"सिंह" का संशोधनहरू बिचको अन्तर
Content deleted Content added
Correction, replaced: मा → मा (3) |
correction, replaced: दोश्रो → दोस्रो (15), किनकी → किन भनें (14), कर सकते हुन् → गर्न सक्छन्, से अधिक → भ using AWB |
||
पङ्क्ति २९:
{{hindi}}
'''सिंह''' ''(पेन्थेरा लियो)'' ''[[पेन्थेरा]]'' [[वंश]]को चार [[ठूला बिराला]] हरुमध्येको एक हो, र [[फेलीडे|फेलिडे]] परिवारको सदस्य हो। यो [[बाघ]] पछि
[[प्लेइस्तोसीन|प्लेइस्तोसेन]]को अंतिम समय तक, जुन लगभग १०,००० वर्ष् पहिले था, सिंह मानव पछि सबै ले/संग/भन्दा अधिक व्यापक रूप से फैला भयो बडा स्तनधारी, भूमिमा रहउन वाला जनावर थियो। उनी [[अफ्रीका]]को अधिकांश भाग मा, पश्चिमी यूरोप से भारत सम्म अधिकांश [[यूरेशिया]] मा, र [[युकोन]] से [[पेरू]] सम्म अमेरिकामा पाए जाउथे।
सिंह जंगलमा १०-१४ वर्ष सम्म रहन्छन्, जबकि उनी कैद मे २० वर्ष भन्दा पनि अधिक जीवित रह सकते हुन्। जंगल मा, नर कहिले काँही नै दस वर्ष
सिंहहरुको एक समूह जिसे अङ्ग्रेजी मे प्राइड कह जातामा सम्बन्धी मादाएं, बच्चाहरु र सानो संख्यामा नर हुन्छन्। पोथी सिंहहरुको समूह प्रारूपिक रूप से एक साथ शिकार गर्छ, जुन अधिकांशतया ठूलो [[अनगुलेट|अनग्युलेट]]मा शिकार गर्छन्। सिंह [[शीर्षको परभक्षी|शीर्ष]]को र [[कीस्टोन प्रजातियां#परभक्षी|कीस्टोन]] शिकारी हो, हुनत उनी अवसर लागए पछि मृतजीवीको जस्तै/तरिका पनि भोजन प्राप्त
किन यस प्रजातिको दुर्दशाको एक पनि सम्मिलित हो</ref> सिंहहरुको संख्या नामित सरंक्षित क्षेत्रहरु र राष्ट्रीय उद्यानहरुको बहार अस्थिर हो। हुनत यस गिरावटको कारण पूरी जस्तै/तरिका से समझा हैन गयो हो, आवासको क्षति र मानवको साथ संघर्ष यसको सबै ले/संग/भन्दा ठूलो कारण हुन् । सिंहहरुलाई [[रोमन युग]] से [[पिंजरा|पिंजरे]]मा राखयोजाता रहयोहै, यो एक मुख्य प्रजाति रही हो जिसे अठारहवीं शताब्दीको अन्त से पूरी दुनियामा [[चिडियाघर|चिडिया घर]]मा प्रदर्शनको लागि राखयोजाता रहयोहै। खतरेमा आ गयी [[एशियाई सिंह|एशियाई उप प्रजातिहरु]]को लागि पूरी दुनियाको चिडियाघर प्रजनन कार्यक्रमहरुमा सहयोग कर रहे हुन्। दृश्य रूप से, एक नर सिंह अति विशिष्ट हुन्छ र सरलता से आफ्नो [[अयाल]] (गलेमा बाल) द्वारा पहिचानयोजा सक्छ। सिंह, विशेष रूप से नर सिंहको अनुहार, मानव [[संस्कृति]]मा सबै ले/संग/भन्दा व्यापक ज्ञात जन्तु प्रतीकहरु हरुमा एक हो। [[उच्च पाषाण काल]]को अवधि से नै यसको वर्णन
== संज्ञा ==
पङ्क्ति ४२:
== वर्गीकरण र विकास ==
[[चित्र:Panthera leo Kruger Skull.jpg|thumb|left|क्रूजर राष्ट्रीय उद्यानमा एक आधुनिक सिंहको खोपडी]] सबै ले/संग/भन्दा पुरानो सिंह जस्तो [[जीवाश्म]] [[तंजानिया]]मा [[लेटोली|लाटोली]] से प्राप्त मानिन्छ, र शायद ३५ लाख वर्ष पुरानो छ; कुनै वैज्ञानिकों ले यस पदार्थलाई ''पेन्थेरा लियो''को रूपमा पहिचानयोहै। यिनीहरु रेकर्ड पूरी जस्तै/तरिका से ठीक हैन, र भन्न सकिन्छ कि उनी ''पेन्थेरा'' से सम्बंधित क्षेत्र से सम्बंधित हुन्। [[अफ्रीका]]मा ''पेन्थेरा लियो''को सबै ले/संग/भन्दा पुरानो निश्चित रिकोर्ड लगभग २० लाख वर्ष पूर्वको हो। {{cite journal |last=Werdelin |first=Lars |coauthors=Lewis, Margaret E. |year=2005 |month=June |title=Plio-Pleistocene Carnivora of eastern Africa: species richness and turnover patterns |journal=Zoological Journal of the Linnean Society |volume=144|issue=2 |pages=121–144 |publisher=The Linnean Society of London |url=http://www.ingentaconnect.com/content/bsc/zoj/2005/00000144/00000002/art00001 |accessdate=2007-07-08 |doi=10.1111/j.1096-3642.2005.00165.x}}</ref> सिंहको निकटतम सम्बन्धी हुन् अन्य ''[[पेंथेरा|पेन्थे]]''राको प्रजातियाँ: [[बाघ]], [[तेंदुआ (मध्य अमेरिकामा मिलउन वाली चिट्टीदार ठूलो बिल्ली)|जगुआर (मध्य अमेरिकामा मिलउन वाली चित्तीदार बिल्ली)]] र [[तेंदुआ]]। आकारिकी र अनुवांशिक अध्ययन बताते हुन् कि बाघ वितरित होने वाली यिनी हाल नैको प्रजातिहरुमा सबै ले/संग/भन्दा पहिलो थियो। लगभग १९ लाख वर्ष पूर्व, जगुआर शेष समूह से अलग शाखित भयो, जसको पूर्वज [[तेंदुआ|तेंदुए]] र सिंह नै थे। यसको बाद, सिंह र तेंदुआ, एक
=== उप-प्रजाति ===
[[चित्र:P l Bleyenberghi.jpg|thumb|upright|right|दक्षिण पश्चिम अफ्रीकी सिंहहरु (पेंथेरा लियो ब्लेयेनबर्घी)]] परम्परागत रूप से, हाल नैमा सिंहको बाह्र [[उप-जाति|उप प्रजातिहरु]]को पहिचानाइएको छ, जसमा से सबै ले/संग/भन्दा बडा हो [[बार्बरी सिंह|बारबरी सिंह]]। [31] ^ [http://www.tigerhomes.org/animal/barbary-lion.cfm बार्बरी सिंह - पेन्थेरा लियो लियो - सबै ले/संग/भन्दा ठूलो सिंहको उप प्रजाति] १९ सितम्बर २००७को पुनः प्राप्त</ref> यिनी उप प्रजातिहरुलाई विभेदित गराउन वाला मुख्य अंतर हो स्थिति, अयालको उपस्थिति, आकार, र वितरण।
==== हाल नैमा ====
वर्तमानमा आठ हाल नैको उप प्रजातिहरुलाई पहिचानइन्छ:
