"क्यान्सर" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

सा unicodifying, replaced: एचआईवी → एचआईभि (3)
clean up, replaced: को → को (44), मा → मा (98) using AWB
पङ्क्ति १७:
}}
 
'''क्यान्सर''' (चिकित्सकीय पद: [[दुर्दम या घातक|दुर्दम]] [[निओप्लाज्म|नियोप्लास्म]]) [[रोग|रोगहरु]]को एक वर्ग हो जसमा [[कोशिका (जीव विज्ञान)|कोशिकाहरु]]को एक समूह ''अनियन्त्रित वृद्धि'' (सामान्य सीमा भन्दा अधिक [[कोशिका विभाजन|विभाजन]]), ''रोग आक्रमण'' (आस-पासको उतकहरुको विनाश र उनी माउनीमा आक्रमण) र कहिलेकाँही ''[[मेटास्टेसिस]]'' (लसिका या रक्तको माध्यम ले शरीरको अन्य भागहरुमा फैल जाइन्छ) प्रदर्शित गर्छ। क्यान्सरको यिनीहरु तीन दुर्दम लक्षण यसलाइ [[सौम्य गाँठ या सौम्य अबुर्द|सौम्य गाँठ (ट्यूमर या अबुर्द)]] देखि विभेदित गर्छन्, जुन स्वयं सीमित छन्, आक्रामक छैनन् या मेटास्टेसिस प्रर्दशित हैन गर्छन्.अधिकांश क्यान्सर एक [[गाँठ या अबुर्द|गाँठ या अबुर्द (ट्यूमर)]] बनाछन, तर कुनै, जस्तै [[ल्यूकेमिया या रक्त क्यान्सर|रक्त क्यान्सर (ल्यूकेमिया)]] गाँठ बनादैन. चिकित्साको त्यो शाखा जुन क्यान्सरको अध्ययन, निदान, उपचार, र रोकथाम देखि सम्बंधित हो, [[औन्कोलजी या अबुर्द विज्ञान|औन्कोलजी या क्यान्सर विज्ञान]] भन्ने गरिन्छ।
 
क्यान्सर सबै उमेरको मान्छेहरु लाइ, यहाँ सम्म कि [[भ्रूण]]को पनि प्रभावित गर्न सक्छ, तर अधिकांश किस्महरुको जोखिम उमेरको साथ बढइन्छ।<ref name="Cancer Research UK">{{cite web | last =Cancer Research UK | title =UK cancer incidence statistics by age | month=January | year=2007 | url =http://info.cancerresearchuk.org/cancerstats/incidence/age/ | accessdate =2007-06-25 }}</ref> क्यान्सर [[मृत्युको कारण|कुल मानव मृत्युों]] हरुमा 13%को कारण हो.<ref name="WHO">{{cite web | last =WHO | authorlink =World Health Organization | title =Cancer | publisher =World Health Organization |month=February | year=2006 | url =http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs297/en/ | accessdate =2007-06-25 }}</ref> [[अमेरिकन क्यान्सर सोसायटी]]को अनुसार, 2007को समयमा पुरे विश्वमा 7.6 मिलियन मान्छेहरुको मृत्यु क्यान्सरको कारण भयो।<ref name="American Cancer Society">{{cite web | last =American Cancer Society | authorlink =Reuters | title =Report sees 7.6&nbsp;million global 2007 cancer deaths | publisher =Reuters |month=December | year=2007 | url =http://www.reuters.com/article/healthNews/idUSN1633064920071217 | accessdate =2008-08-07 }}</ref> क्यान्सर सबै जनावरहरुलाइ प्रभावित गर्न सक्छ।
पङ्क्ति २६:
क्यान्सरको [[आनुवंशिकता]] सामान्यतया कार्सिनोजन र पोषकको [[जीनोम]]को बीच जटिल अंतर्क्रिया देखि प्रभावित हुन्छ।क्यान्सर रोगजननको आनुवंशिकीको नयाँ पहलू जस्तै [[डीएनए (DNA) मिथाई लिएरण|DNA (डीएनए) मेथि लिएरण]] र [[माइक्रो RNA|माइक्रो RNA (आरएनए)]],को महत्त्व जोड देखि बढ रहयोहै।
 
