विकिपिडिया

"क्यान्सर" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

अन्तरक्रियात्मक रूपमा इतिहास हेर्नुहोस्
← अघिल्लो भिन्नतापछिल्लो भिन्नता →
Content deleted Content added
दृश्यात्मकविकिपाठ
correction, replaced: ऎ → ए (4) using AWB
सा हिज्जे, typos fixed: अंग → अङ्ग (6), संत → सन्त, दुइ → दुई (12), अंतर → अन्तर (6), तत्व → तत्त्व (3), संभावना → सम्भाव...
पङ्क्ति १७:
}}
 
'''क्यान्सर''' (चिकित्सकीय पद: [[दुर्दम या घातक|दुर्दम]] [[निओप्लाज्म|नियोप्लास्म]]) [[रोग|रोगहरु]]को एक वर्ग हो जसमा [[कोशिका (जीव विज्ञान)|कोशिकाहरु]]को एक समूह ''अनियन्त्रित वृद्धि'' (सामान्य सीमा भन्दा अधिक [[कोशिका विभाजन|विभाजन]]), ''रोग आक्रमण'' (आस-पासको उतकहरुको विनाश र उनीमा आक्रमण) र कहिलेकाँही ''[[मेटास्टेसिस]]'' (लसिका या रक्तको माध्यम लेमाध्यमले शरीरको अन्य भागहरुमा फैल जाइन्छ) प्रदर्शित गर्छ। क्यान्सरको यिनीहरु तीन दुर्दम लक्षण यसलाइ [[सौम्य गाँठ या सौम्य अबुर्द|सौम्य गाँठ (ट्यूमर या अबुर्द)]] देखि विभेदित गर्छन्, जुन स्वयं सीमित छन्, आक्रामक छैनन् या मेटास्टेसिस प्रर्दशित हैन गर्छन्.अधिकांश क्यान्सर एक [[गाँठ या अबुर्द|गाँठ या अबुर्द (ट्यूमर)]] बनाछन, तर कुनै, जस्तै [[ल्यूकेमिया या रक्त क्यान्सर|रक्त क्यान्सर (ल्यूकेमिया)]] गाँठ बनादैन. चिकित्साको त्यो शाखा जुन क्यान्सरको अध्ययन, निदान, उपचार, र रोकथाम देखि सम्बंधित हो, [[औन्कोलजी या अबुर्द विज्ञान|औन्कोलजी या क्यान्सर विज्ञान]] भन्ने गरिन्छ।
 
क्यान्सर सबै उमेरको मान्छेहरु लाइ, यहाँ सम्म कि [[भ्रूण]]को पनि प्रभावित गर्न सक्छ, तर अधिकांश किस्महरुको जोखिम उमेरको साथ बढइन्छ।<ref name="Cancer Research UK">{{cite web | last =Cancer Research UK | title =UK cancer incidence statistics by age | month=January | year=2007 | url =http://info.cancerresearchuk.org/cancerstats/incidence/age/ | accessdate =2007-06-25 }}</ref> क्यान्सर [[मृत्युको कारण|कुल मानव मृत्युों]] हरुमा 13%को कारण हो.<ref name="WHO">{{cite web | last =WHO | authorlink =World Health Organization | title =Cancer | publisher =World Health Organization |month=February | year=2006 | url =http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs297/en/ | accessdate =2007-06-25 }}</ref> [[अमेरिकन क्यान्सर सोसायटी]]को अनुसार, 2007को समयमा पुरे विश्वमा 7.6 मिलियन मान्छेहरुको मृत्यु क्यान्सरको कारण भयो।<ref name="American Cancer Society">{{cite web | last =American Cancer Society | authorlink =Reuters | title =Report sees 7.6&nbsp;million global 2007 cancer deaths | publisher =Reuters |month=December | year=2007 | url =http://www.reuters.com/article/healthNews/idUSN1633064920071217 | accessdate =2008-08-07 }}</ref> क्यान्सर सबै जनावरहरुलाइ प्रभावित गर्न सक्छ।
 
लगभग सबै क्यान्सर [[दुर्दम रूपांतरण|रूपांतरित]] कोशिकाहरुको [[जीनोम|आनुवंशिक पदार्थ]]मा असामान्यताओंको कारण हुन्छन्.<ref name="Kinz">{{cite book | author = Kinzler, Kenneth W.; Vogelstein, Bert | title = The genetic basis of human cancer | edition = 2nd, illustrated, revised| language = | publisher = McGraw-Hill, Medical Pub. Division | location = New York | year = 2002 | page = 5| isbn = 978-0-07-137050-9 | url = http://books.google.co.uk/books?id=pYG09OPbXp0C| chapter=Introduction |chapterurl=http://books.google.co.uk/books?id=pYG09OPbXp0C&pg=PA5&dq=%22from+defects+in+oncogenes%22&lr=&ei=EJ8pSujtDYWKygSqj8ikBw#PPA6,M1}}</ref> यिनीहरु असामान्यताहरु [[कार्सिनोजन|कार्सिनोजन (क्यान्सर पैदा गराउन वाला कारक)]]को कारण हुन सक्छं जस्तै [[तम्बाकू धूम्रपान]], [[विद्युत चुम्बकीय विकिरण|विकिरण]], [[रसायन]], या [[रोगजनक|संक्रामक कारक]]. क्यान्सरलाई उत्पन्न गराउन वाला अन्य आनुवंशिक असामान्यताहरु कहिलेकाँही [[डीएनए प्रतिकृति|DNA (डीएनए) प्रतिकृति]]मा त्रुटिको कारण हुन सक्छं, या [[आनुवंशिक विकार
|आनुवंशिक रूप लेरूपले प्राप्त]] हुन सक्छं, र यस प्रकार देखि जन्म देखि नै सबै कोशिकाहरुमा उपस्थित हुन्छं.
 
क्यान्सरको [[आनुवंशिकता]] सामान्यतया कार्सिनोजन र पोषकको [[जीनोम]]को बीच जटिल अंतर्क्रियाअन्तर्क्रिया देखि प्रभावित हुन्छ।क्यान्सर रोगजननको आनुवंशिकीको नयाँ पहलू जस्तै [[डीएनए (DNA) मिथाई लिएरण|DNA (डीएनए) मेथि लिएरण]] र [[माइक्रो RNA|माइक्रो RNA (आरएनए)]],को महत्त्व जोड देखि बढ रहयोहै।
 
क्यान्सरमा पाए जाउन वाला आनुवंशिक असामान्यताहरु आमतौरमा जीनको दुइदुई सामान्य वर्गहरुलाइ प्रभावित गर्छं.क्यान्सरलाई बढावा दिन वाला ''[[ओंकोजीन]]'' प्रारूपिक रूप लेरूपले क्यान्सरको कोशिकाहरुमा सक्रिय हुन्छन्, उनी कोशिकाहरुलाई नयाँ गुण दे देते छन्, जस्तै सामान्य भन्दा अधिक वृद्धि र विभाजन, [[क्रमादेशित कोशिका मृत्यु]] देखि सुरक्षा, सामान्य उतक सीमाओंको अभाव, र विविध ऊतक वातावरणमा स्थापित होनेको क्षमता.
यसको पछि ''[[गाँठ या अबुर्दको शमन गराउन वाला जीन|गाँठको शमन गराउन वाला जीन]]'' क्यान्सरको कोशिकाहरुमा निष्क्रिय हो जाछन, जसको परिणामस्वरूप उनी कोशिकाहरुको सामान्य क्रियाहरुमा कमी आ जान्छ, जस्तै सही DNA (डीएनए) प्रतिकृति, [[कोशिका चक्र]]मा नियन्त्रण, ऊतकोंको भित्र अभिविन्यास र आसंजन, र [[प्रतिरक्षा प्रणाली|प्रतिरक्षा तन्त्र]]को सुरक्षात्मक कोशिकाहरुको साथ पारस्परिक क्रिया.
 
 
साधारण तरिकामा यसको निदानको लागि एक [[संरचनात्मक विकृतिविज्ञान (रोगनिदान विज्ञान)|रोग निदान विज्ञानी]]को एक उतक [[बायोप्सी]] नमूनेको [[उतक विज्ञान|उतक वैज्ञानिक]] परीक्षण गर्न पडता हो, यद्यपि दुर्दमताको प्रारंभिकप्रारम्भिक संकेत [[रेडियोग्रफिक|रेडियो ग्राफिक]] इमेजिंग असमान्यताको लक्षण हुन सक्छन्.
 
अधिकांश क्यान्सरहरुको उपचार गरे जान सक्छ, कुनैको ठीक पनि गरे जान सक्छ, यो क्यान्सरको विशेष प्रकार, स्थिति र [[क्यान्सरको अवस्थाहरु|अवस्था]]मा निर्भर गर्छ।एक पल्ट निदान हो जाए पछि, क्यान्सरको उपचार [[शल्य चिकित्सा]], [[रसायन चिकित्सा|कीमोथेरपी]] र [[विकिरण चिकित्सा|रेडियोथेरेपी]]को संयोजनको द्वारा गरे जान सक्छ।अनुसंधानको विकास संग, क्यान्सरको विभिन्न किसिम्हारुको लागि उपचार र अधिक विशिष्ट हो रहे छन्.[[लक्षित चिकित्सा|लक्षित थेरेपी]] दबाइहरुको विकासमा महत्वपूर्ण प्रगति भयो हो जुन विशिष्ट गाँठमा जांच योग्य आणविक असामान्यताहरुमा विशेष रूप लेरूपले कार्य गर्छं, र सामान्य कोशिकाहरुमा क्षतिको कम गर्छं.क्यान्सरको रोगिहरुको पूर्व निदान क्यान्सरको प्रकार देखि धेरै अधिक प्रभावित हुन्छ, साथ नै रोगको [[क्यान्सरको अवस्थाहरु|अवस्था]] र सीमाको पनि यसमा प्रभाव पर्दछ।यसको वाहेक, [[उतक विज्ञान|उतक वैज्ञानिक (हिस्टोलोजिक)]] [[ग्रेडिंग (गाँठ या अबुर्द)|श्रेणीकरण]] र विशिष्ट आणविक मार्गर गरे उपस्थिति पनि रोगको पूर्व निदानमा तथा व्यक्तिगत उपचारको निर्धारणमा सहायक हुन सक्छ।
 
==शब्दकोष ==
पङ्क्ति ४१:
 
* '''[[गाँठ या अबुर्द|ट्यूमर]] या गाँठ या अबुर्द:''' मूलतः, यसको अर्थ हो कुनै पनि असामान्य सुनिंनु, मांसको पिंड या टुक्रा.
वर्तमान अङ्ग्रेजी मा, यद्यपि, शब्द ट्यूमर, नियोप्लास्म, विशेष रूप लेरूपले ठोस नियोप्लास्मको पर्याय बन्यो छ।ध्यान दिनुहोस कि कुनै नियोप्लास्म, जस्तै [[ल्यूकेमिया या रक्त क्यान्सर|रक्त क्यान्सर (ल्यूकेमिया)]], गाँठ (ट्यूमर)को निर्माण हैन गर्छन्.
*'''[[नियोप्लाजिया|नियोप्लास्म]]''' : एक वैज्ञानिक शब्द जुन आनुवंशिक रूप लेरूपले परिवर्तित कोशिकाहरुको असामान्य प्रचुरोदभवनको वर्णन गर्छ।नियोप्लास्म दुर्दम या सौम्य हुन सक्छ।
** '''दुर्दम नियोप्लास्म''' या '''दुर्दम गाँठ''' : '''क्यान्सर'''को पर्याय छ।
**'''सौम्य नियोप्लास्म''' या '''[[सौम्य गाँठ]]''' : एक गाँठ (ठोस नियोप्लास्म) जसको वृद्धि आफु नै रुक जान्छ, यो अन्य उतकोंमा आक्रमण गर्दैन, र मेटास्टेसिस प्रर्दशित गर्दैन.
पङ्क्ति ५४:
* '''निदान''' : एक गांठको क्यान्सर प्रकृतिको पुष्टि.यसमा सामान्यतया एक [[बायोप्सी]] या [[शल्य चिकित्सा]]को द्वारा गाँठको हटाया जाइन्छ, यस्तो एक [[शल्य चिकित्सा रोग निदान विज्ञान|रोगविज्ञानी]]को परीक्षण पछि गरिन्छ।
*'''शल्य विच्छेदन''' : एक ट्यूमरको एक [[शल्य क्रिया|शल्य चिकित्सक]]को द्वारा हटाया जान.
**'''शल्य हाशिए''' : एक शल्य चिकित्सकको द्वारा हटाये गए उतकको किनारहरुको एक [[शल्य चिकित्सा रोग निदान विज्ञान|रोगविज्ञानी]]को द्वारा मूल्यांकन जस संगजससँग यो निर्धारित गरिन्छ कि गाँठको पूरी जस्तै/तरिका देखि हटा दिइएको हो ("नकारात्मक हाशिए") या गाँठ बच गई हो ("सकारात्मक हाशिए").
* '''श्रेणी''' : एक [[शल्य चिकित्सा रोग निदान विज्ञान|रोगविज्ञानी]]को द्वारा स्थापितको गयी संख्या (सामान्यतया 3को मात्रा पर) जुन आस पासको सौम्य उतकको गाँठको साथ समानताको अंशको वर्णन गराउनको लागि दी जान्छ।
 
पङ्क्ति ६४:
*'''विकिरण चिकित्सा''' : विकिरण देखि उपचार.
*'''सहयोगी चिकित्सा''' : उपचार, या त कीमोथेरपी या विकिरण चिकित्सा, जुन शल्य चिकित्सा पछि शेष क्यान्सरको कोशिकाहरुलाई मारनेको लागि दिए जाइन्छ।
*'''पूर्वानुमान''' : थेरेपी पछि उपचारको संभावनाहरुसम्भावनाहरु सामान्यतया निदान पछि पाँच साल [[क्यान्सर पीडित|जीवित रहउन]]को सम्भावनाको रूपमा व्यक्त गरिन्छ।वैकल्पिक रूप ले, यसलाइ वर्षोंको संख्याको रूपमा व्यक्त गरे जान सक्छ जब 50% रोगी अझै पनि जीवित हुन् .दुईटै नै संख्याहरु सैंकडों समान रोगिहरु देखि सञ्चित गरिएको(थियो) आंकडों देखि उत्पन्न भयो व्युत्पन्न भयो हुन् जुन [[कपलान- मेयर अनुमानक|कपलन-मेयर वक्र]] बनाती हुन् .
 
==वर्गीकरण ==
पङ्क्ति ७५:
*'''[[सार्कोमा]]''' : [[संयोजी ऊतक]], या [[मिजेन्काइमा|मध्योतक]] कोशिकाहरु देखि व्युत्पन्न दुर्दम गाँठ.
*'''[[लिम्फोमा (लासिकबुर्द)|लिंफोमा]]''' र '''[[ल्यूकेमिया या रक्त क्यान्सर|रक्त क्यान्सर(ल्यूकेमिया)]]''' : दुर्दमता हिमेटोपोयटिक ([[रगत|रक्त]]-बनाउन वाली) कोशिकाहरु देखि उत्पन्न हुन्छ।
*'''[[जनन कोशिका गाँठ]]''' : [[टोटीपोटेंट (एसी कोशिका जुन धेरै प्रकारको उतकहरुमा विकसित होनेको क्षमता रखती हो.)|टोटीपोटेंट]] कोशिका ले उत्पन्न गाँठ. वयस्कहरुमा अक्सर [[अंडकोष|शुक्र ग्रंथि]] र [[अंडाशय]]मा पाइन्छ; भ्रूण, बच्चाहरु र साना बच्चहरुमा अधिकांशतया शरीरको मध्य रेखा मा, विशेष रूप लेरूपले पुच्छ अस्थिको शीर्षमा पाइन्छ; घोडहरुमा अक्सर पोल (खोपडीको आधार)मा पाइन्छ।
* '''ब्लास्टिक गाँठ''' या [[ब्लास्टोमा]]: एक गाँठ (आमतौरमा दुर्दम) जुन एक अपरिपक्व या भ्रूणीय उतकको समान हुन्छ।
 
पङ्क्ति ९५:
*''स्थानीय लक्षण'' : असामान्य गाँठ या सुनिंनु (''[[गाँठ या अबुर्द|अबुर्द]]'' ), [[रक्तस्राव]] (खून बहना), [[पीडा]] र / या [[अल्सर (छालाविज्ञान)|व्रनोदभवन (अल्सरको निर्माण)]]. आसपासको ऊतकहरुमा संपीडनको कारण ले [[पीलिया]] जस्तै लक्षण पैदा हुन सक्छन् (आँखाहरु र छालाको पीलापन).
*''[[मेटास्टेसिसको लक्षण|मेटास्टेसिस (फैलना)को लक्षण]]'' : [[लसीका पर्व|लसिका पर्वों]]को आकारमा बढन, [[खाँसी]] र [[हिमोप्टाइसिस|हिमोपटायसिस]], [[हिपेटोमिगेली]] ([[यकृत]]को आकारमा बढन), अस्थि पीडा (हड्डीमा दर्द), प्रभावित [[अस्थिभंग (हड्डी टूटना)|अस्थियहरुको टूटना]] र [[तन्त्रिका विज्ञान|तन्त्रीकीय]] लक्षण.
यद्यपि विकसित हो चुके क्यान्सरमा [[पीडा|दुखाइ]] हुन सक्छ, अक्सर यो प्रारंभिकप्रारम्भिक लक्षण हुदैन.
*''प्रणालीगत लक्षण'' : [[वजन घटना]], [[एनोरेक्सिया (लक्षण)|भूखमा कमी]], [[थकान (चिकित्सा)|थकान]] र [[कैचेक्सिया]] ([[व्यर्थ|व्यर्थ होना]]), अत्यधिक [[पसीना आना]] ([[स्लीप हाइपरहेइड्रोसिस (सोते समय धेरै अधिक पसीना आना)|रातको पसीना आना]]), [[रक्ताल्पता (एनीमिया)|रक्ताल्ठेगाना]] र विशिष्ट [[पेरानियोप्लास्टिक घटना]], अर्थात विशेष परिस्थितिहरु जुन सक्रिय क्यान्सरको कारण हुन्छं जस्तै [[घनास्त्रता (किसी रक्त वाहिनीमा रक्तको थक्का जम जान)|घनास्त्रता (थ्रोम्बोसिस)]] या हार्मोन परिवर्तन.
 