* '''''पी एल परसिका'' ''' , जुन '''[[एशियाई सिंह|एशियाटिक सिंह]]''' या '''दक्षिण एशियाई''' , '''पर्शियन''' , या '''भारतीय सिंह'''को रूपमा जानिन्छ, एक पल्ट [[टर्की]] से पुरा [[मध्य पूर्व]] को, [[पाकिस्तान]], [[भारत]] र यहाँ सम्म कि [[बंगलादेश]] सम्म फैल गया. हुनत, ठूलो समूह र दिनको रोशनीमा गरिने गतिविधियां उसलाइ बाघ या तेंदुएको तुलनामा अतिक्रमण गराउनमा मदद गर्छ; वर्तमानमा भारतको [[गिर वन राष्ट्रीय उद्यान|गिर जंगलों]]मा र यसको आस पास 300 सिंह हुन् .<ref name="Asiaticweb">{{cite web | author=Wildlife Conservation Trust of India | title=Asiatic Lion - History | work=Asiatic Lion Information Centre | publisher=Wildlife Conservation Trust of India | year=2006 | url=http://www.asiaticlion.org/asiatic-lion-history.htm | accessdate=2007-09-15}}</ref>
* '''''पी.एल. लियो,'' ''' जुन '''[[बार्बरी सिंह]]'''को रूपमा जाउन जाछन, अत्यधिक शिकारको कारण से जंगलों हरुमा विलुप्त भए, यद्यपि कैदमा राखियो कुनै जन्तु अझै पनि मौजूद छं. यो सिंहको सबै ले/संग/भन्दा ठूलो उप प्रजातिहरु हरुमा एक थी, जसको लम्बाई 3-3.3 मीटर (10-10.8 फुट) र वजन नरको लागि {{convert|200|kg|lb}}[44]
Plan|url=http://carnivoractionplans1.free.fr/wildcats.pdf |format=PDF |year=1996 |publisher=IUCN/SSC Cat Specialist Group |location= Gland, Switzerland |isbn=2-8317-0045-0 |pages= 17–21|chapter= Panthera Leo}}</ref>
* '''पी.एल. सेनेगलेन्सिस''' जुन '''पश्चिम अफ्रीकी सिंह'''को रूपमा जानिन्छ, पश्चिम अफ्रीकामा [[सेनेगल]] से [[नाइजीरिया]] सम्म पाइन्छ.
पङ्क्ति ७४:
=== संकर ===
सिंहहरुलाई [[बाघ]]को साथ [[जैविक प्रजनन|प्रजनन]]को लागि जानिन्छ (अधिकांशतया [[साइबेरियाई बाघ|साइबेरियाई]] र [[बंगाल बाघ|बंगाल]] उप प्रजाति) जस ले/संग/भन्दा संकरको निर्माण हुन्छ जुन [[लाइगर]] या [[टाईगोन|टाइगोन]] कहलाते छन्. {{cite book |last=Guggisberg |first=C. A. W. |title=Wild Cats of the World |year=1975 |publisher=Taplinger Publishing |location=New York |isbn=0-8008-8324-1 }}</ref> वहाँले [[तेंदुए]]को साथ प्रजननको द्वारा [[लिओपोन]], {{cite book |author=Doi H, Reynolds B |title=The Story of Leopons |year=1967 |publisher=Putnam |location=New York |oclc=469041 <!--Too old for ISBN-->}}</ref> र [[बाघ|जगुआर]]को साथ प्रजननको द्वारा [[पेंथेरा हाइब्रिड#जेगलिओन|जेगलायन]] पनि बनाए छन्. [[मरोजी]] एक स्पोटेड सिंह या एक प्राकृतिक लिओपोन हो, जबकि [[कंगोलिज स्पोटेड लायन|कोंगोलीज स्पोटेड सिंह]] एक जटिल सिंह-जगुआर-तेंदुएको संकर हो जुन '''लिजागुलेप (lijagulep)''' भनिन्छ। यस्तो/यस्ता/यसरी संकर सामान्यतः कुनै समयमा चिडियाघरमा प्रजनन करवाए जाउथे, तर अब जातिहरु र उप प्रजातिहरुको संरक्षणमा जोर दिए जाउनको कारण यो प्रक्रिया हतोसाहित हो गयी है। [[चीन]]मा अझै पनि चिडियाघरों र निजी पशु पक्षी संग्रहमा संकर प्रजनन करवाए जाछन. लाइगर एक नर सिंह र एक पोथी बाघको बीच संकर हो,<ref name="liger">{{cite book| last=Markel |first=Scott| coauthors= Darryl León| year= 2003 |title=Sequence Analysis in a Nutshell: a guide to common tools and databases | publisher= O'Reily |location=Sebastopol, California |isbn=0-596-00494-X}}</ref>
== शारीरिक गुणधर्म ==
[[चित्र:HansomeLion 002.jpg|thumb|अन्य मान्छेहरुको साथ मुकाबलेको समयमा, अयाल (सिंहको गलेको बडा बाल)को कारण सिंह बडा दि खाए दिन्छ.]]सिंह सबै फे लिउन हरुमा सबै ले/संग/भन्दा लम्बा हो (कंधे पर), र साथ नै [[बाघ]] पछि
==== अयाल (गर्दनमा बाल) ====
पङ्क्ति ९२:
=== समूह संगठन ===
सिंह शिकारी [[मांसभक्षी]] हुन् जुन दुइ प्रकारको सामाजिक संगठनको अभिव्यक्त गर्छन्. कुनै ''निवासी'' हुन्छन् जुन ''प्राइड'' नामक समूहमा रहन्छन्.<ref name="Schaller33">[118] ^ स्कालर, पी. 33</ref> यस प्राइडमा सामान्यतया लगभग पाँच या छ सम्बंधित मादाएं, दुवै लिंगोंको उनिको शावक र एक या दुइ नर हुन्छन् (यदि एक
प्राइडको सदस्य नियमित रूप से शिकारमा समान भूमिका निभाते रहन्छन्. शिकारीको स्वास्थ्य प्राइडको अस्तित्वको बनाए राखउनको लागि प्राथमिक आवश्यकता हो र उनी साईटमा ले जाउन पछि सबै ले/संग/भन्दा पहिले यसको उपभोग गर्छन्. अन्य लाभहरुमा शामिल छन्, संभव परिजन चयन (एक अजनबीको बजाय एक सम्बन्धी सिंहको साथ भोजनको बांटना बेहतर है), छोटोंको सुरक्षा, क्षेत्रको रख रखाव, र व्यक्तिगत रूप से चोट र भूखको विरुद्ध सुनिश्चितता. [[चित्र:Serengeti Lion Running saturated.jpg|thumb|left|सेरेन्गेटीमा शिकार किये जाउनको समयमा धेरै तेज गति से भागती भयो सिंहनी.]] सिंहनी आफ्नो प्राइडको लागि अधिकांश शिकार गर्छ,
=== शिकार र आहार ===
[[चित्र:Female Lion.JPG|thumb|right|एक सिंहनी जस्तै यसको धेरै तेज दाँत हो, शिकार आमतौरमा गला घोंटने से मार हाल्इन्छ]]