क्यान्सरमा पाए जाउन वाला आनुवंशिक असामान्यताहरु आमतौर माआमतौरमा जीनको दुइ सामान्य वर्गहरुलाइ प्रभावित गर्छं.क्यान्सरलाई बढावा दिन वाला ''[[ओंकोजीन]]'' प्रारूपिक रूप ले क्यान्सरको कोशिकाहरुमा सक्रिय हुन्छन्, उनी कोशिकाहरुलाई नयाँ गुण दे देते छन्, जस्तै सामान्य भन्दा अधिक वृद्धि र विभाजन, [[क्रमादेशित कोशिका मृत्यु]] देखि सुरक्षा, सामान्य उतक सीमाओंको अभाव, र विविध ऊतक वातावरणमा स्थापित होनेको क्षमता.
यसको पछि ''[[गाँठ या अबुर्दको शमन गराउन वाला जीन|गाँठको शमन गराउन वाला जीन]]'' क्यान्सरको कोशिकाहरुमा निष्क्रिय हो जाछन, जसको परिणामस्वरूप उनी कोशिकाहरुको सामान्य क्रियाहरुमा कमी आ जान्छ, जस्तै सही DNA (डीएनए) प्रतिकृति, [[कोशिका चक्र]] मा नियन्त्रण, ऊतकोंको भित्र अभिविन्यास र आसंजन, र [[प्रतिरक्षा प्रणाली|प्रतिरक्षा तन्त्र]]को सुरक्षात्मक कोशिकाहरुको साथ पारस्परिक क्रिया.
 
 
साधारण तरिका मातरिकामा यसको निदानको लागि एक [[संरचनात्मक विकृतिविज्ञान (रोगनिदान विज्ञान)|रोग निदान विज्ञानी]]को एक उतक [[बायोप्सी]] नमूनेको [[उतक विज्ञान|उतक वैज्ञानिक]] परीक्षण गर्न पडता हो, यद्यपि दुर्दमताको प्रारंभिक संकेत [[रेडियोग्रफिक|रेडियो ग्राफिक]] इमेजिंग असमान्यताको लक्षण हुन सक्छन्.
 
अधिकांश क्यान्सरहरुको उपचार गरे जान सक्छ, कुनैको ठीक पनि गरे जान सक्छ, यो क्यान्सरको विशेष प्रकार, स्थिति र [[क्यान्सरको अवस्थाहरु|अवस्था]] मा निर्भर गर्छ।एक पल्ट निदान हो जाए पछि, क्यान्सरको उपचार [[शल्य चिकित्सा]], [[रसायन चिकित्सा|कीमोथेरपी]] र [[विकिरण चिकित्सा|रेडियोथेरेपी]]को संयोजनको द्वारा गरे जान सक्छ।अनुसंधानको विकास संग, क्यान्सरको विभिन्न किसिम्हारुको लागि उपचार र अधिक विशिष्ट हो रहे छन्.[[लक्षित चिकित्सा|लक्षित थेरेपी]] दबाइहरुको विकासमा महत्वपूर्ण प्रगति भयो हो जुन विशिष्ट गाँठमा जांच योग्य आणविक असामान्यताहरु माअसामान्यताहरुमा विशेष रूप ले कार्य गर्छं, र सामान्य कोशिकाहरुमा क्षतिको कम गर्छं.क्यान्सरको रोगिहरुको पूर्व निदान क्यान्सरको प्रकार देखि धेरै अधिक प्रभावित हुन्छ, साथ नै रोगको [[क्यान्सरको अवस्थाहरु|अवस्था]] र सीमाको पनि यसमा प्रभाव पर्दछ।यसको वाहेक, [[उतक विज्ञान|उतक वैज्ञानिक (हिस्टोलोजिक)]] [[ग्रेडिंग (गाँठ या अबुर्द)|श्रेणीकरण]] र विशिष्ट आणविक मार्गर गरे उपस्थिति पनि रोगको पूर्व निदानमा तथा व्यक्तिगत उपचारको निर्धारणमा सहायक हुन सक्छ।
 
==शब्दकोष ==
पङ्क्ति ४३:
वर्तमान अङ्ग्रेजी मा, यद्यपि, शब्द ट्यूमर, नियोप्लास्म, विशेष रूप ले ठोस नियोप्लास्मको पर्याय बन्यो छ।ध्यान दिनुहोस कि कुनै नियोप्लास्म, जस्तै [[ल्यूकेमिया या रक्त क्यान्सर|रक्त क्यान्सर (ल्यूकेमिया)]], गाँठ (ट्यूमर)को निर्माण हैन गर्छन्.
*'''[[नियोप्लाजिया|नियोप्लास्म]]''' : एक वैज्ञानिक शब्द जुन आनुवंशिक रूप ले परिवर्तित कोशिकाहरुको असामान्य प्रचुरोदभवनको वर्णन गर्छ।नियोप्लास्म दुर्दम या सौम्य हुन सक्छ।
** '''दुर्दम नियोप्लास्म''' या '''दुर्दम गाँठ''' : '''क्यान्सर''' को पर्याय छ।
**'''सौम्य नियोप्लास्म''' या '''[[सौम्य गाँठ]]''' : एक गाँठ (ठोस नियोप्लास्म) जसको वृद्धि आफु नै रुक जान्छ, यो अन्य उतकों माउतकोंमा आक्रमण गर्दैन, र मेटास्टेसिस प्रर्दशित गर्दैन.
 
