"अक्साई चिन" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

'''अक्साई चिन''' या '''अक्सेचिन''' (<small>[[उईग़ुर भाषा|उईग़ुर]]: {{Nastaliq|ur|ﺋﺎﻗﺴﺎﻱ ﭼﯩﻦ}}, [[चिनिया भाषा|सरलीकृत चिनिया]]: 阿克赛钦, आकेसैचिन</small>) [[जनबादी गणतन्त्र चीन|चीन]], [[पाकिस्तान]] र [[भारत]] को बिचमा [[तिब्बती पठार]] को उत्तरपश्चिममा स्थित एक विवादित क्षेत्र हो। यो [[कुनलुन पर्वत]] को ठीक तल छ।<ref>[http://edition.cnn.com/2002/WORLD/asiapcf/east/05/24/aksai.chin/ Aksai Chin: China's disputed slice of Kashmir], CNN.com, Accessed 2007-07-23</ref> ऐतिहासिक रूपमा अक्साई चिन भारतलाई [[रेशम मार्ग]] संगसँग जोडने कारण थियो र भारत र हज़ारौ सालदेखी [[मध्य एशिया]] को पूर्वी इलाका (जसलाई तुर्किस्तान पनि भनिन्छ) र भारतको बीच संस्कृति, भाषा र व्यापारको बाटो रहेको छ। भारतसंगभारतसँग तुर्किस्तानको व्यापार मार्ग [[लद्दाख़]] र अक्साई चिनको बाटो हुदै [[काश्गर सहर]] जाने गर्द्थे।<ref name="ref50mufif">[http://books.google.com/books?id=mFW3sXnzEQ4C Foreign trade and commerce in ancient India], Prakash Charan Prasad, Abhinav Publications, 1977, ISBN 9788170170532</ref> १९५० को१९५०को दशकदेखी यो क्षेत्र चीन क़ब्जामा छ तर भारत यसमा अपना दावा जनाउछ र यस [[जम्मु कश्मीर]] राज्यको उत्तर पूर्वी हिस्सा मान्दछ। अक्साई चिन [[जम्मु कश्मीर ]] को कुल क्षेत्रफलको पांच औं भागको बराबर छ। चीनले यसलाई प्रशासनिक रूपमा [[शिनजियांग प्रांत]] को [[काश्गर विभाग]] को [[कार्गिलिक जिल्ला]] को हिस्सा बनाएको छ।

'अक्साई चिन' ({{Nastaliq|ur|ﺋﺎﻗﺴﺎﻱ ﭼﯩﻦ}}) को नाम [[उईग़ुर भाषा]] बाट आएको हो,, जो एक [[तुर्की भाषाएँ|तुर्की भाषा]] हो। उईग़ुरमा 'अक़' ({{Nastaliq|ur|ﺋﺎق‎}}) को मतलब 'सफा' हुदछ<ref name="ref87zalib">[http://books.google.com/books?id=icZf7TNgnuIC&pg=PA272 Spoken Uyghur], Reinhard F. Hahn, Ablahat Ibrahim, University of Washington Press, 2006, ISBN 9780295986517, ''... aq (n) 'white,', 'clear,' 'clean,' 'innocent' ...''</ref> र 'साई' ({{Nastaliq|ur|ﺴﺎﻱ}}) को अर्थ 'घाटी' वा 'नदीको मैदान' हुदछ।<ref name="uyghurdictsai">[http://dict.yulghun.com/#/ug_en/%EF%BA%B4%EF%BA%8E%EF%BB%B1 {{Nastaliq|ur|ﻳﯘﻟﻐﯘﻥ ﻟﯘﻏﻪﺕ}} (युल्ग़ुन उईग़ुर लुग़ात/शब्दकोष) - साई], ''... ئى a river valley, riverbed, canyon, wadi ...''</ref> उईग़ुरको एक र शब्द 'चोअल' ({{Nastaliq|ur|ﭼﯚل}}) है, जसको अर्थ हुदछ 'वीराना' वा 'मरुभुमी', जसको पुरानो [[ख़ितानी भाषा]] मा रूप 'चिन' (({{Nastaliq|ur|ﭼﯩﻦ}})) था।<ref name="uyghurdictchol">[http://dict.yulghun.com/#/ug_en/%EF%AD%BC%EF%AF%9A%D9%84 {{Nastaliq|ur|ﻳﯘﻟﻐﯘﻥ ﻟﯘﻏﻪﺕ}} (युल्ग़ुन उईग़ुर लुग़ात/शब्दकोष) - चोअल], ''... چۆل a desert, a wilderness (without vegetation), a deserted, uninhabited, desolate place ...''</ref><ref>[http://www.rfa.org/uyghur/obzor/obzor-sidik-06222010191805.html {{Nastaliq|ur|ﺋﺎﻗﺴﺎﻱ ﭼﯩﻨﻤﯘ ﻳﺎﻛﻰ ﺋﺎﻗﺴﺎﻱ ﭼﯚﻟﻤﯘ؟}} (अक़्साई चिन्मु या के अक़्साई चोअलमू?)], ''... {{Nastaliq|ur|ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺗﯩﻠﯩﺪﺍ ﺗﻪﻟﻪﭘﭙﯘﺯ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ ﺑﯩﺮ ﺑﻮﻏﯘﻣﻠﯘﻕ ﺳﯚﺯ "ﭼﯚﻝ" ﻧﻰ ﺧﺎﺗﯩﺮﯨﻠﻪﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﻳﯧﺰﯨﻘﻰ ﺑﻮﻟﻤﯩﻐﺎﭼﻘﺎ، "ﭼﯚﻝ" ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺋﯩﺴﯩﻤﻨﻰ ﺧﯩﺘﺎﻱ ﺗﯩﻠﻰ "ﭼﯩﻦ"ﻏﺎ ﺋﯚﺯﮔﻪﺭﺗﯩﭗ ﺗﻪﻟﻪﭘﭙﯘﺯ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻳﻪﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﺴﻤﯩﻨﯩﻤﯘ، ﺑﯘ ﺯﯦﻤﯩﻨﻨﯩﯔ ﻛﯩﻤﮕﻪ ﺗﻪﯞﻩﻟﯩﻜﯩﻨﯩﻤﯘ ﺋﯚﺯﮔﻪﺭﺗﯩﭗ، ﺗﺎﺭﯨﺨﻘﺎ ﻳﯜﺯ ﻛﯧﻠﻪﻟﯩﺸﻰ، ﺋﯩﻠﯩﻢ ... "ﺋﺎﻗﺴﺎﻱ ﭼﯩﻦ " ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺋﯩﺴﯩﻤﺪﯨﻜﻰ "ﺋﺎﻗﺴﺎﻱ" ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺋﯩﺴﯩﻤﻨﻰ ﺩﯗﺭﯗﺳﺖ ﯞﻩ ﺗﻮﻏﺮﺍ ﺩﯦﺴﻪﻙ، ﺑﯘ ﺗﯧﺮﺭﯨﺘﻮﺭﯨﻴﯩﻨﯩﯔ ﺋﻪﺳﻠﻰ ﺋﯩﺴﻤﻰ "ﺋﺎﻗﺴﺎﻱ ﭼﯚﻝ" ﺗﻮﻏﺮﺍ ﯞﻩ ﺩﯗﺭﯗﺳﺖ ﺗﻪﻟﻪﭘﭙﯘﺯ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﺸﻰ ﻛﯧﺮﻩﻙ}} ('अक़्साई चिन' मा 'अक़्साई' त ठीक छ तर अगर असली मूल नाम सच कहा जाए तो 'अक़्साई चोअल' हो ... उईग़ुरको 'चोअल' शब्द कोशब्दको ख़ितानी भाषामा 'चिन' उच्चारित गरिन्थ्यो) ...''</ref> 'अक्साई चिन' को नामको अर्थ 'सफ़ेद ढुगे घाटीको मरुभुमी' निस्कन्छ।<ref name="ref20xicaj">[http://books.google.com/books?id=CmkAAAAAMAAJ The face of the earth: (Das antlitz der erde) Volume 1], Eduard Suess, Clarendon press, 1904, ''... into the Aksai Chin, i.e. the White Desert, and towards the Yeshil Kul ...''</ref> चीनको सरकार यस क्षेत्रमा अधिकार जनाउनको लागी 'चिन' को मतलब 'चीनको सफ़ेद मरुभुमी' निस्किन्छ, लेकिन अन्य मानिस यसमा विवाद गर्दछन।