सिंह शक्तिशाली जनावर हुन् जुन आमतौरमा समन्वित समूहमा शिकार गर्छन् र आफ्नो चयनित शिकारमा हमला गर्छन्. हुनत यिनीहरु विशेष रूप से आफ्नो सहनशक्तिको लागि हैन जाउन जाछन- उदाहरणको लिए, एक सिंहनीको ह्रदय उनको शरीरको भारको केवल 0.57 प्रतिशत बनाइन्छ (एक नरको उनको शरीरको भारको लगभग 0.45 प्रतिशत), जबकि एक हाइनाको ह्रदय यसको शरीरको भारको 1 प्रतिशतको करीब हुन्छ.<ref name="Schaller39">[133] ^ स्कालर, पी. 248</ref> यस प्रकार, यद्यपि सिंहनी {{convert|60|km/h|mi/h|-1|abbr=on}}[134]को गति सम्म पहुँच सकती हो,<ref name="Schaller233">[135] ^ स्कालर, पी. 233</ref> यिनीहरु यस्तो केवल सानो अवधिको लागि नै गरन सक्छं,<ref name="Schaller2478">[136] ^ स्कालर, पी. 247-248</ref> इसलागि हमला शुरू गराउन भन्दा पहिले उसलाइ शिकारको धेरै करीब हुनु पर्छ. यिनीहरु यस्तो/यस्ता/यसरी कारकहरुको लाभ उठाते हुन् जुन दृश्यताको कम गर्छन्; अधिकांश शिकार रातको समय या कुनै ढके भए रूपमा गरिन्छ.<ref name="Schaller237">[137] ^ स्कालर, पी. 237</ref> जब उनी शिकार से 30 मीटर (98 फुट) या उनी ले/संग/भन्दा कमको दूरीमा पहुँच जाछन. तब उनी उनिमा उचकते छन्. आमतौर मा, धेरै सिंहनियां एक साथ काम गर्छं र विभिन्न बिंदुहरु से झुंडको घेर लिन्छं. एक पल्ट जब उनी एक झुंडको पास पहुंच जाछन, उनी साधारण तरिकामा सबै ले/संग/भन्दा नजदीकी शिकारको लक्ष्य बनाछन. हमला धेरै सानो र शक्तिशाली हुन्छ; उनी धेरै तेज छलांगको साथ जल्दी से शिकारको पकडनेको प्रयास गर्छन्. शिकारको आमतौरमा [[गला घोंटना|गला घोंट]] कर मार हाल्इन्छ, {{cite web |title=About lions—Ecology and behaviour |author=Dr Gus Mills |publisher=African Lion Working Group |url=http://www.african-lion.org/lions_e.htm |accessdate=2007-07-20 }}</ref> जुन [[प्रमस्तिष्क इस्चेमिया|प्रमस्तिष्क इसचेमिया]] या [[श्वासावरोध|श्वासावरोध (एसफाईक्सिया)]]को कारण हुन सक्छ (जसको परिणाम स्वरुप [[हाइपोक्सेमिया|हाइपोक्सेमिक]], या 'सामान्य' [[हाइपोक्सिया (अल्प-आक्सियता)|हाइपोक्सिया]] हो जाइन्छ). शिकारको सिंहको द्वारा उनको पंजों से जनावरको मुहं र नासा छिद्रहरुलाइ बंद गरएर पनि मारा जा सक्छ <ref name="nowak">[140] ^ रोनाल्ड एम. नोवाक: '' वकर्स ममल अफ दी वर्ल्ड ''</ref> (यह पनि श्वासावरोधको कारण बनइन्छ). साना शिकार, यद्यपि, केवल सिंहको पंजेको एक कडी चोट से नै मारे जान सकिन्छं.<ref name="nowak"/> [[शिकार]] मुख्य रूप से ठूलो स्तनधारी हुन्छन्, जसमा [[वाइल्डबीस्ट|जंगली बीस्ट]], [[इम्पाला]], [[जेबरा]], [[अफ्रीकी भैंस|भैंस]] र अफ्रीकामा [[वार्थोग]], र [[नीलगाय|नील गाई]], [[सूअर|जंगली बोर]], र भारतमा धेरै [[हरिण]]को प्रजातिहरुलाई प्राथमिकता दी जान्छ. धेरै अन्य प्रजातिहरुलाई उपलब्धताको आधारमा शिकार गरिन्छ. यसमा मुख्य रूप से 50 से 300 किलोग्राम (110–660 lb) भारको [[अनग्युलेट|अनग्युलेट्स]] शामिल हुन्छन् जस्तै [[कुडू]], [[हार्टेबीस्ट|हारतेबीस्ट]], [[जेम्सबक|जेम्स्बोक]], र [[टोरोट्रागस|एलेंड]].<ref name="nowak"/> कहिलेकाँही, उनी अपेक्षाकृत सानो प्रजातिहरु जस्तै [[थमसनको बारहसिंघ (गजेला)|थमसनको गजेला]] र [[स्प्रिंगबोक (एक प्रकारको हिरण) (एंटीलोप)|स्प्रिंगकोक]]को शिकार गर्छन्. [[नामिब मरुस्थल|नामिब]]को तटमा रहउन वाला सिंह ठूलो मात्रामा [[पिन्निपेड|सील]] मछलियहरुलाइ शिकार बनाछन. [143] ^ [http://www.5050.co.za/inserts.asp?ID=8258 50/50-SAको शीर्ष एन्विरो टीवी कार्यक्रम]</ref> समूहमा शिकार करते भए सिंह अधिकांश जनावरहरुलाइ घसीटनेमा सक्षम हुन्छन्, यहाँ सम्म कि स्वस्थ व्यस्कको भी, तर उनिको रेंजको अधिकांश भागहरुमा उनी धेरै ठूलो शिकार, जस्तै पूर्णतया विकसित नर [[जिराफ]]मा कहिलेकाँही नै हमला गर्छन्.
हुनत जिराफ र भैंसको अक्सर विशेष क्षेत्रहरुमा ले जाया जाइन्छ. उदाहरणको लिए, क्रूजर राष्ट्रीय पार्क मा, जिराफको नियमित रूप से शिकार गरिन्छ.<ref name="Pienaar69">{{cite journal |author=Pienaar U de V |year=1969 |title=Predator-prey relationships amongst the larger mammals of the Kruger National Park |journal=Koedoe |volume=12 |pages=108–176 |id= }}</ref> र मन्यार पैक मा, केप भैसें सिंहको भोजनको 62% भाग बनाती छन्, [147] ^ "अमंग दी एलिफेन्ट्स. आयन र ओरिया डगलस-हैमिल्टन, 1975</ref>
=== प्रजनन र जीवन चक्र ===
[[चित्र:Lions mating Denver Zoo.jpg|thumb|left|एक पल्ट संभोगको समयमा, एक जोडा धेरै दिनहरु सम्म प्रतिदिन 20 से 40 पल्ट मैथुन कर सक्छ.]]अधिकांश सिंहनियां चार सालको उम्रमा प्रजनन गर्छं,<ref name="Schaller29">[164] ^ स्कालर, पी. 29</ref> सिंह वर्षको कुनै विशेष समयमा [[संभोग|सम्भोग]] हैन गर्छन्, र मादाहरु [[एस्ट्रस चक्र#आवृति|बहुअंडक (पोलीएस्ट्रस)]] हुन्छं.<ref name="Schaller174">[165] ^ स्कालर, पी. 174</ref> अन्य बिरालोहरुको तरह, नर सिंहको शिश्न (लिंग)मा कांटे हुन्छन् जुन पछिको र मुडे हुन्छन्. शिश्न से वापस बाहिर आते समय यिनीहरु कांटे मादाको योनीको दीवारहरुलाइ रगडते छन्, जसको कारण अंडोत्सर्जन हुन्छ. {{cite book |last=Asdell |first=Sydney A. |title=Patterns of mammalian reproduction |year=1993|origyear= 1964 |publisher=Cornell University Press|location=Ithaca |isbn=978-0-8014-1753-5}}</ref> एक सिंहनी जब [[एस्ट्रस चक्र|उष्मि]]त हुन्छ त त्यो एक
=== स्वास्थ्य ===
हुनत वयस्क सिंहको प्राकृतिक परभक्षी छैन, प्रमाण बताते हुन् कि अधिकांश मानवको द्वारा या अन्य सिंहोनको द्वारा मारे जाछन.<ref name="Schaller183">[187] ^ स्कालर, पी. 183</ref> यो विशेष रूप से नर सिंहहरुको लागि सत्य हो, जो, प्राइडको मुख्य सरंक्षकको रूप मा, प्रतिस्पर्धी नरको सम्पर्कमा आनेमा अधिक उग्र हो जाछन.