*'''आक्रामक या संक्रामक''' गाँठको '''क्यान्सर''' को एक अन्य पर्याय छ।इस नामको उपयोग आस-पासको उतकोंको संक्रमणको लागि गरिन्छ।
* '''पूर्व-दुर्दमता''' , '''पूर्व क्यान्सर''' या '''असंक्रामक''' गाँठ (ट्यूमर): एक नियाप्लास्म जुन संक्रामक छैन तर उपचार होन गरे जाए पछि क्यान्सरको रूप लिन सक्छं (संक्रामक हुन सक्छं).ये घाउ क्यान्सरको क्षमताको बढनको आरोही क्रममा छन्, यिनीहरु हुन् [[एटाईपिया|एटाइपिया]], [[डिसप्लाजिया]], र [[कार्सिनोमा स्वस्थानी]] .
 
पङ्क्ति ५७:
* '''श्रेणी''' : एक [[शल्य चिकित्सा रोग निदान विज्ञान|रोगविज्ञानी]]को द्वारा स्थापितको गयी संख्या (सामान्यतया 3को मात्रा पर) जुन आस पासको सौम्य उतकको गाँठको साथ समानताको अंशको वर्णन गराउनको लागि दी जान्छ।
 
*'''अवस्था''' : एक संख्या (सामान्यतया 4को मात्रा पर) जुन एक [[औन्कोलजी या अबुर्द विज्ञान|क्यान्सर विज्ञानी]] गाँठको द्वारा शरीर माशरीरमा आक्रमणको अंशको वर्णन गराउनको लागि दिन्छ।
*'''पुनरावृत्ति''' : नयाँ गाँठ जुन शल्य चिकित्सा पछि पहिले वाला गाँठको स्थानमा नै उत्पन्न हुन्छ।
*'''मेटास्टेसिस''' : नयाँ गाँठ जुन कि मूल गाँठ भन्दा टाढा उत्पन्न हुन्छ।
पङ्क्ति ७०:
[[File:BreastCancer.jpg|thumb|स्तनको एक नमूनेमा एक ठूलो आक्रामक डकटल कार्सिनोमा (वाहिनिपरक क्यान्सर)]]
 
क्यान्सरलाई कोशिकाको प्रकारको आधार माआधारमा वर्गीकृत गरिन्छ जुन गाँठ देखि समानता रखती हो, यसैको लागि, उतकको गाँठ देखि उत्पन्न मानिन सक्छ।ये क्रमशः उतक विज्ञान र स्थान हुन् . सामान्य श्रेणीको उदाहरणहरुमा शामिल छन्:
 
*'''[[कार्सिनोमा या क्यान्सर|कार्सिनोमा]]''' : [[उपकला]] कोशिकाहरु देखि व्युत्पन्न दुर्दम गाँठ.यो समूह सबै संग सामान्य क्यान्सरहरुलाई अभिव्यक्त गर्छ, जसमा स्तन, [[प्रोस्टेट क्यान्सर|प्रोस्टेट]], [[फेफडहरुको क्यान्सर|फेफडे]] र [[कोलोरेक्टल (वृहद आंत्र-मलाशय का) क्यान्सर|बडी आंतको क्यान्सर]]को सामान्य रूप शामिल छन्.
*'''[[सार्कोमा]]''' : [[संयोजी ऊतक]], या [[मिजेन्काइमा|मध्योतक]] कोशिकाहरु देखि व्युत्पन्न दुर्दम गाँठ.
*'''[[लिम्फोमा (लासिकबुर्द)|लिंफोमा]]''' र '''[[ल्यूकेमिया या रक्त क्यान्सर|रक्त क्यान्सर(ल्यूकेमिया)]]''' : दुर्दमता हिमेटोपोयटिक ([[रगत|रक्त]]-बनाउन वाली) कोशिकाहरु देखि उत्पन्न हुन्छ।
*'''[[जनन कोशिका गाँठ]]''' : [[टोटीपोटेंट (ऎसी कोशिका जुन धेरै प्रकारको उतकहरुमा विकसित होनेको क्षमता रखती हो.)|टोटीपोटेंट]] कोशिका ले उत्पन्न गाँठ. वयस्कहरुमा अक्सर [[अंडकोष|शुक्र ग्रंथि]] र [[अंडाशय]]मा पाइन्छ; भ्रूण, बच्चाहरु र साना बच्चहरुमा अधिकांशतया शरीरको मध्य रेखा मा, विशेष रूप ले पुच्छ अस्थिको शीर्ष माशीर्षमा पाइन्छ; घोडहरुमा अक्सर पोल (खोपडीको आधार) मा पाइन्छ।
* '''ब्लास्टिक गाँठ''' या [[ब्लास्टोमा]]: एक गाँठ (आमतौर माआमतौरमा दुर्दम) जुन एक अपरिपक्व या भ्रूणीय उतकको समान हुन्छ।
 