पङ्क्ति १०९:
कुनै पनि चीज जुन प्रतिकृति गर्छ (हमारी कोशिकाहरु) [[संभाव्यता|संभवतया]] त्रुटिहरु देखि पीडित हुन सक्छं (उत्परिवर्तन). यदि [[त्रुटि संशोधन|त्रुटि सुधार]] र रोकथाम ठीक प्रकार देखि न गरे जाये त्रुटिहरु बनी रहेंगी, र [[कोशिका विभाजन|पुत्री कोशिकाहरु]]को पनि स्थानांतरित हुन सक्छं.
 
साधारण तरिका मा, शरीर धेरै विधिहरुको माध्यम लेमाध्यमले क्यान्सरको बिरुद्धबचनेको कोशिश गर्छ, जस्तै: [[एपोपटोसिस|एपोप्टोसिस]], सहायक अणु (कुनै DNA पोलीमरेज), सम्भवतः [[जीर्णता]] आदि. हुनत यिनीहरु त्रुटि सुधार विधिहरु साना मायनहरुमा अक्सर असफल हुन्छं, विशेष रूप लेरूपले यस्तो/यस्ता/यसरी वातावरणमा जहाँ त्रुटिहरुको उत्पन्न होने र बढनको संभावनाहरुसम्भावनाहरु अधिक हुन्छं.
 
उदाहरणको लिए, यस्तो/यस्ता/यसरी वातारणमा विघटनकारी तत्वतत्त्व शामिल हुन सक्छन् जुन [[कार्सिनोजन या क्यान्सर पैदा गराउन वाला कारक|कार्सिनोजन]] (क्यान्सर पैदा गराउन वाला कारक) कहलाते छन्. या आवधिक चोट (भौतिक, ऊष्मा आदि) हुन सक्छ, या वातावरण जसमा कोशिकाहरु आफ्नो अस्तित्वको लागि विकसित भएन हुन् , जस्तै [[हाइपोक्सिया]] {{cite journal | author = Nelson DA, Tan TT, Rabson AB, Anderson D, Degenhardt K, White E | title = Hypoxia and defective apoptosis drive genomic instability and tumorigenesis | journal = Genes & Development | volume = 18 | issue = 17 | pages = 2095–107 | year = 2004 | month = September | pmid = 15314031 | pmc = 515288 | doi = 10.1101/gad.1204904 | accessdate = 2009-06-06}}</ref> (हेर्नुहोस उपभाग).
 
इस प्रकार देखि क्यान्सर एक ''प्रगतिशील'' रोग हो, र यिनीहरु प्रगतिशील त्रुटिहरु विस्तारै विस्तारै कोशिकामा सञ्चित होती रहन्छं जब सम्म जंतुमा उपस्थित कोशिका आफ्नो कार्हरुको विपरीत कार्य हैन गराउन लगती.
पङ्क्ति १३०:
इस प्रकार देखि क्यान्सर अक्सर कुनै त्रुटिहरुको कारण एक [[श्रृंखला अभिक्रिया]]को रूपमा विस्फोटित हुन्छ, यिनीहरु त्रुटिहरु संयुक्त भएर अधिक गंभीर त्रुटिहरु बनाती छन्.
 
ऐसी त्रुटिहरु जुन अधिक त्रुटिहरु उत्पन्न गर्छं, उनी प्रभावी रूप लेरूपले क्यान्सरको मूल कारण हुन् , र साथ ही, यिनीहरु यस कुराको कारण पनि हुन् कि क्यान्सरको उपचार धेरै मुश्किल छ: चाहे क्यान्सरको 10,000,000,000 कोशिकाहरु हरुमा सबैको मार दिन पछि, उनिमा देखि (और त्रुटि प्रवण पूर्व क्यान्सर कोशिकाहरु) केवल 10 कोशिकाहरु आफ्नो प्रतिकृति गर्न सक्छं या त्रुटि उत्पन्न गराउन वाला संकेतहरुलाई अन्य कोशिकाहरुलाई भेज सकती हुन् त प्रक्रिया फेरि देखि शुरू हुन्छ। यो विद्रोह सदृश परिदृश्य अवांछनीय [[योग्यतमको उत्तरजीविता]] हो, जहाँ [[विकास]]वादी बल आफु शरीरको डिजाइन र व्यवस्थाको लागू गराउनको विरुद्ध कार्य गर्छन्
 
वास्तव मा, एक पल्ट जब क्यान्सर विकसित हुनु शुरू हो जाइन्छ, यही बल निरन्तर अधिक आक्रामक अवस्थाहरु तिर क्यान्सरको प्रगतिमा सहायक हुन्छ, ओर यो [[क्यान्सर#क्लोन_विकास|क्लोनल विकास]] भनिन्छ। {{cite journal |author=Merlo LM, Pepper JW, Reid BJ, Maley CC |title=Cancer as an evolutionary and ecological process |journal=Nat. Rev. Cancer |volume=6 |issue=12 |pages=924–35 |year=2006 |month=December |pmid=17109012 |doi=10.1038/nrc2013}}</ref>
पङ्क्ति १५९:
 
===भाइरस या जीवाणुको संक्रमण ===
कुनै क्यान्सर [[रोगजनक]]को [[संक्रमण]]को कारण हुन सक्छन्. {{cite journal |author=Pagano JS, Blaser M, Buendia MA, ''et al.'' |title=Infectious agents and cancer: criteria for a causal relation |journal=Semin. Cancer Biol. |volume=14 |issue=6 |pages=453–71 |year=2004 |month=December |pmid=15489139 |doi=10.1016/j.semcancer.2004.06.009}}</ref> धेरै क्यान्सर एक [[भाइरस]]को संक्रमणको कारण हुन्छन्; यो विशेष रूप लेरूपले जन्तुहरु जस्तै [[पक्षी|पक्षिहरु]]मा देख्यो जाइन्छ, तर [[मानव|मनुष्हरु]]मा पनि यस्तो हुन्छ, पूरी दुनियामा 15% मानव क्यान्सरको लागि भाइरस नै जिम्मेदार छन्.
मानवको क्यान्सर देखि सम्बंधित मुख्य भाइरस हुन् [[मानव पेपिलो भाइरस|मानव पेपिलोमा भाइरस]], हैपेटाइटिस बी र [[हेपेटाइटिस सी]] भाइरस, [[एपस्तीन-बार भाइरस|एपस्टीन-बार भाइरस]], र [[मानव T-लिम्फोटरोपिक भाइरस|मानव टी -लिम्फोट्रोपिक भाइरस]].
 
प्रायोगिक र महामारी आंकडा भाइरसको एक कारक भूमिकाको संकेत देते हुन् र उनी मानवमा क्यान्सरको विकासकहरु लागि दोस्रो सबै संग महत्वपूर्ण जोखिम कारकको रूपमा अगाडी आये छन्, जबकि पहिलो कारक तम्बाकूको उपयोग हो।<ref name="zur Hausen-viruses">{{cite journal | author = zur Hausen H | title = Viruses in human cancers | journal = Science | volume = 254 | issue = 5035 | pages = 1167–73 | year = 1991 | pmid = 1659743| doi = 10.1126/science.1659743}}</ref> भाइरस-प्रेरित गांठहरुलाइ दुइदुई प्रकारहरुमा विभाजित गरे जान सक्छ, ''तीव्रता देखि रूपांतरित होने वाले'' र ''विस्तारै विस्तारै रूपांतरित होने वाले'' .
 
तीव्रता देखि रूपांतरित होने वाला भाइरसहरुमा भाइरस एक अतिसक्रिय ओंकोजीनको संवाहित गर्छ जसलाइ वायरल-ओंकोजीन (v-onc) भनिन्छ, र संक्रमित कोशिका v-oncको अभिव्यक्तिको साथ तुरुन्त नै रूपांतरित हुन्छ।
यसको विपरीत, विस्तारै विस्तारै रूपांतरित होने वाला भाइरस मा, भाइरस जीनोम, पोषीको जीनोममा एक प्रोटो-ओंकोजीनको नजिकै प्रविष्ट हुन्छ।
 
अब वायरल [[प्रवर्धक|प्रवर्तक]] या अन्य प्रतिलेखन विनियमन तत्वतत्त्व उनी प्रोटो-ओंकोजीनको अति-अभिव्यक्तिको कारण बनछन. यसमा अनियन्त्रित कोशिका विभाजन शामिल छ।किनकी प्रविष्टिको स्थान प्रोटो-ओंकोजीनको लागि विशिष्ट हुदैन र कुनै पनि प्रोटो-ओंकोजीनको नजिकै प्रविष्टिको सम्भावना कम हुन्छ, मधुरो गति ले रूपांतरित होने वाला भाइरस, तीव्रता देखि रूपांतरित होने वाला भाइरसको तुलना मा, संक्रमणको अधिक लामो समय पछि गाँठ पैदा गर्छन्.
 
[[हेपेटाइटिस बी|हैपेटाइटिस बी]] र [[हेपेटाइटिस सी]] सहित हेपेटाइटिस भाइरस, एक दीर्घकालिक (क्रोनिक) वायरल संक्रमणलाई प्रेरित गर्न सक्छ, जुन प्रतिवर्ष [[हेपेटाइटिस बी|हैपेटाइटिस बी]]को 0.47% रोगिहरुमा (विशेष रूप लेरूपले एशिया मा, उत्तरी अमेरिकामा यस्तो कम दे खा्यो है) र प्रति वर्ष [[हेपेटाइटिस सी]]को 1.4% रोगिहरुमा [[यकृतकोशिकी कार्सिनोमा|यकृत क्यान्सर]]को कारण हो.लीवर सिरोसिस, चाहे क्रोनिक वायरल हैपेटाइटिस संक्रमणको कारण हो या रक्सी पीनेको कारण, यो [[यकृत कोशिकी कार्सिनोमा|यकृत क्यान्सर]]को विकास देखि सम्बंधित हुन्छ, र सिरोसिस र वायरल हैपेटाइटिसको संयोजन [[यकृत कोशिकी कार्सिनोमा|यकृत क्यान्सर]] विकासकहरु उच्चतम जोखिमको कारण हो.दुनिया भरमा [[वायरल हेपेटाइटिस|वायरल हैपेटाइटिस]]को सञ्चरण र रोगको भारी बोझको कारण, [[यकृत कोशिकी कार्सिनोमा|यकृत क्यान्सर]] सबै संग साधारण र सबै संग अधिक घातक क्यान्सरहरु हरुमा एक छ।
 
क्यान्सर अनुसंधानमा आधुनिकीकरणले क्यान्सरलाई रोकउनको लागि एक वेक्सीनको डिजाइन गरे छ।2006 मा, [[यू. एस. फूड एन्ड ड्रग एडमिनिस्ट्रेशन]]ले एक [[मानव पेपिलोमा भाइरस]] वेक्सीनको स्वीकृति दी जसलाइ [[गर्दासिल|गार्दासिल]] भनिन्छ। वेक्सीन चार HPV (एचपीवी) प्रकारों देखि सुरक्षा गर्छ, जुन 70% गर्भाशय ग्रीवाको क्यान्सर र 90% जननांग मस्सहरुको कारण हुन् .मार्च 2007 मा, यू. एस. [[रोग नियन्त्रण र रोकथामको लागि केंद्र|सेंटर्स फर डिजीज कंट्रोल एन्ड प्रिवेंशन]] (CDC) [[प्रतिरक्षा प्रक्रियाहरुमा सलाहकार समिटी|एडवाइजरी कमिटी ओन इम्युनाइजेशन प्रेक्टिसेस]] (ACIP)ले अधिकारिक रूप लेरूपले सल्लाह दीको 11-12 आयु वर्गको केटीयहरुलाइ वेक्सीन दी जानी चाहिए, र इंगित गरे कि 9 सालको सानो केटीहरु देखि लिएर 26 सालको आयु सम्मको महिलाहरु यस प्रतिरक्षाको लागि पात्र हुन् अर्थात उसलाइ यो टीका लगाईा जान सक्छ।
 
भाइरसको वाहेक, शोधकर्ताहरुले [[क्यान्सरको जीवाणु|जीवाणु र कुनै विशेष प्रकारको क्यान्सर]]को बीच सम्बन्ध पायोहै।सबै संग प्रमुख उदाहरण हो [[आमाशयको क्यान्सर]] र आमाशयको दीवारको ''[[हेलिकोबेक्टर पायलोरी]]''को द्वारा क्रोनिक संक्रमणको बीच सम्बन्ध. {{cite journal |author=Peter S, Beglinger C |title=Helicobacter pylori and gastric cancer: the causal relationship |journal=Digestion |volume=75 |issue=1 |pages=25–35 |year=2007 |pmid=17429205 |doi=10.1159/000101564}}</ref> {{cite journal |author=Wang C, Yuan Y, Hunt RH |title=The association between Helicobacter pylori infection and early gastric cancer: a meta-analysis |journal=Am. J. Gastroenterol. |volume=102 |issue=8 |pages=1789–98 |year=2007 |month=August |pmid=17521398 |doi=10.1111/j.1572-0241.2007.01335.x}}</ref> हुनत धेरै कम मामलाहरुमा ''हेलिकोबेक्टर''को संक्रमण क्यान्सरमा विकसित हुन्छ, किन भनें यो रोगजनक धेरै साधारण हो, यो संभवतया यस प्रकारको अधिकांश क्यान्सरहरुको लागि उत्तरदायी छ। {{cite journal |author=Cheung TK, Xia HH, Wong BC |title=Helicobacter pylori eradication for gastric cancer prevention |journal=J. Gastroenterol. |volume=42 Suppl 17 |issue= |pages=10–5 |year=2007 |month=January |pmid=17238019 |doi=10.1007/s00535-006-1939-2}}</ref>
पङ्क्ति १८४:
क्यान्सरको अधिकतर रूप ''विकीर्ण (स्पोरेडिक)'' हुन्छन्, अर्थात उनको कुनै आनुवंशिक कारण हुदैन.
 
हुनत, यस्तो/यस्ता/यसरी धेरै [[सिंड्रोम]] हुन् जसमा क्यान्सरको लागि अनुवांशिक रूप लेरूपले प्राप्त पूर्व प्रवृति या विशेष सुग्राह्यता हुन्छ, यस्तो अक्सर एक जीनमा दोषको कारण हुन्छ जुन [[ट्यूमर या गाँठको शमन गराउन वाला.|गाँठको निर्माणको विरुद्ध रक्षा]] गर्छ।
प्रसिद्ध उदाहरण छन्:
 
*''[[बीआरसीए 1|BRCA1]]'' र ''[[फेफडोंको क्यान्सर#गैर साना कोशिका फुफ्फुस कार्सिनोमा .28 NSCLC.29|BRCA2]]'' जीनहरुमा निश्चित आनुवंशिक उत्परिवर्तन [[स्तन क्यान्सर]] र [[डिम्बग्रंथिको क्यान्सर]]को जोखिमको बढाते छन्.
*[[बहुल अन्तः स्रावी नियोप्लाजिया|एकाधिक अन्तः स्रावी नियोप्लाजिया]]मा भिन्न अन्तः स्रावी अंगोंकोअङ्गोंको गांठें (MEN प्रकार 1, 2a, 2b)
*p53को उत्परिवर्तनहरुको कारण [[ली-फ्रामेनी सिंड्रोम]] (विभिन्न ट्यूमर जस्तै [[ओस्टियो सार्कोमा|औस्टियो सार्कोमा]], स्तन क्यान्सर, [[कोमल ऊतक सार्कोमा]], [[मस्तिष्कको ट्यूमर|ब्रेन ट्यूमर]]).
*[[टरकोट सिंड्रोम]] ([[मस्तिष्कको ट्यूमर|ब्रेन ट्यूमर]] र वृहद् आंत्रीय पोली पोसिस )
पङ्क्ति १९८:
 
===अन्य कारण ===
गर्भधारणको साथ र केवल एक सीमांत रूपमा कुनै अंगअङ्ग दाताओंको साथ यस रोगको सञ्चरण कहिलेकाँही हो जाइन्छ, अन्यथा क्यान्सर सामन्यतया एक संक्रामक रोग छैन. यसको मुख्य कारण हो [[प्रमुख उतक अनुरूपता जटिल|MHC]] असंगति या बेजोडताको कारण ऊतक ग्राफ्ट अस्वीकृति.<ref name="Tolar">{{cite journal |author=Tolar J, Neglia JP |title=Transplacental and other routes of cancer transmission between individuals |journal=J Pediatr Hematol Oncol. |volume=25 |issue=6 |pages=430–4 |year=2003 |month=June |pmid=12794519 |doi=10.1097/00043426-200306000-00002 |url=http://meta.wkhealth.com/pt/pt-core/template-journal/lwwgateway/media/landingpage.htm?issn=1077-4114&volume=25&issue=6&spage=430}}</ref> मानव र अन्य कशेरुकिहरु मा, प्रतिरक्षी तन्त्र "स्व" र "गैर-स्व" कोशिकाहरुको बीच विभेदन गराउनको लागि MHC प्रतिजनहरुको उपयोग गर्छ, किन भनें यिनीहरु प्रतिजन प्रत्येक व्यक्तिमा अलग हुन्छन्.
 