वास्तव मा, एक नर 15 या 16 सालको एक उमेर सम्म पहुँच सक्छ यदि त्यो यस कुराको प्रबंधन कर ले कि कोई बाहिरी नर उसलाइ बेदखल न करे. ज्यादातर नर 10 साल
=== सञ्चार ===
[[चित्र:Lion cub with mother.jpg|thumb|right|एक प्राइड (समूह)मा सिर रगडना र चाटना साधारण सामाजिक व्यवहार है।]] आराम करते समय, सिंह धेरै प्रकारको व्यवहार से समाजीकरण प्रर्दशित गर्छ, र जंतुको भावनात्मक गतिविधियां धेरै अधिक विकसित हो गयीं छन्. सबै ले/संग/भन्दा साधारण शांतिपूर्ण स्पर्शनीय भाव भंगिमाहरु हुन् सिर रगडना र चाटना,<ref name="Schaller85">[202] ^ स्कालर, पी. 85</ref> जसको तुलना प्राइमेट्समा तैयार होने से गरिएको छ. [204] ^{{cite book |editor=Desmond Morris|last=Sparks |first=J |title=Primate Ethology |chapter=Allogrooming in primates:a review |year=1967 |publisher=Aldine |location=Chicago |isbn=0-297-74828-9}} {{cite book |editor=Desmond Morris|last=Sparks |first=J |title=Primate Ethology |chapter=Allogrooming in primates:a review |year=1967 |publisher=Aldine |location=Chicago |isbn=0-297-74828-9}} (2007 संस्करण: 0-202-30826-एक्स)</ref> सिर रगडना, कुनैको माथेको रगडना, अनुहार र गर्दनको
=== अंतर्विशिष्ट हिंसक सम्बन्ध ===
जिन क्षेत्रहरुमा सिंह र [[चितकबरा लकडबग्धा|स्पोटेड हाइना]] एक साथ रहन्छन् उनिको बीच संबंधोंको तीव्रता र जटिलता अद्वितीय हुन्छ. सिंह र स्पोटेड हाइना दुवै [[शीर्ष शिकारी|शीर्षको शिकारी]] हुन् जुन समान शिकार से भोजन प्राप्त गर्छन्, र इसलागि एक दोस्रोको प्रत्यक्ष प्रतिस्पर्धी छन्. यस प्रकार, उनी अक्सर एक
== वितरण र आवास ==
पङ्क्ति १२१:
== जनसंख्या र संरक्षणको स्थिति ==
{{main|Lion hunting}}
[[चित्र:Lion cubs Serengeti.jpg|thumb|left|सिंहको शावक सेरेन्गेतिमा खेलते भए]] अधिकांश सिंह अब पूर्वी र दक्षिणी अफ्रीकामा रहन्छन्, र वहाँमा उनिको संख्या तेजी से कम हो रही हो, पछिल्लो दुइ दशकोंको समयमा उनिमा अनुमानतः 30-50 प्रतिशतको कमी आई है।<ref name="IUCN"/> वर्तमान मा, अफ्रीकी सिंहहरुको आबादीको रेंज 2002-2004मा जंगलहरुमा 16,500 र 47,000को बीच आंगरियो, {{cite journal |author=Bauer H, Van Der Merwe S |year= 2002|title=The African lion database |journal=Cat news |volume=36 |issue= |pages=41–53 }}</ref> {{citation |author=Chardonnet P |year=2002|title=Conservation of African lion|publisher =International Foundation for the Conservation of Wildlife|location=Paris, France}}</ref> जुन 1990को अनुमान 100,000 से कम हो गयी हो, जुन संभवतया 1950मा 400,000 रही होगी. यस गिरावटको कारण ठीक से समझमा हैन आ रहयोहै, र यो उत्क्रमणीय हैन हुन सक्छ.<ref name="IUCN"/> वर्तमानमा आवासको क्षति र मानवको साथ संघर्ष यस प्रजातिको लागि सबै ले/संग/भन्दा बडा खतरा है।<ref name="awf">{{cite web|title=AWF Wildlife: Lion|url=http://www.awf.org/content/wildlife/detail/lion|publisher=African Wildlife Foundation|accessdate=2007-08-29}}</ref> {{cite web |title=NATURE. The Vanishing Lions |publisher=PBS |url=http://www.pbs.org/wnet/nature/vanishinglions/index.html |accessdate=2007-07-20 }}</ref> शेष आबादीयां अक्सर भौगोलिक रूप से एक
इन क्षेत्रहरुको बाहिर, सिंहको पशुधन र मान्छेहरुको साथ अंतर्क्रिया से उत्पन्न होने वाला मुद्दोंको परिणाम स्वरुप साधारण तरिकामा पहिले वाला विलुप्त हो गए. {{cite web | last=Roach | first=John | title=Lions Vs. Farmers: Peace Possible? | work=National Geographic News | publisher=National Geographic | date=16 July 2003 | url=http://news.nationalgeographic.com/news/2003/07/0716_030716_lions.html | accessdate=2007-09-01}}</ref> भारत मा, लगभग 359 एशियाई सिंहहरु ले पश्चिमी [[भारत]]मा [[गिर वन राष्ट्रीय उद्यान]]मा 1,412 वर्ग किलोमीटर (558 वर्ग मील)को क्षेत्रमा अंतिम शरण ली. (अप्रिल 2006). अफ्रीका मा, धेरै मानव आवास नजदीक छन्, जसको परिणाम स्वरुप सिंह, पशुधन, स्थानीय र वनको अधिकारिहरुको बीच समस्याहरु उत्पन्न हुन्छं. {{cite journal |last= Saberwal|first=Vasant K|coauthors= James P. Gibbs, Ravi Chellam and A. J. T. Johnsingh |year=1994 |month=June |title= Lion-Human Conflict in the Gir Forest, India|journal=Conservation Biology |volume=8 |issue=2 |pages=501–507 |doi=10.1046/j.1523-1739.1994.08020501.x}}</ref> [[एशियाई सिंह पुनः परिचय परियोजना|दी एशियाटिक रीइंट्रोडकशन प्रोजेक्ट]] [[मध्यप्रदेश|मध्य प्रदेश]]को भारतीय राज्यमा [[कुनो वन्यजीव अभयारण्य]]मा [[एशियाई सिंह|एशियाई सिंहहरु]]को एक
=== नर-भक्षी ===
पङ्क्ति १३०:
लेखक नोट गर्छन् कि जीवाश्म विज्ञानको रिकोर्डमा पेंथारिनेज र प्रामेट्सको बीच साक्ष्यांकित सम्बन्ध है। {{cite journal |url=http://www.man-eater.info/gpage6.html |accessdate=2007-07-07 |last=Peterhans |first=Julian C. Kerbis |coauthors=Thomas Patrick Gnoske |title=The Science of Man-eating | journal = Journal of East African Natural History | volume = 90 | issue = 1&2 | year = 2001 | pages = 1–40 |doi=10.2982/0012-8317(2001)90[1:TSOMAL]2.0.CO;2
}}</ref> सिंहको नर भक्षी होनेको प्रवृतिको व्यवस्थित जांच गरिएको छ. अमेरिकी र तंजानियाको वैज्ञानिकोंको रिपोर्टको अनुसार तंजानियाको ग्रामीण क्षेत्रहरुमा नर भक्षी व्यवहार 1990 से 2005को बीच धेरै अधिक बढ गया. कम से कम 563 ग्रामीणोंमा हमला गर््यो र त्यहि अवधिको समयमा धेरै मान्छेहरुलाई खा लियाइयो-यह संख्या पूर्वको प्रसिद्द "सावो" घटनामा मरने वाला मान्छेहरुको संख्या
=== कैदमा ===