यिनी हरुमा अधिकंश गांठें बच्चहरुमा साधारण छन्.
 
दुर्दम गांठों (क्यान्सर)को नाममा साधारण तरिका मातरिकामा '''-कार्सिनोमा''' , '''-सार्कोमा''' या '''-ब्लास्टोमा''' जस्तै शब्दहरुको उपयोग प्रत्ययको रूपमा गरिन्छ, यसको साथ मूल शब्दको रूपमा उत्पत्तिको अंगको लागि ल्याटिन या ग्रीक शब्दको प्रयोग गरिन्छ।
उदाहरणको लिए, यकृतको क्यान्सर ''[[हिपेटोकार्सिनोमा]]'' भनिन्छ; बोसो कोशिकाहरुको क्यान्सर ''लिपोसार्कोमा'' भनिन्छ।आम क्यान्सरहरुको लिए, अंगको अङ्ग्रेजी नामको प्रयोग गरिन्छ।उदाहरणको लागि [[स्तन क्यान्सर]]को सबै संग सामान्य प्रकार ''स्तनको वाहिनी परक कार्सिनोमा'' या ''मेमेरी डकटल कार्सिनोमा'' भनिन्छ।
 
यस पछि विशेषण डकटलको उपयोग सूक्ष्मदर्शीमा दि खाए दिन वाला उनी क्यान्सरको सन्दर्भमा गरिन्छ, जुन सामान्य स्तनको वाहिनिहरु देखि समानता रखती छन्.
 
वाहिनी शब्दको उपयोग, सूक्ष्मदर्शीमा देखिने स्तन वाहिनिहरु कोवाहिनिहरुको क्यान्सरको लागि गरेको छ।
 
[[सौम्य गाँठ]] (जो क्यान्सर छैनन्) उनको नाममा '''-ओमा''' प्रत्ययको प्रयोग गरिन्छ, जसमा मूल शब्द अंगको नाम हुन्छ।उदाहरणको लिए, गर्भाशयको चिल्लो पेशीको एक सौम्य गाँठ ''लियोमायोमा'' भन्ने गरिन्छ। (प्रायः पाए जाउन वाला यस गाँठको सामान्य नाम हो ''फाईब्रोइड'' अर्थात रेशेदार).दुर्भाग्य से, कुनै जस्तै/तरिका कोतरिकाको क्यान्सरहरुको लागि पनि '''-ओमा''' प्रत्ययको प्रयोग गरिन्छ, जस्तै [[मेलानोमा]] र [[सेमीनोमा|सेमिनोमा]].
 
==चिन्ह र लक्षण==
[[File:Symptoms of cancer metastasis.svg|thumb|right|मेटास्टेसिस क्यान्सरको लक्षण जुन ट्यूमरको स्थिति मास्थितिमा निर्भर गर्छन्.]]
मोटे तरिका मा, क्यान्सरको लक्षणहरुलाई तीन समूहहरुमा विभाजित गरे जान सक्छ:
 
पङ्क्ति १००:
 
उपरोक्त सूची हरुमा प्रत्येक लक्षण धेरै प्रकारको स्थितिहरु कोस्थितिहरुको कारण हुन सक्छ (जसको एक सूची [[विभेदक निदान]]को रूपमा दी गई है).क्यान्सर प्रत्येक मदको लागि एक साधारण या असामान्य कारण हुन सक्छ।
 
==कारण ==
{{main|Carcinogenesis}}
 
क्यान्सर भिन्न रोगहरुको एक वर्ग हो जुन आफ्नो कारणहरु र जैव-विज्ञानमा व्यापक भिन्नता राखछन. कुनै पनि जीव, यहाँ सम्म कि [[बिरुवो|पौधों]],मा पनि क्यान्सर हुन सक्छ। लगभग सबै ज्ञात क्यान्सर विस्तारै धीरे बढते छन्, र क्यान्सरको कोशिकाहरु र यसको पुत्री कोशिकाहरुमा त्रुटि उत्पन्न हुन्छ (सामान्य प्रकारको त्रुटिहरु कोत्रुटिहरुको लागि [[क्यान्सर#क्रियाविधि|क्रियाविधि]] भाग हेर्नुहोस).
 
