190400.html |title= yourdictionary.com |archiveurl=http://web.archive.org/web/20070826092840/http://www.yourdictionary.com/ahd/l/l0190400.html |archivedate=2007-08-26}} जस्तो कि अन्य प्राचीन लिपियहरूमा दिइएको हो, प्राचीन मिस्रीमा केवल व्यंजन लेखियो छन्. 'l' र 'r'को बीचमा कोई विभेदन हैन गर््यो है।</ref> यो धेरै प्रजातिहरू हरूमा एक हो, जिन्हें अठारवीं शताब्दीमा [[Carl Linnaeus|लिनियस]]को द्वारा आफ्नो कार्य [[कार्ल लिनिअस|सिस्टेमा नेचुरी]]मा मूल रूप से ''फेलिस लियो''को रूपमा वर्णित गर््यो.<ref name="Linn1758">{{cite book|last=Linnaeus |first=Carolus |authorlink=Carl Linnaeus |title=Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. |publisher=Holmiae (Laurentii Salvii) |year=1758 |pages=41 |url=http://www.biodiversitylibrary.org/page/726936 |accessdate=2008-09-08 |language=Latin |volume=1 |edition=10th}}</ref> यसको वैज्ञानिक पदनामको वंशावली घटक, ''पेन्थेरा लियो'' , अक्सर ग्रीक शब्दहरू ''pan'' - ("सभी (all)") र ''ther'' ("जनावर (beast)")से व्युत्पन्न मानिन्छ, तर यो एक [[लोक व्युपत्ति|लोक संज्ञा]] हुन सक्छ. यद्यपि यो साहित्यिक भाषाहरूको माध्यम से अङ्ग्रेजीमा आयो, ''पेन्थेरा'' संभवतया [[पूर्वी एशिया]] उत्पत्तिको शब्द हो, जसको अर्थ हो, "पीला जनावर", या "सफेद-पीला जनावर". {{cite web | url=http://www.etymonline.com/index.php?term=panther | title="Panther" | work=Online Etymology Dictionary | publisher=Douglas Harper | accessdate=2007-07-05}}</ref>
 
== वर्गीकरण र विकास ==
पङ्क्ति ८६:
 
==== सफेद सिंह ====
[[चित्र:White Lion.jpg|thumb|right|सफेद सिंह एक अप्रभावी जीनको कारण आफ्नो रंग प्राप्त गर्छन्; यिनीहरू उपप्रजाति पेंथेरा लियो क्रुजेरीको दुर्लभ रूप हुन् .]] सफेद सिंह एक विशिष्ट उप प्रजाति छैन, तर एक आनुवंशिक स्थिति, ल्युकिस्मको विशिष्ट रूप हो,<ref name="zoos_encyclopedia"/> जुन रंगमा पीलेपनको कारण हुन्छ जस ले/संग/भन्दा सफेद बाघ जस्तो रंग प्राप्त हुन्छ; यो स्थिति मिलानीकरणको समान हो, जुन काले पेन्थर्सको कारण हो. उनी अल्बिनोस हुदैनन्, उनिको आँखों र त्वचामा सामान्य अभिरंजन हुन्छ, सफेद ट्रांसवाल सिंह ''(पेन्थेरा लियो क्रुजेरी)'' कहिलेकाँही पूर्वी दक्षिणी अफ्रीकामा [[क्रूजर राष्ट्रिय उद्यान]] र पास नैको [[टिम्बावती प्राइवेट गेम रिजर्व|तिम्बावती निजी खेल रिजर्व]]मा अगाडी आये, तर सामान्यतया उसलाइ [[कैद (जनावर)|कैद]]मा राखइन्छ, जहाँ प्रजनक सोच समझ कर उनिको चयन गर्छन्. उनिको शरीरमा एक असामान्य क्रीम रंगको आवरण एक [[अप्रभावी जीन]]को कारण हुन्छ. {{cite book |last=McBride |first=Chris |title=The White Lions of Timbavati |year=1977 |publisher=E. Stanton |location=Johannesburg |isbn= 0-949997-32-3 }}</ref> कथित रूप से, उसलाइ [[कैन्ड शिकार|कैंड शिकार]]को समयमा ट्रोफीजको मारनेको लागि काममा लिउनको लागि दक्षिणी अफ्रीकामा शिविरहरूमा प्रजनित गर््यो. {{cite book |last=Tucker|first=Linda |title=Mystery of the White Lions—Children of the Sun God|year=2003 |publisher=Npenvu Press|location=Mapumulanga |isbn= 0-620-31409-5}}</ref> सफेद सिंहको अस्तित्वको पुष्टि बीसवीं सदीको अंतमा नै भयो. सैकडों वर्ष पहिलेको लिए, सफेद सिंहलाई दक्षिणी अफ्रीकामा केवल काल्पनिक कथाओंको एक भाग मानयोजान्थ्यो, यस्तो मानयोजान्थ्यो कि जंतुको सफेद [[रोवाँ|खाल]] सबै प्राणियहरूमा राम्रोईको प्रतिनिधित्व गर्छ. साइटिंगको सबै ले/संग/भन्दा पहिले 1900को प्रारंभमा रिपोर्ट गर््यो, र यो लगभग 50 साल सम्म अनियमित रूप से जारी रही, जब 1975मा सफेद सिंह शावकको व्यर्थ पदार्थहरूलाई तिम्बावती गेम रिजर्वमा पाइयो.<ref name="whitelion">[115] ^ [http://www.lairweb.org.nz/tiger/lions.html यो दुर्लभ सफेद सिंह] 20 सेप्टेम्बर, 2007को पुनः प्राप्त</ref>
 
== जीवविज्ञान र व्यवहार ==
पङ्क्ति १०३:
 
=== प्रजनन र जीवन चक्र ===
[[चित्र:Lions mating Denver Zoo.jpg|thumb|left|एक पल्ट संभोगको समयमा, एक जोडा धेरै दिनहरू सम्म प्रतिदिन 20 से 40 पल्ट मैथुन कर सक्छ.]]अधिकांश सिंहनियां चार सालको उम्रमा प्रजनन गर्छं,<ref name="Schaller29">[164] ^ स्कालर, पी. 29</ref> सिंह वर्षको कुनै विशेष समयमा [[संभोग|सम्भोग]] हैन गर्छन्, र मादाहरू [[एस्ट्रस चक्र#आवृति|बहुअंडक (पोलीएस्ट्रस)]] हुन्छं.<ref name="Schaller174">[165] ^ स्कालर, पी. 174</ref> अन्य बिरालोहरूको तरह, नर सिंहको शिश्न (लिंग)मा कांटे हुन्छन् जुन पछिको र मुडे हुन्छन्. शिश्न से वापस बाहिर आते समय यिनीहरू कांटे मादाको योनीको दीवारहरूलाइ रगडते छन्, जसको कारण अंडोत्सर्जन हुन्छ. {{cite book |last=Asdell |first=Sydney A. |title=Patterns of mammalian reproduction |year=1993|origyear= 1964 |publisher=Cornell University Press|location=Ithaca |isbn=978-0-8014-1753-5}}</ref> एक सिंहनी जब [[एस्ट्रस चक्र|उष्मि]]त हुन्छ त त्यो एक भन्दा अधिक सिंहहरूको साथ सम्भोग गरन सक्छ;<ref name="Schaller142">[168] ^ स्कालर पी. 142</ref> एक संभोग चक्रको समयमा, जुन धेरै दिनहरू सम्म चलता हो, जोडा प्रतिदिन बीस से चालीस पल्ट सम्बन्ध बनयोसक्छ र र खान छोड पनि सक्छसिंह कैदमा धेरै अच्छी जस्तै/तरिका से प्रजनन गर्छन्. औसत गर्भावधि 110 दिनहरूको आसपास हो,<ref name="Schaller174"/> पोथी एक एकांत गुफा (डेन) (जो एक झाडी, ईखको बिस्तर, एक गुफा या कोई अन्य आश्रय से युक्त क्षेत्र हुन सक्छ)मा एक से चार शावकोंको समूहको जन्म देती हो, सामान्यतया शेष प्राइड से दूर जाएर बच्चहरूलाइ जन्म देती है। जब सम्म शावक असहाय हुन्छन्, त्यो आफु आफैको शिकार बनती हो, र उनी स्थानको करीब बनी रहन्छ जहाँ शावकहरूलाइ राखाइएको छ.<ref name="Scott">[170] ^ स्कट, जोनाथन; स्कट, एंजेला. (2002), ''बिग केट डायरी: लायन '' पी. 45</ref> शावक आफु नेत्रहीन पैदा हुन्छन् -उनिको आँखें जन्मको लगभग एक सप्ताह सम्म खुलती छैनन्, उनिको वजन जन्मको समय 1.2-2.1 किलोग्राम (2.6–4.6&nbsp;lb) हुन्छ, उनी लगभग असहाय हुन्छन्, जन्मको एक दुई दिन पछि रेंगने लागछन, र लगभग तीन सप्ताह पछि चलना शुरू गर्छन् <ref name="Schaller143">[171] ^ स्कालर, पी. 143</ref> सिंहनी एक महिनामा धेरै पल्ट आफ्नो शावकहरूलाइ घाँटी से पकड कर एक एक गरएर नए डेनमाले जान्छ, यस्तो एक नै स्थानमा बने रहउन से बचनेको लागि गरिन्छ ताकि शिकारी उनिको शावकहरूलाइ नोकसान न पहुंचाए.