व्यापक रूप से कैदमा देखे जाछन, {{cite web | title=Givskud Zoo Lion Park | url=http://www.goodzoos.com/Denmark/Givskud.htm|accessdate=2007-09-07}}</ref> सिंह विदेशी जनावरोंको एक समूहको भाग हुन् जुन अठारवीं शताब्दीको अन्त देखि लिएर [[चिडियाघर]] प्रदर्शनको केन्द्र रहे छन्; यस समूहको सदस्य अभिन्न रूप से ठूलो कसिंहुकी हुन्छन्, यिनीहरुमा हात्ती, राईनोसिरस, हिप्पोपोटेमस, ठूलो प्राइमेट, र अन्य ठूलो बिल्लियाँ शामिल छन्; चिडियाघर यिनी प्रजातिहरुको जहाँ सम्म हो सके अधिकतम जन्तु इकठ्ठा गराउनको कोशिश गर्छन्.<ref name="dc81">[281] ^ डी कोरसी, पी. 81</ref> हुनत धेरै आधुनिक चिडियाघर आफ्नो प्रदर्शनको बारेमा अधिक चयनात्मक छन्, [282] ^ डी कोरसी, पी. 82</ref> दुनिया भरको चिडियाघरों र वन्यजीव पार्कमा 1000
[[चित्र:Lion at zoo.jpg|thumb|left|upright|पेगनटन चिडियाघरमा एक सिंह]] सिंहहरुलाई सबै ले/संग/भन्दा पहिले 850 ई.पू. एशिरयन राजाको द्वारा राखाइयो र प्रजनन करवाया गया,<ref name="Schaller5"/> र [[एलेगजेंडर दी ग्रेट|एलेग्जेंडर दी ग्रेट]]को उत्तरी भारतको [[माल्ही]]को द्वारा टेम सिंहको साथ प्रस्तुत गर््यो है। {{cite book |author=Smith, Vincent Arthur |authorlink= |title=The Early History of India |year=1924 |pages=97|publisher=Clarendon Press |location=Oxford |isbn= }}</ref> बादमा [[रोमन युग|रोमन समय]] मा, तरवार चलाने वाला एरेनासमा हिस्सा लिउनको लागि सिंह सम्राटों द्वारा रखे जाउथे. [[लुसियस कुरनेलियस सुल्ला|सुल्ला]], [[पोम्पी]], र [[जूलियस सीसर|जूलियस सीजर]] सहित धेरै रोमन कुलीन मान्छे एक समयमा अक्सर सैंकडों सिंहहरुको सामूहिक हत्याको आदेश देते थे, [291] ^ थमस विएदेमान्न, ''एम्प्रर्स एंड ग्लेडियेटर्स,'' रूटलेज 1995, पी. 60आईएसबीएन 0415121647.</ref> पूर्व मा, भारतीय राजकुमारोंको द्वारा सिंहहरुलाई पाला जान्थ्यो र [[मार्को पोलो]] ले भन्यो कि [[कुबलाइ खान]] ले सिंहहरुलाई अन्दर रखा. [292] ^ बाराते र हरदौउइन, पी. 17</ref> पहिलो यूरोपीय "चिडियाघर" तेरहवीं शताब्दीमा महान र शाही परिवारहरुमा फैला था, र यिनीहरु सत्रहवीं शताब्दी सम्म बने रहे, यिनीहरु [[रनिवास|सेराग्लिओस]] कहलाते थे; उनी समयमा उसलाइ [[पिंजरा]] भन्यो जान्थ्यो, यो यो [[कुरिओसिटीसको कैबिनेट|केबिनेटको लागि उत्साहको पात्र]] था. उनी पुनर्जागरणको समयमा फ्रान्स र इटली से शेष यूरोपमा फैल गए. [293] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पीपी. 19-21, 42.</ref> इङ्गल्याण्ड मा, हुनत सेराग्लियो परम्परा कम विकसित थी, सिंहहरुलाई तेरहवीं शताब्दीमा [[इंग्ल्याण्डको जन I|राजा जन]]को द्वारा स्थापित एक [[लन्दनको लन्दन#पिंजरा|सेराग्लियोमा लन्दनको टावरमा रखा]] जान्थ्यो, [294] ^बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पी. 20</ref> {{cite web | last=Owen | first=James | title=Medieval Lion Skulls Reveal Secrets of Tower of London "Zoo" | work=National Geographic Magazine | publisher=National Geographic | date=3 November 2005 | url=http://news.nationalgeographic.com/news/2005/11/1103_051103_tower_lions.html | accessdate=2007-09-05}}</ref> संभवतया 1125मा हेनरी Iको द्वारा शुरू गरिएको(थियो) प्रारंभिक पिंजरेमा जनावरहरुलाइ राखयोजान्थ्यो, जुन औक्सफोर्डको नजदीक वुड स्टोकमा उनको महलमा था; जहाँ विलियम अफ मलमेसबरीको द्वारा पाले गए सिंहहरुको रिपोर्ट मिलती है।<ref name="Blunt15">[297] ^ ब्लंट, पी. 15</ref>
सेराग्लिओस ले सम्पत्ति र शक्तिको महनताको अभिव्यक्ति की. विशेष रूप से जनावर जस्तै ठूलो बिल्लीयां र [[हात्ती]] शक्तिको प्रतीक हुन् , र पालतू जनावरोंको बिरुद्धलडाईमा उनिको प्रयोग गरे जायेगा. विस्तार गरए पछि, पिंजरे र सेराग्लिओस, प्रकृतिमा मानवताको प्रभावितको प्रदर्शित गर्छन्. नतीजतन, 1682मा एक गाई ले यस्तो प्राकृतिक "यहोवा"को हराया, र दर्शकहरुलाइ हैरान गर्यो, र एक गैंडेको अगाडी एक हाथीको उडान ले जीर्स बनाए. यस जस्तै/तरिकाको झगडे विस्तारै विस्तारै सत्रहवीं शताब्दीमा कम हो गए,
{{quote box|align=left|quote=Animal species disappear when they cannot peacefully orbit the center of gravity that is man.|source=Pierre-Amédée Pichot, 1891 Son of anglophile Amédée Pichot (Baratay & Hardouin-Fugier, p. 114.)</ref>|width=240px}} जंगली जनावरहरुको व्यापार उन्नीसवीं शताब्दीको औपनिवेशिक व्यापारमा सुधारको साथ निखरा.सिंहलाई काफी साधारण र सस्ता मानयोजान्थ्यो. हालाँकि बाघको तुलनामा यिनीहरुका वास्तु विनिमय अधिक होता था, यिनीहरु कम मंहगे र ठूलो थे, या जिराफ र हिप्पोपोटेमस जस्तै जनावरहरुको परिवहन अधिक कठिन था, र [[विशालकाय पांडा|पांडा]]को तुलनामा कम कठिन था. [305] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पी. 122</ref> अन्य जनावरोंको जस्तै/तरिका सिंहलाई एक प्राकृतिक असीमित व्यापक वस्तुको रूपमा देख्यो जान्थ्यो, जसको पकडने र स्थानान्तरणमा निर्दयता से शोषण होता था र यसको धेरै नोकसान होता था. [306] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पीपी. 114, 117.</ref> व्यापक रूप से प्रजनित एक साहसी शिकारीको चित्र जुन दर्शाता हो कि सिंहलाई पकडना सदीको बडा हिस्सा था. [307] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पी. 113</ref> खोजकर्ताहरु र शिकारीओं ले जनावरोंको एक लोकप्रिय [[मनिचेइस्म|मेनिकन]] विभाजनको "अच्छे" र "बुरे"मा vibhajit गर्यो, जस ले/संग/भन्दा उनिको सहसहरुको मूल्य बढ गया, यसले उसलाइ साहसी आकृतियां बनयोदिया. यसको परिणाम ठूलो बिल्लियां थीं, यिनीमा हमेशा नर भक्षी होनेको संदेह था, "यह प्रकृतिको भय र यसलाइ पार गराउनको संतुष्टि दुवैको प्रतिनिधित्व करता था". [308] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पीपी. 173, 180-183.</ref>
पङ्क्ति १४३:
=== बैटिंग (चुगा हाल्न) र टेमिंग (पालतू बनान) ===
[[चित्र:Circus Lion Tamer.jpg|left|thumb|सिंहहरुको एक पिंजरेमा उन्नीसवीं सदीको एक सिंह पालकको नक्काशी.]]
