"भारतीय संसद" का संशोधनहरू बिचको अन्तर
Content deleted Content added
सा Bot: Fixing redirects |
सा unicodifying |
||
पङ्क्ति ११६:
== चुनाव सम्बन्धी विवाद ==
संसदका वा कुनै राज्य विधानमण्डलका कुनै सदनका लागि भए कुनै चुनावलाई चुनौती उच्च-न्यायालयमा दियो जा सक्दछ। याचिका चुनावका
पङ्क्ति १६६:
दुइटै सदनहरुमा प्रत्येक बैठकका प्रारंभमा एउटा घंटेसम्म प्रश्न गरे जान्छन्। र तिनको उत्तर दिए जान्छन्। यसलाई ‘प्रश्नकाल’ भनिन्छ।इसके अतिरिक्त, खोजी र अनुपूरक प्रश्न पूछनाले मंत्रिहरुको पनि परीक्षण हुन्छ कि ती आफ्नो विभागहरुका कार्यकरणलाई कति समझ्दछन्।
प्रश्नकाल संसदको कार्यवाहिहरुको सबैभन्दा अधिक दिलचस्प अंग हो। मानिसहरुका लागि समाचारपत्रहरुका लागि र स्वयं सदस्यहरुका लागि कुनै अन्य कार्य यति दिलचस्पी पैदा छैन गरता जति कि प्रश्नकाल पैदा गर्दछ। यस कालका
यही कारण छ कि प्रश्नकालका
केही प्रश्नहरुको मौखिक उत्तर दिइन्छ। इन्हहरु तारांकित प्रश्न भनिन्छ। अतारांकित प्रश्नहरुको लिखित उत्तर दिइन्छ।
पङ्क्ति १७८:
संसदका दुइटै सदनहरुमा प्रश्नकालका ठीक पछिको समय सामान्यतौरमा ‘शून्यकाल’ अथवा जीरो आवरका नामले जाना जाने लगा हो। यो एकबाट अधिक अर्थहरुमा शून्यकाल हुन्छ। 12 बजे दोपहरको समय न त मध्याह्न पूर्वको समय हुन्छ र न नैं मध्याह्न पश्चातको समय। ‘शून्यकाल’ 12 बजे प्रारंभ हुनेका कारण यस नामले जानिन्छ यसलाई ‘आवर’ पनि भनिएको क्हरुकि पहिला ‘शून्यकाल’ पूरा घंटेसम्म चलताथा। अर्थात 1 बजे दिनमा सदनको दिनका भोजनका लागि अवकाश हुने तक।
यो कुनै भन्न सकिंदैन कि यस कालका
नियमहरुको दृष्टिबाट तथाकथित ‘शून्यकाल’ एउटा अनियमित्दछ। मामले चूंकि बिना अनुमतिका वा बिना पूर्व सूचनाका उठाए जान्छन् अंतः यसबाट सदनको बहुमूल्य समय व्यर्थ जान्छ। यसबाट सदनका विधायी, वित्तीय र अन्य नियमित कार्यको अतिक्रमण हुन्छ। अब त शून्यकालमा उठाये जाने केही मामलहरुको पहिलाबाट दियो गई सूचनाका आधार पर, अध्यक्षको अनुमति से, एउटा सूची पनि बनने लगी हो।
पङ्क्ति १९५:
;आपातकालीन चर्चाहरु
यी
;विशेष उल्लेख
पङ्क्ति २२०:
सरकारलाई शासन, सुरक्षा र जन कल्याणका धेरै काम गर्न हुन्छन्। यी सबका लागि धेरै साधन चाहिन्छ। यी आएं कहां से? सरकारजनताबाट कर वसूल्दछ। जरूरत पड़नेमा गर्जे पनि लिन्छ। क्हरुकि हामी संसदीय व्यवस्थामा रहन्छन्, सरकारका लागि यो जरूरी छ कि कुनै पनि गर्न लगाने वा कुनै पनि खर्चा गर्नको लागि पहिला उ संसदको मंजूरी ले। यस मंजूरीलाई लिनको लागि नैं हर वर्ष सरकार एउटा बजट अथवा पूरा सालको सामान्यदनी र खर्चेको लेखा जोखा संसदमा पेश गर्दछ।