<ref name="Scott"/> साधारण तरिकामा मां आफैलाई एकीकृत गर्दैन र उनको शावक छ से आठ सप्ताहको आयुमा प्राइडमा लौट जाछन. [173] ^ स्कट, जोनाथन, स्कट, एंजेला. पी. 45</ref> हालाँकि, कहिलेकाँही प्राइडमा उनी जल्दी आ जाछन विशेष रूप से जब अन्य सिंहनिहरूले पनि समान समयमा शावकहरूलाइ जन्म दिया हो. उदाहरणको लिए, एक प्राइडमा सिंहनी आफ्नो प्रजनन चक्रको अक्सर तुल्यकालन गर्छ ताकि उनी साना बच्चोको बढने र दूध पीनेमा मदद कर सके (जब शावक प्रारम्भिक अवस्था से निकलकर आफ्नो मां से अलग हो जाछन), जुन प्राइडमा कुनै पनि या सबै मादाओंको दूध पीते छन्. यसको वाहेक, जन्मको तुल्यकालनको फाइदा हो कि शावकहरूको आकार अंतमा लगभग एक नै रहइन्छ र यस प्रकार से उनिको अस्तित्वको सम्भावनाहरू लगभग बराबर हुन्छं. यदि एक सिंहनी दोस्रो सिंहनीको दुई महिना बाद बच्चहरूलाइ जन्म देती हो, [[चित्र:PregnantLioness.jpg|thumb|एक गर्भवती सिंहनी (दायें)]]उदाहरणको लिए, त साना शावक आफ्नो ठूलो भाइहरू से धेरै साना हुन्छन्, र भोजन से समय अक्सर ठूलो शावक उनीमा हावी हो जाछन- जसको परिणामस्वारूप साना शावकहरूमा भूख से मृत्यु साधारण हुन्छ. भुखमरीको वाहेक, शावक कलाई अन्य खतरहरूको पनि सामना गर्छन्, जस्तै गीदड, हाइना, तेंदुए, मार्शल ईगल र सांपोंको द्वारा शिकार. यहाँ सम्म कि भैंसि, शावकहरूलाइ उनी स्थान से घसीट करले जान्छ जहाँ सिंहनी उसलाइ रख कर रक्षा कर रही थी, र मार डालती है। यसको वाहेक, जब एक या अधिक नए नर पुराने नरको प्राइड से बेदखल कर देते छन्, विजेता अक्सर साना शावकहरूलाइ मार हाल्छन,<ref name="Packpus83">{{cite journal |author=Packer, C., Pusey, A. E. |year=1983 |month=May |title= Adaptations of female lions to infanticide by incoming males|journal= American Naturalist |volume=121 |issue=5 |pages=716–728 |url=http://www.lionresearch.org/current_docs/6.pdf |accessdate=2007-07-08 |doi= 10.1086/284097|format=PDF}}</ref> शायद किन भनें मादाहरू तब सम्म प्रजनक र ग्राही हैन बनती हुन् जब सम्म उनिको शावक परिपक्व न हो जाहरू या मर न जाएं. कुल मिलएर लगभग 80 प्रतिशत शावक दुई सालको उमेर भन्दा पहिलेनै मर जाछन. {{cite book |last=Macdonald |first=David |year=1984 |title=The Encyclopedia of Mammals|publisher=Facts on File|location=New York |pages=31|isbn= 0-87196-871-1}}</ref> जब शुरूमा शावक आफ्नो प्राइडमा आउछन् त आफ्नो मांको वाहेक कुनै पनि अन्य व्यस्क सिंहको सामना गराउनको आत्मविश्वास उनिमा हुदैन. तर, उनी जल्द नै प्राइडको जीवनमा घुल मिल जाछन, आफु नै खेलछन या वयस्कोंको साथ खेलन शुरू कर देते छन्. आफ्नो शावकों से युक्त सिंहनी दोस्रो सिंहनीको शावकोंको लागि पनि सहिष्णु हुन्छ, जबकि शावक रहित सिंहनी सहिष्णु हुन्न. शावकोंको प्रति नर सिंहको सहिष्णुता अलग अलग हुन्छ- कहिलेकाँही, एक नर धैर्यको साथ शावकको आफ्नो पूंछ या अयालको साथ खेलउनको अनुमति दे दिन्छ, जबकि अन्य गुर्रा कर शावकको दूर भगा देते छन्. [178] ^ स्कट, जोनाथन, स्कट, एंजेला, पी. 46</ref> छ से सात महिना पछि दूध छुडा दिया जाइन्छ. नर सिंह 3 सालको उम्रमा परिपक्व हो जाइन्छ, र 4 सालको आयुमा कुनै अन्य प्राइड से सम्बंधित नरको चुनौती देकर उसलाइ प्रतिस्थापित गराउनको क्षमता प्राप्त कर लिइन्छ. उनी 10 र 15 सालको उम्रको बीच कमजोर हुन थाल्छ, {{cite book |last=Crandall |first=Lee S. |title=The management of wild animals in captivity |year=1964 |publisher=University of Chicago Press |location=Chicago |oclc=557916 }}</ref> यदि उनी आफ्नो प्राइडको रक्षाको समयमा गंभीर रूप से क्षतिग्रस्त हैन भए छन्. (एक पल्ट जब उसलाइ प्रतिस्पर्धी नरको द्वारा बेदखल गर्‍यो जाइन्छ नर सिंह कहिलेकाँही नै कुनै प्राइडको दुबारा प्रवन्धन कर पाते छन्) यो उनिको आफ्नो वंशको पैदा होने र परिपक्व होनेको लागि एक सानो झ्याल छोड दिन्छ. प्राइडमा आनेको समय यदि उनी विनिर्माणमा सक्षम छन्, संभावित रूप से, उनिको पास प्रतिस्थापित किये जाउन भन्दा पहिलेअधिक शावक हुन सक्छन् जुन परिपक्व हो रहे हुन् . [[चित्र:Male Lion and Cub Chitwa South Africa Luca Galuzzi 2004.JPG|thumb|left|शावकोंको भिन्नताको लिएर नर सिंहहरूको सहिष्णुता. उनी आमतौर सिंहनीको बजाय शावकोंको साथ भोजनको अधिक बांटते छन्.]]एक सिंहनी अक्सर बाहिरी नर से आफ्नो शावकोंको दृढता से रक्षा गर्छ, तर यस्तो/यस्ता/यसरी प्रयास कहिलेकाँही नै सफल हो पाते छन्. आमतौरमा त्यो उनी सबै शावकहरूलाइ मर हाल्इन्छ जुन दुई साल से कम उम्रको हुन्छन्. एक सिंहनी एक नरको तुलनामा कमजोर र हल्की हुन्छ; सफलताको सम्भावना तब बढ जान्छ जब तीन चार माहरू एक नरको सामना गर्छं.<ref name="Packpus83"/> लोकप्रिय धारणाको विपरीत, केवल नर नै खानबदोश बनउनको लागि उनिको प्राइड से बेदखल गरिदैन हुनत अधिकांश मादाहरू निश्चित रूप से आफ्नो जन्मको प्राइडको साथ बनी रहन्छं. हुनत, जब प्राइड धेरै बडा हो जाइन्छ, मादाहरूलाइ अगली पीढीमा दबाव हाल्इन्छ कि उनी आफ्नो कोई क्षेत्र ढूंढ लें. यसको वाहेक, जब एक नया नर सिंह प्राइडमा कब्जा कर लिइन्छ, साना सिंह, पोथी या नर, दुवैको निकाले जा सक्छ. [182] ^ स्कट, जोनाथन, स्कट, एंजेला. पी. 68''''</ref> एक पोथी खानबदोशको लागि जीवन धेरै कठिन हुन्छ. प्राइडको अन्य सदस्हरूको सुरक्षाको बिना , खानबदोश सिंहनी आफ्नो शावकहरूलाइ परिपक्वता सम्म हैन पहुंचा सकती है,. एक वैज्ञानिक अध्ययनको रिपोर्टको अनुसार नर र पोथी दुवै [[पशु यौन व्यवहार|सम लैंगिकता]]को व्यवहार पनि कर सकते छन्. {{cite book |last=Bagemihl |first=Bruce |year=1999 |title=Biological Exuberance: Animal Homosexuality and Natural Diversity |location=New York |publisher=St. Martin's Press |isbn=0-312-19239-8| pages=302–305}}</ref> {{cite web | last =Srivastav | first =Suvira | title =Lion, Without Lioness | work =TerraGreen: News to Save the Earth | publisher=Terragreen | date=15–31 December 2001 | url=http://www.teri.res.in/teriin/terragreen/issue3/feature.htm | accessdate =2007-09-02}}</ref> नर सिंह धेरै दिनहरू सम्म जोडी बनयोसकते हुन् र समलैंगिक क्रिया शुरू कर देते छन्, जसमा स्नेह, प्यार, लाड, आदि डरते छन्. एक अध्ययन से पता चला कि लगभग 8 प्रतिशत माउंटिंग अन्य नरोंको साथ प्रेक्षित गरिएको छ. पोथी जोडे कैदमा साधारण छन्, तर जंगलमा हैन देखे गए छन्.