सिंह-[[पशु-को पकडनेको लागि चुगा लगान.|बैटिंग]] एक [[खुनी खेल|खूनी खेल]] हो जसमा सिंहहरुलाई अन्य जनावरहरुको चुगा हाल्इन्छ, साधारण तरिकामा कुत्तहरुको. यसको रिकार्ड प्राचीन समयमा सत्रहवीं शताब्दी सम्म
== सांस्कृतिक चित्रण ==
[[चित्र:Sarnath Lion Capital of Ashoka.jpg|thumb|upright|अशोकको सिंह राजधानी, मूल रूप से २५० ई.पु. सारनाथमा अशोक स्तम्भको रूपमा खेदको गयी, जुन भारतको राष्ट्रीय प्रतीक हो.]] [[चित्र:Mycenae lion gate detail dsc06384.jpg|thumb|left|मायेसीनेको सिंह गेट (विस्तार)-दो सिंहनियां केन्द्रीय स्तम्भको दिशा मा, सी.1300 ई.पू.]]सिंह, हजारों बर्ष से मानवताको लागि आइकन रहयोहै, यूरोप. एशिया र अफ्रीकाको संस्कृतियहरुमा प्रकट भयो है। इंसानोंमा हामी लि गरे घटनाहरुको बावजूद, सिंहको संस्कृतिमा एक सकारात्मक चित्रण गर््यो हो जुन प्रबल हो तर महान भी. एक साधारण चित्रण हो उसलाइ "जंगलको [[राजशाही|राजा]]" या "जनावरहरुको राजा" भनिन्छ; अतः सिंह शाही र राजवंशहरुको एक लोकप्रिय प्रतीक रहयोहै,<ref name="Garai73">{{cite book |last=Garai |first=Jana |title=The Book of Symbols |year=1973 |publisher=Simon & Schuster |location=New York |isbn=671-21773-9}}</ref> र साथ नै बहादुरीको प्रतीक हो; धेरै [[एसोप'स फब्लेस|कथाओं]]मा परिलक्षित गर््यो है। यिनीहरु कथाहरु [[छठी शताब्दी ई.पू.|छठी शताब्दी]] ईसा पूर्व एक [[प्राचीन ग्रीस|ग्रीक]] कथाकार [[एसोप]]को कथाये छन्. {{cite book| author=Aesop|coauthors= Gibbs L |title=Aesop's Fables |series=Oxford World's Classics |year=2002 |publisher=Oxford University Press |location=Oxford |isbn=0192840509}}</ref> सिंहहरुको प्रतिनिधित्व 32000 वर्ष पूर्वको है; दक्षिण पश्चिम [[जर्मनी]]मा [[स्वबियन अल्ब]]मा वोगाल्हार्ड गुफा से [[सिंह मानिस|सिंहको शीर्ष युक्त]] हात्ती दांतको नक्काशी 32,000 साल पुरानी हो यो [[औरिग्नचियन|औरिग्नेशियन]] संस्कृति से सम्बन्ध रखती है।<ref name="BurgerJ-Molecular-phylogeny"/> [[लास्कौक्स|लास्काक्स]]को गुफाहरुमा 15,000-वर्ष पुरानी [[पाषाण काल]]को [[गुफा चित्रकरी|गुफा चित्रकारी]]मा फेलाइनको कक्षमा दुइ सिंहहरुलाई सम्बन्ध बनाते भए दि खायाइयो है। गुफा सिंहलाई [[चौवेत गुफा|चौवेतको गुफा]]मा पनि वर्णित गर््यो हो, यसको खोज 1994मा भयो; यो 32,000 साल पुरानी हो,<ref name="Packer00"/> यद्यपि यो लास्काक्सको समान या उनी ले/संग/भन्दा सानो आयुको हुन सक्छ. {{cite conference| first=Christian | last=Züchner | title=Grotte Chauvet Archaeologically Dated | date=September 1998 | location=International Rock Art Congress IRAC ´98 - Vila Real – Portugal | url=http://www.uf.uni-erlangen.de/chauvet/chauvet.html | accessdate =2007-08-27}}</ref> [[प्राचीन मिस्र]] ले सिंहनीको (क्रूर शिकारी) आफ्नो [[युद्ध देवताहरुको सूची|युद्ध देवताहरु]]को रूपमा अंकित गरे हो र यिनीहरुमा हुन् [[मिस्रको सबै देवताहरुको मन्दिर|इजिप्टको पेन्थेरोन]] [[बास्ट]], [[मफडेट|माफडेट]], [[मेनहिट|मेनहित]], [[पखेत]], [[सेखमेट]], [[टेफनट|टेफनत]], र [[गूढ व्यक्ति|स्फिनिक्स]];<ref name="Garai73"/> इजिप्टको पेन्थेरोनको बीच यिनी देविहरुको पुत्र पनि हुन् जस्तै [[माहेस|माहिस]], र , जस्तो कि इजिप्टको मान्छेहरुको द्वारा एक [[नूबिया|नुबियन]] देवता, [[देदुन|देडून]]को रूपमा प्रमाणित गर््यो है। {{cite web | author=Cass S | title=Maahes | work=Encyclopedia Mythica | publisher=Encyclopedia Mythica | year=1998| url=http://www.pantheon.org/articles/m/maahes.html | accessdate=2007-09-14}}</ref> {{cite web | author=Lindemans MF | title=Dedun | work=Encyclopedia Mythica | publisher=Encyclopedia Mythica | year=1997 | url=http://www.pantheon.org/articles/d/dedun.html | accessdate=2007-09-14}}</ref> धेरै प्राचीन संस्कृतियहरुमा सिंह देवताहरुको सावधानी पूर्वक जांच बताती हो कि धेरै सिंहनियां पनि छन्. सिंहनिहरुको द्वारा सहयोग से शिकारको प्रशंसाको प्रमाण धेरै प्राचीन कालमा मिलइन्छ. अधिकांश ''सिंह फाटक'' सिंहनियहरुलाइ चित्रित गर्छन्. [[नेमेन सिंह|निमेन सिंह]] प्राचीन यूनान र रोममा प्रतीकात्मक था, यो नक्षत्र र राशि चिन्ह [[लियो (ज्योतिष)|लियो]]को रूपमा वर्णित गर््यो, र पौराणिक कथाहरुमा यसको वर्णन गरिन्छ, जहाँ यसको त्वचाको उत्पत्ति हीरो [[हेराक्लेस|हिराक्लेस]] से भयो. {{cite book |last=Graves |first=R |authorlink=Robert Graves |title=Greek Myths |year=1955|publisher=Penguin |location=London |isbn=0-14-001026-2|pages=465–469 |chapter=The First Labour:The Nemean Lion}}</ref> [[चित्र:Emblem of Jerusalem.svg|thumb|left|upright|येरुशलामको प्रतीक हो पश्चिमी दीवारको अगाडी एक खडा भयो सिंह जुन जैतूनको टहनिहरुमा लटक रहयोहै।]] सिंह [[यहूदाको गोत्रा]]मा बाइबिलको प्रतीक हो र बादमा [[यहूदाको साम्राज्य|यहूदा साम्राज्य]]को प्रतीक हो. यो जाकोबको आफ्नो चौथे बेटेको दिए गए आशीर्वादमा शामिल हो, जुन [[जेनेसिसको पुस्तक|बुक अफ जिनेसिस]], " Judah is a lion's whelp; On prey, my son have you grown.में दिइएको है। He crouches, lies down like a lion, like the king of beasts—who dare rouse him?"(जिनेसिस 49:9 [338] ^ [[अमेरिकी संस्करणको नयाँ यहूदी प्रकाशन सोसायटी|जे पी एस तानाक्ष]]</ref> [[इजराइल|इसराइल]]को आधुनिक राज्य मा, सिंह [[येरुशलम|येरुशलाम]]को राजधानीको प्रतीक हो, यो शहरको [[येरुशलमको झंडा|झंडे]] र [[येरुशलमको हथियारहरुको कोट|हथियारोंको आवरण]]मा रहइन्छ. सिंह [[पुराना बेबीलोन|पुराने बेबीलोन]] र [[नव बेबिलोनियन साम्राज्य|नए बेबीलोन साम्राज्य]] दुवैको एक एक प्रमुख प्रतीक था. क्लासिक बेबीलोनको लोहेको मूर्ति मिलती हो, जुन दीवारोंमा पेंट या नक्काशीको रूपमा हो, यसलाइ अक्सर ''स्ट्रिडिंग लायन अफ बेबीलोन'' भनिन्छ. बेबीलोनमा भनियो कि बाइबिल डैनियल सिंहको गुफा से वितरित गर््यो है। [339] यस्तो/यस्ता/यसरी प्रतीकहरुलाई इराकमा सद्दाम हुसैनको शासनको द्वारा आफ्नो लायन अफ बेबीलोन टैंकको लागि अपनाया गया, यसको प्रविधीको रुसी नमूने से लियाइयो. यस्तो/यस्ता/यसरी प्रतीकहरु उनिको सिंह बाबुल टैंकको लागि राकमा , प्राविधिक एक रूसी मडल से अनुकूलित से विनियोजित था. [[हिन्दुत्व|हिंदू धर्म]]को [[पुराणिक|पौराणिक]] पाठमा [[नरसिंह]] ( "मानिस-सिंह") एक आधा सिंह, आधा मानिस [[विष्णु]]को [[अवतार]] हो, उनको भक्त उनको पूजा गर्छन्, उनले आफ्नो भक्त [[प्रहलाद]]को उनको पिता से बचाया जुन बुरा राजा [[हिरण्यकश्यप]] था; [340] [http://srimadbhagavatam.com/1/3/18/en1 भाग-पी 1.3.18] "चौदहवें अवतार मा, प्रभु नर सिंहको रूपमा प्रकट भए र नास्तिक हिरण्यकश्यपको शरीरको आफ्नो नाखूनों से दुइ भागहरुमा विभाजित गर्यो, जस्तै कोई बढई छडीको दुइ भागहरुमा विभाजित गर्छ.</ref> विष्णु, नरसिंह मा, आधे मनुष्य/ आधे [[एशियाई सिंह|सिंह]]को रूप लिछन, जसमा नीचला शरीर र धड मानवको हो र सिंहको अनुहार र पंजे छन्. [341] ^ [http://srimadbhagavatam.com/7/8/19-22/en1 भाग -पी 7.8.19-22]</ref> नरसिंह सिंहको पूजा "सिंह भगवान"को रूपमा गरिन्छ. सिंह एक [[प्राचीन]] [[भारत|भारतीय]] [[वैदिक संस्कृत|वैदिक]] नाम हो जसको अर्थ "सिंह" हो ([[एशियाई सिंह]]), जुन [[प्राचीन भारत]]को लागि 2000 वर्ष
एशियाई सिंह [[चीनी कला]]मा एक साधारण मूल भाव है। उनी पहिले बसंतको अंतमा र पतझडको शुरुआतमा कलामा प्रयुक्त किये जाउथे (पांचवीं या छठी शताब्दी ईसा पूर्व), र हान राजवंशमा अधिक लोकप्रिय हो गए, (206 ई.पू. - ई. 220), जब शाही संरक्षक सिंहहरुलाई सुरक्षाको लागि शाही महलोंको अगाडी राखयोजान्थ्यो.
