"उत्परिवर्तन" का संशोधनहरू बिचको अन्तर
Content deleted Content added
सा r2.7.1) (रोबोट ले थप्दै: be-x-old:Мутацыя |
सा स्वचालित हिज्जे सम्पादन, replaced: नजिक → नजीक (3), हरु → हरू (171) |
||
पङ्क्ति १:
{{विकास३}}
जीन [[डी एन ए]]का [[न्यूक्लियोटाइड]]
कार्य संपन्न हुनेगर्छ। यो अनुवांशिकताको बुनियादी र कार्यक्षम घटक हुन्छ। यो यूनानी भाषाको शब्द जीनसबाट बनिएको हो। [[क्रोमोसोम]]मा रहेको [[डी.एन.ए.]] (D.N.A.)ले बनिएको अति सूक्ष्म
जीन आनुवांशिकताको मूलभूत शारीरिक एकाई हो. अथवा यसैमा हाम्रो आनुवांशिक
==परिचय==
जीन जीवनको एकाई कोशिका हो र
यस विविधताको मूल कारणको ज्ञान सबैलाई छैन, र सबभन्दा ठूलो कुरा यो छ कि कौतूहलवश पनि कोही पनि यो कुरा जान्न चाँहदैन। हामीलाई यो विभिन्नता यति सहज र सामान्य प्रतीत हुन्छ कि हाम्रो ध्यान यतापटि कहिल्यै जाँदैन। तर, यदि हामीले यस विभिन्नताका कारणको छानबिन गर्यौं भनें हामी साँच्चै नैं छक्क पर्नेछौं। यो विभिन्नताको मूल कारण नैं उत्परिवर्तन हो।
उत्परिवर्तनको परिभाषा अनेक प्रकारले दिइएकोछ, तर सबैको निष्कर्ष यही छ कि यो एक
[[डीआक्सीरिबोन्यूक्लिक एसिड]] (DNA)को वाट्सन-क्रिक
गोल्डस्मिट्ले उत्परिवर्तनको परिभाषा दिंदै भनेका छनः उत्परिवर्तन त्यो साधन (means) हो, जसद्धारा नयाँ आनुवंशिक टाइप (hereditary types) उत्पन्न हुन्छन्। डा.जान्स्की र उनको
[[उद्विकास]] (Evolution)को अनेक
१. नवीन प्रजातिको उत्पत्ति क्रमिक नभएर तात्कालिक हुन्छ;
पङ्क्ति २४:
२. एउटै समयमा सामान्य तौरले एक साथ एउटै धेरै प्रजाति उत्पन्न हुन्छन्।
४.
४. उत्परिवर्तन बीच बीचमा धेरै पल्ट हुनसक्छ।
यस प्रकारका प्रयोग बीडिल एवं टैटम नामक दुइजना अमरीकन जीव
सजीव
उत्परिवर्तनका
उत्परिवर्तन कब हुनेछ, यो कुनै निश्चित रूपले हैन कह सकता। कोशिकाविभाजनको उपरांत वर्धन (development)को कुनै पनि अवस्था या चरण (stage)मा उत्परिवर्तनको घटना घट सकती छ। यदि उत्परिवर्तन कुनै एक नै बीजाणु (gamete) या युग्मकमा हुन्छ त भावी संतति
==उत्परिवर्तनका कारण==
उत्परिवर्तन किन हुन्छन्, यसको सन्तोषजनक उतर जीव वैज्ञानिकोंको
1. तापक्रम-
2. रसायन-सरसोंको तेलको धुआँ, फार्मैल्डिहाइड पेराक्साइड, नाइट्रस अम्ल आदिको प्रयोग गरे पछि उत्परिवर्तन दरमा वृद्धि हुन सक्छ।
पङ्क्ति ४६:
==उत्परिवर्तनका प्रकार==
जीन-विनिमयको समय केही दुर्घटनाएँ हुन सक्छं। यिनी
*न्यूक्लीओटाइडको अतिरिक्त संयोग,
पङ्क्ति ५२:
*न्यूक्लीओटाइडको स्थानांतरण।
1. जीन या बिंदु उत्परिवर्तन
पङ्क्ति ५९:
===जीन अथवा बिंदु उत्परिवर्तन===
उत्परिवर्तनको परिभाषा गर्दै बतलाया गएको छ कि उत्परिवर्तन कुनै स्पीशीजको आनुवंशिक पदार्थमा उत्पन्न गतिशील रासायनिक परिवर्तनको नाम हो। यो परिवर्तन
किसी मनुष्यको जनन कोशिकामा जीन उत्परिवर्तन भए पछि यो उनको युग्मनज (zygote)मा स्थानांतरित हुन्छ र यस प्रकार यिनी कोबिकाओं द्धारा उत्पन्न नयाँ पीढी सम्म पुगछ। असंख्य पल्ट कोशिका-विभाजनोंको फलस्वरूप उत्परिवर्तन जीन पनि आफ्नो प्रतिलिपियाँ उत्पन्न करते करते कुनै लक्षण या गुण विशेषको लागि प्रभावी (dominant) बनछ।