 
=== स्वास्थ्य ===
पङ्क्ति १२३:
[[चित्र:Lion cubs Serengeti.jpg|thumb|left|सिंहको शावक सेरेन्गेतिमा खेलते भए]] अधिकांश सिंह अब पूर्वी र दक्षिणी अफ्रीकामा रहन्छन्, र वहाँमा उनिको संख्या तेजी से कम हो रही हो, पछिल्लो दुई दशकोंको समयमा उनिमा अनुमानतः 30-50 प्रतिशतको कमी आई है।<ref name="IUCN"/> वर्तमान मा, अफ्रीकी सिंहहरूको आबादीको रेंज 2002-2004मा जंगलहरूमा 16,500 र 47,000को बीच आंगरियो, {{cite journal |author=Bauer H, Van Der Merwe S |year= 2002|title=The African lion database |journal=Cat news |volume=36 |issue= |pages=41–53 }}</ref> {{citation |author=Chardonnet P |year=2002|title=Conservation of African lion|publisher =International Foundation for the Conservation of Wildlife|location=Paris, France}}</ref> जुन 1990को अनुमान 100,000 से कम हो गयी हो, जुन संभवतया 1950मा 400,000 रही होगी. यस गिरावटको कारण ठीक से समझमा हैन आ रहयोहै, र यो उत्क्रमणीय हैन हुन सक्छ.<ref name="IUCN"/> वर्तमानमा आवासको क्षति र मानवको साथ संघर्ष यस प्रजातिको लागि सबै ले/संग/भन्दा बडा खतरा है।<ref name="awf">{{cite web|title=AWF Wildlife: Lion|url=http://www.awf.org/content/wildlife/detail/lion|publisher=African Wildlife Foundation|accessdate=2007-08-29}}</ref> {{cite web |title=NATURE. The Vanishing Lions |publisher=PBS |url=http://www.pbs.org/wnet/nature/vanishinglions/index.html |accessdate=2007-07-20 }}</ref> शेष आबादीयां अक्सर भौगोलिक रूप से एक दोस्रो से अलग हुन्छं, जुन [[अंतर प्रजनन|अंतर्प्रजनन]]को कारण बनती छन्, र यसको परिणाम स्वरूप [[आनुवंशिक विविधता|आनुवंशिक भिन्नता]]मा कमी आउँछ। यसैको लागि [[प्रकृति संरक्षणको लागि अन्तरराष्ट्रिय यूनियन|प्रकृति र प्राकृतिक संसाधनहरूको सरंक्षणको लागि अन्तरराष्ट्रिय यूनियन]]को द्वारा सिंहलाई एक [[संवेदनशील प्रजातिहरू|संवेदनशील प्रजाति]] मानाइएको छ, जबकि एशियाई उप प्रजाति [[गंभीर खतरेमा प्रजातिहरू|गंभीर खतरे]]मा मानी गयी है। पश्चिम अफ्रीकाको क्षेत्रमा सिंहको आबादी केन्द्रीय अफ्रीकाको सिंहको आबादी से, प्रजनन सदस्हरूको साना विनिमय या विनिमय हैन होनेको कारण अलग छन्. पश्चिम अफ्रीकामा परिपक्व सदस्हरूको संख्याको अनुमान हाल नैको दुई अलग सर्वेक्षणों 850-1,160मा (2002/2004)को द्वारा लागायाइएको छ, पश्चिम अफ्रीकामा सबै ले/संग/भन्दा ज्यादा सदस्हरूको आबादीको आकारमा असहमति है: [[बुर्किना फासो]]को [[अर्ली-सींगोउ|अर्ली-सिंगोऊ]] पारितन्त्रमा 100 से 400 सिंहहरूको रेंजको अनुमान लागायाइएको छ.<ref name="IUCN"/>[[चित्र:Asiatic.lioness.arp.jpg|thumb|एक एशियाई सिंहनी पेन्थेरा लियो पर्सिका, जसको नाम मोती हो, हेलसिंकी चिडियाघर (फिनलैंड)मा कैदमा अक्टूबर 1994मा पैदा भयो; त्यो जनवरी 1996मा ब्रिस्टल चिडियाघर (इंग्ल्याण्ड) पहुँच गयी.]] अफ्रीकी र एशियाई दुवै सिंहहरूको सरंक्षणको लागि राष्ट्रिय पार्कों र गेम रिजर्वको स्थापना र रख रखावको आवश्यकता है; सर्वोत्तम ज्ञातमा हुन् [[नामीबिया]]को [[एतोशा राष्ट्रिय उद्यान|एतोषा राष्ट्रिय उद्यान]], तंजानियामा [[सेरेंगेती राष्ट्रिय उद्यान]] र पूर्वी [[दक्षिण अफ्रीका]]मा [[क्रूजर राष्ट्रिय उद्यान]].
 
इन क्षेत्रहरूको बाहिर, सिंहको पशुधन र मान्छेहरूको साथ अंतर्क्रिया से उत्पन्न होने वाला मुद्दोंको परिणाम स्वरूप साधारण तरिकामा पहिले वाला विलुप्त हो गए. {{cite web | last=Roach | first=John | title=Lions Vs. Farmers: Peace Possible? | work=National Geographic News | publisher=National Geographic | date=16 July 2003 | url=http://news.nationalgeographic.com/news/2003/07/0716_030716_lions.html | accessdate=2007-09-01}}</ref> भारत मा, लगभग 359 एशियाई सिंहहरूले पश्चिमी [[भारत]]मा [[गिर वन राष्ट्रिय उद्यान]]मा 1,412 वर्ग किलोमीटर (558 वर्ग मील)को क्षेत्रमा अंतिम शरण ली. (अप्रिल 2006). अफ्रीका मा, धेरै मानव आवास नजदीक छन्, जसको परिणाम स्वरूप सिंह, पशुधन, स्थानीय र वनको अधिकारिहरूको बीच समस्याहरू उत्पन्न हुन्छं. {{cite journal |last= Saberwal|first=Vasant K|coauthors= James P. Gibbs, Ravi Chellam and A. J. T. Johnsingh |year=1994 |month=June |title= Lion-Human Conflict in the Gir Forest, India|journal=Conservation Biology |volume=8 |issue=2 |pages=501–507 |doi=10.1046/j.1523-1739.1994.08020501.x}}</ref> [[एशियाई सिंह पुनः परिचय परियोजना|दी एशियाटिक रीइंट्रोडकशन प्रोजेक्ट]] [[मध्यप्रदेश|मध्य प्रदेश]]को भारतीय राज्यमा [[कुनो वन्यजीव अभयारण्य]]मा [[एशियाई सिंह|एशियाई सिंहहरू]]को एक दोस्रो स्वतन्त्र आबादीको स्थापनाको योजना बनयोरहयोहै। {{cite journal |last=Johnsingh |first=A.J.T. |year=2004 |title=WII in the Field: Is Kuno Wildlife Sanctuary ready to play second home to Asiatic lions? |journal=Wildlife Institute of India Newsletter |volume=11 |issue=4 |url=http://www.wii.gov.in/publications/newsletter/winter04/wii%20in%20field.htm |accessdate=2007-09-20}}</ref> दोस्रो आबादीको स्थापना महत्वपूर्ण हो किन भनें यो अंतिम जीवित एशियाई सिंहको लागि [[जीन समूह|जीन पूल]]को काम करेगी, र प्रजातिको अस्तित्वको बनाए राखउनको लागि [[आनुवंशिक विविधता|आनुवंशिक भिन्नता]]को विकास र रखरखावमा मदद करेगी. एक चिडियाघर जनावरको रूपमा बार्बरी सिंहको पूर्व लोकप्रियताको अर्थ यो हो कि कैदमा बिखरे भए सिंह बार्बरी सिंह स्टकको वंशज छन्. यसमा [[पोर्ट लिम्पने चिडियाघर|पोर्ट लिम्पने वाइल्ड एनीमल पार्क]], [[केंट]], [[इंग्ल्याण्ड]]मा स्थित 12 सिंह शामिल छन्, यिनीहरू [[मोरक्कोको राजा]]को जनावरोंको वंशज छन्. {{cite web |url=http://www.bigcatrescue.org/barbary_lion_news.htm |archiveurl=http://web.archive.org/web/20051217091555/http://www.bigcatrescue.org/barbary_lion_news.htm |archivedate=2005-12-17 |title=Barbary Lion News |accessdate=2007-09-24}}</ref> अन्य ग्यारह बार्बरी सिंह [[अदिस अबाबा|अदीस अबाबा]] चिडियाघरमा हुन् जुन [[इथियोपियाको हिले सेलास्सी I|सम्राट हेली सेलाजी]]को जनावरोंको वंशज छन्. वाइल्ड लिंक इंटरनेशनलले [[औक्सफोर्ड विश्वविद्यालय]]को सहयोग से आफ्नो महत्वाकांक्षी अन्तर्राष्ट्रिय [[बार्बरी सिंह#बार्बरी सिंह माियोजना|बार्बरी सिंह माियोजना]]को शुभारंभ गर्‍यो, जसको उद्देश्य था, [[मोरक्को]]को [[एटलस पर्वत|एटलस पर्वतों]]मा एक राष्ट्रिय उद्यानमा कैदमा बार्बरी सिंहहरूको चिनारी र प्रजनन जसको फलस्वरूप सिंह अंततः फेरि से उत्पन्न हुन् गे.