कुनै पनि चीज जुन प्रतिकृति गर्छ (हमारी कोशिकाहरु) [[संभाव्यता|संभवतया]] त्रुटिहरु देखि पीडित हुन सक्छं (उत्परिवर्तन). यदि [[त्रुटि संशोधन|त्रुटि सुधार]] र रोकथाम ठीक प्रकार देखि न गरे जाये त्रुटिहरु बनी रहेंगी, र [[कोशिका विभाजन|पुत्री कोशिकाहरु]]को पनि स्थानांतरित हुन सक्छं.
 
साधारण तरिका मा, शरीर धेरै विधिहरु कोविधिहरुको माध्यम ले क्यान्सरको बिरुद्धबचनेको कोशिश गर्छ, जस्तै: [[एपोपटोसिस|एपोप्टोसिस]], सहायक अणु (कुनै DNA पोलीमरेज), सम्भवतः [[जीर्णता]] आदि. हुनत यिनीहरु त्रुटि सुधार विधिहरु साना मायनहरुमा अक्सर असफल हुन्छं, विशेष रूप ले यस्तो/यस्ता/यसरी वातावरणमा जहाँ त्रुटिहरु कोत्रुटिहरुको उत्पन्न होने र बढनको संभावनाहरु अधिक हुन्छं.
 
उदाहरणको लिए, यस्तो/यस्ता/यसरी वातारणमा विघटनकारी तत्व शामिल हुन सक्छन् जुन [[कार्सिनोजन या क्यान्सर पैदा गराउन वाला कारक|कार्सिनोजन]] (क्यान्सर पैदा गराउन वाला कारक) कहलाते छन्. या आवधिक चोट (भौतिक, ऊष्मा आदि) हुन सक्छ, या वातावरण जसमा कोशिकाहरु आफ्नो अस्तित्वको लागि विकसित भएन हुन् , जस्तै [[हाइपोक्सिया]] {{cite journal | author = Nelson DA, Tan TT, Rabson AB, Anderson D, Degenhardt K, White E | title = Hypoxia and defective apoptosis drive genomic instability and tumorigenesis | journal = Genes & Development | volume = 18 | issue = 17 | pages = 2095–107 | year = 2004 | month = September | pmid = 15314031 | pmc = 515288 | doi = 10.1101/gad.1204904 | accessdate = 2009-06-06}}</ref> (हेर्नुहोस उपभाग).
 
इस प्रकार देखि क्यान्सर एक ''प्रगतिशील'' रोग हो, र यिनीहरु प्रगतिशील त्रुटिहरु विस्तारै विस्तारै कोशिकामा सञ्चित होती रहन्छं जब सम्म जंतुमा उपस्थित कोशिका आफ्नो कार्हरु कोकार्हरुको विपरीत कार्य हैन गराउन लगती.
 
वे त्रुटिहरु जुन क्यान्सरको कारण हुन्छं, अक्सर ''स्व-प्रवर्धनशील'' हुन्छं, अंततः एक घातीय दर
(धनको तरह) मा बढती छन्.
 
उदाहरणको लिए:
 
*एक कोशिका त्रुटि सुधार मिसिनरीमा एक उत्परिवर्तन, उनी कोशिका र उनको संततिमा त्रुटिहरु कोत्रुटिहरुको अधिक जोड देखि सञ्चित होनेको कारण बन सक्छ।
 
*कोशिकाको संकेतन ([[अन्तः स्रावी]]) मिसिनरीमा एक उत्परिवर्तन, आस पासको कोशिकाहरुमा त्रुटि उत्पन्न गराउन वाला संकेत भेज सक्छ।
पङ्क्ति १२८:
*एक उत्परिवर्तनको कारण कोशिका अमर बनन सक्छ (हेर्नुहोस [[टेलोमर्स|टेलोमेयर्स]]), जसको कारण उनी संधैको लागि स्वस्थ कोशिकाहरुलाई बाधित गर्छं.
 