जब गैर स्व प्रतिजनहरुको सामना हुन्छ, त प्रतिरक्षा तन्त्र उपयुक्त कोशिकाको बिरुद्धप्रतिक्रिया गर्छ। यस्तो अभिक्रियाहरु प्रत्यारोपित कोशिकाहरुलाई नष्ट गरेर गाँठ कोशिका ग्राफ्टिंगको बिरुद्धसुरक्षा गर्छं
संयुक्त राज्य अमेरिका मा, प्रतिवर्ष लगभग 3500 गर्भवती महिलाहरुमा दुर्दमता पाइन्छ, प्लेसंटा (अपरा)को माध्यम लेमाध्यमले मां देखि भ्रूणमा [[तीव्र रक्त क्यान्सर]], [[लिम्फोमा]], [[मेलानोमा]], र [[कार्सिनोमा]]को सञ्चरणको दे खा्यो छ।<ref name="Tolar" /> अंगअङ्ग प्रत्यारोपणको द्वारा दाता देखि व्युत्पन्न गाँठ धेरै कम पाइन्छ।
 
अंगअङ्ग प्रत्यारोपण देखि सम्बंधित गाँठको मुख्य कारण हो दुर्दम मेलानोमा, जुन अंगको हटाउउनको समय ज्ञात थिएन, {{cite journal |author=Dingli D, Nowak MA |title=Cancer biology: infectious tumour cells |journal=Nature |volume=443 |issue=7107 |pages=35–6 |year=2006 |month=September |pmid=16957717 |doi=10.1038/443035a |url=}}</ref> हुनत अन्य मामला उपस्थित थिए {{cite website |title= Cancer Spread By Transplantation Extremely Rare: In Very Rare Case, Woman Develops Leukemia from Liver Transplant|url=http://www.cancer.org/docroot/NWS/content/NWS_1_1x_Cancer_Spread_By_Transplantation_Extremely_Rare.asp}}</ref>.
 
वास्तव मा, एक जीव लेजीवले क्यान्सर आमतौरमा त्यसै प्रजातिको दोस्रो जीवमा त्यतिखेर वृद्धि गर्छ जब उनी दुवैमा समान [[उतक अनुरूपता|उतक असंगति]]को जीन हुन् {{cite website |title= The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1980|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1980/presentation-speech.html}}</ref>, चूहहरुको उपयोग गरेर यस्तो सिद्ध गर्‍यो है; हुनत माथि वर्णित स्थितिको वाहेक वास्तविक दुनियामा यस्तो कहिल्यै हुदैन.
 
पङ्क्ति २१६:
क्यान्सर मूलरूपमा ऊतक विकासकहरु विनियमनको एक रोग हो. एक सामान्य कोशिकालाई क्यान्सर कोशिकामा [[दुर्दम रूपांतरण|रूपांतरित]] गराउनको लिए, कोशिका वृद्धि र विभेदनको नियमित गराउन वाला [[जीन|जीनों]]मा रूपांतरण हुनु चाहिए. {{cite journal |author=Croce CM |title=Oncogenes and cancer |journal=The New England journal of medicine |volume=358 |issue=5 |pages=502–11 |year=2008 |month=January |pmid=18234754 |doi=10.1056/NEJMra072367 |url=http://content.nejm.org/cgi/content/full/358/5/502}}</ref> आनुवंशिक परिवर्तन धेरै स्तरहरुमा हुन सक्छन्, यिनीहरु पूर गुणसूत्रको लाभ या हानिको रूपमा हुन सक्छन्, जुन उत्परिवर्तनको नै एक रूप हो र [[एकल न्युक्लियोटाईड बहुरूपता|एक मात्र DNA न्युक्लिओटाइड]]को प्रभावित गर्छ।
 
जीनको दुइदुई व्यापक श्रेणिहरु छन्, जुन यिनी परिवर्तनहरु देखि प्रभावित हुन्छं.[[ओन्कोजीन|ओंकोजीन]] सामान्य जीन हुन सक्छन्, जुन अनुपयुक्त रूप लेरूपले उच्च स्तरमा प्रकट हुन्छन्, या परिवर्तित जीन जसमा नोवल गुण हुन्छन्.किसी पनि मामला मा, यिनी जीनोंको अभिव्यक्ति क्यान्सरको कोशिकाहरुको दुर्दम लक्षण प्रारूपलाई बढावा देती छ। [[गाँठको शमन गराउन वाला जीन|गांठको शमन गराउन वाला जीन]] उनी जीन हो जुन क्यान्सरको कोशिकाहरुको कोशिका विभाजन, अस्तित्व, या अन्य गुणहरुलाइ संदमित गर्छन्. गांठको शमन गराउन वाला जीन अक्सर क्यान्सरलाई बढावा दिन वाला आनुवंशिक परिवर्तनहरुको द्वारा अक्षम हो जाछन. आमतौर मा, एक सामान्य कोशिकालाई क्यान्सर कोशिकामा रूपांतरित गराउनको लागि धेरै जीनहरुमा परिवर्तन होने जरुरी छन्. {{cite journal |author=Knudson AG |title=Two genetic hits (more or less) to cancer |journal=Nature reviews. Cancer |volume=1 |issue=2 |pages=157–62 |year=2001 |month=November |pmid=11905807 |doi=10.1038/35101031}}</ref>
 
विभिन्न जीनोमिक परिवर्तनहरुको लागि एक विविध वर्गीकरण योजना हो, जुन क्यान्सर कोशिकाहरुको उत्पादनमा योगदान गर्न सक्छ। यिनी हरुमा अधिकांश परिवर्तन [[उत्परिवर्तन]] हुन्छन्, या जीनोमिक DNAको [[न्युक्लिओटाइड|न्युक्लियोटाइड]] अनुक्रमणमा परिवर्तन हुन्छन्. [[एन्यूप्लोईडी|एन्युप्लोइडी]], [[गुणसूत्र|गुणसूत्रों]]को एक असामान्य संख्याको उपस्थिति, एक जीनोमिक परिवर्तन हो, जुन एक उत्परिवर्तन छैन, र यसमा [[समसूत्री विभाजन]]मा त्रुटिको द्वारा एक या अधिक गुणसूत्रहरुको लाभ या हानि शामिल हुन सक्छ।
 
बडे मात्राको उत्परिवर्तनोमा शामिल हुन् एक गुणसूत्रको एक भागको क्षति या वृद्धि. [[जीन प्रवर्धन|जीनोमिक प्रवर्धन]] तब हुन्छ जब एक कोशिका एक साना गुणसूत्री लोकसको धेरै प्रतिलिपियां (प्रायः 20 या अधिक) प्राप्त गर्छ, सामान्यतया यसमा एक या अधिक ओंकोजीन हुन्छन् र आसन्न आनुवंशिक सामाग्री हुन्छ।[[गुणसूत्री स्थानान्तरण|स्थानीकरण (ट्रांसलोकेशन)]] तब हुन्छ जब दुइदुई अलग अलग गुणसूत्री क्षेत्र असामान्य रूप ले, एक विशिष्ट स्थानमा संगलित हो जाछन. यसको एक जान मानयोउदाहरण हो [[फिलाडेल्फिया गुणसूत्र]] या गुणसूत्र 9 र 22को स्थानीकरण, जुन [[पुराना मज्जा जनित रक्त क्यान्सर|तीव्र मज्जा जनित रक्त क्यान्सर]]मा हुन्छ, यसको परिणामस्वरूप [[BCR जीन|BCR]]-[[Abl जीन|abl]] [[संलयन प्रोटीन|संग्लन प्रोटीन]], एक ओंकोजेनिक [[थायरोसिन काइनेज|टायरोसिन काइनेज]]को उत्पादन हुन्छ।
 
छोटे मात्राको उत्परिवर्तनहरुमा शामिल हुन् बिंदु उत्परिवर्तन, कमी या बढोतरी, जुन एक जीनको [[प्रवर्धक|प्रवर्तक]]मा हुन सक्छ, यो यसको [[जीन अभिव्यक्ति|अभिव्यक्ति]]को प्रभावित गर्छ। या जीनको [[अनुक्रम कोडन]]मा हुन सक्छ र यसको [[प्रोटीन]] उत्पादनको स्थायित्व या क्रियाको रूपांतरित गर्न सक्छ।एकमात्र जीनको विघटन, एक [[DNA (डीएनए) भाइरस]] या [[रिट्रोभाइरस|रिट्रो भाइरस]] देखि [[पूर्व भाइरस|जीनोमिक सामग्रीको एकीकरण]]को परिणामस्वरुप हुन सक्छ, र यस प्रकारको घटनाको परिणामस्वरूप प्रभावित कोशिका र उनको संततिमा वायरल ओंकोजीनको अभिव्यक्ति हुन सक्छ।
 
===अधि-अनुवांशिकी ===
[[एपीजिनेटिक|अधि-अनुवांशिकी]], DNA (डीएनए) सरंचनामा रासायनिक, गैर उत्परिवर्तनीय परिवर्तनहरुको माध्यम लेमाध्यमले जीन अभिव्यक्तिको नियमनको अध्ययन हो।
 
क्यान्सर रोगजननमा [[एपीजिनेटिक्स|अधि-अनुवांशिकी]]को सिद्धान्त हो कि DNA (डीएनए)मा गैर उत्परिवर्तनीय परिवर्तन जीन अभिव्यक्तिमा परिवर्तन गरेर देते छन्.
पङ्क्ति २३५:
===ओंकोजीन्स ===
[[ओन्कोजीन|ओंकोजीन]] धेरै प्रकार देखि कोशिका वृद्धिको बढावा दिछन।कई [[हार्मोन]] बनयोसकते छन्, यो कोशिकाहरुको बीच एक रासायनिक संदेशवाहक हुन्छ जुन [[समसूत्री विभाजन]]को प्रेरित गर्छ, जसको प्रभाव ग्राही उतक या कोशिकाको [[संकेत ट्रांसडकशन|संकेत पारगमन]]मा निर्भर गर्छ।
दोस्रो शब्दहरु मा, जब एक प्राप्तकर्ता कोशिकामा एक हार्मोन ग्राही उत्तेजित हुन्छ, संकेत कोशिकाको सतह देखि [[कोशिकाको केन्द्रक]]को संवहित हुन्छ, यो केन्द्रीय स्तरमा जीन प्रतिलेखन विनियमनमा कुनै परिवर्तनहरुलाई प्रभावित गर्छ।कुनै ओंकोजीन आफु संकेत पारगमन तन्त्रको भाग हुन्छन्, या कोशिकाहरु र ऊतकहरुमा संकेत [[ग्राही (जैव रसायन)|ग्राही]]को एक भाग हुन्छन्, यस प्रकार देखि यस्तो/यस्ता/यसरी होर्मोनोंको संवेदनशीलताको नियन्त्रित गर्छन्.ओंकोजीन अक्सर [[माईटोजन|समसूत्रजन]] उत्पन्न गर्छन्, या [[प्रोटीन जैव संश्लेषण|प्रोटीन संश्लेषण]]मा DNA (डीएनए)को [[प्रतिलेखन (आनुवंशिकी)|प्रतिलेखन]]मा संलग्न हुन्छन्, जुन [[प्रोटीन]] र [[इन्जाइम या जैव उत्प्रेरक|इन्जाइम]] बनाइन्छ, यिनीहरु प्रोटीन र इन्जाइम उनी उत्पादनहरु र [[जैव रसायन|जैव रसायनहरु]]को निर्माणको लागि उत्तरदायी छन्, जसको साथ कोशिकाहरु अंतर्क्रियाअन्तर्क्रिया गर्छं र जसको कोशिकाहरु उपयोग गर्छं.
 
आद्य-ओन्कोजीनमा उत्परिवर्तन, जुन सामान्यतया [[ओन्कोजीन]]को स्थिर समकक्ष छन्, उनको [[जीन अभिव्यक्ति|अभिव्यक्ति]] र क्रियाको संशोधित गरेर सकते छन्, र उत्पादन प्रोटीनको क्रिया या मात्राको बढाते छन्. जब यस्तो हुन्छ, आद्य-ओन्कोजीन [[ओन्कोजीन]] बन जाछन, र यो संक्रमण कोशिकामा [[कोशिका चक्र]] विनियमनको सामान्य संतुलनकोसन्तुलनको बिगाड दिन्छ, जस संगजससँग अनियन्त्रित कोशिका वृद्धि संभव हुन्छ।
 
चाहे संभव पनि हो जाये त पनि [[जीनोम]] हरुमा आद्य-ओंकोजीनको हटाएर क्यान्सर कि संभावनाकोसम्भावनाको कम गर्न सकिन्न हो, किन भनें उनी जीवको वृद्धि, मरम्मत र [[समस्थापन (होमियोस्टेसिस)|समस्थापन]]को लागि जटिल हुन्छन्. यस्तो केवल तब हुन्छ जब उनी उत्परिवर्तित हो जाछन र वृद्धिको संकेत अत्यधिक हो जाछन.
 
क्यान्सर अनुसंधानमा परिभाषित किये जाउन वाला पहिले [[ओन्कोजीन|ओंकोजीनों]] हरुमा एक हो [[रास ओन्कोजीन|रास ओंकोजीन]].[[प्रोटो-ओन्कोजीन|आद्य-ओंकोजीन]]को रास परिवार (H-रास, N-रास, र K-रास)मा उत्परिवर्तन धेरै साधारण छन्, यिनीहरु सबै मानव गांठोंको 20% देखि 30%मा पाए जाछन. {{cite journal | author = Bos JL | title = ras oncogenes in human cancer: a review | journal = Cancer Research | volume = 49 | issue = 17 | pages = 4682–9 | year = 1989 | month = September | pmid = 2547513 | url = http://cancerres.aacrjournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=2547513 | accessdate = 2009-06-06}}</ref> रासको मूल रूप लेरूपले हार्वे सार्कोमा भाइरस जीनोममा पहिचानाइयो थियो, र शोधकर्ता यस कुरा देखि आश्चर्यचकित भए कि न केवल मानव जीनोममा यो जीन उपस्थिति थियो बल्कि, एक उत्प्रेरक नियन्त्रण तत्व लेतत्त्वले जोडयो भएको थियो, जुन कोशिका रेखा संवर्धनमा क्यान्सरलाई प्रेरित गरेर सकता थियो।<ref name="pmid6283358">{{cite journal |author=Chang EH, Furth ME, Scolnick EM, Lowy DR |title=Tumorigenic transformation of mammalian cells induced by a normal human gene homologous to the oncogene of Harvey murine sarcoma virus |journal=Nature |volume=297 |issue=5866 |pages=479–83 |year=1982 |pmid=6283358|doi=10.1038/297479a0}}</ref>
 
===गाँठको शमन गराउन वाला जीन===
[[गाँठको शमन गराउन वाला जीन]] प्रचुरोदभवन विरोधी संकेतहरु र प्रोटीनहरुको लागि अनुकोडन गर्छ, जुन समसूत्री विभाजन र कोशिका वृद्धिको शमन गरेर देते छन्.
 
सामान्यतः, गाँठको शमन गराउन वाला जीन [[प्रतिलेखन कारक]] हुन् जुन कोशिकीय [[तनाव (दवा)|तनाउ]] या DNA (डीएनए) क्षतिको द्वारा सक्रिय हुन्छन्.अक्सर DNA (डीएनए) क्षतिको कारण मुक्त-उत्प्लावी आनुवंशिक पदार्थको उपस्थिति र साथ नै अन्य लक्षण देखे जान सकिन्छं, जुन यस्तो/यस्ता/यसरी इन्जाइमहरु र मार्गको प्रेरित गर्छन् जुन [[गाँठको शमन गराउन वाला जीन]]को सक्रियणको लागि उत्तरदायी छ।ऐसे जीनहरुको कार्य हो DNA (डीएनए)को मरम्मतको लागि कोशिका चक्रको अगाडी बढनमा नियन्त्रण, जुन उत्परिवर्तनलाई पुत्री कोशिका सम्म स्थानांतरित हुन बाटहुनबाट रोकइन्छ।[[p53]] प्रोटीन, जुन सबै संग ज्यादा अध्ययन गरिएको(थियो) गाँठको शमन गराउन वाला जीनों हरुमा एक हो, एक प्रतिलेखन कारक हो जुन [[हाइपोक्सिया (चिकित्सा)|हाइपोक्सिया]] र [[पराबैंगनी विकिरण|पराबैंगनी विकिरण क्षति]] सहित धेरै कोशिकीय तनावकारिहरुको द्वारा सक्रिय हुन्छन्.
 
p53 रूपांतरणमा शामिल सबै क्यान्सरहरुको लगभग आधाको वाहेक, यसको गाँठको शमन कार्यको भली प्रकार देखि समझा हैन गयो छ। स्पष्ट रूप लेरूपले p53को दुइदुई कार्य छन्: एक प्रतिलेखन कारकको रूपमा एक नाइटोकीय भूमिका, र दोस्रो कोशिका चक्र, कोशिका विभाजन, र एपोपटोसिस विनियमनमा कोशिका द्रव्यी भूमिका.
 