अक्साई चिन एक धेरै ऊंचाई (लगभग ५,००० मीटर) मा स्थित एक [[नमक]] को [[मरुस्थल]] हो। यसको क्षेत्रफल ४२,६८५ किमी² (१६,४८१ वर्ग मील) को आसपास छ। भौगोलिक दृष्टिबाट अक्साई चिन [[तिब्बतको पठार|तिब्बती पठार]] को भाग हो, र यसलाई 'खारा मैदान' पनि भनिन्छ। यो क्षेत्र लगभग निर्जन छ र यहां स्थायी बस्तीहरुबस्तीहरू छैनन। यस क्षेत्रमा 'अक्सेचिन' नामको ताल र 'अक्सेचिन' नामको नदी छ। यहां [[वर्षा]] र [[हिमपात]] हुदैन किनकी [[हिमालय]] र अन्य पर्वत भारतीय [[मानसून|मानसूनी]] हवा यहां आउनबाट रोकिदिन्छ ।रोकिदिन्छ।

चीनले जब १९५०१९५०को को दशक मादशकमा [[तिब्बत]] मा क़ब्ज़ा गर्यो तब त्यहाको केही क्षेत्रमा विद्रोह भड़कियो जसबाट चीन र तिब्बतको बीचको मार्ग बिच्छेद हुने ख़तरा भएको थियो। चीनले त्यस समय [[शिंजियांग-तिब्बत राजमार्ग]] को निर्माण गर्यो जो अक्साई चिनबाट निस्कन्छ र चीन कोचीनको पश्चिमी तिब्बतसंगतिब्बतसँग संपर्क राख्ने अर्को कारण दिन्छ। भारत कोभारतको जब यो थाहा भयो तब उसले आफ्नो इलाका फिर्ता लिने कोशिस गर्यो। यो १९६२ को१९६२को भारत-चीन युद्धको एउट ठुलो कारण बन्यो। वह रेखा जो भारतीय कश्मीरको क्षेत्रलाई अक्साई चिनसंगचिनसँग अलग गर्दछ '[[वास्तविक नियंत्रण रेखा]]' को रूपमा बुझिन्छ। अक्साई चिन [[भारत]] र [[जनबादी गणतन्त्र चीन|चीन]] को बीच चल रहे दो मुख्य सीमा विवाद मध्ये एक हो। चीनको साथ अन्य विवाद [[अरुणाचल प्रदेश]] संगसँग संबंधित छ।

== संदर्भसन्दर्भ ==

[[श्रेणी:चीनको विवादित क्षेत्र]]

[[श्रेणी:भारतको विवादित क्षेत्र]]

[[श्रेणी:चीनसंगचीनसँग युद्ध]]

[[eo:AkesajĉinoAkesajĉino]]