"अक्साई चिन" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

कुनै सम्पादन सारांश छैन
कुनै सम्पादन सारांश छैन
पङ्क्ति २:
{{Chinese|s=阿克赛钦 |t=阿克賽欽|p=Ākèsàiqīn|
|pic=China India western border 88.jpg|piccap=[[भारत]] - [[चीन]] पश्चिमी सीमामा अक्साई चिन दर्शित हो}}
'''अक्साई चिन''' या '''अक्सेचिन''' (<small>[[उईग़ुर भाषा|उईग़ुर]]: {{Nastaliq|ur|ﺋﺎﻗﺴﺎﻱ ﭼﯩﻦ}}, [[चिनिया भाषा|सरलीकृत चिनिया]]: 阿克赛钦, आकेसैचिन</small>) [[चीन]], [[पाकिस्तान]] र [[भारत]] को बिचमा [[तिब्बती पठार]] को उत्तरपश्चिममा स्थित एक विवादित क्षेत्र हो। यहयो [[कुनलुन पर्वतोंपर्वत]] को ठीक तल छ।<ref>[http://edition.cnn.com/2002/WORLD/asiapcf/east/05/24/aksai.chin/ Aksai Chin: China's disputed slice of Kashmir], CNN.com, Accessed 2007-07-23</ref> ऐतिहासिक रूपमा अक्साई चिन भारतलाई [[रेशम मार्ग]] संग जोडने कारण थियो र भारत र हज़ारौ सालदेखी [[मध्य एशिया]] को पूर्वी इलाका (जसलाई तुर्किस्तान पनि भनिन्छ) र भारतको बीच संस्कृति, भाषा र व्यापारव्यापारको काबाटो रास्ता रहेको छ। भारतसंग तुर्किस्तानको व्यापार मार्ग [[लद्दाख़]] र अक्साई चिनको बाटो हुदै [[काश्गर शहरसहर]] जाने गर्द्थे।<ref name="ref50mufif">[http://books.google.com/books?id=mFW3sXnzEQ4C Foreign trade and commerce in ancient India], Prakash Charan Prasad, Abhinav Publications, 1977, ISBN 9788170170532</ref> १९५० को दशकदेखी यो क्षेत्र चीन क़ब्जामा छ तर भारत यसमा अपना दावा जनाउछ र यस [[जम्मू र कश्मीर]] राज्यको उत्तर पूर्वी हिस्सा मान्दछ। अक्साई चिन [[जम्मू र कश्मीर]] को कुल क्षेत्रफलको पांच औं भागको बराबर छ। चीनले यसलाई प्रशासनिक रूपमा [[शिनजियांग प्रांत]] को [[काश्गर विभाग]] को [[कार्गिलिक ज़िलेजिल्ला]] काको हिस्सा बनाएको छ।
 
