"कथानक" का संशोधनहरू बिचको अन्तर
Content deleted Content added
सा हिज्जे, typos fixed: ंड → ण्ड, तत्व → तत्त्व (2), संग → सँग (4), ले → ले |
सा हिज्जे सम्पादन, typos fixed: शांत → शान्त, संभव → सम्भव using AWB |
||
पङ्क्ति ८:
:"कुनै साहित्यिक कृति (उपन्यास, नाटक, कहानी अथवा कविता)को यस्तो योजना, घटनाहरुको पैटर्न अथवा मुख्य कथाको कथानक भन्दछन् जसको निर्माण उद्दिश्ट प्रसंगोंको सहेतुक संयोजित श्रृंखला (स्तरक्रम)को क्रमिक उद्घाटन संग गरिएको हो।"
उपर्युक्त विवेचनसँग यस महत्वपूर्ण तथ्यको उद्घाटन हुन्छ कि कथाको सुन्ने या पढ्ने समय श्रोता अथवा पाठकको मनमा अगाडी आनेवाला घटनाहरुको जाननेको जिज्ञासा रहन्छ अर्थात् त्यो बार-बार यही पूछता या सोचउछ कि फेरि के भयो, जबकि कथानकमा त्यो ये प्रश्न पनि उठाउछ कि "ऐसा किन भयो?' "यह कसरि भयो?' आदि। अर्थात् अगाडी घटनेवाला घटनाहरुको जाननेको जिज्ञासाको साथ-साथ श्रोता अथवा पाठक घटनाहरुको बीच कार्य-कारण-संबंधको प्रति पनि सचेत रहन्छ। कथा गुहामानवको जिज्ञासाको
कथानक कलाको साधन है, अत: भावोत्तेजना लानेको लागि उसमा जीवनको प्रत्ययजनक यर्थातताको साथ आकस्मिकताको तत्त्व पनि आवश्यक हो। इसीलागि कथानकको घटनाहरु यथार्थ घटनाहरुलाइ यथावत् अनुकृति मात्र न होकर, कलाको स्वनिर्मित विधानको अनुसार संयोजित रहन्छं। कथानक देव दानव, अतिप्राकृत र अप्राकृत घटनाहरु भन्दा पनि निर्मित हुन्छन् तर उनका उक्त निर्माण परम्परा द्वारा स्वीकृत विधान तथा अभिप्रायोंको अनुसार नै हुन्छ। अत: अविश्वसनीय होते भए पनि उनी विश्वसनीय हुन्छन्। कथानकको गतिशील घटनाहरु सीधी रेखामा नही चलतीं। उनमें उतार चढ़ाव आउछन्, भाग्य बदलिन्छ, परिस्थितियाँ मनुष्यको कुनै संग कुनै बनाइदिन्छ१ आफ्नो संगीसाथिहरु लाई साथ या बाह्य शक्तियों अर्थात् आफ्नो परिस्थितिको विरुद्ध उसलाइ प्राय: संघर्ष करना पड़उछ। कथानकमा जीवनको इसी गतिमान संघर्षशील रूपको जीवंत अवतारणा गरिन्छ।
|