"आवर्त सारणी" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

सा r2.7.2) (रोबोट ले थप्दै: vep:Himižiden elementoiden periodine tablut
सा स्वचालित हिज्जे सम्पादन, replaced: संदर्भ → सन्दर्भ, हरु → हरू (32)
पङ्क्ति १:
[[चित्र:Medeleeff by repin.jpg|thumb|250px|आवर्त सारणीका जनक '''माडलीव''']]
'''आवर्त सारणी''' अथवा तत्वहरुकोतत्वहरूको आवर्त सारणी रासायनिक तत्वहरुलाईतत्वहरूलाई तिनको संगत विशेषताहरुकाविशेषताहरूका साथ एउटा सारणीका रूपमा दर्शाने एउटा व्यवस्था हो। वर्तमान आवर्त सारणीमा ११७ ज्ञात [[तत्व]] सम्मिलित छन्। रूसी रसायन-शास्त्री [[माडलीफ]] (सही उच्चारण- मेन्देलेयेव)ले सन [[१८६९]]मा आवर्त नियम प्रस्तुत गरे। यसका अनुसार,
: "तत्वहरुकातत्वहरूका भौतिक र रासायनिक गुण तिनको परमाणुभारहरुकापरमाणुभारहरूका आवर्तफलन हुन्छन्।"
अर्थात यदि तत्वहरुलाईतत्वहरूलाई परमाणु भारका वृद्धिक्रममा राखियो भनें त्यो तत्व जसको गुण समान हुन्छन् एउटा निश्चित अवधिका पछि आउँछन्। माडलीवले यस सारणीका सहारे तत्वहरुकातत्वहरूका भौतिक एवं रासायनिक गुणहरुकागुणहरूका आवर्ती हुनेका पहलूलाई प्रदर्शित गर्ने प्रयत्न गरे। [[१८१५]]देखि [[१९१३]]सम्म यसमा धेरै सुधार भए ताकि नयाँ आविष्कृत तत्वहरुलाईतत्वहरूलाई उचित स्थान दिन सकियोस् र सारणी नयाँ जानकारीहरुकाजानकारीहरूका अनुरूप हो।<ref>{{cite web |url= http://in.jagran.yahoo.com/news/oddnews/general/15_35_1732.html
|title=अख्तरले तैयारको विश्वको पहिलो कोणीय आव‌र्त्त सारणी|accessmonthday=[[२ जून]]|accessyear=[[वर्ष २००९|२००९]]|format=|publisher=जागरण|language=}}</ref> रसायन शास्त्रीहरुकाशास्त्रीहरूका लागि आवर्त सारणी अत्यन्त महत्वपूर्ण एवं उपयोगी हो। यसका कारण कम तत्वहरुकातत्वहरूका गुणधर्महरुलाईगुणधर्महरूलाई नैं याद राख्नाले काम चल्छ किनभनें आवर्त सारणीमा कुनै समूह (उर्ध्वाधर पंक्ति) वा कुनै आवर्त (क्षैतिज पंक्ति)मा गुणधर्म एउटा निश्चित क्रमदेखि एवं तर्कसम्मत तरिकाले बदल्दछन्।
 