== नाम कि उत्पत्ति ==
'अक्साई चिन' ({{Nastaliq|ur|ﺋﺎﻗﺴﺎﻱ ﭼﯩﻦ}}) काको नाम [[उईग़ुर भाषा]] बाट आएको हो,, जो एक [[तुर्की भाषाएँ|तुर्की भाषा]] हो। उईग़ुर मेंउईग़ुरमा 'अक़' ({{Nastaliq|ur|ﺋﺎق‎}}) काको मतलब 'सफ़ेदसफा' हुदछ<ref name="ref87zalib">[http://books.google.com/books?id=icZf7TNgnuIC&pg=PA272 Spoken Uyghur], Reinhard F. Hahn, Ablahat Ibrahim, University of Washington Press, 2006, ISBN 9780295986517, ''... aq (n) 'white,', 'clear,' 'clean,' 'innocent' ...''</ref> र 'साई' ({{Nastaliq|ur|ﺴﺎﻱ}}) काको अर्थ 'घाटी' वा 'नदी कीनदीको वादीमैदान' हुदछ।<ref name="uyghurdictsai">[http://dict.yulghun.com/#/ug_en/%EF%BA%B4%EF%BA%8E%EF%BB%B1 {{Nastaliq|ur|ﻳﯘﻟﻐﯘﻥ ﻟﯘﻏﻪﺕ}} (युल्ग़ुन उईग़ुर लुग़ात/शब्दकोष) - साई], ''... ئى a river valley, riverbed, canyon, wadi ...''</ref> उईग़ुर काउईग़ुरको एक र शब्द 'चोअल' ({{Nastaliq|ur|ﭼﯚل}}) है, जसको अर्थ हुदछ 'वीराना' वा 'रेगिस्तानमरुभुमी', जिसका पुरानीजसको पुरानो [[ख़ितानी भाषा]] मेंमा रूप 'चिन' (({{Nastaliq|ur|ﭼﯩﻦ}})) था।<ref name="uyghurdictchol">[http://dict.yulghun.com/#/ug_en/%EF%AD%BC%EF%AF%9A%D9%84 {{Nastaliq|ur|ﻳﯘﻟﻐﯘﻥ ﻟﯘﻏﻪﺕ}} (युल्ग़ुन उईग़ुर लुग़ात/शब्दकोष) - चोअल], ''... چۆل a desert, a wilderness (without vegetation), a deserted, uninhabited, desolate place ...''</ref><ref>[http://www.rfa.org/uyghur/obzor/obzor-sidik-06222010191805.html {{Nastaliq|ur|ﺋﺎﻗﺴﺎﻱ ﭼﯩﻨﻤﯘ ﻳﺎﻛﻰ ﺋﺎﻗﺴﺎﻱ ﭼﯚﻟﻤﯘ؟}} (अक़्साई चिन्मु या के अक़्साई चोअलमू?)], ''... {{Nastaliq|ur|ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺗﯩﻠﯩﺪﺍ ﺗﻪﻟﻪﭘﭙﯘﺯ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ ﺑﯩﺮ ﺑﻮﻏﯘﻣﻠﯘﻕ ﺳﯚﺯ "ﭼﯚﻝ" ﻧﻰ ﺧﺎﺗﯩﺮﯨﻠﻪﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﻳﯧﺰﯨﻘﻰ ﺑﻮﻟﻤﯩﻐﺎﭼﻘﺎ، "ﭼﯚﻝ" ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺋﯩﺴﯩﻤﻨﻰ ﺧﯩﺘﺎﻱ ﺗﯩﻠﻰ "ﭼﯩﻦ"ﻏﺎ ﺋﯚﺯﮔﻪﺭﺗﯩﭗ ﺗﻪﻟﻪﭘﭙﯘﺯ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻳﻪﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﺴﻤﯩﻨﯩﻤﯘ، ﺑﯘ ﺯﯦﻤﯩﻨﻨﯩﯔ ﻛﯩﻤﮕﻪ ﺗﻪﯞﻩﻟﯩﻜﯩﻨﯩﻤﯘ ﺋﯚﺯﮔﻪﺭﺗﯩﭗ، ﺗﺎﺭﯨﺨﻘﺎ ﻳﯜﺯ ﻛﯧﻠﻪﻟﯩﺸﻰ، ﺋﯩﻠﯩﻢ ... "ﺋﺎﻗﺴﺎﻱ ﭼﯩﻦ " ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺋﯩﺴﯩﻤﺪﯨﻜﻰ "ﺋﺎﻗﺴﺎﻱ" ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺋﯩﺴﯩﻤﻨﻰ ﺩﯗﺭﯗﺳﺖ ﯞﻩ ﺗﻮﻏﺮﺍ ﺩﯦﺴﻪﻙ، ﺑﯘ ﺗﯧﺮﺭﯨﺘﻮﺭﯨﻴﯩﻨﯩﯔ ﺋﻪﺳﻠﻰ ﺋﯩﺴﻤﻰ "ﺋﺎﻗﺴﺎﻱ ﭼﯚﻝ" ﺗﻮﻏﺮﺍ ﯞﻩ ﺩﯗﺭﯗﺳﺖ ﺗﻪﻟﻪﭘﭙﯘﺯ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﺸﻰ ﻛﯧﺮﻩﻙ}} ('अक़्साई चिन' मेंमा 'अक़्साई' तो ठीक छ तर अगर असली मूल नाम सच कहा जाए तो 'अक़्साई चोअल' हो ... उईग़ुरको 'चोअल' शब्द को ख़ितानी भाषा मेंभाषामा 'चिन' उच्चारित किया जाता थागरिन्थ्यो) ...''</ref> 'अक्साई चिन' को नाम कानामको अर्थ 'सफ़ेद पथरीली घाटीढुगे काघाटीको रेगिस्तानमरुभुमी' निस्कन्छ।<ref name="ref20xicaj">[http://books.google.com/books?id=CmkAAAAAMAAJ The face of the earth: (Das antlitz der erde) Volume 1], Eduard Suess, Clarendon press, 1904, ''... into the Aksai Chin, i.e. the White Desert, and towards the Yeshil Kul ...''</ref> चीन कीचीनको सरकार इसयस क्षेत्रमा अधिकार जनाउनको लागी 'चिन' काको मतलब 'चीन काचीनको सफ़ेद रेगिस्तानमरुभुमी' निस्किन्छ, लेकिन अन्य लोगमानिस यसमा विवाद गर्दछन।
 