[[वारबर्ग परिकल्पना]]को अनुसार क्यान्सरको वृद्धिको लागि उर्जा हेतु ग्लाइकोलाइसिसको अधिमान्य प्रयोग हुन्छ। p53 श्वसन देखि ग्लाइकोलाइटिक पथको स्थानांतरणको नियमन गर्छ।<ref name="Mantoba-Warburg">{{cite journal | author = Matoba S, Kang J, Patino W, Wragg A, Boehm M, Gavrilova O, Hurley P, Bunz F, Hwang P | title = p53 regulates mitochondrial respiration | journal = Science | volume = 312 | issue = 5780 | pages = 1650–3 | year = 2006 | pmid = 16728594 | doi = 10.1126/science.1126863}}</ref>
पङ्क्ति २५४:
हुनत, एक उत्परिवर्तन, आफु "यसहरु बंद करते भए" गाँठको शमन गराउन वाला जीनको या यस संकेत मार्गको क्षति पुगयो सक्छ, जुन यसलाइ सक्रिय गर्छ, यसको अचल परिणाम हो कि DNA (डीएनए)को मरम्मत बाधित या संदमित हुन्छ: मरम्मत रहित डीएनए क्षतिको संग्रह निश्चित रूप क्यान्सरको कारण बनइन्छ।
 
गाँठको शमन गराउन वाला जीनोंको उत्परिवर्तन जुन [[जननस्तर|जनन स्तर]] कोशिकाहरुमा उत्पन्न हुन्छन्, उनी [[संतति]]मा स्थानांतरित हो जाछन, र अगली पीढियहरुमा क्यान्सरको संभावनाकोसम्भावनाको बढयो देते छन्.
 
इन परिवारोंको सदस्हरु ले यस्तो घटनाहरुमा वृद्धिको हो र यस संगयससँग बहुल ट्यूमरको विलंबतामा कमी आएको छ।गाँठको प्रकार गाँठको शमन गराउन वाला उत्परिवर्तनको प्रत्येक प्रकारको लागि प्रारूपिक हुन्छन्, कुनै उत्परिवर्तन विशेष प्रकारको क्यान्सरको कारण हुन् , जबकि अन्य उत्परिवर्तन अन्य प्रकारको क्यान्सरको कारण हुन् .
उत्परिवर्ती ट्यूमर शामकको वंशागतिको प्रकार यो हो कि एक प्रभावी सदस्य एक दोषपूर्ण प्रतिलिपिको एक जनक देखि र सामान्य प्रतिलिपिको दोस्रो जनक देखि प्राप्त गर्छ।उदाहरणको लिए, एक व्यक्ति जुन एक उत्परिवर्ती ''[[p53]]'' एलीलको वंशागत रूप लेरूपले प्राप्त गर्छ (और इसलागि उत्परिवर्तित ''p53''को लागि [[विषम युग्मनज|विषम युग्मजी]] है) त्यो [[मेलानोमा]] र अग्नाशयी क्यान्सर विकसित गर्न सक्छ जुन [[ली-फ्रामेनी सिंड्रोम]] भनिन्छ। अन्य वंशागत गाँठको शमन गराउन वाला जीन सिंड्रोममा शामिल हो [[रेटिनोब्लास्टोमा|रेटिनो ब्लास्टोमा]] देखि सम्बंधित ''[[रेटिनोब्लास्टोमा प्रोटीन|Rb]]'' उत्परिवर्तन र [[फेमिलियल एडिनोमेटस पोली पोसिस|ऐडिनोपोलीपोसिस ठूलो आंतको क्यान्सर]] भन्दा जोडिएको ''[[फेमिलियल एडिनोमेटस पोली पोसिस#रोग विज्ञान कार्यिकी|APC]]'' जीन उत्परिवर्तन.ऐडिनोपोलीपोसिस [[वृहद् आन्त्र मलाशयको क्यान्सर|बडी आंतको क्यान्सर]] बाल्यकालको अवस्थामा ठूलो आंतमा हजारों पोलिप देखि सम्बंधित छन्, जुन अपेक्षाकृत कम उमेरमा ठूलो आंतको क्यान्सर उत्पन्न गर्छन्.अंत मा, ''BRCA1'' र ''BRCA2''मा वंशागत उत्परिवर्तन [[स्तन क्यान्सर]]को प्रारंभिकप्रारम्भिक शुरुआतको कारण बनछन.
 
1971मा यो प्रस्ताव दिइएको कि क्यान्सरको विकास कम से कम दुइदुई उत्परिवर्तन घटनाहरुमा निर्भर गर्छ। [[अल्फ्रेड जी नुडसन|नुडसन]]को [[नुडसन परिकल्पना|दो चोटको परिकल्पना]]को अनुसार एक [[गाँठको शमन गराउन वाला जीन]]मा एक वंशागत जनन स्तर उत्परिवर्तन क्यान्सरलाई केवल त्यतिखेर उत्पन्न गर्नेछ जब जीवको जीवनमा बादमा कुनै अन्य उत्परिवर्तन घटित हुन्छ, यो उनी [[tumor suppressor gene|गाँठको शमन गराउन वाला जीन]]को अन्य [[गाँठको शमन गराउन वाला जीन|एलील]]को निष्क्रिय गरेर देगा. {{cite journal |author=Knudson A |title=Mutation and cancer: statistical study of retinoblastoma |journal=[[PNAS|Proc Natl Acad Sci USA]] |volume=68 |issue=4 |pages=820–3 |year=1971 |pmid=5279523 |doi=10.1073/pnas.68.4.820}}</ref>
 
आमतौर मा, ओंकोजीन [[प्रभावी जीन|प्रभावी]] हुन्छन्, किन भनें उनिमा [[क्रिया-का-लाभ उत्परिवर्तन]] शामिल हुन्छ, जबकि उत्परिवर्तित ट्यूमर शामक [[अप्रभावी जीन|अप्रभावी]] हुन्छन्, किन भनें उनिमा [[क्रिया-की-हानि उत्परिवर्तन]] शामिल हुन्छ। हरेक कोशिकामा समान जीनको दुइदुई प्रतिलिपियां हुन्छं, यिनीहरुमा देखि प्रत्येक प्रतिलिपि अभिभावक लेअभिभावकले प्राप्त गरिन्छ, र अधिकांश मामलाहरुको अंतर्गतअन्तर्गत एक विशेष प्रोटो-ओंकोजीनको केवल एक प्रतिलिपिमा क्रिया-का-लाभ उत्परिवर्तन, उनी जीनको एक वास्तविक ओंकोजीन बनाउनको लागि पर्याप्त हुन्छ।दोस्रो ओर, क्रिया-की-हानि उत्परिवर्तन का, गाँठको शमन गराउन वाला जीनको दुवै प्रतिलिपियहरुमा हुनु आवश्यक हो ताकि जीनको पूरी जस्तै/तरिका देखि क्रियाहीन बनाया जा सके.हुनत, यस्तो/यस्ता/यसरी मामला हुन् जसमा [[गाँठको शमन गराउन वाला जीन]]को एक उत्परिवर्तित प्रतिलिपि अन्य [[जंगली-प्रकार]] प्रतिलिपिको क्रियाहीन बनयोदेती छ।यो घटना ''प्रभावी नकारात्मक प्रभाव'' भन्ने गरिन्छ र धेरै p53 उत्परिवर्तनहरुमा देखि जान्छ।
 
नुडसनको दुइदुई चोटको मोडलको हाल नैमा धेरै जांचकर्ताहरु द्वारा चुनौती दी गई छ।गाँठको शमन गराउन वाला कुनै जीनोंको एक एलीलको निष्क्रियकरण ट्यूमरको उत्पन्न गराउनको लागि पर्याप्त छ।यो घटना [[हप्लोइन्सुफ्फिगरेन्क्य|अगुणित अपर्याप्तता]] भन्ने गरिन्छ र यसलाइ धेरै प्रयोगात्मक दृष्टिकोणोंको द्वारा प्रदर्शित गरेको छ।अगुणित अपर्याप्तता देखि उत्पन्न भयो गाँठको शुरुवात साधारण तरिकामा अबेर देखि हुन्छ, जब यसको तुलना एक एक दुइदुई चोटको प्रक्रिया ले गरिन्छ।<ref name="Fodde-Haploinsufficiency">{{cite journal | author = Fodde R, Smits R | title = Cancer biology. A matter of dosage | journal = Science | volume = 298 | issue = 5594 | pages = 761–3 | year = 2002 | pmid = 12399571 | doi = 10.1126/science.1077707}}</ref>
 
===क्यान्सर कोशिका जीव विज्ञान===
[[File:Cancer progression from NIH.png|thumb|300px|left|उतकको सामान्य देखि लिएर क्यान्सर सम्म एक सतत स्पेक्ट्रममा संगठित गरे जान सक्छ।]]
 
अक्सर, बहुल आनुवंशिक परिवर्तन जसको परिणाम क्यान्सर हुन्छ, उसलाइ सञ्चित होनेमा धेरै साल लग सकते छन्. यस समयको समयमा, पूर्व दुर्दम कोशिकाहरुको जैविक व्यवहार विस्तारै विस्तारै सामान्य कोशिका ले बदल गरेर क्यान्सर कोशिकाको हो जाइन्छ।[[सूक्ष्मदर्शी]]को सहायता भन्दा पहिले दुर्दम ऊतकमा विभेदक गुण देखे जान सकिन्छं.विभेदक लक्षणहरुमा हो विभाजित होती भयो कोशिकाहरुको बढी भयो संख्या, [[कोशिकाको केन्द्रक|केन्द्रक]]को आकार र आकृतिमा भिन्नता, कोशिकाको आकार र आकृतिमा भिन्नता, विशिष्टीकृत कोशिकाहरुको गुणहरुमा कमी, र सामान्य उतक संगठनको क्षति. [[डिस्प्लेजिया]] अतिरिक्त कोशिका प्रचुरोद भवनको एक असामान्य प्रकार हो जुन सामान्य उतक व्यवस्था तथा पूर्व दुर्दम कोशिकाहरुमा कोशिका सरंचनाको हानिको द्वारा परिलक्षित हुन्छ।ये प्रारंभिकप्रारम्भिक निओप्लास्टिक परिवर्तन हाइपर प्लाजिया देखि विभेदित गरे जाउन चाहियें, जुन एक बाहिरी उद्दीपनको कारण कोशिका विभाजनमा एक उत्परिवर्ती वृद्धि हो, जस्तै होर्मोनी असंतुलन या पुरानी जलन.
 
डिस्प्लेजियाको सबै संग गंभीर मामलाहरुलाइ "[[कार्सिनोमा स्वस्थानी|स्वस्थानी कार्सिनोमा]]" भनिन्छ।ल्याटिन मा, "स्वस्थानी (in situ)" शब्दको अर्थ हो "स्थान मा", इसलागि कार्सिनोमा स्वस्थानी शब्दको अर्थ हो कोशिकाहरुको अनियन्त्रित वृद्धि जुन आफ्नो मूल स्थानमा नै बनी रहन्छ, र जसले अन्य उतकोंमा कुनै आक्रमण होन दर्शाया छ।
पङ्क्ति २९८:
*आनुवंशिक त्रुटिहरुको मरम्मतको लागि क्षमतामा कमी, जुन [[उत्परिवर्तन]] दर (जीनोमिक अस्थिरता)को बढाती हो, यस प्रकार देखि सबै अन्य परिवर्तनहरुलाई त्वरित गर्छ।
 
ये जैविक परिवर्तन [[कार्सिनोमा]]मा मुख्य छन्; अन्य दुर्दम गांठहरुलाइ उनी सबैको प्राप्तिको लागि सबैको आवश्यक होन हुन सक्छ।उदाहरणको लिए, ऊतक आक्रमण र दूरको स्थानहरुमा विस्थापन [[ल्युकोसाइट्स|ल्यूकोसाइट्स]]को सामान्य गुण है; यिनीहरु पद [[ल्यूकेमिया या रक्त क्यान्सर|ल्यूकेमिया (रक्त क्यान्सर)]]को विकासकहरु लागि आवश्यक छैनन्.विभिन्न पद जरुरी रूप लेरूपले व्यक्तिगत उत्परिवार्तनहरुको प्रतिनिधित्व गर्दैनन्.उदाहरणको लिए, एक जीनको निष्क्रियकरण, [[P53]] प्रोटीनको लागि कोडन, जीनोमिक अस्थिरता, एपोपटोसिस, र एन्जियोजिनेसिसमा वृद्धिको कारण हुन् गे.क्यान्सरको सबै कोशिकाहरु विभाजित हुन्नं. बल्कि, एक गाँठमा कोशिकाहरुको एक उप समुच्चय, [[क्यान्सर स्टेम सेल|क्यान्सर स्टेम कोशिकाहरु]] कहलाता हो, जुन आफैको प्रतिकृति गर्छ र विभेदित कोशिकाहरुको निर्माण गर्छ। {{cite journal |author=Cho RW, Clarke MF |title=Recent advances in cancer stem cells |journal=Curr. Opin. Genet. Dev. |volume=18 |issue=1 |pages=48–53 |year=2008 |month=February |pmid=18356041 |doi=10.1016/j.gde.2008.01.017}}</ref>
 
==रोकथाम==
पङ्क्ति ३०९:
[[File:Lung cancer.jpg|thumb|left|upright|फुफ्फुसको एक नमूनेमा श्वसनीको नजिकै एक स्क्वैमस सेल कार्सिनोमा (सफेद गाँठ)]]
 
क्यान्सरको जोखिमको अधिकांश कारक मा्यावरण या प्रकृतिमा जीवन शैली देखि सम्बंधित छन्, यिनीहरु दावा गर्छन् कि क्यान्सर व्यापक रूप लेरूपले रोकथाम किये जाउन योग्य एक रोग छ।<ref name="Danaei" /> संशोधित किये जाउन योग्य क्यान्सरको जोखिम कारकहरुको उदाहरण हुन् [[मादक पेय|एल्कोहल]]को उपभोग, (जो मुख, ग्रसनी, स्तनको र अन्य प्रकारको क्यान्सरहरुको जोखिमको बढन देखि सम्बंधित है), धुम्रपान (हुनत 10% पुरुषोंको तुलनामा फुफ्फुसको क्यान्सर देखि युक्त 20% महिलाहरु एसी हुन्छं जसले कहिल्यै पनि धुम्रपान हैन गरे हुन्छ {{cite web | title= Lung Cancer in American Women: Facts | url=http://www.nationallungcancerpartnership.org/page.cfm?l=factsWomen | accessdate=2007-01-19 }}</ref>), शारीरिक निष्क्रियता (वृहद् आंत्र, स्तन, र संभवतया अन्य क्यान्सरहरु देखि सम्बंधित), र धेरै अधिक वजन/ [[माता|मोटापा]] हुनु (वृहद् आंत्र, स्तन, अन्तः गर्भाशय कला, र संभवतया अन्य क्यान्सरहरु देखि सम्बंधित).
 
महामारी विज्ञान साक्ष्यको आधार मा, अब यो मानिन्छ कि रक्सीको धेरै अधिक सेवन देखि बचना विशेष प्रकारको क्यान्सरहरुको जोखिमको कम गराउनमा योगदान दिन्छ; हुनत तंबाकूको तुलना मा, प्रभावको मात्रा धेरै कम हो र प्रमाणको क्षमता अक्सर कमजोर हुन्छ।अन्य जीवन शैली र पर्यावरणीय कारक जुन क्यान्सरको जोखिमको प्रभावित गराउनको लागि जाउन जाछन, (या त लाभदायक या हानिकारक रूप मा)मा शामिल छन्, विशिष्ट यौन सञ्चारित रोग (जस्तै [[मानव पापिलोमा भाइरस|मानव पेपिलोमा भाइरस]]को द्वारा सञ्चरित होने वाला रोग), बहिर्जनित होर्मोनहरुको उपयोग, [[आयनीकरण विकिरण|आयनीकरण विकिरणों]] र [[पराबैंगनी]] विकिरणोंको संपर्कमा आना, र विशिष्ट व्यवसायिक र रासायनिक पदार्थहरुको संपर्कमा आना.
 