<ref name="yamaguchi-haddane">{{cite journal |author=Yamaguchi N, Haddane B|year=2002 |title=The North African Barbary lion and the Atlas Lion Project |journal=International Zoo News |volume=49 |issue= |pages=465–481}}</ref> अफ्रीकामा सिंहको आबादीमा कमीको पता लागउन पछि, सिंह [[वन्य जीव संरक्षण|संरक्षण]] सहित धेरै समन्वित प्रयास गरिएको(थियो) छन्, ताकि यस गिरावटको रोकयोजा सके. सिंह उनी प्रजातिहरू हरूमा एक हुन् जुन [[प्रजाति जीवन रक्षा योजना|स्पीशीज सर्वाइवल प्लान]]मा शामिल छन्, यो एक समन्वित प्रयास हो जुन यसको अस्तित्वको सम्भावनाको बढानेको लागि [[असोसिएशन अफ जूस एंड एक्वेरियम (चिडियाघर र जल जीवशालाको संघ)|असोसिएशन अफ जूस एंड एक्वेरियम]]को द्वारा गरे जा रहयोहै। यो योजना मूल रूप से 1982मा एशियाई सिंहको लागि शुरूको गयी, तर यसलाइ निलंबित कर दिइएको जब पाइयो कि उत्तरी अमेरिकी चिडियाघरहरूमा पाए जाउन वाला अधिकांश एशियाई सिंह [[आनुवंशिक प्रदूषण|आनुवंशिक रूप से शुद्ध]] छैनन्. यिनीहरू अफ्रीकी सिंहको साथ संकरित किये गइसकेको छन्. अफ्रीकी सिंह योजनाको शुरुवात 1993मा भयो, यसमा विशेष रूप से दक्षिण अफ्रीकी उप प्रजातिमा ध्यान केन्द्रित गर््यो, हुनत कैदमा सिंहहरूको आनुवंशिक भिन्नताको अनुमानमा कठिनाइयां छन्, चूँकि अधिकांश सदस्य अज्ञात उत्पत्तिको छन्, जुन आनुवंशिक भिन्नताको रख रखावको एक समस्या बनाछन.<ref name="zoos_encyclopedia"/>
 
=== नर-भक्षी ===
पङ्क्ति १३७:
 
सेराग्लिओसले सम्पत्ति र शक्तिको महनताको अभिव्यक्ति की. विशेष रूप से जनावर जस्तै ठूलो बिल्लीयां र [[हात्ती]] शक्तिको प्रतीक हुन् , र पालतू जनावरोंको बिरुद्धलडाईमा उनिको प्रयोग गरे जायेगा. विस्तार गरए पछि, पिंजरे र सेराग्लिओस, प्रकृतिमा मानवताको प्रभावितको प्रदर्शित गर्छन्. नतीजतन, 1682मा एक गाईले यस्तो प्राकृतिक "यहोवा"को हराया, र दर्शकहरूलाइ हैरान गर्‍यो, र एक गैंडेको अगाडी एक हाथीको उडानले जीर्स बनाए. यस जस्तै/तरिकाको झगडे विस्तारै विस्तारै सत्रहवीं शताब्दीमा कम हो गए, किन भनें पिंजरहरूको प्रसार अधिक भयो र उनिको विनियोग बढ गया. पालतू जनावरको रूपमा ठूलो बिरालोहरूलाई राखउनको परम्परा उन्नीसवीं सदीमा खत्म हो गयी, जस समयमा यो अत्यन्त विलक्षण हो गयी थी. [298] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पीपी. 24-28.</ref> [[चित्र:Durer lions (sketch).jpg|thumb|upright|अल्ब्रेक्ट ड्युरार, सिंहको संक्षिप्त वर्णन. 1520को आस पास]] लन्दनको टवरमा सिंहहरूको उपस्थिति अंतरायिक थी, यिनीहरूका स्टोक फेरि से गर््यो जब एक मोनार्क या उनको कोंसोर्ट, जस्तै [[इंग्ल्याण्डको हेनरी VI|हेनरी VI]]को पत्नी [[अन्जोऊको मार्गरेट|मार्गेरेट अफ अन्जोऊ]],को जनावर दिए गए. रिकार्ड बताते हुन् कि उसलाइ सत्रहवीं शताब्दीमा बुरी स्थितियहरूमा राखयोजान्थ्यो, यिनीहरू उनी समयमा [[फ्लोरेंस]]मा खुली स्थितिहरूको अधिक विपरीत था.<ref name="Blunt16">[299] ^ ब्लंट, पी. 16</ref> पिंजरा अठारवीं शताब्दी सम्म सार्वजनिक रूप से खुला था; यसमा आनेको लागि साढे तीन पेनी चुकानी होती थी या सिंहलाई खिलानेको लागि एक बिल्ली या एक कुत्ता दिनयोहोता था.<ref name="Blunt17">[300] ^ ब्लंट, पी. 17</ref> एक प्रतिरोधी पिंजरेले पनि प्रारम्भिक उन्नीसवीं शताब्दी सम्म [[एक्सेटर विनिमय|एकसेटर विनिमय]]मा सिंहहरूको प्रदर्शन गर्‍यो. [301] ^ डी कोर्सी, पी. 8-9</ref> टावर पिंजरहरूलाइ [[यूनाइटेड किंगडमको विलियम IV|विलियम चतुर्थ]] द्वारा बंद कर दिइएको,<ref name="Blunt17"/> र जनावरहरूलाइ [[लन्दन चिडियाघर|लंदन चिडियाघर]]मा स्थानांतरित कर दिइएको जसले 27 अप्रिल 1828को सार्वजानिक रूप से आफ्नो दरवाजे खोल दिए.<ref name="Blunt32">[303] ^ ब्लंट, पी. 32</ref>
{{quote box|align=left|quote=Animal species disappear when they cannot peacefully orbit the center of gravity that is man.|source=Pierre-Amédée Pichot, 1891 Son of anglophile Amédée Pichot (Baratay & Hardouin-Fugier, p. 114.)</ref>|width=240px}} जंगली जनावरहरूको व्यापार उन्नीसवीं शताब्दीको औपनिवेशिक व्यापारमा सुधारको साथ निखरा.सिंहलाई काफी साधारण र सस्ता मानयोजान्थ्यो. हालाँकि बाघको तुलनामा यिनीहरूका वास्तु विनिमय अधिक होता था, यिनीहरू कम मंहगे र ठूलो थे, या जिराफ र हिप्पोपोटेमस जस्तै जनावरहरूको परिवहन अधिक कठिन था, र [[विशालकाय पांडा|पांडा]]को तुलनामा कम कठिन था. [305] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पी. 122</ref> अन्य जनावरोंको जस्तै/तरिका सिंहलाई एक प्राकृतिक असीमित व्यापक वस्तुको रूपमा देख्यो जान्थ्यो, जसको पकडने र स्थानान्तरणमा निर्दयता से शोषण होता था र यसको धेरै नोकसान होता था. [306] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पीपी. 114, 117.</ref> व्यापक रूप से प्रजनित एक साहसी शिकारीको चित्र जुन दर्शाता हो कि सिंहलाई पकडना सदीको बडा हिस्सा था. [307] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पी. 113</ref> खोजकर्ताहरू र शिकारीओंले जनावरोंको एक लोकप्रिय [[मनिचेइस्म|मेनिकन]] विभाजनको "अच्छे" र "बुरे"मा vibhajit गर्‍यो, जस ले/संग/भन्दा उनिको सहसहरूको मूल्य बढ गया, यसले उसलाइ साहसी आकृतियां बनयोदिया. यसको परिणाम ठूलो बिल्लियां थीं, यिनीमा हमेशा नर भक्षी होनेको संदेह था, "यह प्रकृतिको भय र यसलाइ पार गराउनको संतुष्टि दुवैको प्रतिनिधित्व करता था". [308] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पीपी. 173, 180-183.</ref>
 