== विवरण ==
अक्साई चिन एक बहुतधेरै ऊंचाई (लगभग ५,००० मीटर) मा स्थित एक [[नमक]] काको [[मरुस्थल]] हो। इसकायसको क्षेत्रफल ४२,६८५ किमी² (१६,४८१ वर्ग मील) को आसपास छ। भौगोलिक दृष्टिबाट अक्साई चिन [[तिब्बत कातिब्बतको पठार|तिब्बती पठार]] काको भाग हो, र यसलाई 'खारा मैदान' भीपनि भनिन्छ। यहयो क्षेत्र लगभग निर्जन छ र यहां स्थायी बस्तीहरु छैनन। इसयस क्षेत्र मेक्षेत्रमा 'अक्सेचिन' नाम कीनामको झीलताल र 'अक्सेचिन' नामको नदी छ। यहां [[वर्षा]] र [[हिमपात]] हुदैन क्योंकि [[हिमालय]] र अन्य पर्वत भारतीय [[मानसून|मानसूनी]] हवा यहां आउनबाट रोकिदिन्छ ।
 
== भारत-चीन विवाद ==
चीन नेचीनले जब १९५० को दशक मेंमा [[तिब्बत]] मा क़ब्ज़ा कियागर्यो तोतब वहाँत्यहाको कुछकेही क्षेत्रों मेंक्षेत्रमा विद्रोह भड़कियो जसबाट चीन र तिब्बतको बीचको मार्ग बिच्छेद हुने ख़तरा बनाभएको हुआथियो। था।चीनले चीन ने उसत्यस समय [[शिंजियांग-तिब्बत राजमार्ग]] काको निर्माण कियागर्यो जो अक्साई चिनबाट निस्कन्छ र चीन को पश्चिमी तिब्बतसंग संपर्क रखने काराख्ने अर्को कारण दिन्छ। भारत को जब यहयो ज्ञातथाहा हुएभयो तोतब उसनेउसले अपनेआफ्नो इलाका फिर्ता लिने कोशिस गरे।गर्यो। यो १९६२ को भारत-चीन युद्ध कायुद्धको एकएउट बड़ाठुलो कारण बना।बन्यो। वह रेखा जो भारतीय कश्मीरको क्षेत्रलाई अक्साई चिनसंग अलग गर्दछ '[[वास्तविक नियंत्रण रेखा]]' को रूपमा बुझिन्छ। अक्साई चिन [[भारत]] र [[चीन]] को बीच चल रहे दो मुख्य सीमा विवाद मध्ये एक हो। चीनको साथ अन्य विवाद [[अरुणाचल प्रदेश]] संग संबंधित छ।
 
== यो पनि हेर्नु होस ==
== इन्हें भी देखें ==
*[[शिंजियांग-तिब्बत राजमार्ग]]
*[[काश्गर विभाग]]
पङ्क्ति २१:
 
== बाहरी सूत्र ==
* [http://maps.google.com/maps?f=q&hl=en&q=yinchuan,+china&ie=UTF8&t=k&om=1&ll=38.26568,105.953865&spn=0.014489,0.042915 अक्साई चिनको वृहत पैमानेमात्रामा टैरेन प्रतिरूप काप्रतिरूपको उपग्रह चित्र]
* [http://www.ndu.edu/inss/books/Books%20-%201998/Military%20Geography%20March%2098/mgmap49.gif विवाद कीविवादकी स्थिति दर्शातादर्शाउदो आरेख]
* [http://kewang2.spaces.live.com/blog/cns!836449133D1FE13D!654.entry गूगल अर्थबाट चित्र]
 
[[श्रेणी:अक्साई चिन]]
[[श्रेणी:स्वतंत्र भारत]]
[[श्रेणी:जम्मू कश्मीर काकश्मीरको इतिहास]]
[[श्रेणी:कश्मीर]]
[[श्रेणी:शिंजियांग]]
"https://ne.wikipedia.org/wiki/अक्साई_चिन" बाट अनुप्रेषित