तत्वहरुकातत्वहरूका [[परमाणु भार]]का वृद्धि क्रममा क्रमबद्ध गर्नमा क्षैतिज पंक्तिहरुपंक्तिहरू प्राप्त हुन्छन् जसलाई आवर्त भन्दछन्। आवर्त नियमका अनुसार तत्वहरुलाईतत्वहरूलाई परमाणु भारका वृद्धि क्रममा क्षैतिज पंक्तिहरुमापंक्तिहरूमा सजाउनमा सामन गुण भएका तत्व एउटा नैं उर्ध्वाधर कालममा उपस्थित रहन्छन्। यी उर्ध्वाधर कालमका वर्ग भन्दछन्। मडलीफको आवर्त सारणीमा कुल ८ वर्ग थिए किनभनें त्यस समय निष्क्रिय ग्यासको खोज भएको थिएन। पछि निष्क्रिय ग्यासको खोजका पश्चात आधुनिक आवर्त सारणीमा ९ औं वर्गलाई सामिल गरिएको हो। यस ९ औं वर्गलाई '''०''' (शून्य वर्ग) भन्दछन्। वर्ग एकदेखि आठौं वर्गलाई रोमन अक्षर I, II, III, IV, V, VI, VII तथा VIII द्वारा प्रदर्शित गरिन्छ। नवहरुनवहरू वर्गलाई '''०''' द्वारा प्रदर्शित गरिन्छ।<ref>{{cite book |last=प्रसाद |first=चन्द्रमोहन |title= भौतिक एवं रसायन विज्ञान |year=जुलाई २००४ |publisher=भारती सदन |location=कोलकाता |id= |page=211|accessday= 2|accessmonth= जून|accessyear= २००९}}</ref> यसका विकासका अंतिम चरणमा राग, वर्नर, बोहर र बरी आदि वैज्ञानिकहरुलेवैज्ञानिकहरूले आवर्त सारणीको आधुनिकतम रूप बनाए जो वर्तमानसम्म चलनमा हो। इन्होंने माडेलिवको आवर्त सारणीमा उपस्थित श्रेणिहरुलाईश्रेणिहरूलाई खत्म गरे तथा वर्गोको संख्यालाई ९देखि बढ़ाएर १८ गरे। यसका पछि पनि [[हाइड्रोजन]]को दुइ स्थानहरुमास्थानहरूमा हुनु र लेथेनाइड र एक्टीनाइड तत्वहरुलाईतत्वहरूलाई सारणीमा स्थान न हुनु दुइ मुख्य दोष अबसम्म छन्।
 
=== समूह एवं आवर्त ===
आवर्त सारणीका उर्ध्व पंक्तिहरुलाईपंक्तिहरूलाई समूह भनिन्छ. तत्वहरुकातत्वहरूका वर्गीकरणको दृष्टिदेखि समूहहरुलाईसमूहहरूलाई सबैभन्दा महत्वपूर्ण मानिन्छ. केही समूहहरुमासमूहहरूमा, तत्व समान गुण दर्शा्दछन्. यी समूहहरुकासमूहहरूका नाम क्षारीय तत्व, क्षारीय पार्थिव धातु, छलोजेन, निक्टोजेन, चाल्कोजेन र अक्रिय ग्यास। आवर्त सारणीका क्षैतिज पंक्तिहरुलाईपंक्तिहरूलाई '''आवर्त''' भन्दछन्. तर पनि तत्वहरुकातत्वहरूका वर्गीकरणमा समूह अधिक महत्वपूर्ण मानिन्छन्, फेरि आवर्त सारणीमा धेरै स्थल यस्ता हुन्छन् जहां आवर्तको महत्व अधिक हुन जान्छ. उदाहरणका रूपमा डी-ब्लक वा संक्रमण धातुहरुधातुहरू र एफ-ब्लकलाई लिन सकिन्छ।
 
== रासायनिक तत्व ==
निम्नलिखित सूचीमा सबै रासायनिक तत्वहरुलाईतत्वहरूलाई तिनको परमाणु संख्या कबढ़्दै क्रममा रखिएको छ-
 
== रासायनिक तत्व ==
निम्नलिखित सूचीमा सबै रासायनिक तत्वहरुलाईतत्वहरूलाई तिनका परमाणु संख्या बढदो क्रममा राखिएको छ-
 
;प.सं. -- तत्वको हिन्दी नाम -- प्रतीक -- अङ्ग्रेजी नाम
पङ्क्ति १३६:
118—उनउनऔक्षियम—Uuo—Ununoctium
 
== संदर्भसन्दर्भ ==
{{reflist}}
 
पङ्क्ति १५५:
 
{{Link FA|lmo}}
 
[[af:Periodieke tabel]]
[[als:Periodensystem]]
"https://ne.wikipedia.org/wiki/आवर्त_सारणी" बाट अनुप्रेषित