[[चित्र:Lion - melbourne zoo.jpg|thumb|मेलबोर्न चिडियाघरमा सिंह कुनै पेडको तल ऊँचे घास क्षेत्रको आनंद लेते भए.]]सिंहहरूलाई 1870 सम्म लन्दनको चिडियाघरमा तंग र मलिन परिस्थितियहरूमा राखयोजान्थ्यो, जब सम्म कोठा जस्तै पिंजरे से युक्त एक बडा सिंह घर हैन बनायाइयो,<ref name="Blunt208">[309] ^ ब्लंट, पी. 208</ref> बीसवी सदीको प्रारंभमा र परिवर्तन भए, जब [[कार्ल हेगनबेक|कार्ल हेगेनबेक]]ले प्राकृतिक आवास से धेरै अधिक मिलता जुलता आवास बनाया, जुन कोंक्रीटको चट्टानों से युक्त था, अधिक खुला स्थान था, जसमा सलाखोंको बजाय एक खाए थी. बीसवीं सदीको प्रारंभमा धेरै से मान्छेहरूको बीच वहाँले [[मेलबोर्न चिडियाघर]] र सिडनीको [[तारोंगा चिडियाघर]] दुवैको लागि सिंहको बाडहरूलाइ डिजाइन गर्‍यो, यद्यपि उनिको डिजाइन लोकप्रिय थे, पुरानी सलाखें र पिंजरे धेरै चिडियाघरहरूमा 1960 सम्म बने रहे,<ref name="dc69">[310] ^ डी कोरसी, पी. 69</ref> बीसवीं सताब्दी पछिको दशकहरूमा ठूलो अधिक प्राकृतिक आवास बनाए गए र गहरे डेनको बजाय [[जाल|तारोंको जाल]]को या [[लेमिनेट गरे भयो कांच|लेमिनेट गरिएको(थियो) कांच]]को प्रयोग गरे जाउन लगा, जस ले/संग/भन्दा दर्शक अधिक पास आ सकते थे, कुनै आकर्षण दर्शकों से ऊंचाईमा राखियो, जस्तै कि [[ओकलाहोमा सिटी चिडियाघर र बटनिकल गार्डन|केट फरेस्ट / लायन ओवरलुक अफ ओक्लाहोमा सिटी जुलोजिकल पार्क]].<ref name="zoos_encyclopedia"/> अब सिंहहरूलाई अधिक ठूलो प्राकृतिक आवासमा राखइन्छ; आधुनिक बताये गए दिशानिर्देश जंगलको परिस्थितिहरूको अधिक करीब हुन्छन्, सिंहको आवश्यकताहरूको ध्यानमा रखते भए बनाए गए छन्, यो अलग क्षेत्रहरूमा डेनको आवश्यकतामा प्रकाश हाल्इन्छ, ढलान वाली भूमि जुन घाम र छाया दुवैको लागि उपयुक्त हो जहाँ सिंह बैठ सक्छ र उपयुक्त भूमि कवर र जल निकास प्रणाली, र घूमनेको लागि पर्याप्त स्थान है।<ref name="WAZA"/> यस्तो/यस्ता/यसरी उदाहरण पनि रहे हुन् जहाँ एक सिंहलाई कुनै व्यक्तिको द्वारा निजी रूप से राखाइयो हो, जस्तै सिंहनी [[एलसा, सिंहनी|एल्सा]], जिसे [[जर्ज एडमसन]] र पत्नी [[जोय एडमसन]] द्वारा उठायाइयो था र उनिको उनको साथ एक प्रबल सम्बन्ध बन्यो था, विशेष रूप से उनिको पत्नी का. बादमा सिंहनीको प्रसिद्धि मिली, उनको जीवन पुस्तकों र फिल्मोंको एक श्रृंखलामा दर्ज गर््यो.
पङ्क्ति १४३:
=== बैटिंग (चुगा हाल्न) र टेमिंग (पालतू बनान) ===
[[चित्र:Circus Lion Tamer.jpg|left|thumb|सिंहहरूको एक पिंजरेमा उन्नीसवीं सदीको एक सिंह पालकको नक्काशी.]]
सिंह-[[पशु-को पकडनेको लागि चुगा लगान.|बैटिंग]] एक [[खुनी खेल|खूनी खेल]] हो जसमा सिंहहरूलाई अन्य जनावरहरूको चुगा हाल्इन्छ, साधारण तरिकामा कुत्तहरूको. यसको रिकार्ड प्राचीन समयमा सत्रहवीं शताब्दी सम्म पाइन्छन्. अंततः [[भियना|वियना]]मा 1800मा र इङ्गल्याण्डमा 1825मा यसमा प्रतिबंध लगाया दिइएको. {{cite book |last=Hone |first= William |editor= Kyle Grimes|title= The Every-Day Book |origyear=1825–1826 |url=http://www.uab.edu/english/hone/etexts/edb/day-pages/207-july26.html |accessdate=2007-09-05 |year=2004 |publisher=University of Alabama at Birmingham |pages=26 |chapter=July |chapterurl=http://www.uab.edu/english/hone/etexts/edb/indices/index.html#jul}}</ref> {{cite journal |last=Blaisdell |first=Warren H. |year=1997 |month=November |title= How A Lion Fight Caused England To Stop The Breeding Of Both Ring And Pit Bulldogs|journal=American Bulldog Review |volume=3 |issue=4 |url=http://www.american-bulldog.com/how_a_lion.htm |accessdate= 2007-09-05}}</ref> सिंह टेमिंग मनोरंजनको लागि सिंहलाई पालतू बनान हो, यो एक स्थापित [[सर्कस]]को भाग हुन सक्छ या कोई व्यक्तिगत अभ्यास, जस्तै [[सिएगफ्रेड एंड रय|सीगफ्राइड र रय]]. यस शब्दको उपयोग पनि अक्सर ठूलो बिरालोहरू जस्तै [[बाघ]], [[तेंदुआ]], र [[कौगर]]को प्रदर्शन र टेमिंगको लागि नै गरिन्छ. यो प्रक्रिया फ्रान्सीसी व्यक्ति हेनरी मार्टिन र अमेरिकी आइजैक वान अम्बुर्घको द्वारा उन्नीसवीं सदीको पहिले आधे भागमा शुरूको गयी, यिनी दुवैले धेरै यात्राको थी, उनिको प्रविधीको धेरै मान्छेहरूको द्वारा अनुसरण गर््यो.<ref name="baratay187"/> वान अम्बुर्घले [[यूनाइटेड किंगडमको विक्टोरिया|संयुक्त राष्ट्रको रानी विक्टोरिया]]को अगाडी 1838मा प्रदर्शन गर्‍यो, जब उनी [[ग्रेट ब्रिटेन]] गए थे. मार्टिनले एक [[पेंटोमाइम|मूकाभिनय]] बनाया जसको शीर्षक था ''Les Lions de Mysore'' ("(मैसूरको सिंह) the lions of Mysore"), एक विचार जुन अम्बुर्घले जल्दी नैले लिया. यिनीहरू क्रियाएँ सर्कसको शोको केन्द्रीय प्रदर्शनको रूपमा उभर कर आयीं, तर वास्तवमा बीसवीं शताब्दीको प्रारंभमा सिनेमाको साथ जन चेतनामा प्रवेश कर गयीं. पजनावरोंमा मानवको श्रेष्ठताको प्रदर्शन मा, सिंह टेमिंगले पूर्व सिनेमाको पशुहरूको लडाईको समान उद्देश्यको पूरा गर्‍यो.<ref name="baratay187">[319] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पी. 187.</ref> अब संकेतक सिंहको टेमर कुर्सी संभवतया सबै ले/संग/भन्दा पहिले अमेरिकी [[क्लाईड बेट्टी|क्लैडे बेट्टी]]को द्वारा प्रयुक्तको गयी. {{cite book | first=David | last=Feldman | authorlink=David Feldman (author) | coauthors= | year=1993 | title=How Does Aspirin Find a Headache? | edition= | publisher=HarperCollins | location= | isbn= 0-06-016923-0 }}</ref>
 
== सांस्कृतिक चित्रण ==