हर साल पूरी दुनियामा कम से कम 200,000 मान्छेहरुको मृत्यु आफ्नो कार्यस्थल देखि सम्बंधित क्यान्सरको कारण हुन्छ।<ref name="WHO_occup">{{cite press release |title=WHO calls for prevention of cancer through healthy workplaces |publisher=World Health Organization |date=2007-04-27 |url=http://www.who.int/mediacentre/news/notes/2007/np19/en/index.html |accessdate=2007-10-13}}</ref> धेरै मिलियन श्रमिक यस्तो/यस्ता/यसरी हुन् जसमा आफ्नो कार्य स्थलमा निरंतर एस्बेस्टस फाइबर र तम्बाकूको धुएँको संपर्कमा रहउनको कारण [[फेफडहरुको क्यान्सर|फुफ्फुस क्यान्सर]] र [[मिजोथेलीओमा]]को जस्तै/तरिकाको क्यान्सरको विकसित होनेको खतरा हुन्छ या निरंतर [[बेंजीन]]को संपर्कमा रहउनको कारण [[ल्यूकेमिया या रक्त क्यान्सर|रक्त क्यान्सर (ल्यूकेमिया)]]को खतरा रहन्छ।<ref name="WHO_occup" /> वर्तमान मा, व्यवसायिक जोखिम कारकहरुको कारण लेकारणले होने वाला क्यान्सरको कारण होने वाला मृत्युें अधिकांशतया विकसित दुनियामा हुन्छं.<ref name="WHO_occup" /> यस्तो अनुमान लागाईाइएको छ कि संयुक्त राज्य अमेरिकामा हरेक साल लगभग 20,000 क्यान्सर मृत्युें र क्यान्सरको 40,000 नयाँ मामला व्यवसाय देखि सम्बंधित हुन्छन्. {{cite web|url=http://www.cdc.gov/niosh/topics/cancer/|title=National Institute for Occupational Safety and Health- Occupational Cancer |accessdate=2007-10-13|publisher=United States National Institute for Occupational Safety and Health}}</ref>
 
===आहार===
पङ्क्ति ३१९:
{{main|Diet and cancer}}
 
आहार र क्यान्सरमा साधारण सहमति हो कि [[मोटापा]] क्यान्सरको खतरेको बढाइन्छ। भिन्न देशहरुमा आहारको भिन्न प्रथाहरु अक्सर क्यान्सरको घटनाहरुमा अन्तरको स्पष्ट गर्छं, (उदाहरण [[अमाशयको क्यान्सर|आमाशयको क्यान्सर]] जापानमा साधारण हो, जबकि [[वृहद आंत्र मलाशयको क्यान्सर|बडी आँतको क्यान्सर]] संयुक्त राज्य अमेरिकामा साधारण छ।इस उदाहरणमा [[अगुणित समूह|अगुणित समूहों]]को पूर्ववर्ती विचार शामिल छैनन्).अध्ययनहरु देखि थाहा भएको हो कि अप्रवासी अक्सर एक पीढी सम्म नै नयाँ देशको जोखिमको विकसित गरेर लिछन, यसको लागि आहार र क्यान्सरको बीच महत्वपूर्ण कडीको संभावनाकोसम्भावनाको व्यक्त गरेको छ। {{cite journal |author=Buell P, Dunn JE |title=Cancer mortality among Japanese Issei and Nisei of California |journal=Cancer |volume=18 |issue= |pages=656–64 |year=1965 |pmid=14278899|doi=10.1002/1097-0142(196505)18:5<656::AID-CNCR2820180515>3.0.CO;2-3}}</ref> एक आबादीमा मोटापेको कम हुनु क्यान्सरको घटनाहरुलाई पनि कम गर्छ यो अज्ञात छ।
 
क्यान्सरको जोखिममा विशेष पदार्थहरु (भोजन सहित)को लाभकारी र हानिकारी प्रभावोंको रिपोर्टोंको बावजूद, यिनीहरुमा देखि धेरै कम यस्तो/यस्ता/यसरी हुन् जसको साथ क्यान्सरको सम्बन्धको स्थापित गरे गयसकोको छ।
पङ्क्ति ३३२:
2005को एक [[द्वितीयक रोकथाम]] अध्ययन दर्शाता हो कि जीवन शैलीमा परिवर्तन र बिरुवाहरुमा आधारित आहारको सेवन देखि प्रोस्टेट क्यान्सरको रोगी पुरुषोंको एक समूहमा क्यान्सरमा कमी आएको जुन उनी समयमा कुनै परम्परागत उपचारको उपयोग होन गरिहेका थिए.<ref name="Ornish">{{cite journal | author = Ornish D et al. | title = Intensive lifestyle changes may affect the progression of prostate cancer | journal = The Journal of Urology | volume = 174 | issue = 3 | pages = 1065–9; discussion 1069–70 | year = 2005 | pmid = 16094059 | doi = 10.1097/01.ju.0000169487.49018.73}}</ref>
 
इन परिणामहरुलाई 2006को अध्ययन लेअध्ययनले अधिक महत्त्व मिलयोजसमा 2400 भन्दा अधिक महिलाहरुमा अध्ययन गर्‍यो, यस समयमा यिनीहरुमा देखि आधी महिलाहरुको सामान्य आहारमा राखियो, र शेषको यस्तो आहार दिइएको जसमा वसाको कैलोरी 20% देखि कम हो.दिसम्बर, 2006को अंतरिमअन्तरिम रिपोर्टमा भने गयो कि कम बोसो आहारमा राखीएको महिलाहरुमा स्तन क्यान्सर पुनरावृत्तिको मात्रा कम थियो। {{cite journal |author=Chlebowski RT, Blackburn GL, Thomson CA, ''et al.'' |title=Dietary fat reduction and breast cancer outcome: interim efficacy results from the Women's Intervention Nutrition Study |journal=J. Natl. Cancer Inst. |volume=98 |issue=24 |pages=1767–76 |year=2006 |pmid=17179478 |doi=10.1093/jnci/djj494}}</ref>
 
हालको अध्ययनहरु देखि क्यान्सरको कुनै रूपहरु र परिष्कृत शर्गरयोऔर अन्य साधारण कार्बोहाईड्रेटको उच्च उपभोगको बीच संभावित कडीको प्रदर्शित गरेको छ। {{cite journal |author=Romieu I, Lazcano-Ponce E, Sanchez-Zamorano LM, Willett W, Hernandez-Avila M |title=Carbohydrates and the risk of breast cancer among Mexican women |journal=Cancer Epidemiol Biomarkers Prev |volume=13 |issue=8 |pages=1283–9 |year=2004 |pmid=15298947 |url=http://cebp.aacrjournals.org/cgi/content/full/13/8/1283 |month=Aug |day=01}}</ref> {{cite journal | author= Francesca Bravi, Cristina Bosetti, Lorenza Scotti, Renato Talamini, Maurizio Montella, Valerio Ramazzotti, Eva Negri, Silvia Franceschi, and Carlo La Vecchia | title=Food Groups and Renal Cell Carcinoma: A Case-Control Study from Italy | journal=International Journal of Cancer | year=2006 | month=October | volume=355:1991-2002 | url=http://www3.interscience.wiley.com/cgi-bin/abstract/113412400/ABSTRACT | doi=10.1002/ijc.22225}}</ref> {{cite journal | author= Jee SH, Ohrr H, Sull JW, Yun JE, Ji M, Samet JM | title= Fasting serum glucose level and cancer risk in Korean men and women | journal=JAMA | volume = 293 |issue=2 | doi= 10.1001/jama.293.2.194 | year= 2005 |pages=194–202 | pmid= 15644546 }}</ref> {{cite journal | author= Michaud DS, Liu S, Giovannucci E, Willett WC, Colditz GA, Fuchs CS | title= Dietary sugar, glycemic load, and pancreatic cancer risk in a prospective study | journal= J Natl Cancer Inst | volume= 94 |issue=17 | url=http://jnci.oxfordjournals.org/cgi/content/full/94/17/1293 | pmid= 12208894 | doi= 10.1093/jnci/94.17.1293 | year= 2002 |pages=1293–300}}</ref> {{cite journal | author= Venkateswaran V, Haddad AQ, Fleshner NE ''et al.'' | title= Association of diet-induced hyperinsulinemia with accelerated growth of prostate cancer (LNCaP) xenografts | volume= 99 |issue=23 |url=http://jnci.oxfordjournals.org/cgi/content/full/99/23/1793 | pmid=18042933| doi=10.1093/jnci/djm231| year=2007| journal=J Natl Cancer Inst |pages=1793–800}}</ref> हुनत संबंधोंको अंश र केजुअल्सुइहरु अंश विवादकहरु मुद्दा छन्, [128] ^ फ्रिएबे, रिचर्ड: ''[http://www.time.com/time/health/article/0,8599,1662484,00.htmlको एक उच्च बोसो युक्त आहार क्यान्सर देखि लडनमा मदद गर्छ?]'' टाइम मैगजीन, सेप्टेम्बर 17, 2007</ref> [129] ^ हित्ती, मिरांडा: ''[http://www.webmd.com/cancer/news/20070227/high-blood-sugar-linked-cancer-risk उच्च रक्त शर्गरयोलिंक क्यान्सरको खतरे देखि सम्बंधित है]'' [http://www.webmd.com WebMD], 22 फरवरी 2008</ref> मोयनिहन, टिमोथी: ''[http://www.mayoclinic.com/health/cancer-causes/CA00085 क्यान्सरको कारण: क्यान्सरको कारणहरुको बारेमा लोकप्रिय मिथक]'' , MayoClinic.com, 22 फरवरी 2008को पुनः प्राप्त</ref> खासगरि कुनै संगठन क्यान्सरको निवारणको लागि परिष्कृत शर्गरयोऔर स्टार्चको खपतको कम गराउनको सिफारिश गर्छन्. [131] ^ ''[http://www.aicr.org/site/PageServer?pagename=dc_recs_03_avoid_sugary_drinks शर्गरयोयुक्त पेय पदार्थहरु देखि बचें]'' ''[http://www.aicr.org/site/PageServer?pagename=dc_recs_03_avoid_sugary_drinks अधिक ऊर्जा युक्त खाद्य पदार्थहरुको उपभोग सिमित करें]'' , अमेरिकन इंस्टीट्यूट फर क्यान्सर रिसर्च , 20 फरवरी 2008को संशोधित</ref> ''[http://www.apha.org/publications/tnh/archives/2005/02-05/WebExclusive/287.htm उच्च शर्गरयोके स्तर क्यान्सर र मृत्यु दरको जोखिमको बढते छन्]'' , देशको स्वास्थ्य: अमेरिकन पब्लिक हेल्थ एसोसिएशनको सरकारी समाचार पत्र, फरवरी 2005</ref> {{cite journal |author=Kushi LH, Byers T, Doyle C, ''et al.'' |title=American Cancer Society Guidelines on Nutrition and Physical Activity for cancer prevention: reducing the risk of cancer with healthy food choices and physical activity |journal=CA Cancer J Clin |volume=56 |issue=5 |pages=254–81; quiz 313–4 |year=2006 |pmid=17005596 |doi=10.3322/canjclin.56.5.254 |url=http://caonline.amcancersoc.org/cgi/content/full/56/5/254}}</ref>
पङ्क्ति ३३९:
 
===विटामिन ===
प्रारंभिकप्रारम्भिक प्रेक्षणों देखि प्राप्त विचार कि भिटामिन पूरक स्टेमको माध्यम लेमाध्यमले क्यान्सरको रोकथाम गर्न सकिन्छ, मानव रोगहरुलाई विटामिनोंको कमी देखि सम्बंधित गर्छ, जस्तै [[सांघातिक अरक्तता|प्राणाशी रक्ताल्ठेगाना]] [[भिटामिन B12]]को कमी देखि सम्बंधित हुन्छ, र [[स्कर्वी]] [[भिटामिन सी]]को कमी देखि सम्बंधित हुन्छ।
 
यो व्यापक रूप लेरूपले क्यान्सरको साथ सही साबित भएन हो, र व्यापक रूप लेरूपले भिटामिन अनुपूरण क्यान्सरको रोकथाममा प्रभावी हैन साबित भएन छ।
 
भोजनको क्यान्सर देखि लडन वाला अवयव पह लि गरे तुलनामा अब अधिक असंख्य र विविध माने जाछन, अतः अब रोगिहरुलाई ज्यादा भन्दा ज्यादा स्वास्थ्य लाभको लागि ठूलो मात्रामा ताजा, अप्रसंस्कृत फल र सब्जिहरुको उपभोगको सल्लाह दी जान्छ। {{cite book | author = Pollan, Michael | title = The Omnivore's Dilemma : A Natural History of Four Meals | publisher = Penguin Press | location = New York| year = 2006 | pages = 450| isbn = 978-1-59420-082-3}}</ref>
 
[[महामारी विज्ञान|महामारी विज्ञानको अध्ययन]] दर्शाते हुन् कि [[भिटामिन डी|विटामिन D]]को कमी क्यान्सरको जोखिमको बढन देखि सम्बंधित छ। {{cite journal |author=Giovannucci E, Liu Y, Rimm EB, ''et al.'' |title=Prospective study of predictors of vitamin D status and cancer incidence and mortality in men |journal=J. Natl. Cancer Inst. |volume=98 |issue=7 |pages=451–9 |year=2006 |month=April |pmid=16595781 |doi=10.1093/jnci/djj101}}</ref> {{cite web|url=http://www.cancer.org/docroot/NWS/content/NWS_1_1x_Vitamin_D_Has_Role_in_Colon_Cancer_Prevention.asp|title=Vitamin D Has Role in Colon Cancer Prevention|accessdate=2007-07-27}}</ref> हुनत, यस जस्तै/तरिकाको अध्ययनोंको परिणाम सावधानी देखि उपचारित किये जाउन चाहिए, किन भनें उनी यो हैन दर्शा सकते कि दुइदुई कारकहरुको बीच सम्बन्धको अर्थ हो कि एक दोस्रोको कारण हो (''अर्थात'' [[सम्बन्ध कारणको संकेत होन दिन्छ।|सम्बन्ध कारण]]को र संकेत गर्दैन) {{cite journal |author=Schwartz GG, Blot WJ |title=Vitamin D status and cancer incidence and mortality: something new under the sun |journal=J. Natl. Cancer Inst. |volume=98 |issue=7 |pages=428–30 |year=2006 |month=April |pmid=16595770 |doi=10.1093/jnci/djj127 |url=http://jnci.oxfordjournals.org/cgi/content/full/98/7/428}}</ref> यो संभावना कि भिटामिन D क्यान्सर देखि रक्षा गर्छ, यस तथ्यको विपरीत हो कि धुपको संपर्कमा रहए पछि दुर्दमताको जोखिम बढ्छ।
 
सूर्यको संपर्कमा रहउन देखि मनुष्यमा भिटामिन Dको प्राकृतिक उत्पादनमा वृद्धि हुन्छ, कुनै क्यान्सर अनुसंधानकर्ताहरुले तर्क दिए हो कि सूर्यको संपर्कमा रहउन वाला छालामा अतिरिक्त भिटामिन D संश्लेषणको क्यान्सर निवारणीय प्रभावको तुलनामा दुर्दमताको प्रभावको बढनको संभावना अधिक हानिकर हुन्छ। 2002 मा, डा. विलियम बी ग्रांटले दावा गरे कि अमेरिकामा सालाना 23,800 समयपूर्व क्यान्सर मृत्युहरुको कारण हो अपर्याप्त UVBको संपर्कमा रहन (जाहिर तरिकामा भिटामिन Dको कमी). {{cite journal | author = Grant WB | title = An estimate of premature cancer mortality in the U.S. due to inadequate doses of solar ultraviolet-B radiation | journal = Cancer | volume = 94 | issue = 6 | pages = 1867–75 | year = 2002 | month = March | pmid = 11920550 | doi = 10.1002/cncr.10427}}</ref> यो संख्या मेलेनोमा या स्क्वैमस सेल कार्सिनोमाको कारण भयो 8800 मृत्युों देखि कम हो, इसलागि कुल मिलाएर सूर्यको संपर्कमा रहन लाभकारी नै छ।
पङ्क्ति ३५९:
 
आषाको विपरीत, यस माीक्षणको समयमा दिए गए [[बीटा कैरोटीन|बीटा केरोटीन]]को पूरक आहारले फुफ्फुस क्यान्सरको घटनाहरु या मृत्यु दरको कम गराउनमा कुनै भूमिका होन निभाए.
वास्तव मा, बीटा कैरोटीन,को द्वारा फेफडोंको क्यान्सरको खतरा धेरै अधिक छन तर धेरै कम ''बढा'' , यसले प्रारंभिकप्रारम्भिक अध्ययनको यहींमा समाप्त गर्‍यो. {{cite web |publisher= National Cancer Institute |url=http://www.cancer.gov/PDF/FactSheet/fs4_13.pdf |format=PDF |title= Questions and answers about beta carotene chemoprevention trials |date=1997-06-27 |accessdate=2009-04-23}}</ref>
 
[[अमेरिकन मेडिकल एसोसिएशनको जर्नल|जर्नल अफ अमेरिकन मेडिकल एसोसिएशन]] (JAMA)को 2007मा दी गई रिपोर्टको परिणाम सूचित गर्छन् कि फोलिक अम्लको पूरक आहार ठूलो आँतको क्यान्सरलाई रोकउनमा प्रभावी छैनन्, र फोलेटको उपभोग गराउन वालाहरुमा ठूलो आँतको पोलिपको बनउनको संभावना अधिक हुन्छ। {{cite journal |author=Cole BF, Baron JA, Sandler RS, ''et al.'' |title=Folic acid for the prevention of colorectal adenomas: a randomized clinical trial |journal=JAMA |volume=297 |issue=21 |pages=2351–9 |year=2007 |pmid=17551129 |doi=10.1001/jama.297.21.2351}}</ref>
पङ्क्ति ३६६:
यो एक आकर्षक अवधारणा हो कि क्यान्सरलाई रोकउनको लागि दबाइहरुको प्रयोग गरे जान सक्छ, र धेरै उच्च श्रेणीको नैदानिक परिक्षण सल्लाह देते हुन् कि यस्तो/यस्ता/यसरी रासायनिक रोकथामको विशेष परिस्थितियहरुमा काममा लिन चाहिए.
 
