विकिपिडिया

"वनस्पति विज्ञान" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

अन्तरक्रियात्मक रूपमा इतिहास हेर्नुहोस्
← अघिल्लो भिन्नतापछिल्लो भिन्नता →
Content deleted Content added
दृश्यात्मकविकिपाठ
सा स्वचालित हिज्जे सम्पादन, replaced: मा → मा (11), संदर्भ → सन्दर्भ, हरु → हरू (32), किस → कुन (2)
सा हिज्जे मिलाउँदै
पङ्क्ति ५:
जीव जन्तुहरू या कुनै पनि जीवित वस्तुको अध्ययनको [[जीव विज्ञान|जीवविज्ञान]] या बायोलोजी (Biology) भन्दछन्। यस विज्ञानको दुई मुख्य शाखाहरू हुन्/छन् :
 
(1) प्राणिविज्ञान (Zoology), जसमा जन्तुहरूको अध्ययन हुन्छ र
 
(2) '''वनस्पतिविज्ञान''' (Botany) या पादपविज्ञान (Plant Science), जसमा पादपहरूको अध्ययन हुन्छ।
 
== पादप एवं प्राणी ==
सामान्य अर्थमा जीवधारियहरूलाइ दुई प्रमुख वर्गों - प्राणिहरू र पादपों -मा विभक्त गर्एको छ। दुवैमा अनेक समानताएँ हुन्/छन्। दुवैको शरीररचनाहरू लाइशिकाओं र ऊतकों से बनी हुन्/छन्। दुवैको जीवनकार्यमा ठूलो समानन्छ। उनिको जननमा पनि सादृश्य है। उनिको श्वसनक्रिया पनि प्राय: एक सी है। पादपमा जीवनको अन्य लक्षण, जस्तै नयाँ जीवद्रवको बनाउन, नयाँ कोशिकाहरूलाई निरंतर बनाउन र पुरानीको नष्ट होने देनेको क्षमता, हुन्छन्। पादपहरूमा अन्य जीवलक्षण, जस्तै वर्धन, जनन इत्यादिको क्षमता, पनि पाइन्छन्।
 
पादप प्राणी जीवधारियों से धेरै जस्तै/तरिका से भिन्न हुन्छन्। जस्तै पादपहरूमा [[पर्णहरित]] (chlorophyll) नामक हरीयो पदार्थ रहइन्छ, जुन प्राणी जीवधारियहरूमा हुँदैन। पादपोंको कोशिकाहरूको दीवारें सेलुलोज (cellulose)को बनी हुन्छं, जस्तो प्राणी जीवधारियहरूमा हुँदैन। अधिकांश पादपहरूमा गमनशीलता हुदैन, जुन प्राणी जीवधारियहरूको एक विशिष्ट लक्षण हो।
 
== पादप विज्ञानको शाखाहरू ==
पङ्क्ति २३:
2. '''[[कोशिकानुवंशिकी]] (Cytogenetics)''' - यसको अन्तर्गत कोशिकाको अंदरको सबै चीजहरू का, कोशिका तथा केंद्रक (nucleus)को विभाजनको विधियहरूको तथा पौधे कुन प्रकार आफ्नो जस्तै गुणोंवाली नयाँ पीढ़ियहरूलाइ जन्म देते हुन्/छन् इत्यादि का, अध्ययन हुन्छ।
 
3. '''[[परिस्थितिकी]] (Ecology)''' - यसको अन्तर्गत पादपों र उनिको वातावरणको आपसी सम्बन्धको अध्ययन हुन्छ। यसमा बिरुवाहरूको सामाजिक जीवन, भौगोलिक विस्तार तथा अन्य मिलती जुलती चीजहरूको पनि अध्ययन गरिन्छ।
 
4. '''[[शरीर-क्रिया-विज्ञान]] (Physiology)''' - यसको अन्तर्गत जीवनक्रियाओं (life processes)को बृहत् रूप से अध्ययन हुन्छ।
 
5. '''[[भ्रूणविज्ञान]] (Embryology) '''- यसको अन्तर्गत लैंगिक जननको विधिमा जब से युग्मक बनछन र गर्भाधानको पश्चात् भ्रूणको पूरा विस्तार हुन्छ तब सम्मको दशाओंको अध्ययन गरिन्छ।
 
6. '''[[विकास]] (Evolution)''' - यसको अन्तर्गत पृथ्वीमा नाना प्रकारको प्राणी या पादप कुन जस्तै/तरिका र कब पहिले पहल जन्मिए हुनेछन् र किन अन्य जीवों से उनिको उत्पत्तिको सम्बन्ध है, यसको अध्ययन हुन्छ।
 
7. '''[[आर्थिक पादपविज्ञान]]''' - यसको अन्तर्गत बिरुवाहरूको उपयोगिताको सम्बन्धमा अध्ययन हुन्छ।
पङ्क्ति ३७:
9. '''[[वर्गीकरण]]''' या '''[[क्रमबद्ध पादपविज्ञान]]''' (Taxonomy or Systematic botany) - यसको अन्तर्गत बिरुवाहरूको वर्गीकरणको अध्ययन गर्छन्। पादप सङ्घ, वर्ग, गण, कुल इत्यादिमा विभाजित गरे जान्छन्।
 
18औं या 19औं शताब्दी से नै अङ्ग्रेज या अन्य यूरोपियन वनस्पतिज्ञ भारतमा आने लगे र यहाँको बिरुवाहरूको वर्णन गरे र उनिको नमूने आफ्नो देश लिए। डाक्टर जे. डी. हूकरले लगभग 1860 ई.मा भारतको धेरै से बिरुवाहरूको वर्णन आफ्नो आठ भागहरूमा लिखी "फ्लोरा औव ब्रिटिश इंडिया" नामक पुस्तकमा गरेको छ।
 
== पादप वर्गीकरण ==
(विस्तृत विवरणको लागि '''[[पादप वर्गीकरण]]''' हेर्नुहोस। )
 
[[डार्विन]] (Darwin)को विचारैको प्रकाशमा आउनलाई पश्चात् यो वर्गीकरण बिरुवाहरूको उत्पत्ति तथा आपसी संबंधोंमा आधारित हुन थाल्यो। यस्तो/यस्ता/यसरी वर्गीकरणको प्राकृतिक पद्धति (Natural System) भन्दछन् र जुन वर्गीकरण यस दृष्टिकोणको हैन ध्यानमा रखते उसलाइ कृत्रिम पद्धति (Artificial System) भन्दछन्।
 
* क्रिप्टोगैम (Cryptogam)
"https://ne.wikipedia.org/wiki/वनस्पति_विज्ञान" बाट अनुप्रेषित