प्रभावी
===अलिंगसूत्री अप्रभावी उत्परिवर्तन (autosomal recessive mutation)===
उभययलिंगाश्रयी पादपों (monoecious plans)मा फरक दृष्टिगोचर हुन्छन्। अप्रभावी उत्परिवर्तन यदि
'''प्राणघातक
===प्रतिलोम उत्परिवर्तन===
विरल
'''कायिक उत्परिवर्तन''' साधारणतया शरीरको
===आरोपित उत्परिवर्तन===
वैज्ञानिकोंले
'''तापक्रम'''- उत्परिवर्तनमा तापक्रमको के प्रभाव पर्दछ, इसपर अधिकतर प्रयोग कदली मक्खी, ड्रोसोफिला,को नै लेकर गरियो छन्। एक यस्तो नै प्रयोगमा जब लिंगसहलग्न अप्रभावी घातक
उत्परिवर्तनमा रासायनिक प्रभावको
'''किरणन''' या '''विकिरण''' (Irradiation)- द्धारा उत्परिवर्तनको सम्भावनामा एच. जे. मुलरले सन् 1927मा केही प्रयोग गरेका थिए। उनले ड्रोसोफिलामा एक्स-
सी.एल.बी.को तात्पर्य छ : '''सी''' = cross-over suppressor. '''एल''' = recessive lethal तथा '''बी''' = bar eyes । पोथी ड्रासाफिलाको एक एक्स-गुणसूत्रमा उपर्युक्त तीन
[[एक्स-किरण]]को प्रभाव उनको मात्रामा निर्भर गर्दछ। मुलरले मात्रामा वृद्धि गरेर उत्परिवर्तन दरमा वृद्धिको प्रभाव देख्यो थियो। अगाडी चलकर उनको शिष्य ओलिवरले र पनि प्रयोग गरे र अनेक प्रकारको तथ्य उपस्थित गरे। एक्स-
[[अल्ट्रावायलेट प्रकश]]- अल्टेनवर्गले अल्ट्रावायलेट प्रकाशकिरणोंको उत्परिवर्तित प्रभावोंको ड्रोसोफिलामा प्रयोग गरे छन्। उनले वयस्क
==
'''उद्विकासीय महत्व''' - आरंभमा नै हामीले देखेको छ कि सृष्टिको जीवजगत्मा विविधता दृष्टिगोचर हुन्छ। उद्विकास सिद्धांत (evolution theory)को मान्यता छ कि यो सारा दृश्यजगत् अणु देखि नै महान् भयो छ। अर्थात् प्रत्येक महान्को एकाइ कुनै न कुनै अणु छ। यही अणु एक भन्दा दुई, दुई भन्दा चार, आठ, सोह्र र अनंत तथा अकथ्य र अकल्पनीय गुणनोंको दौर देखि गुजरता गुजरता दैत्याकार रूप धारण गरेर लिन्छ। जीवजगत्को विविधताको सम्बन्धमा कुनै व्यवस्थित व्याख्या उपलब्ध छैन, तथापि यस सम्बन्धमा अब सम्म जुन केही भन्यो सुना गएको छ, उनको सारांश यस प्रकार छ-
2. '''सामाजिक महत्व'''- कृत्रिम
सुजनन विज्ञानको दुई पक्ष हुन् : (1) सकारात्मक तथा (2) नकारात्मक। सकारात्मक सुजनन विज्ञानको लक्ष्य राम्रो र मनचाही संतति उत्पन्न गर्न छ। यसको लागि यस्तो निर्दोष माता पिता (जनक)को चयन गर्न हुनेछ, जस्तो हामी चाहते छन्। यिनको संयोग देखि जुन संततियाँ उत्पन्न हुन् गी उनको सूक्ष्म एवं गंभीरतापूर्वक जाँच गरेर उन्हींको पुन: संयोग गराइनेछ। सामाजिक सांस्कृतिक
[[नकारात्मक सुजनन विज्ञान]] त्यहि योजनाको दोस्रो पक्ष हो। यसको अतंर्गत यस्तो आनुवंशिक
[[जनसंख्या आनुवंशिकी]]को नामले विज्ञानको एक नयाँ शाखा जोड देखि विकसित हो रही छ। यसको अन्तर्गत मानवकल्याणको अनेक
मनुष्यको कल्याणको लागि जनसंख्या आनुवंशिकी के केही गरेर पाएगी, यो अझै भन्दा केही भन्न सकिन्न। विश्वको जनसंख्या जस द्रुत गतिले बढती जा रही छ र भोजन तथा आवासको
==बाहिरी सूत्र==
|