प्रारूपिक रूप लेरूपले 5 वर्षको लागि एक [[टेमोक्सीफेन|चयनात्मक एस्ट्रोजन रिसेप्टर मोड्युलेटर]] (SERM), [[चयनात्मक एस्ट्रोजन ग्राही मोड्युलेटर|टेमोक्सीफेन]]को दैनिक उपयोग उच्च जोखिम युक्त महिलाहरुमा [[स्तन क्यान्सर]]को खतरेको लगभग 50% सम्म कम गर्छ। हाल नैको अध्ययनको एक रिपोर्टको अनुसार [[चयनात्मक एस्ट्रोजन ग्राही मोड्युलेटर|चयनात्मक एस्ट्रोजन रिसेप्टर मोड्युलेटर]] [[रेलोक्सिफेन]] पनि [[टेमोक्सीफेन]]को जस्तै/तरिका नै लाभकारी हो, र उच्च जोखिम युक्त महिलाहरुमा स्तन क्यान्सरको खतरेको कम गर्छ यसको पार्श्व प्रभावहरुको प्रोफाइल अधिक अनुकूल छ।<ref name="STAR-P2">{{cite journal |author=Vogel V, Costantino J, Wickerham D, Cronin W, Cecchini R, Atkins J, Bevers T, Fehrenbacher L, Pajon E, Wade J, Robidoux A, Margolese R, James J, Lippman S, Runowicz C, Ganz P, Reis S, McCaskill-Stevens W, Ford L, Jordan V, Wolmark N |title=Effects of tamoxifen vs raloxifene on the risk of developing invasive breast cancer and other disease outcomes: the NSABP Study of Tamoxifen and Raloxifene (STAR) P-2 trial |journal=JAMA |volume=295 |issue=23 |pages=2727–41 |year=2006 |pmid=16754727 |doi=10.1001/jama.295.23.joc60074}}</ref>
 
[[रेलोक्सिफेन]] [[टेमोक्सीफेन]]को जस्तै/तरिका एक SERM है; उच्च जोखिम युक्त महिलाहरुमा स्तन क्यान्सरको खतरेको कम गराउनमा यो टेमोक्सीफेनको समान नै प्रभावी (STAR परीक्षण मा) पाइएको छ। यस माीक्षणमा लगभग 20,000 महिलाहरुमा अध्ययन गर्‍यो, [[रेलोक्सिफेन]]को पार्श्व प्रभाव [[टेमोक्सीफेन]] देखि कम छन्, यद्यपि यो अधिक [[डकटल कार्सिनोमा|DCIS]] बनाउनको लागि प्रक्रियाको बढावा दिन्छ।<ref name="STAR-P2" />
पङ्क्ति ३७६:
 
===आनुवंशिक परीक्षण===
विशेष क्यान्सर सम्बन्धी आनुवंशिक उत्परिवर्तनहरुको लागि उच्च जोखिम युक्त व्यक्तिहरुको [[आनुवंशिक परीक्षण]] पहिले देखि नै उपलब्ध छ।आनुवंशिक उत्परिवर्तनहरुको वाहक जुन क्यान्सरको जोखिमको घटनाहरुलाई बढाते छन्, उनीमा अधिक निगरानी रखी जान सक्छ, उनको लागि रासायनिक रोकथाम या जोखिमको कम गराउन वाला शल्य चिकित्साको उपयोग गरे जान सक्छ। क्यान्सरको वंशागत जोखिमको प्रारंभिकप्रारम्भिक चिन्हारी, र क्यान्सरको रोकथामको उपाय जस्तै शल्य चिकित्सा या निगरानी, उच्च जोखिम वाला व्यक्तिहरुको जीवनको लागि धेरै अधिक लाभकारी हुन सक्छन्.
 
{| class="wikitable" border="1"
पङ्क्ति ३८६:
| [[BRCA1]], [[BRCA2]]
| स्तन, डिम्बग्रंथि, अग्नाशयी
| नैदानिक नमूनोंको लागि व्यावसायिक रूप लेरूपले उपलब्ध
|-
| [[MLH1]], [[MSH2]], [[MSH6]], [[PMS1]], [[PMS2]]
| बृहदान्त्र, गर्भाशय, सानो आंत, आमाशय , मूत्रमार्ग
| नैदानिक नमूनोंको लागि व्यावसायिक रूप लेरूपले उपलब्ध
|}
 
पङ्क्ति ३९६:
ओंकोजनिक संक्रामक कारक जस्तै भाइरसको द्वारा संक्रमणलाई रोकउनको लागि रोग निरोधी [[सुइा (वैक्सीन)|वेक्सिनों]] या सुइहरुको विकास गर्‍यो हो, र क्यान्सर विशिष्ट [[एपीटोप|एपिटोप्स]]को बिरुद्धप्रतिरक्षी प्रतिक्रियालाई उत्तेजित गराउनको लागि चिकित्सात्मक सुइहरुको विकास गरे जा रहयोहै।<ref name="vacc_facts_nci">{{cite web | url=http://www.cancer.gov/cancertopics/factsheet/cancervaccine | title=Cancer Vaccine Fact Sheet | publisher=[[National Cancer Institute|NCI]] | date=2006-06-08 | accessdate=2008-11-15 }}</ref>
 
जस्तोको माथि भने गयो हो कि एक निवारक [[मानव पेपीलोमा वाइरस वेक्सीन|मानव पेपिलोमा भाइरस वेक्सीन]] उपस्थित हो जुन [[मानव पेपीलोमा वाइरस|मानव पेपिलोमा भाइरस]]को विशिष्ट यौन सञ्चरित नस्लहरुलाइ लक्ष्य बनाइन्छ, जुन [[गर्भाशय ग्रीवाको क्यान्सर|गर्भाशय ग्रीवा क्यान्सर]] र [[जननांग मस्सा|जननांग मस्सों]]को विकास देखि सम्बंधित छन्.अक्टूबर 2007को बजारमा केवल दुइदुई HPV सुइहरु उपलब्ध थिए [[गार्दासिल|गर्दासिल]] र [[Cervarix|सर्वारिक्स]]. [[सर्वेरिक्स|[168]]] एक [[हेपेटाइटिस बीको टीके|हैपेटाइटिस B वेक्सीन]] पनि हो, जुन हैपेटाइटिस B देखि भाइरस देखि होने वाला संक्रमणलाई रोकती हो, यो भाइरस एक संक्रामक कारक हो जुन यकृत क्यान्सरको कारण हो.<ref name="vacc_facts_nci" /> एक केनायन मेलेनोमा वेक्सीनको पनि विकास गरेको छ।<ref name="Liao">{{cite journal |author=Liao JC, Gregor P, Wolchok JD, Orlandi F, Craft D, Leung C, Houghton AN, Bergman PJ. |title=Vaccination with human tyrosinase DNA induces antibody responses in dogs with advanced melanoma |journal=Cancer Immun. |volume=6 |pages=8 |year=2006}}</ref> {{cite press release
| title = USDA Grants Conditional Approval for First Therapeutic Vaccine to Treat Cancer
| publisher = Animal Medical Centre
पङ्क्ति ४०९:
क्यान्सर [[स्क्रीनिंग (दवा)|स्क्रीनिंग]] एक प्रयास हो जुन लक्षण हीन आबादीमा शंकाहीन क्यान्सरको जांचको लागि गरिन्छ।बडी संख्यामा स्वस्थ मान्छेहरुको लागि उपयुक्त स्क्रीनिंग टेस्ट अपेक्षाकृत सस्ते, सुरक्षित होने चाहिए, यिनको प्रक्रिया संक्रामक छन होनी चाहिए, [[प्रकार I र प्रकार IIको त्रुटियां|सकारात्मक झूठे]] परिणामको दर धेरै कम होनी चाहिए. यदि क्यान्सरको लक्षण ठेगाना लागछन, त निदानको सुनिश्चित गराउनको लागि अधिक निश्चित परीक्षण गरे जाछन.
 
क्यान्सरको लागि स्क्रीनिंग विशेष मामलाहरुमा प्रारंभीप्रारम्भी निदानमा सहायक छ।शीघ्र निदान जीवनको बढयो सक्छ, तर आभासी रूप लेरूपले मृत्यु सम्मको समयको [[सीसा समय पूर्वाग्रह]] या [[लंबाई समय पूर्वाग्रह]]को माध्यम लेमाध्यमले लामो खींच सक्छ।
 
भिन्न दुर्दमताओंको लागि धेरै विभिन्न स्क्रीनिंग परीक्षणहरुको विकास गरेको छ।स्तन क्यान्सर स्क्रीनिंगको [[स्तन स्वयं परीक्षा]],को द्वारा गरे जान सक्छ, यद्यपि 2005मा गरियो एक अध्ययनमा 300,000 भन्दा अधिक चीनी महिलाहरुमा यो दृष्टिकोण गलत साबित भयो।
पङ्क्ति ४१७:
बडी-आँत मलाशयको क्यान्सरलाई [[फेकल मनोगत रक्त परीक्षण|फेकल ओकल्ट रक्त परीक्षण]] र [[कोलोनोस्कोपी]]को द्वारा जांचा जान सक्छ, जुन ठूलो आँतको क्यान्सर र मृत्यु दर दुवैको कम गर्छ, पूर्व दुर्दम पोलिपको जांच गरेर र उसलाइ हटाउएर यस्तो संभव छ। त्यहि प्रकार, गर्भाशय ग्रीवाको कोशिका विज्ञान परीक्षण ([[पैप स्मियर|पैप स्मीयर]]को उपयोग करते भए) पूर्व क्यान्सर घाउको चिन्हारीमा मदद गर्छ।समयको साथ, यस्तो/यस्ता/यसरी परीक्षणहरुको कारण [[गर्भाशय ग्रीवाको क्यान्सर|गर्भाशय ग्रीवा क्यान्सर]]को घटनाहरु र मृत्यु दरमा कमी आयी छ। 15 वर्षको आयुमा शुरुआतमा [[शुक्र ग्रंथिको क्यान्सर|शुक्र ग्रंथि क्यान्सर]]को जांचको लागि [[वृषनहरुको स्वयं परीक्षा|शुक्र ग्रंथि स्वयं परीक्षा]]को सल्लाह दी जान्छ।प्रोस्टेट क्यान्सरको स्क्रीनिंग [[डिजिटल गुदा परीक्षा]]को साथ [[प्रोस्टेट विशिष्ट प्रतिजन]] (PSA) रक्त परीक्षण,को उपयोग गरेर गर्न सकिन्छ, हुनत कुनै अधिकारिक संस्थाहरु (जस्तै [[यू एस प्रिवेंटिव सर्विसेज टास्क फोर्स]]) सबै पुरुषहरुमा यस्तो स्क्रीनिंगको बिरुद्ध छन्.
 
क्यान्सरको लागि स्क्रीनिंग धेरै मामलाहरुमा विवादकहरु विषय हो, जब सम्म यो ठेगाना न हो कि परीक्षण वास्तवमा जीवनको बचायेगा.विवाद र अधिक बढ्छ जब यो स्पष्ट न हो कि स्क्रीनिंगको लाभ नैदानिक परीक्षणहरु र क्यान्सरको उपचारैको संभावी जोखिम लेजोखिमले अधिक प्रभावी छन्.उदाहरणको लिए: [[प्रोस्टेट क्यान्सर]]को स्क्रीनिंगको समय, [[प्रोस्टेट विशिष्ट प्रतिजन|PSA]] परीक्षण साना क्यान्सरहरुलाई ठेगाना लागयोसक्छ, जुन कहिल्यै पनि जीवनको लागि घातक हैन बनते, तर एक पल्ट ठेगाना हिड जाए पछि उपचार शुरू गर्न नै हुन्छ।यो स्थिति अति निदान भन्ने गरिन्छ, जुन पुरूषको अनावश्यक उपचार जस्तै शल्य चिकित्सा र विकिरणको जटिलताओंको सामना गराउनको लागि मजबूर गरेर देती छ।प्रोस्टेट क्यान्सरको निदान गराउनको लागि प्रयुक्त प्रक्रियाहरु ([[प्रोस्टेट बायोप्सी]]) पार्श्व प्रभावहरुको कारण हुन सक्छं जसमा रक्त प्रवाह र संक्रमण शामिल छ।प्रोस्टेट क्यान्सरको उपचार [[मूत्र असंयम|असंयम]] (मूत्रको प्रवाहको नियन्त्रित गराउनको लागि असमर्थता) र [[इरेक्टाइल डिसफंक्शन|लैंगिक निष्क्रियता]] (इरेक्शन यानि शिश्नको उत्तेजना जुन संभोगको लागि अपर्याप्त हो )को कारण हुन सक्छ।यहि प्रकार, [[स्तन क्यान्सर]]को लिए, हाल नैमा यो आलोचना दी गयी हो कि कुनै देशहरुमा स्तन स्क्रीनिंग कार्यक्रम समस्याहरुलाई हल गराउनको सट्टा बढयो दिन्छ।ऐसा इसलागि हो कि सामान्य जनसंख्यामा महिलाहरुमा स्क्रीनिंग धेरै आभासी धनात्मक परिणाम दे सकती हो, जसलाई अग्रिम जांचको आवश्यक हुन्छ, जसको कारण लेकारणले स्तन क्यान्सरको केवल एक नै मामलेको ठेगाना लगाउन र उनको उपचारको लागि धेरै ठूलो संख्यामा महिलाओंको उपचार (या स्क्रीनिंग) गरिन्छ।
 
एक सार्वजनिक स्वास्थ्य परिप्रेक्ष्यको अनुसार [[पैप स्मियर|पैप स्मीय]]रको माध्यम लेमाध्यमले ग्रीवा क्यान्सर स्क्रीनिंग, अन्य सबै प्रकारको क्यान्सरको तुलनामा मूल्यको दृष्टि ले अधिक लाभकारी हो, यो ठूलो मात्रामा एक भाइरसको कारण हुन्छ, यसमा स्पष्ट जोखिम कारक (यौन संपर्क) छन्, यस क्यान्सरको प्राकृतिक प्रसारको तरीका यो हो कि यो सामान्यतया विस्तारै विस्तारै धेरै वर्षहरुमा फैलता हो, इसलागि स्क्रीनिंग कार्यक्रमलाई यसलाइ जल्दी पकडमाले लिउनको लागि अधिक समय मिल जाइन्छ।यसको वाहेक, परीक्षण आफैमा सस्तो र धेरै नै सजिलो छ।
 
इन्हीं कारणहरु से, क्यान्सर स्क्रीनिंगको लागि विचार गर्दा खेरी नैदानिक प्रक्रिया र उपचारको लाभ तथा जोखिममा ध्यान दिनयोमहत्वपूर्ण छ।
 
स्पष्ट लक्षणहरुको अभाव युक्त मान्छेहरुमा क्यान्सरको लागि [[मेडिकल इमेजिंग]]को उपयोग, समान रूप लेरूपले समस्या जनक छ। हाल नैमा खोजहरु गए ''[[इन्सीडेन्टालोमा|इन्सीडेनटालोमा]]''को जांचमा धेरै जोखिम हो- एक सौम्य घाउ जसलाइ दुर्दम समझा जान सक्छ र हुन सक्छ कि यसको लागि सम्भावित खतरनाक जांचको जाए.
 
धूम्रपान गराउन वालाहरुमा [[फेफडहरुको क्यान्सर|फेफडोंको क्यान्सर]]को लागि [[CT स्कैन|सीटी स्कैन-]]आधारित स्क्रीनिंगको हाल नैमा गरिएको(थियो) अध्ययनको गोलमोल परिणाम अगाडी आये छन्, जुलाई 2007 देखि व्यवस्थित स्क्रीनिंगको सल्लाह नही दी जान्छ।
सादे-फिल्मको [[छातीको X-रे|छातीको एक्स रे]]को [[सम्झना्रीच्छिक नैदानिक प्रयास|यद्रिच्चिक नैदानिक परीक्षण]], जुन धूम्रपान गराउन वालाहरुमा फेफडोंको क्यान्सरको लागि स्क्रीन गर्छन्, यस दृष्टिकोणको लागि लाभकारी साबित भएन छन्.
 
[[कैनाइन क्यान्सरको जाँच]]को ससुइ मािणाम हुन्छन्, तर यो अझै पनि अनुसंधानको प्रारंभिकप्रारम्भिक चरणमा छ।
 
==निदान ==
अधिकांश क्यान्सर या त आफ्नो लक्षणहरु र संकेतहरुको द्वारा प्रारंभिकप्रारम्भिक रूप लेरूपले चिन्हारीे जाछन या स्क्रीनिंगको समयमा प्रकट हुन्छन्.यिनीहरु मध्ये कुनै पनि निश्चित निदान छैन, जसलाइ साधारण तरिकामा एक [[संरचनात्मक विकृतिविज्ञान|रोगविज्ञानी]]को सल्लाहको आवश्यक हुन्छ, यो रोग विज्ञानी एक प्रकारको फिजिशियन (मेडिकल डक्टर) हुनु चाहिए जुन क्यान्सर र अन्य रोगहरुको निदानमा माहिर छ।
 
===जांच ===
पङ्क्ति ४४१:
कई कारणहरु देखि क्यान्सरको संदेह हुन सक्छ, तर अधिकांश दुर्दमताओंको निश्चित निदान एक [[संरचनात्मक विकृतिविज्ञान|रोग विज्ञानी]]को द्वारा क्यान्सरको कोशिकाहरुको उतक वैज्ञानिक परीक्षणको द्वारा सुनिश्चित गरे जान चाहिए.
 
[[बायोप्सी]] या [[शल्य चिकित्सा]]को द्वारा उतकको प्राप्त गरे जान सक्छ।कई बायोप्सी (जस्तै छाला, स्तन या यकृत की) एक चिकित्सकको कार्यालयमा नै गर्न सकिन्छं.अन्य अंगोंकोअङ्गोंको बायोप्सी एक [[असंवेदनता|निश्चेतक]]को उपस्थितिमा गरिन्छ, यसको लागि [[शल्य चिकित्सा कक्ष|शल्य चिकित्साको कक्ष]]मा [[शल्य चिकित्सा|शल्य क्रिया]]को आवश्यकता हुन्छ।
 
रोग विज्ञानीको द्वारा दिए गए उतक [[चिकित्सा निदान|निदान]] प्रचुरोद्भवन गराउन वाला कोशिकाको प्रकारको बताते छन्. साथ नै गाँठको [[उतक विज्ञानी श्रेणी|उतक वैज्ञानिक श्रेणी]], आनुवंशिक असामान्यताओं, र अन्य लक्षणहरुलाई पनि स्पष्ट गर्छन्.
पङ्क्ति ४५२:
क्यान्सरको उपचार [[शल्य चिकित्सा]], [[कीमो थेरेपी (रसायन चिकित्सा)|कीमोथेरपी]], विकिरण चिकित्सा, [[इम्मयुनो थेरेपी (प्रतिरक्षी चिकित्सा)|प्रतिरक्षा थेरेपी]], [[मोनोक्लोनल प्रतिरक्षी चिकित्सा|मोनोक्लोनल एंटीबडी चिकित्सा]] या अन्य विधिहरुको द्वारा गरे जान सक्छ।थेरेपीको चयन गाँठको स्थिति र श्रेणी तथा रोगको [[क्यान्सरको अवस्थाहरु|अवस्था]]मा निर्भर गर्छ, साथ नै रोगीको सामान्य अवस्थामा पनि निर्भर गर्छ ([[प्रदर्शनको दर्जा|प्रदर्शनको स्थिति]]).कई [[प्रयोगात्मक क्यान्सर उपचार]] पनि विकसित हो रहे छन्.
 