इस प्रकार देखि क्यान्सर अक्सर कुनै त्रुटिहरु कोत्रुटिहरुको कारण एक [[श्रृंखला अभिक्रिया]]को रूपमा विस्फोटित हुन्छ, यिनीहरु त्रुटिहरु संयुक्त भएर अधिक गंभीर त्रुटिहरु बनाती छन्.
 
ऐसी त्रुटिहरु जुन अधिक त्रुटिहरु उत्पन्न गर्छं, उनी प्रभावी रूप ले क्यान्सरको मूल कारण हुन् , र साथ ही, यिनीहरु यस कुराको कारण पनि हुन् कि क्यान्सरको उपचार धेरै मुश्किल छ: चाहे क्यान्सरको 10,000,000,000 कोशिकाहरु हरुमा सबैको मार दिन पछि, उनिमा देखि (और त्रुटि प्रवण पूर्व क्यान्सर कोशिकाहरु) केवल 10 कोशिकाहरु आफ्नो प्रतिकृति गर्न सक्छं या त्रुटि उत्पन्न गराउन वाला संकेतहरुलाई अन्य कोशिकाहरुलाई भेज सकती हुन् त प्रक्रिया फेरि देखि शुरू हुन्छ। यो विद्रोह सदृश परिदृश्य अवांछनीय [[योग्यतमको उत्तरजीविता]] हो, जहाँ [[विकास]]वादी बल आफु शरीरको डिजाइन र व्यवस्थाको लागू गराउनको विरुद्ध कार्य गर्छन्
पङ्क्ति १३८:
*कारक (उदाहरण भाइरस) ओर घटनाहरु (उदाहरण उत्परिवर्तन) जुन कोशिकाहरुमा आनुवंशिक परिवर्तनहरुको द्वारा क्यान्सरलाई जन्म देते छन्.
*आनुवंशिक क्षतिको यथार्थ प्रकृति, र जीन जुन यसको द्वारा प्रभावित हुन्छन्.
*कोशिकाको जीव विज्ञान माविज्ञानमा उनी आनुवंशिक परिवर्तनहरुको परिणाम, एक क्यान्सर कोशिकाको लाक्षणिक गुणहरुलाइ उत्पन्न गराउनमा र साथ नै अतिरिक्त आनुवंशिक घटनाहरुलाई बढावा दिनमा जुन अगाडी क्यान्सरको विकासमा सहायक छन्.
 
=== उत्परिवर्तन: रासायनिक कर्सिनोजन (क्यान्सर पैदा गराउन वाला कारक) ===
पङ्क्ति १५१:
कई दशकोंको अनुसंधान [[तम्बाकू]]को उपयोग र फुफ्फुस, स्वर यन्त्र, सिर, घाँटी, आमाशय, मूत्राशय, वृक्क, ग्रसनी र अग्नाशयको क्यान्सरको बीच सम्बन्धको प्रर्दशित गर्छन्. {{cite journal |author=Kuper H, Boffetta P, Adami HO |title=Tobacco use and cancer causation: association by tumour type |journal=Journal of internal medicine |volume=252 |issue=3 |pages=206–24 |year=2002 |month=September |doi=10.1046/j.1365-2796.2002.01022.x |pmid=12270001}}</ref> तम्बाकू धूम्रपानमा [[नाइट्रोसेमिन|नाइट्रोसेमाइन]] र [[बहुचाक्रीय एरोमेटिक हाइड्रोकार्बन|बहुचक्रीय हाइड्रोकार्बन]] सहित पचास ज्ञात कार्सिनोजन पाए जाछन <ref name="Kuper" /> तम्बाकू विकसित दुनियामा तीन हरुमा एक क्यान्सर मृत्युको लागि उत्तरदायी हो,<ref name="Sasco" /> र दुनिया भरमा लगभग पांच हरुमा एक मृत्युको लिए.<ref name="Kuper">{{cite journal |author=Kuper H, Adami HO, Boffetta P |title=Tobacco use, cancer causation and public health impact |journal=Journal of internal medicine |volume=251 |issue=6 |pages=455–66 |year=2002 |month=June |doi=10.1046/j.1365-2796.2002.00993.x |pmid=12028500}}</ref> खासगरि, संयुक्त राज्य अमेरिकामा [[फेफडहरुको क्यान्सर|फुफ्फुसको क्यान्सर]] मृत्युको दरले [[तंबाकू धूम्रपान|धुम्रपान]]को प्रतिरूपलाई प्रतिबिंबित गरे हो, जसको अनुसार धुम्रपानमा वृद्धिको साथ फुफ्फुस क्यान्सर मृत्यु दरमा वृद्धि हुन्छ र अधिक हाल नैमा दर्शाया गयो कि धुम्रपानमा कमी देखि पुरुषहरुमा फुफ्फुस क्यान्सर मृत्यु दरमा पनि कमी हुन्छ।
 
