"ऊर्जा" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

ऊर्जाको पनि यही एककहरूमा नापाउउछ। तर कहिले काँही विशेष स्थलहरूमा केहिकेही अन्य एककहरूको उपयोग हुन्छ। यिनीहरूमा एक '''इलेक्ट्रान वोल्ट''' छ। त्यो ऊर्जाको त्यो एकक छ जसलाई इलेक्ट्रानको वोल्टको विभवांतर (पोटेंशियल डिफरेंस) देखि गुजरनेमा प्राप्त गर्दछ। यो धेरै सानो एकक छ र केवल 1.60E-19 जूलको बराबर हुन्छ। यसको अतिरिक्त घरहरूमा उपयोगमा आनेवाला वैद्युत ऊर्जाको नापनेको लागि एक दोस्रो एककको उपयोग हुन्छ, जसलाई '''किलोवाट-घण्टा''' (KWh) भन्छन् र जुन 3.6E6 जूलहरूको बराबर हुन्छ।

स्थितिज ऊर्जा एवं गतिज ऊर्जाको पारस्परिक परिवर्तनको सबै भन्दा सुंदर उदाहरण सरल लोलक छ। जब हामी लोलकको गोलकको एक तिर खींचते हो त गोलक आफ्नो साधारण स्थितिले थोरै माथि उठ्छ र यसमा स्थितिज ऊर्जा आउँछ। जब हामी गोलक लाई छोड्छौं त गोलक यता उता झूल्न लाग्छ। जब गोलक लटकनेको साधारण स्थितिमा आउछ त यसमा केवल गतिज ऊर्जा रहन्छ। संवेगको कारण गोलक दोस्रो तिर चलाउछ र गतिज ऊर्जा पुन: स्थितिज ऊर्जामा परिवर्तित हुन्छ। साधारणत: वायुको घर्षणको विरुद्ध कार्य गर्न देखि गोलकको ऊर्जा कम होती जान्छ र यसको गति केहिकेही अबेरमा बंद हुन्छ। यदि घर्षणको बल न हो त लोलक अनंत काल सम्म चलता रहेगा।

त्यहि समयमा इङ्गल्याण्डमा जेम्स प्रेसकाट जूल पनि उष्माको यांत्रिक तुल्यांक निकालनमा लागेको थियो। यसको प्रयोग सन् 1842 ई. देखि सन् 1852 ई. सम्म चलि रहे। आफ्नो प्रयोगमा यसले एक ताँबेको उष्मामापीमा पानी लिया र उसलाई एक मथनी देखि मथा। मथनीको दुई घिर्निहरूमा देखि झुन्डिएका दुई भारिहरूमा चलाइन्थ्यो। जुन डोरिले यो भारि झुन्डिएका थिए त्यो यस मथनीको टाउकोहरूमा लपेटीएको थियो र जब यो भारि तल तिर झर्थे त मथनी घूम्थ्यो। जब यो भारि तल तिर झर्थे त यिनको स्थितिज ऊर्जा कम हुन्थ्यो। यस कमीको केहिकेही भाग भारहरूको गतिज ऊर्जामा परिणत हुन्थ्यो बढी केहिकेही भाग मथनीको घुमानेमा व्यय हुन्थ्यो। यस तरिका यो ज्ञात गरे जा सकता थियो कि मथनीको घुमनेमा कति कार्य गरे जा रहयो थियो। उष्मामापीको पानीको तापमा जितनी वृद्धि भए उससे यो ज्ञात हो सकता थियो कि कितनी उष्मा उत्पन्न भए; र तब उष्माको यांत्रिक तुल्यांक ज्ञात गरे जा सकता थियो। जूलले यो प्रयोग पानी तथा पारा दुवै सँग गरे।

यसको यो अर्थ छ कि ऊर्जाको मान द्रव्यमान वृद्धिको प्रकाशको वेगको वर्गले गुणा गरे पछि प्राप्त हुन्छ। यस सिद्धान्तको पुष्टि नाभिकीय विज्ञानको धेरै देखि प्रयोगहरू द्वारा हुन्छ। सूर्यमा पनि ऊर्जा त्यहि तरिका बन्छ। सूर्यमा एक श्रृंखल क्रिया हुन्छ जसको फल यो हुन्छ कि हाइड्रोजनको चार नाभिकहरूको संयोग देखि हीलियमको नाभिक बनछ। हाइड्रोजनको चारै नाभिकहरूको द्रव्यमानको योगफल हीलियमको नाभिकले केहिकेही अधिक हुन्छ। यो अन्तर ऊर्जामा परिवर्तित हुन्छ। [[परमाणु बम]] एवं [[हाइड्रोजन बम]]मा पनि त्यहि द्रव्यमान-ऊर्जा-समतुल्यताको उपयोग हुन्छ।