शरीरको नोकसान पहुचाये बिना क्यान्सरलाई पूरी जस्तै/तरिका देखि खत्म गर्न उपचारको उद्देश्य हुन्छ।कहिलेकाँही यसलाइ शल्य चिकित्साको द्वारा गरे जान सक्छ, तर क्यान्सरको आस-पासको उतकोंमा आक्रमण गराउनको प्रवृति या सूक्ष्म मेटास्टेसिस द्वारामेटास्टेसिसद्वारा दूरको स्थानहरुमा फैल जाउनको प्रवृति अक्सर यसको प्रभाविताको सीमित गरेर देती छ।कीमोथेरपीको प्रभावशीलता अक्सर शरीरमा अन्य उतकोंको विषिकरणको द्वारा सीमित हुन्छ।विकिरण सामान्य ऊतकहरुलाइ पनि नोकसान पुगयो सकते छन्.
 
किनकी "क्यान्सर"को सन्दर्भ रोगहरुको एक वर्ग ले हो, यस्तो सम्भव छैन कि "[[क्यान्सरको लागि उपचार|क्यान्सरको संधै एक मात्र उपचार]]" नै रहेगा, फेरि पनि सबै संक्रामक रोगहरुको लागि एक नै उपचार हुन्छ।
 
===शल्य चिकित्सा===
सैद्धांतिक रूप लेरूपले गैर [[हिमेटोलोजिकल]] क्यान्सरको उपचार गरे जान सक्छ यदि यसलाइ पूरी जस्तै/तरिका देखि शल्य चिकित्साको द्वारा हटा दिए जाए, {{Fact|date=March 2009}} तर यो सदा सम्भव छैन.जब क्यान्सर शल्य चिकित्सा भन्दा पहिले नै [[मेटास्टेसिस]]को द्वारा शरीरको अन्य अंगहरु सम्म पहुँच जाइन्छ, तब पूरी जस्तै/तरिका देखि शल्य क्रिया द्वारा यसलाइ हटा दिनयोआम तरिकामा असंभव हुन्छ।क्यान्सरको प्रगतिको [[विलियम स्टीवर्ट हाल्सटेड|हाल्सटेड]] नमूने मा, गाँठ स्थानिक रूप लेरूपले बढती हो, फेरि लसिका पर्वों सम्म फैल जान्छ, र फेरि शरीरको अन्य सबै भागहरु में.यहि कारण लेकारणले साना क्यान्सरहरुको लागि स्थानिक उपचार जस्तै शल्य चिकित्साको लोकप्रियता बढ गई छ।यहाँ सम्म कि साना स्थानीयकृत ट्यूमरमा पनि मेटास्टेसिसको धेरै अधिक क्षमता हुन्छ।
 
क्यान्सरको लागि शल्यचिकित्साको प्रक्रियाओंको उदाहरणहरुमा शामिल छन्- स्तन क्यान्सरको लागि [[स्तन-उच्छेदन (मेसेक्टोमी)|स्तनोछेदन]] (स्तनको काटएर हटा दिन) र प्रोस्टेट क्यान्सरको लागि [[प्रोस्टेटेक्टोमी|प्रोस्टेट-छेदन]] (प्रोस्टेटको काटएर हटा दिन). शल्य चिकित्साको लक्ष्य हुन्छ या त केवल गाँठको हटाउन या पुरा अंगको निकाल दिन.एक क्यान्सर कोशिका नग्न आंखोंको लागि अदृश्य हुन्छ, तर फेरि देखि वृद्धि करको नयाँ गाँठ बनाउन सक्छ, यो प्रक्रिया पुनरावृत्ति भन्ने गरिन्छ।इस कारणको लिए, [[संरचनात्मक विकृतिविज्ञान|रोगविज्ञानी]] शल्य क्रिया देखि निकालियो नमूनेको जांच गर्छन्, यदि स्वस्थ उतकको सीमा उपस्थित हो, त यस कुराको संभावना कम हुन्छ कि सूक्ष्म क्यान्सरको कोशिकाहरु रोगीको शरीरमा रह गई छन्.
पङ्क्ति ४६८:
{{main|Radiation therapy}}
 
[[विकिरण चिकित्सा]] (रेडियोथेरेपी, एक्स रे चिकित्सा, विकिर्णन पनि भन्ने गरिन्छ)मा क्यान्सरको कोशिकाहरु र संकुचित गांठको नष्ट गराउनको लागि आयनीकरण विकिरणको उपयोग गरिन्छ।विकिरण चिकित्साको [[बाह्य किरण रेडियोथेरेपी]]को द्वारा बाहिर देखि नै नियन्त्रित गरिन्छ या [[ब्रेकिथेरेपी|ब्रेकीथेरेपी]]को द्वारा भित्र देखि नियन्त्रित गरे जान सक्छ। विकिरण चिकित्साको प्रभाव स्थानीकृत हुन्छ र चिकित्सा गरे जाउन वाला क्षेत्र सम्म नै सीमित रहन्छ। विकिरण चिकित्सा, उपचार गरे जाउन वाला क्षेत्र ("लक्ष्य ऊतक")को कोशिकाहरुलाई क्षतिग्रस्त गर्छ या नष्ट गरेर देती हो, यस क्रियामा यिनी कोशिकाहरुको आनुवंशिक पदार्थलाई नष्ट गर्‍यो जाइन्छ ताकि कोशिकाहरुमा अगाडी विभाजन र वृद्धि न हो पाए.यद्यपि विकिरण क्यान्सरको कोशिकाहरु र सामान्य कोशिकाहरु दुवैको नष्ट गरेर देते छन्, अधिकांश सामान्य कोशिकाहरु विकिरणको प्रभाव लेप्रभावले उबर आउछन् र ठीक प्रकार देखि कार्य गराउन लगती छन्.विकिरण चिकित्साको लक्ष्य हो अधिक भन्दा अधिक क्यान्सर कोशिकाहरुलाई नष्ट गर्न, जबकि आस-पासको स्वस्थ उतकहरुलाइ होने वाला नोकसानको सीमित गर्न. यसैले, यो धेरै भागहरुमा दी जान्छ जस संगजससँग बीचको अवधिमा स्वस्थ उतकहरुलाइ ठीक होनेको मौका मिल जाइन्छ।
 
विकिरण चिकित्सा,को उपयोग लगभग हरेक प्रकारको ठोस गांठको उपचारको लागि गरे जान सक्छ, जसमा मस्तिष्क, स्तन, गर्भाशय ग्रीवा, गला, फेफडे, अग्न्याशय, प्रोस्टेट, छाला, पेट, गर्भाशय, या कोमल उतक सार्कोमाको क्यान्सर शामिल छन्.ल्यूकेमिया (रक्त केंसर) र लिम्फोमाको उपचारमा पनि विकिरण चिकित्साको उपयोग गरे जान सक्छ।प्रत्येक साइटको लागि विकिरणको खुराक धेरै कारकहरुमा निर्भर गर्छ, यिनीहरु कारक हुन् , हरेक प्रकारको क्यान्सरको रेडियो संवेदनशीलता, र आस-पासको उतक या अंगअङ्ग विकिरण देखि नष्ट हुन सक्छन् या हैन.इस प्रकार, हरेक प्रकारको उपचार मा, विकिरण चिकित्सा यसको पार्श्व दुष्प्रभावोंको बिना छैन.
 
=== रसायन चिकित्सा (कीमोथैरेपी) ===
पङ्क्ति ४९०:
प्रमुख उदाहरण हुन् थायरोसिन कायनेज संदमक [[इमातिनिब]] (Gleevec/Glivec) र [[गेफितिनिब|जेफितिनिब]] (Iressa).
 
[[मोनोक्लोनल प्रतिरक्षी चिकित्सा]] एक अन्य रणनीति हो जसमा उपचारको कारक एक [[प्रतिरक्षी]] हुन्छ जुन क्यान्सर कोशिकाहरुको सतहमा एक प्रोटीनको साथ विशेष रूप लेरूपले बंध बन्यो लिइन्छ।उदाहरणहरुमा शामिल हुन् स्तन क्यान्सरमा प्रयुक्त गरे जाउन वाला एंटी- [[HER2/neu]] प्रतिरक्षी [[ट्रासटूजूमाब|ट्रास्टूजुमेब]] (हरसेपटिन), र धेरै प्रकारको [[B-कोशिका]] दुर्दमताहरुमा प्रयुक्त गरे जाउन वाला एंटी CD-20 प्रतिरक्षी [[रीटूक्सीमाब|रितुक्सिमेब]].
 
[[लक्षित चिकित्सा|लक्षित थेरेपी]]मा "होमिंग युक्ति"को रूपमा साना [[पेप्टाइड]] पनि शामिल हुन सक्छन्, जुन गाँठको चारै ओर प्रभावित [[बाह्य कोशिकीय मैट्रिक्स|बाह्य कोशिकी मैट्रिक्स]]को साथ या कोशिकाको सतहमा ग्राहीको साथ बांध बनयोसकते छन्.
पङ्क्ति ५२६:
[[एनलजेसिया|दर्दको दवाये]], जस्तै कि [[अफीम|मोर्फीन]] र [[ओक्सिकोडोन]], र मिचली र उल्सुइहरु रोकउनको लागि [[एंटीमेटिक|एंटीएमेटिक्स]] दबाइहरु, क्यान्सर देखि सम्बंधित लक्षणहरु देखि युक्त रोगिहरुमा साधारण तरिकामा काममा ली जान्छं. परिष्कृत [[एंटीमेटिक्स|एंटीएमेटिक्स]] जस्तै [[ओनडेनसेट्रोन|ओन्देनसेट्रोन]] र ऐनालोग्युस, साथ नै [[एप्रेपिटेंट|एप्रेपिटेन्ट]]ले क्यान्सर रोगिहरुमा उग्र उपचारको अधिक सम्भव बनयोदिए छ।
 
कैन्सरको कारण [[पुराना दुखाइ]] संधै सतत उतक क्षतिको कारण हुन्छ जुन रोग या उपचार प्रक्रिया ले सम्बंधित हो (यानी शल्य चिकित्सा, रेडिएशन, कीमोथेरपी)यद्यपि पर्यावरणीय कारकहरु र दर्दको व्यवहारको उत्पादनमा प्रभावी गडबडीको पनि भूमिका हुन्छ, क्यान्सरको दुखाइ लेदुखाइले युक्त रोगिहरुमा साधारण तरिकामा प्रमुख इटियोलोजिक कारण हुदैनन्. यसको वाहेक, क्यान्सर देखि सम्बंधित भयंकर दुखाइ लेदुखाइले युक्त अधिकांश रोगी आफ्नो जीवनको अन्तिम अवस्थामा हुन्छन् र उसलाइ [[उपशामक|प्रशामक]] चिकित्साको आवश्यक हुन्छ।
 
मुद्दे जस्तै [[ओपीओइड्स|नशीले पदार्थहरु]]को उपयोगको सामाजिक कलंक, काम र कार्यात्मक स्थिति, र स्वास्थ्य देखभाल, समग्र मामलेको प्रबंधनमा अधिक महत्वपूर्ण छैनन्.अतः, क्यान्सर दुखाइ प्रबंधनको लागि विशिष्ट रणनीति हो नशीले पदार्थहरु र अन्य दबाइहरु, शल्य चिकित्सा र भौतिक तरीकाहरुको उपयोगको द्वारा रोगीको अधिक भन्दा अधिक आराम पुगनको कोशिश गर्न.डक्टर क्यान्सरको अन्तिम स्थितिको रोगिहरुमा दर्दको लागि मादक पदार्थहरुको उपयोग होन गर्न चाहते हुन् किन कि यस संगयससँग उसलाइ यसको लत हुन सक्छ या उनको श्वास क्रियामा बाधा आउन सक्छ।[[प्रशामक देखभाल]], [[धर्मशाला|देखभाल]] आंदोलनको एक नयाँ शाखा हो जुन क्यान्सरको रोगिहरुमा दर्दको उपचारमा अधिक व्यापक सहयोग प्रदान गर्छ।
 
[[थकान (चिकित्सा)|थकान]] क्यान्सर रोगिहरुको लागि एक धेरै नै साधारण समस्या हो, र हाल नैमा क्यान्सर चिकित्सा विज्ञानिहरुको लागि यसको उपचार धेरै महत्वपूर्ण बन्यो हो, यद्यपि यो धेरै रोगिहरुमा जीवनको गुणवत्ताको लिएर महत्त्वपूर्ण भूमिका निभाइन्छ।
पङ्क्ति ५३८:
एक नैदानिक परीक्षण, एक लामो र सतर्क क्यान्सर अनुसंधानको प्रक्रियाको अन्तिम चरणहरु हरुमा एक छ।नए उपचारको लागि खोज प्रयोगशालामा शुरू हुन्छ, जहाँ वैज्ञानिक पहिले नयाँ विचारहरुको परीक्षण र विकास गर्छन्.यदि एक दृष्टिकोण उपयोगी प्रतीत हुन्छ त अगला कदम हुन्छ यसको जनावरमा परीक्षण, जुन यो बताता हो कि क्यान्सर रोगीमा यसकोको प्रभाव हुनेछ, र यसको कुनै हानिकारक प्रभाव हुन् या हैन.बेशक, धेरै उपचार जुन प्रयोगशालामा या पशुहरुमा राम्रो जस्तै/तरिका देखि काम गर्छन्, उनी संधै मनुष्यमा कारगर साबित हुदैनन्. उपयोगी माने जाउन वाला उपचार सुरक्षित र प्रभावी हुन् या हैन, यसको ठेगाना लगाउनको लागि क्यान्सरको रोगिहरुमा अध्ययन गरिन्छ।
 
हुन सक्छ कि जुन रोगी यसमा भागले रहयोहै उसलाइ यस उपचार लेउपचारले व्यक्तिगत रूप लेरूपले मदद मिले.वे क्यान्सर विशेषज्ञहरु देखि आधुनिकतम सुरक्षा प्राप्त गर्छन्, र उनी या त जांच गरे जा रहयोनया उपचार प्राप्त गर्छन् या क्यान्सरको लागि सर्वोत्तम उपलब्ध मानक उपचार प्राप्त गर्छन्.साथ ही, नयाँ उपचारैमा अज्ञात जोखिम पनि हुन सक्छन्, तर यदि नयाँ उपचार प्रभावी या मानक उपचारै भन्दा अधिक प्रभावी साबित हुन्छन्, त अध्ययन गरे जाउन वाला रोगी यसको लाभको प्राप्त गराउन वाला पहिलो व्यक्ति बन जाइन्छ।इस कुराको कुनै गारंटी छैन कि परीक्षण गरे जाउन वाला नया उपचार या एक मानक उपचार अच्छे परिणाम देगा.क्यान्सर युक्त बच्चाहरु मा, एक सर्वेक्षण देखि ठेगाना चलता हो कि जस बच्चाहरुमा यस्तो/यस्ता/यसरी परीक्षण गरे गए उनिमा औसतन मानक उपचारैको तुलनामा राम्रो या बुरे परिणाम होन देखे गए; यस संगयससँग यो सुनिश्चित हुन्छ कि कुनै पनि प्रयोगात्मक उपचारको सफलता या असफलताको पूर्वानुमान हैन लगाईा जान सक्छ। {{cite journal |author=Kumar A, Soares H, Wells R ''et al.'' |title=Are experimental treatments for cancer in children superior to established treatments? Observational study of randomised controlled trials by the Children's Oncology Group |journal=BMJ |volume=331 |issue=7528 |page=1295 |year=2005 |pmid=16299015 |pmc=1298846 |doi=10.1136/bmj.38628.561123.7C |url=http://bmj.bmjjournals.com/cgi/content/full/331/7528/1295 |pages=1295}}</ref>
 
===पूरक र वैकल्पिक===
पङ्क्ति ५४५:
 
=== गर्भावस्थामा ===
गर्भवती माताहरुलाइ बढती भयो उमेरको कारण [[गर्भावस्था]]को समयमा समवर्ती क्यान्सरको घटनाहरुमा वृद्धि भयो हो,<ref name="curado" /> यिनी घटनाहरुमा वृद्धिको एक र कारण हो जन्म पूर्व अल्ट्रासाउंड परीक्षणहरुको समयमा प्रासंगिक रूप लेरूपले मातामा गाँठको जांच.
 