रेल बजट र सामान्य बजट अलग अलग पेश गरे जान्छन्। सामान्य बजट प्रायः फरवरीका अंतिम कार्य दिवसमा लाइन्छ। रेल बजट त्यससे केही दिन पहिला आ जान्छ। वित्तीय वर्ष यस समय प्रत्येक सालको पहिलो अप्रैलबाट आरंभ हुन्छ। बजटमा यस आशयको प्रस्ताव हुन्छ कि आउने भएका सालका
बजट नजिक गर्ने प्रक्रियामा संसदका दुइटै सदनहरुमा गंभीर एवं पूर्ण चर्चा हुन्छ। यो बजट पेश गरे जानेका केही दिन पछि हुन्छ। चर्चा सामान्य वाद विवादबाट आरंभ हुन्छ। यो संसदका दुइटै सदनहरुमा तीन वा चार दिनसम्म चल्दछ। प्रथा यो छ कि यस अवस्थामा सदस्य सरकारको राजकोषीय र आर्थिक नीतिहरुका सामान्य पहलुहरुमा नैं विचार गर्दछन्। गर्न लगाने तथा खर्चका ब्यौरेमा छैन जाँदै। यस प्रकार सामान्य वाद विवादबाट प्रत्येक सदनलाई आफ्नो विचार व्यक्त गर्ने अवसर मिल्दछ। सरकारलाई पनि आभास हुन जान्छ कि कुनै प्रस्ताव विशेषका प्रति पछिको अवस्थाहरुमा क्या प्रतिक्रिया हुनेछ। यो ध्यान दिने कुरा छ कि राज्यसभालाई सामान्य चर्चाका अलावा बजटबाट कुनै सरोकार हुँदैन। मांगहरुमा मतदान केवल लोक सभामा हुन्छ।अर्को अवस्था अनुदानहरुको मांगहरुमा चर्चा र मतदानको छ सामान्यतया, प्रत्येक मंत्रालयका लागि प्रस्तावित अनुदानहरुका लागि अलग मांगे रखी जान्छन्। यी ‘मांगो’को सम्बन्ध बजटका व्यय भएका भागबाट हुन्छ। इनका स्वरूप कार्यपालिका द्वारा लोक सभाका लागि गरियो निवेदनको छ कि मांगी गई राशिलाई खर्च गर्ने अधिकार दिए जाए।
मांगोमा चर्चा रूचिपूर्ण हुन्छ। चर्चाका
कटौती प्रस्ताव सामान्यतया विपक्षका सदस्यहरु द्वारा पेश गरे जान्छन्। यदि ती स्वीकृत हो जाहरु त यसको अर्थ सरकारको निंदा हुन्छ। यस्तो स्थिति मा, सरकारलाई यो सोच्नु पर्छ कि क्या त्यसका पदमा बने रहना उचित हुनेछ।
पङ्क्ति २९३:
संसदले संसद सदस्य (वेतन, भत्ता र पहरुशन) अधिनियमका अधीन सदस्यहरुलाई पहरुशन दिए जाने स्वीकृति दियो हो। चार वर्षका सेवाकाल भएका प्रत्येक सदस्य त एउटा हजार चार सौ रूपये प्रति मासको पहरुशन दियो जान्छ। यसका अतिरिक्त पाँच वर्षका पछिको सेवाका प्रत्येक वर्षका लागि 250 रूपये र दिए जान्छन्।
प्रत्येक सदस्य 1500 रूपये प्रतिमासको वेतन तथा यस्ता स्थान पर, जहां संसदका कुनै सदनको अधिवेशन वा समितिको बैठक हो, ड्यूटीमा निवासका