[[चित्र:Sarnath Lion Capital of Ashoka.jpg|thumb|upright|अशोकको सिंह राजधानी, मूल रूप से २५० ई.पु. सारनाथमा अशोक स्तम्भको रूपमा खेदको गयी, जुन भारतको राष्ट्रिय प्रतीक हो.]] [[चित्र:Mycenae lion gate detail dsc06384.jpg|thumb|left|मायेसीनेको सिंह गेट (विस्तार)-दो सिंहनियां केन्द्रीय स्तम्भको दिशा मा, सी.1300 ई.पू.]]सिंह, हजारों वर्ष से मानवताको लागि आइकन रहयोहै, यूरोप. एशिया र अफ्रीकाको संस्कृतियहरूमा प्रकट भयो है। इंसानोंमा हामी लि गरे घटनाहरूको बावजूद, सिंहको संस्कृतिमा एक सकारात्मक चित्रण गर््यो हो जुन प्रबल हो तर महान भी. एक साधारण चित्रण हो उसलाइ "जंगलको [[राजशाही|राजा]]" या "जनावरहरूको राजा" भनिन्छ; अतः सिंह शाही र राजवंशहरूको एक लोकप्रिय प्रतीक रहयोहै,<ref name="Garai73">{{cite book |last=Garai |first=Jana |title=The Book of Symbols |year=1973 |publisher=Simon & Schuster |location=New York |isbn=671-21773-9}}</ref> र साथ नै बहादुरीको प्रतीक हो; धेरै [[एसोप'स फब्लेस|कथाओं]]मा परिलक्षित गर््यो है। यिनीहरू कथाहरू [[छठी शताब्दी ई.पू.|छठी शताब्दी]] ईसा पूर्व एक [[प्राचीन ग्रीस|ग्रीक]] कथाकार [[एसोप]]को कथाये छन्. {{cite book| author=Aesop|coauthors= Gibbs L |title=Aesop's Fables |series=Oxford World's Classics |year=2002 |publisher=Oxford University Press |location=Oxford |isbn=0192840509}}</ref> सिंहहरूको प्रतिनिधित्व 32000 वर्ष पूर्वको है; दक्षिण पश्चिम [[जर्मनी]]मा [[स्वबियन अल्ब]]मा वोगाल्हार्ड गुफा से [[सिंह मानिस|सिंहको शीर्ष युक्त]] हात्ती दांतको नक्काशी 32,000 साल पुरानी हो यो [[औरिग्नचियन|औरिग्नेशियन]] संस्कृति से सम्बन्ध रखती है।<ref name="BurgerJ-Molecular-phylogeny"/> [[लास्कौक्स|लास्काक्स]]को गुफाहरूमा 15,000-वर्ष पुरानी [[पाषाण काल]]को [[गुफा चित्रकरी|गुफा चित्रकारी]]मा फेलाइनको कक्षमा दुई सिंहहरूलाई सम्बन्ध बनाते भए दि खायाइयो है। गुफा सिंहलाई [[चौवेत गुफा|चौवेतको गुफा]]मा पनि वर्णित गर््यो हो, यसको खोज 1994मा भयो; यो 32,000 साल पुरानी हो,<ref name="Packer00"/> यद्यपि यो लास्काक्सको समान या उनी ले/संग/भन्दा सानो आयुको हुन सक्छ. {{cite conference| first=Christian | last=Züchner | title=Grotte Chauvet Archaeologically Dated | date=September 1998 | location=International Rock Art Congress IRAC ´98 - Vila Real – Portugal | url=http://www.uf.uni-erlangen.de/chauvet/chauvet.html | accessdate =2007-08-27}}</ref> [[प्राचीन मिस्र]]ले सिंहनीको (क्रूर शिकारी) आफ्नो [[युद्ध देवताहरूको सूची|युद्ध देवताहरू]]को रूपमा अङ्कित गरे हो र यिनीहरूमा हुन् [[मिस्रको सबै देवताहरूको मन्दिर|इजिप्टको पेन्थेरोन]] [[बास्ट]], [[मफडेट|माफडेट]], [[मेनहिट|मेनहित]], [[पखेत]], [[सेखमेट]], [[टेफनट|टेफनत]], र [[गूढ व्यक्ति|स्फिनिक्स]];<ref name="Garai73"/> इजिप्टको पेन्थेरोनको बीच यिनी देविहरूको पुत्र पनि हुन् जस्तै [[माहेस|माहिस]], र , जस्तो कि इजिप्टको मान्छेहरूको द्वारा एक [[नूबिया|नुबियन]] देवता, [[देदुन|देडून]]को रूपमा प्रमाणित गर््यो है। {{cite web | author=Cass S | title=Maahes | work=Encyclopedia Mythica | publisher=Encyclopedia Mythica | year=1998| url=http://www.pantheon.org/articles/m/maahes.html | accessdate=2007-09-14}}</ref> {{cite web | author=Lindemans MF | title=Dedun | work=Encyclopedia Mythica | publisher=Encyclopedia Mythica | year=1997 | url=http://www.pantheon.org/articles/d/dedun.html | accessdate=2007-09-14}}</ref> धेरै प्राचीन संस्कृतियहरूमा सिंह देवताहरूको सावधानी पूर्वक जांच बताती हो कि धेरै सिंहनियां पनि छन्. सिंहनिहरूको द्वारा सहयोग से शिकारको प्रशंसाको प्रमाण धेरै प्राचीन कालमा मिलइन्छ. अधिकांश ''सिंह फाटक'' सिंहनियहरूलाइ चित्रित गर्छन्. [[नेमेन सिंह|निमेन सिंह]] प्राचीन यूनान र रोममा प्रतीकात्मक था, यो नक्षत्र र राशि चिन्ह [[लियो (ज्योतिष)|लियो]]को रूपमा वर्णित गर््यो, र पौराणिक कथाहरूमा यसको वर्णन गरिन्छ, जहाँ यसको त्वचाको उत्पत्ति हीरो [[हेराक्लेस|हिराक्लेस]] से भयो. {{cite book |last=Graves |first=R |authorlink=Robert Graves |title=Greek Myths |year=1955|publisher=Penguin |location=London |isbn=0-14-001026-2|pages=465–469 |chapter=The First Labour:The Nemean Lion}}</ref> [[चित्र:Emblem of Jerusalem.svg|thumb|left|upright|येरुशलामको प्रतीक हो पश्चिमी दीवारको अगाडी एक खडा भयो सिंह जुन जैतूनको टहनिहरूमा लटक रहयोहै।]] सिंह [[यहूदाको गोत्रा]]मा बाइबिलको प्रतीक हो र बादमा [[यहूदाको साम्राज्य|यहूदा साम्राज्य]]को प्रतीक हो. यो जाकोबको आफ्नो चौथे बेटेको दिए गए आशीर्वादमा शामिल हो, जुन [[जेनेसिसको पुस्तक|बुक अफ जिनेसिस]], " Judah is a lion's whelp; On prey, my son have you grown.में दिइएको है। He crouches, lies down like a lion, like the king of beasts—who dare rouse him?"(जिनेसिस 49:9 [338] ^ [[अमेरिकी संस्करणको नयाँ यहूदी प्रकाशन सोसायटी|जे पी एस तानाक्ष]]</ref> [[इजराइल|इसराइल]]को आधुनिक राज्य मा, सिंह [[येरुशलम|येरुशलाम]]को राजधानीको प्रतीक हो, यो शहरको [[येरुशलमको झंडा|झंडे]] र [[येरुशलमको हथियारहरूको कोट|हथियारोंको आवरण]]मा रहइन्छ. सिंह [[पुराना बेबीलोन|पुराने बेबीलोन]] र [[नव बेबिलोनियन साम्राज्य|नए बेबीलोन साम्राज्य]] दुवैको एक एक प्रमुख प्रतीक था. क्लासिक बेबीलोनको लोहेको मूर्ति मिलती हो, जुन दीवारोंमा पेंट या नक्काशीको रूपमा हो, यसलाइ अक्सर ''स्ट्रिडिंग लायन अफ बेबीलोन'' भनिन्छ. बेबीलोनमा भनियो कि बाइबिल डैनियल सिंहको गुफा से वितरित गर््यो है। [339] यस्तो/यस्ता/यसरी प्रतीकहरूलाई इराकमा सद्दाम हुसैनको शासनको द्वारा आफ्नो लायन अफ बेबीलोन टैंकको लागि अपनाया गया, यसको प्रविधीको रुसी नमूने से लियाइयो. यस्तो/यस्ता/यसरी प्रतीकहरू उनिको सिंह बाबुल टैंकको लागि राकमा , प्राविधिक एक रूसी मडल से अनुकूलित से विनियोजित था. [[हिन्दुत्व|हिंदू धर्म]]को [[पुराणिक|पौराणिक]] पाठमा [[नरसिंह]] ( "मानिस-सिंह") एक आधा सिंह, आधा मानिस [[विष्णु]]को [[अवतार]] हो, उनको भक्त उनको पूजा गर्छन्, उनले आफ्नो भक्त [[प्रहलाद]]को उनको पिता से बचाया जुन बुरा राजा [[हिरण्यकश्यप]] था; [340] [http://srimadbhagavatam.com/1/3/18/en1 भाग-पी 1.3.18] "चौदहवें अवतार मा, प्रभु नर सिंहको रूपमा प्रकट भए र नास्तिक हिरण्यकश्यपको शरीरको आफ्नो नाखूनों से दुइ भागहरूमा विभाजित गर्‍यो, जस्तै कोई बढई छडीको दुइ भागहरूमा विभाजित गर्छ.