मां र उनको भ्रूण/बच्चाहरु दुवैको कम से कम नोकसान पहुंचे, यसको लागि क्यान्सर उपचारको चयनित गराउनको आवश्यकता हो। धेरै मामलाहरुमा एक [[चिकित्सीय गर्भपात]]को सल्लाह दी जान सक्छ।
पङ्क्ति ५६२:
 
निदान पनि ज्यादा कठिन भयो हो, किन भनें यसको उच्च विकिरण खुराकको कारण ले [[कमप्युटेड टोमोग्राफी]] अव्यवहार्य छ।
फिर भी, [[चुम्बकीय अनुनाद इमेजिंग|चुंबकीय अनुनाद इमेजिंग]] सामान्य रूप लेरूपले काम गर्छ।<ref name="curado" /> हुनत [[विपरीत माध्यम|विपरीत मीडिया]]को उपयोग गर्न सकिन्न हो, किन भनें उनी अपराको पार गरेर जाछन.<ref name="curado" />
 
गर्भावस्थाको समयमा क्यान्सरको ठीक प्रकार देखि निदान र उपचारमा आने वाला कठिनाइहरुको एक परिणामको रूप मा, वैकल्पिक तरीकहरुको इस्तमाल गरिन्छ, यसमा या त अधिक उग्र क्यान्सर उपचार शुरू गराउनको लागि एक [[सीजेरियन सेक्शन]]को उपयोग गरिन्छ या यदि क्यान्सर यति अधिक दुर्दम हो चुका हो कि मांको उपचारमा र ढिलाइ गर्न सकिन्न त क्यान्सरको उपचार गराउनको लागि गर्भपात गर्‍यो जाइन्छ।<ref name="curado" />
पङ्क्ति ५७०:
 
==पूर्व निदान ==
क्यान्सरलाई एक घातक रोगको रूपमा जानिन्छ।हुनत यो कुरा निश्चित रूप लेरूपले विशेष प्रकारोंमा नै लागू हुन्छ, क्यान्सरको ऐतिहासिक तथ्हरुको पछि छुपी भयो सच्चाई चिकित्सा क्षेत्रमा आधुनिकीकरणको कारण बदल गई छ।क्यान्सरको कुनै प्रकारहरुमा यस्तो/यस्ता/यसरी लक्षण पाए गए छन्, जुन कुनै अदुर्दम रोगहरु जस्तै [[ह्रदयको विफलता|हृदयको असफल होना]] र हृदय [[आघात]] भन्दा राम्रो छन्.
 
प्रगतिशील र जोड देखि फैलते भए दुर्दम रोगको क्यान्सर रोगीको जीवनको गुणवत्तामा एकदम प्रभाव पडता हो, र धेरै क्यान्सर उपचार (जस्तै [[रसायन चिकित्सा (कीमो थेरेपी)|कीमोथेरपी]])को गंभीर पार्श्व दुष्प्रभाव हुन सक्छन्. क्यान्सरको उन्नत चरणहरु मा, धेरै रोगिहरुलाई व्यापक देखभालको आवश्यक हुन्छ, यो उनको परिवारको सदस्हरु र मित्रहरुलाइ प्रभावित गर्छ।[[प्रशामक देखभाल]] समाधानमा स्थायी या "राहत" धर्मशाला नर्सिंग शामिल हुन सक्छ।
 
===भावनात्मक प्रभाव===
धेरै जसो स्थानीय संगठन क्यान्सर रोगिहरुको लागि धेरै प्रकारको व्यावहारिक सहायतायें र सेवाहरु उपलब्ध गराछन.ये सेवाहरु हुन् [[क्यान्सर सहायता समूह|सहायता समूह]], [[परामर्श]], सल्लाह, वित्तीय सहायता, उपचारको स्थान लेस्थानले र वहाँ सम्म परिवहन, क्यान्सरको बारेमा जानकारी या फिलिमहरु.अस-पासको संगठनों, स्थानीय स्वास्थ्य सेवा प्रदाताओं, या क्षेत्रको अस्पतालहरुमा संसाधन या सेवाहरु उपलब्ध हुन सक्छं.
 
परामर्श क्यान्सर रोगिहरुलाई भावनात्मक सहारा प्रदान गर्न सक्छ, उसलाइ आफ्नो रोग समझनेमा मदद गर्छ।भिन्न प्रकारको परामर्श मेंशामिल हुन् व्यक्तिगत, समूह, परिवार, साथिहरुको परामर्श, वियोग, रोगी-से-रोगीको परामर्श र कामुकता.
पङ्क्ति ५८४:
{{main|Epidemiology of cancer}}
 
क्यान्सर अमेरिकामा सबै मृत्युों हरुमा 25%को लागि जिम्मेदार हो र दुनियाको धेरै भागहरुमा एक प्रमुख [[सार्वजनिक स्वास्थ्य]] समस्या हो. अमेरिका मा, [[फेफडहरुको क्यान्सर]], क्यान्सर मृत्युों हरुमा 30%को कारण हो, तर यो क्यान्सरको नयाँ मामलाहरुको केवल 15% हुन्छ; पुरुषहरुमा सबै संग सामान्य रूप लेरूपले पायो जाउन वाला क्यान्सर हो [[प्रोस्टेट क्यान्सर]] (नए मामलाहरुको लगभग 25%) र महिलाहरुमा सबै संग सामान्य रूप लेरूपले पायो जाउन वाला क्यान्सर हो [[स्तन क्यान्सर]] (यो पनि लगभग 25% है).
 
क्यान्सर साना बच्चाहरु र किशोरहरुमा पनि हुन सक्छ, तर यस्तो कम नै हुन्छ (अमेरिकामा प्रति मिलियनमा लगभग 150 मामले), यसमा [[ल्यूकेमिया (रक्त क्यान्सर)|रक्त क्यान्सर]] (ल्यूकेमिया) सबै संग साधारण छ। {{cite journal |author= Jemal A, Siegel R, Ward E ''et al.'' |title= Cancer statistics, 2008 |journal= CA Cancer J Clin |year=2008 |pages=71–96 |volume=58 |issue=2 |url=http://caonline.amcancersoc.org/cgi/content/full/58/2/71 |pmid=18287387 |doi=10.3322/CA.2007.0010}}</ref> अमेरिकामा जीवनको पहिले वर्षमा प्रति मिलियन मामलाहरुमा 230 एसी [[घटना (जानपदिक रोग विज्ञान)|घटनाहरु]] हुन्छं, जसमा सबै संग सामान्य हो [[नयूरो ब्लास्टोमा|न्यूरोब्लास्टोमा]]. {{cite book |editor= Ries LAG, Smith MA, Gurney JG, Linet M, Tamra T, Young JL, Bunin GR (eds) |year=1999 |title= Cancer Incidence and Survival among Children and Adolescents, United States SEER program 1975–1995 |publisher= National Cancer Institute, SEER Program |version= NIH Pub. No 99-4649 |location= Bethesda, MD |chapterurl=http://seer.cancer.gov/publications/childhood/infant.pdf |author= Gurney JG, Smith MA, Ross JA |chapter=Cancer among infants |pages=149–56}}</ref>
पङ्क्ति ६२०:
</ref>
 
क्यान्सरको लागि अन्य प्रारंभिकप्रारम्भिक [[शल्य चिकित्सा|शल्य]] चिकित्साको वर्णन 1020मा [[एविसेना|अविसन्ना]] (इब्न सीना)को द्वारा ''[[चिकित्साको कैनन|दी केनन अफ मेडिसिन]]''मा गर्‍यो। वहाँले भन्यो कि [[छांटना|छंटाई]] ठीक प्रकार देखि होनी चाहिए, र सम्पूर्ण रोग युक्त [[ऊतक (जीव विज्ञान)|उतक]]को हटा दिनयोचाहिए, यसमा [[विच्छेदन]]को उपयोग या [[गाँठ|ट्यूमर]]को दिशामा जाउन वाला [[शिरा|शिराओं]]को हटाउन शामिल छ। वहाँले सल्लाह दी कि आवश्यक पर्नमा प्रभावित क्षेत्रको लागि [[दागना|दागने]]को क्रियाको उपयोग पनि गरे जान सक्छ।<ref name="Patricia">[219] ^ पेट्रीसिया स्किनर (2001), [http://findarticles.com/p/articles/mi_g2603/is_0007/ai_2603000716 यूनानी-टिब्बी,] ''वैकल्पिक चिकित्साको विश्वकोश''</ref>
 
१६ औं र १७ औं शताब्दिहरु मा, मृत्युको कारणलाई खोजनेको लागि [[शव परीक्षा|शरीरको काटन]] डक्टरोंको लागि अधिक स्वीकार्य बन्यो.जर्मन प्रोफेसर [[विल्हेम फब्री|विल्हेम फेब्री]]को मानन थियो कि स्तन क्यान्सर एक स्तन वाहिनीमा दूधको थक्केको कारण हुन्छ। [[डेसकार्टेस]]को एक अनुयायी डच प्राध्यापक [[फ्रंकुनैस दे ला बोए सिल्वियस|फ्रेंकोसिस डे ला बोए सिल्वियस]]को मानन थियो कि सबै रोगयां रासायनिक प्रक्रियाको परिणाम हुन् , र अम्लीय [[लसीका|लसिका]] द्रव्य क्यान्सरको कारण हो.
पङ्क्ति ६२९:
क्यान्सरको पहिलो यस्तो कारण ब्रिटिश शल्य चिकित्सक [[पेर्सिवल पोट|पेर्किवल पोट]]को द्वारा पहिचानाइयो, जसले 1775मा खोजको कि [[चिमनी स्वीप|चिमनीको सफाई]]मा संलग्न मान्छेहरुमा [[वृषणकोश|अंडकोश]]को क्यान्सर साधारण छ।अन्य व्यक्तिगत चिकित्सकोंको कार्यले धेरै दृष्टिकोण विकसित गरे, तर जब चिकित्सकोंले एक साथ काम गर्न शुरू गरे तब उनी ठोस निष्कर्षमा पहुँच सके.
 
18 औं सदीमा सूक्ष्मदर्शीको व्यापक उपयोग लेउपयोगले यो ज्ञात भयो कि 'क्यान्सरको जहर' आफ्नो प्राथमिक ट्यूमर लेट्यूमरले अन्य स्थानहरु सम्म लिम्फ पर्वोंको माध्यम लेमाध्यमले फैलता हो ("[[मेटास्टेसिस]]").इस रोगको यो दृष्टिकोण सबै संग पहिले अङ्ग्रेजी शल्य चिकित्सक [[कैम्पबेल डी मर्गन]]ले 1871 र 1874को बीच दिए। {{cite journal |author=Grange JM, Stanford JL, Stanford CA |title=Campbell De Morgan's 'Observations on cancer', and their relevance today |journal=Journal of the Royal Society of Medicine |volume=95 |issue=6 |pages=296–9 |year=2002 |url=http://www.jrsm.org/cgi/content/full/95/6/296|pmid=12042378|doi=10.1258/jrsm.95.6.296}}</ref> स्वच्छताको समस्याको कारण क्यान्सरको उपचार गराउनको लागि [[शल्य चिकित्सा]]को प्रयोग गराउनको परिणाम अच्छे हैन रहे. मशहूर स्कटलैंडको शल्य चिकित्सक [[अलेक्जेंडर मोनरो]]ले दुइदुई सालमा शल्य चिकित्सा पछि जीवित साठ विरामीहरु हरुमा केवल दुइमा स्तन ट्यूमरको देखा.19 औं सताब्दी मा, [[असेप्सिस]]ले शल्य चिकित्सामा स्वच्छताको दृष्टि ले सुधार गरे र यस संग [[क्यान्सर पीडित|जीवित रहउन]]को आँकडहरुमा वृद्धि भयो, शल्य चिकित्सा क्यान्सरको प्रारंभिकप्रारम्भिक उपचार बन्यो.[[विलियम कोले|विलियम काले]] अपवाद थिए जसले 1800को अंतमा पायोकि असेप्सिस देखि ''पहिले'' शल्य चिकित्सा पछि उपचारको दर अधिक थियो, (और वहाँले मिश्रित परिणामहरुको साथ ट्यूमरमा जीवाणुलाई इंजेक्ट गर्‍यो), क्यान्सरको उपचार शल्य चिकित्सकको ट्यूमरको हटाउउनको कलामा निर्भर भयो।यहि अवधिको समयमा, यो ठेगाना लागयोकि शरीर धेरै [[ऊतक (जीव विज्ञान)|ऊतकों]] देखि बनयोहै जुन धेरै मिलियन कोशिकाहरु देखि बने छन्, यस विचार देखि शरीरमा रासायनिक असंतुलनको बारेमा ह्यूमर सिद्धांतहरुले जन्म लिए।[[कोशिका विकृतिविज्ञान]]को युगको जन्म भयो।
 
जब 19 औं सदीको अन्त मा, [[मारी क्यूरी|मेरी क्युरी]] र [[पियरे क्यूरी|पियरे क्युरी]]ले [[विकिरण]]को खोज गर्‍यो, वहाँले क्यान्सरको लागि पहिलो प्रभावी शल्य चिकित्सा हीन उपचार खोजा.विकिरणको साथ क्यान्सरको उपचारको लागि बहुल अनुशासनात्मक दृष्टिकोणको पहिले लक्षण प्रकट भए. शल्य चिकित्सक अब सिर्फ अपरेशन हैन गर्छन्, तर विकिरण विज्ञानीको साथ मिलेरकार्य गर्छन् र रोगीको मदद गर्छन्.यस संगयससँग सञ्चारमा जटिलताहरु आयीं, साथ नै घरको सट्टा रोगीको उपचारको आवश्यक अस्पतालमा महसूस भयो, साथ नै अस्पतालको फाइलहरुमा रोगी देखि सम्बंधित आंकडहरुलाइ संकलित गर्‍यो। जस संगजससँग पहिलो पल्ट सांख्यिकीय रोगी अध्ययनको शुरुवात भयो।
 
जनेत लेन-क्लेपोनको खोजलाई प्रकाशित गर्‍यो, जसले 1926मा ब्रिटिश स्वास्थ्य मन्त्रालयको लागि जीवन शैली र समान पृष्ठ भूमिको 500 नियन्त्रित रोगिहरु र 500 स्तन क्यान्सरको मामलाहरुको एक तुलनात्मक अध्ययनको प्रकाशन गर्‍यो.
क्यान्सर महामारी विज्ञानमा उनको जबरदस्त कार्यको [[रिचर्ड डोल]] र [[औस्टिन ब्रेडफोर्ड हिल|औस्टिन ब्राडफोर्ड हिल]]को द्वारा अगाडी बढायाइयो, जसले "[[फेफडहरुको क्यान्सर|फेफडोंको क्यान्सर]] र [[धूम्रपान]] देखि सम्बंधित मृत्युको अन्य कारणहरुलाई प्रकाशित गर्‍यो.अमरत्वमा ब्रिटिश डक्टरोंको दोस्रो रिपोर्ट"1956मा दी गई (अन्यथा [[ब्रिटिश डक्टरहरुको अध्ययन]] भनिन्छ।)रिचर्ड डोलले 1968मा [[औक्सफोर्ड]] कैन्सर महामारी विज्ञान ईकाईको शुरू गराउनको लागि [[लन्डन|लन्दन]] चिकित्सा अनुसंधान केन्द्रको छोड दिए।[[कम्प्यूटर]]को उपयोगको साथ, यो पहिलो ईकाई थियो जसले ठूलो मात्रामा क्यान्सरमा आंकडहरुको संकलन गर्‍यो.आधुनिक महामारी विज्ञान विधिहरु [[सार्वजनिक स्वास्थ्य]] नीति र रोगहरुको वर्तमान अवधारणाहरु देखि निकट सम्बंधित छन्.पछिल्लो 50 वर्ष ले, चिकित्सा अभ्यास, अस्पताल, प्रांतीय, राज्य, र यहाँ सम्म कि देशको सीमाओं, अदिमा आंकडा एकत्रित गराउनको लागि धेरै अधिक प्रयास गरियो छन्, साथ नै यस कुरामा पनि ध्यान दिइएको हो कि पर्यावरण र सांस्कृतिक कारक क्यान्सरको घटनालाई कसरि प्रभावित गर्छन्.
 
[[द्वितीय विश्व युद्ध]] सम्म एक चिकित्सकको व्यक्तिगत रूप लेरूपले क्यान्सर रोगीको उपचार र अध्ययन गराउनको अनुमति थिएन, अब चिकित्सा अनुसंधान केन्द्रोंले खोजा कि रोगको घटनामा एकदम अंतर्राष्ट्रीयअन्तर्राष्ट्रीय अन्तर दि खाए देते छन्.इस अंतर्दृष्टिकोअन्तर्दृष्टिको कारण राष्ट्रीय सार्वजनिक स्वास्थ्य निकाहरु ले अस्पतालों र क्लीनिकहरुमा स्वास्थ्य सम्बन्धी आंकडहरुलाइ संकलित गर्‍यो, यो एक यस्तो प्रक्रिया थियो जसलाइ आज धेरै देश गर्छन्.जापानी मेडिकल समुदायले प्रेक्षित गरे कि [[हिरोशिमा र नागासाकीको परमाणु बम विस्फोट|हिरोशिमा र नागासाकीको परमाणु विस्फोटों]]को शिकार मान्छेहरुको अस्थि मज्जा पूरी जस्तै/तरिका देखि नष्ट भएको थियो।वहाँले निष्कर्ष निकाले कि रोगग्रस्त [[अस्थि मज्जा]]को पनि विकिरणको द्वारा नष्ट गरे जान सक्छ, र यस संग [[रक्त क्यान्सर (ल्यूकेमिया)]]को लागि अस्थि मज्जा प्रत्यारोपणको खोज भयो।द्वितीय विश्व युद्ध पछि देखि क्यान्सर उपचारको प्रवृतियहरुमा सुधार हो रहे छन्, यसमा उपस्थित उपचार विधियहरुमा सूक्ष्म स्तरमा सुधार भयो हो, उनको मानकीकरण गर्‍यो हो, र [[महामारी विज्ञान]] र अन्तर्राष्ट्रीय साझेदारीको माध्यम लेमाध्यमले उपचारको तरिकाको खोजमा उसलाइ वैश्वीकृत गरेको छ।अधिक जानकारीको लागि http://flaxindia.blogspot.comमा चटका गर्नुहोस।
 
==अनुसंधान निर्देश ==
"https://ne.wikipedia.org/wiki/क्यान्सर" बाट अनुप्रेषित