यात्रा सम्बन्धी सुविधाहरु : प्रत्येक सदस्य निम्नलिखित यात्रा –भत्ता पाने हकदार छ
पङ्क्ति ३०९:
वास सुविधा तथा वाहन : प्रत्येक सदस्यलाई दिल्लीमा घर दिइन्छ। फ्लैटहरुका लागि कुनै शुल्क छैन। जबकि बंगलहरुका लागि नाममात्र लाईसहरुस शुल्क लगाइन्छ। कतिपय सीमाहरुमा बिजली तथा पानी निशुल्क हुन्छन्।
प्रत्येक सदस्यलाई त्यसको कार्यकालका
अन्य परिलब्धीहरु : सदस्यहरुलाई जो अन्य सुविधाहरु प्रदान गरिन्छन् उनमा आशुलिपिक तथा टंकण पूल, आयकरमा राहत, कैंटीन, जलपान र खानपान, क्लब, कामन रूम, बैंक, डाकघर, रेलौं तथा हवाई बुकिंग तथा आरक्षण, बस परिवहन, एल पी जी सेवा, विदेशी मुद्राको कोटा, लकर, सुपर बाजार आदि शामिल हो। संसद परिसरमा एकमात्र सदस्यहरुका लागि एउटा सुसज्जित प्राथमक चिकित्सा अस्पताल पनि हो।
पङ्क्ति ३२१:
संसद भवन
संसद भवनको निर्माण 1921-1927का
चाहे यसको डिजाइन विदेशी वास्तुकारहरुले बनाए थियो। किंतु यस भवनको निर्माण भारतीय सामग्रीबाट तथा भारतीय सामग्रीबाट तथा भारतीय श्रमिकहरु द्वारा गरिएको थियो। तभी यसको वास्तुकलामा भारतीय परंपराहरुको गहरी छाप हो।
पङ्क्ति ३४१:
=== संसदीय सौध ===
संसदीय सौधको इमारत 9। 8 एकड़ भूखंडमा बनी भएको हो। यसको फर्शी क्षेत्रफल 35,000 वर्ग मीटर हो। यसको निर्माण 1970-75का
भूमितल एउटा अत्याधुनिक स्थान हो। यहाँ राष्ट्रीय तथा अंतर्राष्ट्रीय सम्मेलन हुन्छन्। एउटा वर्गाकार प्रांगणका चारहरुतर्फ एउटा मुख्य समिति कक्ष तथा चार लघु समिति कक्षहरुको समूह हो। यस प्रांगणका बीचमा एउटा अष्टकोणीय जलाशय हो। प्रांगणमा माथितर्फ पच्चीकारी युक्त जालीको पर्दा हो। वहां पौधे लगाएर एउटा प्राकृतिक दृश्य तैयार गरेगया हो। यसमा पत्थरको टुकड़िहरु तथा छोटे पत्थरहरुका खंड बनाए गए छन्। पांचहरुका पांचहरु समिति कक्षहरुमा संसद भवनमा लोक सभा तथा राज्यसभा कक्षहरुको भांति साथ साथ भाषांतरको व्यवस्था हो। प्रत्येक कक्षका साथ संसदीय समितिहरुका सभापतिहरुका कार्यालहरुका लागि एउटा कमरा हो।
पङ्क्ति ३४९:
दर्शकहरुका लागि भ्रमणको व्यवस्था
अधिवेशनका बीचको अवधिहरुमा पर्यटकहरु, छात्रहरु र रूचि राख्ने भएका अन्य व्यक्तिहरुलाई तय समयका
</includeonly>
==यी पनि हेर्नुहोस्==
पङ्क्ति ३५६:
*[[लोक सभा|लोकसभा]]
==बाहरी
*[http://www। bharat। gov। in/govt/parliament। php संसद]
*[http://rajyasabhahindi। nic। in/rshindi/hindipage। asp राज्यसभाको जालघर]
| |||