"गहुँ" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

यस प्रकारको गहुँ दक्षिणमा अर्थात् गुजरात, महाराष्ट्र, आन्ध्र प्रदेश, तामिलनाडु र कर्णाटकाको अति सीमित क्षेत्रमा उत्पादन गरिने बताइन्छ, जहाँ यसलाई क्रमैले पोपाथिया, खापील, राभ्भा, गाधुमालु र साम्बा-को नामबाट चिनिन्छ। यो ई.जी.उप्पुमभको सानूदाना बनाउन अधिक रुचाइन्छ। यस प्रकारको गहुँ जंगली स्वरूपको ट्रिटिकम डिकोइट्सबाट विकास भएको विश्वास गरिन्छ। यो स्पेन, इटाली, जर्मनी र रसियामा पनि उब्जाउ गरिन्छ।

 

 

यो गहुँको दोस्रो महत्त्वपूर्ण प्रजाति हो। यसले कुल गहुँ क्षेत्रको १४ प्रतिशत ओगटेको छ। भारतमा यस प्रकारको गहुँको उत्पादन निकै पुरानो रहेको ठानिन्छ अनि भारतको मध्य र दक्षिणी भागमा मात्र यसको उत्पादन गरिन्छ। अहिले यसलाई पूर्णरूपले रोटीगहुँको ठाउँमा राखिएको छ। यो सुक्खा परिवेशको लागि उत्तम गहुँ हो अथवा पञ्जाब, मध्य प्रदेश, कर्णाटका, तामिलनाडु, गुजरात, पश्चिम बंगाल र हिमाचल प्रदेशको सीमित सिँचित अवस्थामा यसको खेती उत्तम हुन्छ। यो सुजी बनाउन प्रयोग गरिन्छ। यो बालीको प्रमुख प्रजातिहरू हुन्- राज-९११, मालभरा, मालाभिका, एचडी-४५३०, जयराज, मेघदूत (एचआई-७४८३), एनपी-४०४, बान्सी आदि। यो इटाली, युएसए, क्यानाडा र रसियामा पनि उब्जाउ गरिन्छ। यो एम्मर गहुँको सन्तान भएको विश्वास गरिन्छ। यसले २८ वटा क्रोमोजोम बोकेको हुन्छ।

भारतको लगभग सबै गहुँ उत्पादन गर्ने क्षेत्रहरूमा वर्तमानमा उत्पादन गरिने गहुँ हो यो। हिमालयमा समुद्रतहदेखि ३६५८ मिटरको उँचाइसम्मका क्षेत्रहरूमा यसको खेती गरिन्छ। मेक्सिकोका डाक्टर एन.ई. बोरलागले भारतमा यो गहुँको परिचय गराएका थिए, यसैले यो गहुँलाई प्राय: मेक्सिकाली बुकुनो गहुँ भनिन्छ। भारतमा उत्पादन गरिने जातका गहुँमध्ये यो एक अत्यन्त महत्त्वपूर्ण जातको गहुँ हो, जसले कुल गहुँ क्षेत्रको लगभग ८५ प्रतिशत इलाका ओगटेको छ।

 

 

== बाली विकास कार्य ==