हुनत, दुनिया भरमा अझै पनि धुम्रपान गराउन वालाहरुको संख्या बढिरहेको हो, कुनै संगठनोंको द्वारा यसको कारण उत्पन्न वाला स्थितिको ''तम्बाकू महामारी'' को रूपमा वर्णित गरेको छ। {{cite journal |author=Proctor RN |title=The global smoking epidemic: a history and status report |journal=Clinical lung cancer |volume=5 |issue=6 |pages=371–6 |year=2004 |month=May |doi=10.3816/CLC.2004.n.016 |pmid=15217537}}</ref>
 
=== उत्परिवर्तन: आयनीकरण गराउन वाला विकिरण===
[[आयनीकरण विकिरण|आयनीकरण गराउन वाला विकिरण]]को श्रोत जस्तै [[रेडोन]] ग्याँस, क्यान्सर पैदा गरेर सकते छन्. [[सूरज|सूर्य]]को [[पराबैंगनी विकिरण]]को लामो समय सम्म संपर्कमा रहउन देखि [[मेलानोमा]] र अन्य छाला दुर्दमताहरु हुन सक्छं. {{cite journal |author=English DR, Armstrong BK, Kricker A, Fleming C |title=Sunlight and cancer |journal=Cancer causes & control : CCC |volume=8 |issue=3 |pages=271–83 |year=1997 |month=May |doi=10.1023/A:1018440801577 |pmid=9498892}}</ref>
 
[[मोबाइल फोन]] र अन्य श्रोतों देखि निकलने वाला गैर-आयनीकरण आवृति विकिरण पनि क्यान्सरको कारण मानिएका छन, तर यस्तो/यस्ता/यसरी सम्बन्धको धेरै कम प्रमाण मिले छन्. {{cite journal |author=Feychting M, Ahlbom A, Kheifets L |title=EMF and health |journal=Annual review of public health |volume=26 |issue= |pages=165–89 |year=2005 |pmid=15760285 |doi=10.1146/annurev.publhealth.26.021304.144445}}</ref> फेरि पनि कुनै विशेषज्ञ [[एहतियाती सिद्धान्त]]को आधार माआधारमा लामो समय सम्म ऎसी चीजोंको संपर्कमा रहउन देखि बचनेको सल्लाह देते छन्. ''[http://www.cnn.com/2008/HEALTH/conditions/07/23/cancer.cell.phones.ap/index.html क्यान्सर विशेषज्ञ लेलफोन मालेलफोनमा कर्मचारियहरुलाइ चेतावनी देते छन्]'' , [http://www.cnn.com CNN], 23 जुलाई 2008</ref>
 
===भाइरस या जीवाणुको संक्रमण ===
कुनै क्यान्सर [[रोगजनक]]को [[संक्रमण]]को कारण हुन सक्छन्. {{cite journal |author=Pagano JS, Blaser M, Buendia MA, ''et al.'' |title=Infectious agents and cancer: criteria for a causal relation |journal=Semin. Cancer Biol. |volume=14 |issue=6 |pages=453–71 |year=2004 |month=December |pmid=15489139 |doi=10.1016/j.semcancer.2004.06.009}}</ref> धेरै क्यान्सर एक [[भाइरस]]को संक्रमणको कारण हुन्छन्; यो विशेष रूप ले जन्तुहरु जस्तै [[पक्षी|पक्षिहरु]] मा देख्यो जाइन्छ, तर [[मानव|मनुष्हरु]] मा पनि यस्तो हुन्छ, पूरी दुनियामा 15% मानव क्यान्सरको लागि भाइरस नै जिम्मेदार छन्.
मानवको क्यान्सर देखि सम्बंधित मुख्य भाइरस हुन् [[मानव पेपिलो भाइरस|मानव पेपिलोमा भाइरस]], हैपेटाइटिस बी र [[हेपेटाइटिस सी]] भाइरस, [[एपस्तीन-बार भाइरस|एपस्टीन-बार भाइरस]], र [[मानव T-लिम्फोटरोपिक भाइरस|मानव टी -लिम्फोट्रोपिक भाइरस]].
 