</ref> विष्णु, नरसिंह मा, आधे मनुष्य/ आधे [[एशियाई सिंह|सिंह]]को रूप लिछन, जसमा नीचला शरीर र धड मानवको हो र सिंहको अनुहार र पंजे छन्. [341] ^ [http://srimadbhagavatam.com/7/8/19-22/en1 भाग -पी 7.8.19-22]</ref> नरसिंह सिंहको पूजा "सिंह भगवान"को रूपमा गरिन्छ. सिंह एक [[प्राचीन]] [[भारत|भारतीय]] [[वैदिक संस्कृत|वैदिक]] नाम हो जसको अर्थ "सिंह" हो ([[एशियाई सिंह]]), जुन [[प्राचीन भारत]]को लागि 2000 वर्ष भन्दा अधिक पुरानो छ. यो मूलतः सिर्फ [[राजपूत|राजपूतों]] द्वारा प्रयुक्त गर््यो जुन भारतमा एक [[हिन्दू धर्म|हिंदू]] [[क्षत्रिय]] या सैन्य [[जाति|जाती]] थी. 1699मा [[खालसा]] भाईचारेको जन्म पछि, [[सिख|सिक्खों]]ले पनि [[गुरू गोविन्द सिंह|गुरू गोबिंद सिंह]]को इच्छाको कारण नाम "सिंह"को अपनाया. लाखों हिन्दू राजपूतोंको साथ आज यो पूरी दुनियामा 20 मिलियन [[सिख|सिक्खों]]को द्वारा प्रयुक्त गरिन्छ. [342] ^ डा. मेक क्लेओद, सिख अध्ययनको प्रमुख, दक्षिण एशियाई अध्ययनको विभाग, मेक मास्टर विश्वविद्यालय, हैमिल्टन, ओंटारियो, क्यानाडा.</ref> [343] ^ खुशवंत सिंह, ''अ हिस्ट्री अफ सिख्स, खंड I''</ref> यो पुरा एशिया र यूरोपमा असंख्य [[झंडे|झंडों]] र [[हथियारोंको आवरण]]मा पाइन्छ, एशियाई सिंह [[भारतको राष्ट्रिय चिह्न|भारतको राष्ट्रिय प्रतीक]]मा पनि चिन्हित छन्. {{cite web | author=Government of India | title=Know India: State Emblem | work=National Portal of India | publisher=National Informatics Centre | year=2005 | url=http://india.gov.in/knowindia/state_emblem.php | accessdate =2007-08-27}}</ref> [[भारतीय उपमहाद्वीप]]को सुदूर दक्षिणमा एशियाई सिंह [[सिंहली लोग|सिन्हालेज]]को प्रतीक हो, {{cite web | author=Government of Sri Lanka | title=Sri Lanka National Flag | publisher=Government of Sri Lanka | date=| url=http://www.gov.lk/info/index.asp?mi=19&xp=52&xi=54&xl=3&o=0&t= | accessdate=2007-08-06}}</ref> यो [[श्रीलंका]]को जातीय बहुमत हो, यो शब्द भारतीय-आर्यन ''सिन्हाला'' से व्युत्पन्न भयो हो, जसको अर्थ हो "सिंह लोग" या "सिंहको रगत से युक्त लोग" [[श्रीलंकाको ध्वज|श्री लंकाको राष्ट्रिय ध्वज]]मा तरवार युक्त सिंह एक केन्द्रीय आकृति है। {{cite web | author=Government of Sri Lanka | title=Article 6: The National Flag | work=Official Website of the Government of Sri Lanka | publisher=Government of Sri Lanka | date=| url=http://www.priu.gov.lk/Cons/1978Constitution/Schedle_2_Amd.html | accessdate=2007-08-06}}</ref>
 
एशियाई सिंह [[चीनी कला]]मा एक साधारण मूल भाव है। उनी पहिले बसंतको अंतमा र पतझडको शुरुआतमा कलामा प्रयुक्त किये जाउथे (पांचवीं या छठी शताब्दी ईसा पूर्व), र हान राजवंशमा अधिक लोकप्रिय हो गए, (206 ई.पू. - ई. 220), जब शाही संरक्षक सिंहहरूलाई सुरक्षाको लागि शाही महलोंको अगाडी राखयोजान्थ्यो. किन भनें सिंह कहिलेकाँही पनि चीनमा हैन जन्मे, प्रारम्भिक वर्णन वास्तविक थिएनन्; चीनमा [[बौद्ध कला|बुद्ध कला]]को आने पछि [[तांग राजवंश|टेंग राजवंश]]मा (छठी शताब्दी ईस्वी में) सिंहहरूलाई साधारण तरिकामा बिना पंखोंको वर्णित गरे जान्थ्यो. उनिको शरीर मोटे र साना हो गए, र उनिको अयाल घुंघराली हो गयी. [351] ^ ली लिंग (मई 2002). {{cite web |url=http://www.cityu.edu.hk/ccs/Newsletter/newsletter4/Lion/Lion.htm |title= The Two-Way Process in the Age of Globalization |archiveurl=http://web.archive.org/web/20050406143133/http://www.cityu.edu.hk/ccs/Newsletter/newsletter4/Lion/Lion.htm |archivedate=2005-04-06}}"[350]",{{cite web |url=http://www.cityu.edu.hk/ccs/Newsletter/newsletter4/Lion/Lion.htm |title= The Two-Way Process in the Age of Globalization |archiveurl=http://web.archive.org/web/20050406143133/http://www.cityu.edu.hk/ccs/Newsletter/newsletter4/Lion/Lion.htm |archivedate=2005-04-06}} रोनाल्ड एगनद्वारा अनुवादित. एक्स/चेंज न्यूजलैटर फ्रम सिटी यूनिभर्सिटी अफ हंगकंग, अङ्क 4 26 सेप्टेम्बर 2007को उपलब्ध</ref> [[सिंह नृत्य]] [[चीनी संस्कृति]]को एक पारंपरिक नृत्य हो जसमा कलाकार सिंहको पोशाकमा सिंहको गतिहरूको नकल गर्छ, अक्सर सिम्बल, ड्रम र गोंगमा संगीत पनि साथमा बजाय जाइन्छ. उनी [[चीनी नव वर्ष|चीनी नववर्ष]] मा, [[मध्य पतझड महोत्सव|अगस्ट मून उत्सव]], र अन्य उत्सवहरूमा अच्छे भाग्यको लागि प्रदर्शन गर्छन्, [352] ^ [http://web.mit.edu/lion-dance/www/about/index.html एमआईटी सिंह नृत्य क्लब -को बारे मा,] 26 सितंबर 2007को उपलब्ध</ref> [[सिंगापुर]]को [[द्वीप राष्ट्र]] (''सिंगापुरा'' )को नाम मलय शब्द सिंह र पुर(city), से व्युत्पन्न भयो है। जुन [[ग्रीक भाषा|ग्रीक]]{{lang|el|''πόλις''}}, ''pólis''. {{cite web | url=http://www.bartleby.com/61/46/S0424600.html|title=Singapore| work=The American Heritage Dictionary of the English Language: Fourth Edition|year=2000|publisher=bartleby.com|accessdate=2006-04-14 }}</ref>[361] से सम्बंधित है। [[मलय भाषा]][[मलय इतिहास|मलय]] इतिहासको अनुसार, यो नाम चौदवीं सदीको [[सुमत्रा|सुमात्रा]] मलय राजकुमार, [[सँग नीला उतामा|सांग नीला उतामा]]को द्वारा दिइएको जुन द्वीपको एक गर्जन पछि यो नाम दिया जिसे मुख्यमन्त्रीको एक सिंह (एशियाई सिंह)को रूपमा चिनारी दी. {{cite web| title=Early History | url=http://www.sg/explore/history.htm | publisher=Ministry of Information, Communications and the Arts, Singapore | accessdate=2006-04-14 }}</ref> [[चित्र:Flag of Sri Lanka.svg|thumb| श्रीलंकाको ध्वज]] [[असलन|"असलन"]] या [[अर्सलन|"अर्सलन]] (ओट्टोमन ارسلان ''arslān'' र اصلان ''aṣlān'' ) "सिंह "को लागि [[टर्की भाषा|तुर्की]] र [[मंगोलियाई भाषा|मंगोलियन]] शब्द हुन् . यसलाइ धेरै [[सेल्जुक तुर्क|सेल्जुक]] र [[ओटोमन राजवंश|ओटोमन]] शासकहरूले एक शीर्षकको रूपमा अपनाया, जसमा [[अल्प अर्सलन]] र [[अली पाशा]] शामिल हुन् र एक [[टर्की भाषाहरू|तुर्की]]/[[ईरानी भाषाहरू|ईरानी]] नाम हो.