"सिंह" एक मध्यकालीन वेरियर शासकको उपनाम था, जुन बहादुरीको लागि दिइएको, जस्तै [[इंग्ल्याण्डको रिचर्ड प्रथम|इंग्ल्याण्डको रिचर्ड I]] रिचर्ड दी लायन हार्ट कहलाते छन्,<ref name="Garai73"/> [364] [[हेनरी दी लायन]], ({{lang-de|Heinrich der Löwe}}[365]), [[ड्यूक अफ सेक्सोनी]] र [[फ्लैंडर्सको रबर्ट III|रबर्ट III अफ फ्लैंडर्स]]को उपनाम "दी लायन अफ फ्लेंडर्स"- जुन आज सम्म एक मुख्य [[फ्लैंडर्स|प्रतिष्ठा]]को चिन्ह है। सिंहहरुलाई पल्ट बार [[हथियारोंको आवरण]]मा दर्शाया जाता रहयोहैं, या त आफु उपकरणमा शील्डमा या [[समर्थक]] पर. (इस सिंहनीको कम दर्शाया जाइन्छ ) [[हेरलड्री]]को औपचारिक भाषा जुन [[लांछन|ब्लेजन]] भन्ने गरिन्छ, छवियहरुलाइ व्यक्त गराउनको लागि फ्रान्सीसी भाषाको प्रयोग गर्छं. यस्तो/यस्ता/यसरी वर्णन स्पष्ट गर्छन् कि सिंह या अन्य प्राणी "रेम्पेंट" हुन् या "पेसेंट" छन्. यानि उनी पालन कर रहे हुन् या दुबक रहें छन्,<ref name="Notre Dame">{{cite web | title =Heraldic Dictionary: Beasts | publisher=University of Notre Dame | url =http://www.rarebooks.nd.edu/digital/heraldry/charges/lions.html | accessdate=2007-07-20 }}</ref> सिंहको प्रयोग नेशनल असोसिएशन फुटबाल टीम से खेल टीमको प्रतीकको रूपमा गरिन्छ जस्तै [[इंग्ल्याण्ड राष्ट्रीय फुटबल टीम|इंग्ल्याण्ड]], [[स्कटलैंड राष्ट्रीय फुटबल टीम|स्कोटलैंड]], र [[सिंगापुर राष्ट्रीय फुटबल टीम|सिंगापूर]] से प्रसिद्द क्लब जस्तै [[डेट्रोइट लायन्स|डेट्रोइट लायंस]] {{cite web | author=| title=Official Website of the Detroit Lions | publisher=Detroit Lions | year=2001 | url=http://www.detroitlions.com/index.cfm?homelink=y | accessdate=2007-07-08}}</ref> अफ दी NFL, [[चेल्सी एफ सी|चेलसा]] <ref name="new crest">{{cite news | date=2004-11-12 | url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/c/chelsea/4008257.stm | title=Chelsea centenary crest unveiled | publisher=BBC | accessdate=2007-01-02 | author=}}</ref> [[इंग्लिश प्रीमियर लीग|अङ्ग्रेजी प्रीमियर लीग]]को [[एस्टन विला एफ सी|एस्टन विला]], {{cite web | author=Aston Villa F.C. | title=The Aston Villa Crest: 2007 Onwards… | publisher=Aston Villa F.C. | year=2007 | url=http://www.avfc.premiumtv.co.uk/page/CrestTest/0,,10265,00.html | accessdate=2007-08-06}}</ref> (और आफु प्रीमियरशिप) [[दी लायन्स|दुनिया भरको साना क्लबोंको मेजबानीको लिए]]. विलाको शिखरमा एक स्कटिश [[सिंह रेम्पेंट]] हो, जस्तो कि यूनाइटेड अफ [[स्कटिश प्रीमियर लीग]]को [[रेंजर्स एफ सी|रेंजर्स]] र [[डंडी संयुक्त एफ सी|डंडी]]मा है।[[चित्र:Una-lion.jpg|thumb| सिंह पुरा संयुक्त राज्य अमेरिकामा हाई स्कूल, कलेज र विश्वविद्यालहरु एक लोकप्रिय प्रतीक र शुभंकर है। यो मूर्ति उत्तरी अलाबामाको विश्व विद्यालय परिसरमा है।]]सिंह निरंतर आधुनिक साहित्यमा बनयोरहयोहै, यो दी लायनमा मिजेनिक [[असलन]] से, ''[[दी लायन, दी विच एंड दी वार्डरब|दी विच एंड दी वार्डरब एंड]]'' सम्म र उनको बाद [[सी. एस. लेविस|सी एस लेविस]]को द्वारा लिखित [[नारनिया]] सीरीज देखि लिएर, {{cite book |last=Lewis |first=C.S. |authorlink=C. S. Lewis |title= The Lion, the Witch and the Wardrobe |year= 1950 |publisher= HarperCollins |isbn= 0-06-023481-4}}</ref> ''[[दी वंडरफुल विजार्ड अफ Oz|दी वंडरफुल विजार्ड अफ ओज]]''मा कोमेडिक [[कवर्डली लायन]] तक. [378] ^ एल फ्रैंक बम, माइकल पैट्रिक हार्न, ''दी एनोटेट विजार्ड अफ ओज, '' पी 148, आईएसबीएन 0-517-500868</ref> चलचित्रोंको आगमन पछि सिंह प्रतीकको उपस्थिति निरंतर बनी रही; सबै ले/संग/भन्दा आइकोनिक र व्यापक रूप से जाउन माने सिंहहरु हरुमा एक हो [[लियो दी लायन (MGM)|लियो दी लायन]], जुन [[मेट्रो-गोल्डविन-मेयर]] (MGM) स्टूडियोको लागि मेस्कोट है। जुन 1920 से प्रयोगमा रहयोहै।<ref name="tvacres">{{cite web | url=http://www.tvacres.com/adanimals_leolion.htm | title=TV ACRES: Advertising Mascots - Animals - Leo the MGM Lion (MGM Studios) | work=TV Acres}}</ref> 1960मा सबै ले/संग/भन्दा प्रसिद्द सिंहनीको उपस्थिति प्रकट भयो, यो थी मूवी ''[[बोर्न फ्री]]''मा दी केन्यन एनीमल [[एल्सा दी लायंस (सिंहनी एल्सा)|एलसा]]. {{cite book |last=Adamson |first=George |authorlink=George Adamson |title= Bwana Game : the life story of George Adamson|year= 1969 |publisher=Fontana |location= |isbn=0006121454 }}</ref> यो त्यहि शीर्षकको वास्तविक जीवनको सबै ले/संग/भन्दा ज्यादा बिकने वाली अन्तर्राष्ट्रीय किताबमा आधारित थी. {{cite book |last=Adamson |first=Joy |authorlink=Joy Adamson |title=Born Free: A Lioness of Two Worlds |year=2000|origyear=1960 |publisher=Pantheon |location= |isbn=0375714383 }}</ref> जनावरोंको राजाको रूपमा सिंहको भूमिकाको कार्टूनोंमा प्रयुक्त गरिन्छ, 1950को मांगा से यो शुरुवात भयो जसले पहिले जापानी कलर टी वी एनीमेशन श्रृंखलाको जन्म दिया. फेरि ''[[किम्बा सफेद सिंह (किम्बा दी व्हाइट लायन|किम्बा दी व्हाइट लायन]]'' , लिओनार्दो लायन अफ ''[[राजा लियोनार्डो र उनिको लघु विषय|किंग लिओनार्दो र उनको साना विषय]]'' , दुवै 1960 से 1994 सम्म [[वल्ट डिज्नी पिक्चर्स|डिज्नी]] एनिमेटेड फीचर फिलिम ''[[दी लायन किंग]]''मा दर्शाए गए. {{cite book |last=Schweizer |first=Peter |title=Disney: The Mouse Betrayed |year=1998 |pages=164–169|publisher=Regnery Publishing |location=Washington D.C. |isbn=0-89526-387-4}}</ref> {{cite web | title=King Leonardo and His Short Subjects | work=Internet Movie Database | publisher=Internet Movie Database Inc. | year=2007 | url=http://www.imdb.com/title/tt0053515/maindetails | accessdate=2007-09-14}}</ref> जसमा लोकप्रिय गीत [[दी लायन स्लीप्स टुनाइट|"The Lion Sleeps Tonight"]] पनि है। एक सिंह [[दक्षिण अफ्रीका]]को 50 -रेंड बैंकनोट्समा प्रदर्शित है। (हेर्नुहोस [[दक्षिण अफ्रीकी रेंड#बैंकनोट्स|दक्षिण अफ्रीकी रैंड]]).
पङ्क्ति १७४:
* [http://www.biodiversitylibrary.org/name/Panthera_leo जैव विविधता हेरिटेज पुस्तकालय बिबलियोग्राफी] ''पेन्थेरा लियो''को लिए
* [http://www.lionconservationfund.org/ सिंह संरक्षण कोष:] एक कोषको उदाहरण सिंहको सरंक्षण र अनुसंधानको बारेमा यसको परियोजनाएं.
* [http://www.lionresearch.org/main.html सिंह अनुसंधान केंद्र:] मिनेसोटा विश्वविद्यालयमा अनुसंधान समूहको वेबसाइट जसले सिंहहरुमा क्षेत्रमा अनुसंधानको आयोजन गरे हो र 50
{{reflist}}
|