 
"सिंह" एक मध्यकालीन वेरियर शासकको उपनाम था, जुन बहादुरीको लागि दिइएको, जस्तै [[इंग्ल्याण्डको रिचर्ड प्रथम|इंग्ल्याण्डको रिचर्ड I]] रिचर्ड दी लायन हार्ट कहलाते छन्,<ref name="Garai73"/> [364] [[हेनरी दी लायन]], ({{lang-de|Heinrich der Löwe}}[365]), [[ड्यूक अफ सेक्सोनी]] र [[फ्लैंडर्सको रबर्ट III|रबर्ट III अफ फ्लैंडर्स]]को उपनाम "दी लायन अफ फ्लेंडर्स"- जुन आज सम्म एक मुख्य [[फ्लैंडर्स|प्रतिष्ठा]]को चिन्ह है। सिंहहरूलाई पल्ट बार [[हथियारोंको आवरण]]मा दर्शाया जाता रहयोहैं, या त आफु उपकरणमा शील्डमा या [[समर्थक]] पर. (इस सिंहनीको कम दर्शाया जाइन्छ ) [[हेरलड्री]]को औपचारिक भाषा जुन [[लांछन|ब्लेजन]] भन्ने गरिन्छ, छवियहरूलाइ व्यक्त गराउनको लागि फ्रान्सीसी भाषाको प्रयोग गर्छं. यस्तो/यस्ता/यसरी वर्णन स्पष्ट गर्छन् कि सिंह या अन्य प्राणी "रेम्पेंट" हुन् या "पेसेंट" छन्. यानि उनी पालन कर रहे हुन् या दुबक रहें छन्,<ref name="Notre Dame">{{cite web | title =Heraldic Dictionary: Beasts | publisher=University of Notre Dame | url =http://www.rarebooks.nd.edu/digital/heraldry/charges/lions.html | accessdate=2007-07-20 }}</ref> सिंहको प्रयोग नेशनल असोसिएशन फुटबाल टीम से खेल टीमको प्रतीकको रूपमा गरिन्छ जस्तै [[इंग्ल्याण्ड राष्ट्रिय फुटबल टीम|इंग्ल्याण्ड]], [[स्कटलैंड राष्ट्रिय फुटबल टीम|स्कोटलैंड]], र [[सिंगापुर राष्ट्रिय फुटबल टीम|सिंगापूर]] से प्रसिद्द क्लब जस्तै [[डेट्रोइट लायन्स|डेट्रोइट लायंस]] {{cite web | author=| title=Official Website of the Detroit Lions | publisher=Detroit Lions | year=2001 | url=http://www.detroitlions.com/index.cfm?homelink=y | accessdate=2007-07-08}}</ref> अफ दी NFL, [[चेल्सी एफ सी|चेलसा]] <ref name="new crest">{{cite news | date=2004-11-12 | url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/c/chelsea/4008257.stm | title=Chelsea centenary crest unveiled | publisher=BBC | accessdate=2007-01-02 | author=}}</ref> [[इंग्लिश प्रीमियर लीग|अङ्ग्रेजी प्रीमियर लीग]]को [[एस्टन विला एफ सी|एस्टन विला]], {{cite web | author=Aston Villa F.C. | title=The Aston Villa Crest: 2007 Onwards… | publisher=Aston Villa F.C. | year=2007 | url=http://www.avfc.premiumtv.co.uk/page/CrestTest/0,,10265,00.html | accessdate=2007-08-06}}</ref> (और आफु प्रीमियरशिप) [[दी लायन्स|दुनिया भरको साना क्लबोंको मेजबानीको लिए]]. विलाको शिखरमा एक स्कटिश [[सिंह रेम्पेंट]] हो, जस्तो कि यूनाइटेड अफ [[स्कटिश प्रीमियर लीग]]को [[रेंजर्स एफ सी|रेंजर्स]] र [[डंडी संयुक्त एफ सी|डंडी]]मा है।[[चित्र:Una-lion.jpg|thumb| सिंह पुरा संयुक्त राज्य अमेरिकामा हाई स्कूल, कलेज र विश्वविद्यालहरू एक लोकप्रिय प्रतीक र शुभंकर है। यो मूर्ति उत्तरी अलाबामाको विश्व विद्यालय परिसरमा है।]]सिंह निरंतर आधुनिक साहित्यमा बनयोरहयोहै, यो दी लायनमा मिजेनिक [[असलन]] से, ''[[दी लायन, दी विच एंड दी वार्डरब|दी विच एंड दी वार्डरब एंड]]'' सम्म र उनको बाद [[सी. एस. लेविस|सी एस लेविस]]को द्वारा लिखित [[नारनिया]] सीरीज देखि लिएर, {{cite book |last=Lewis |first=C.S. |authorlink=C. S. Lewis |title= The Lion, the Witch and the Wardrobe |year= 1950 |publisher= HarperCollins |isbn= 0-06-023481-4}}</ref> ''[[दी वंडरफुल विजार्ड अफ Oz|दी वंडरफुल विजार्ड अफ ओज]]''मा कोमेडिक [[कवर्डली लायन]] तक. [378] ^ एल फ्रैंक बम, माइकल पैट्रिक हार्न, ''दी एनोटेट विजार्ड अफ ओज, '' पी 148, आईएसबीएन 0-517-500868</ref> चलचित्रोंको आगमन पछि सिंह प्रतीकको उपस्थिति निरंतर बनी रही; सबै ले/संग/भन्दा आइकोनिक र व्यापक रूप से जाउन माने सिंहहरू हरूमा एक हो [[लियो दी लायन (MGM)|लियो दी लायन]], जुन [[मेट्रो-गोल्डविन-मेयर]] (MGM) स्टूडियोको लागि मेस्कोट है। जुन 1920 से प्रयोगमा रहयोहै।<ref name="tvacres">{{cite web | url=http://www.tvacres.com/adanimals_leolion.htm | title=TV ACRES: Advertising Mascots - Animals - Leo the MGM Lion (MGM Studios) | work=TV Acres}}</ref> 1960मा सबै ले/संग/भन्दा प्रसिद्द सिंहनीको उपस्थिति प्रकट भयो, यो थी मूवी ''[[बोर्न फ्री]]''मा दी केन्यन एनीमल [[एल्सा दी लायंस (सिंहनी एल्सा)|एलसा]]. {{cite book |last=Adamson |first=George |authorlink=George Adamson |title= Bwana Game : the life story of George Adamson|year= 1969 |publisher=Fontana |location= |isbn=0006121454 }}</ref> यो त्यहि शीर्षकको वास्तविक जीवनको सबै ले/संग/भन्दा ज्यादा बिकने वाली अन्तर्राष्ट्रिय किताबमा आधारित थी. {{cite book |last=Adamson |first=Joy |authorlink=Joy Adamson |title=Born Free: A Lioness of Two Worlds |year=2000|origyear=1960 |publisher=Pantheon |location= |isbn=0375714383 }}</ref> जनावरोंको राजाको रूपमा सिंहको भूमिकाको कार्टूनोंमा प्रयुक्त गरिन्छ, 1950को मांगा से यो शुरुवात भयो जसले पहिले जापानी कलर टी वी एनीमेशन श्रृंखलाको जन्म दिया. फेरि ''[[किम्बा सफेद सिंह (किम्बा दी व्हाइट लायन|किम्बा दी व्हाइट लायन]]'' , लिओनार्दो लायन अफ ''[[राजा लियोनार्डो र उनिको लघु विषय|किंग लिओनार्दो र उनको साना विषय]]'' , दुवै 1960 से 1994 सम्म [[वल्ट डिज्नी पिक्चर्स|डिज्नी]] एनिमेटेड फीचर फिलिम ''[[दी लायन किंग]]''मा दर्शाए गए. {{cite book |last=Schweizer |first=Peter |title=Disney: The Mouse Betrayed |year=1998 |pages=164–169|publisher=Regnery Publishing |location=Washington D.C. |isbn=0-89526-387-4}}</ref> {{cite web | title=King Leonardo and His Short Subjects | work=Internet Movie Database | publisher=Internet Movie Database Inc. | year=2007 | url=http://www.imdb.com/title/tt0053515/maindetails | accessdate=2007-09-14}}</ref> जसमा लोकप्रिय गीत [[दी लायन स्लीप्स टुनाइट|"The Lion Sleeps Tonight"]] पनि है। एक सिंह [[दक्षिण अफ्रीका]]को 50 -रेंड बैंकनोट्समा प्रदर्शित है। (हेर्नुहोस [[दक्षिण अफ्रीकी रेंड#बैंकनोट्स|दक्षिण अफ्रीकी रैंड]]).
"https://ne.wikipedia.org/wiki/सिंह" बाट अनुप्रेषित