पङ्क्ति १७१:
[[हेपेटाइटिस बी|हैपेटाइटिस बी]] र [[हेपेटाइटिस सी]] सहित हेपेटाइटिस भाइरस, एक दीर्घकालिक (क्रोनिक) वायरल संक्रमणलाई प्रेरित गर्न सक्छ, जुन प्रतिवर्ष [[हेपेटाइटिस बी|हैपेटाइटिस बी]]को 0.47% रोगिहरुमा (विशेष रूप ले एशिया मा, उत्तरी अमेरिकामा यस्तो कम दे खा्यो है) र प्रति वर्ष [[हेपेटाइटिस सी]]को 1.4% रोगिहरुमा [[यकृतकोशिकी कार्सिनोमा|यकृत क्यान्सर]]को कारण हो.लीवर सिरोसिस, चाहे क्रोनिक वायरल हैपेटाइटिस संक्रमणको कारण हो या रक्सी पीनेको कारण, यो [[यकृत कोशिकी कार्सिनोमा|यकृत क्यान्सर]]को विकास देखि सम्बंधित हुन्छ, र सिरोसिस र वायरल हैपेटाइटिसको संयोजन [[यकृत कोशिकी कार्सिनोमा|यकृत क्यान्सर]] विकासकहरु उच्चतम जोखिमको कारण हो.दुनिया भरमा [[वायरल हेपेटाइटिस|वायरल हैपेटाइटिस]]को सञ्चरण र रोगको भारी बोझको कारण, [[यकृत कोशिकी कार्सिनोमा|यकृत क्यान्सर]] सबै संग साधारण र सबै संग अधिक घातक क्यान्सरहरु हरुमा एक छ।
 
क्यान्सर अनुसंधानमा आधुनिकीकरणले क्यान्सरलाई रोकउनको लागि एक वेक्सीनको डिजाइन गरे छ।2006 मा, [[यू. एस. फूड एन्ड ड्रग एडमिनिस्ट्रेशन]]ले एक [[मानव पेपिलोमा भाइरस]] वेक्सीनको स्वीकृति दी जसलाइ [[गर्दासिल|गार्दासिल]] भनिन्छ। वेक्सीन चार HPV (एचपीवी) प्रकारों देखि सुरक्षा गर्छ, जुन 70% गर्भाशय ग्रीवाको क्यान्सर र 90% जननांग मस्सहरुको कारण हुन् .मार्च 2007 मा, यू. एस. [[रोग नियन्त्रण र रोकथामको लागि केंद्र|सेंटर्स फर डिजीज कंट्रोल एन्ड प्रिवेंशन]] (CDC) [[प्रतिरक्षा प्रक्रियाहरु माप्रक्रियाहरुमा सलाहकार समिटी|एडवाइजरी कमिटी ओन इम्युनाइजेशन प्रेक्टिसेस]] (ACIP)ले अधिकारिक रूप ले सल्लाह दीको 11-12 आयु वर्गको केटीयहरुलाइ वेक्सीन दी जानी चाहिए, र इंगित गरे कि 9 सालको सानो केटीहरु देखि लिएर 26 सालको आयु सम्मको महिलाहरु यस प्रतिरक्षाको लागि पात्र हुन् अर्थात उसलाइ यो टीका लगाईा जान सक्छ।
 
भाइरसको वाहेक, शोधकर्ताहरुले [[क्यान्सरको जीवाणु|जीवाणु र कुनै विशेष प्रकारको क्यान्सर]]को बीच सम्बन्ध पायोहै।सबै संग प्रमुख उदाहरण हो [[आमाशयको क्यान्सर]] र आमाशयको दीवारको ''[[हेलिकोबेक्टर पायलोरी]]'' को द्वारा क्रोनिक संक्रमणको बीच सम्बन्ध. {{cite journal |author=Peter S, Beglinger C |title=Helicobacter pylori and gastric cancer: the causal relationship |journal=Digestion |volume=75 |issue=1 |pages=25–35 |year=2007 |pmid=17429205 |doi=10.1159/000101564}}</ref> {{cite journal |author=Wang C, Yuan Y, Hunt RH |title=The association between Helicobacter pylori infection and early gastric cancer: a meta-analysis |journal=Am. J. Gastroenterol. |volume=102 |issue=8 |pages=1789–98 |year=2007 |month=August |pmid=17521398 |doi=10.1111/j.1572-0241.2007.01335.x}}</ref> हुनत धेरै कम मामलाहरुमा ''हेलिकोबेक्टर'' को संक्रमण क्यान्सरमा विकसित हुन्छ, किनकी यो रोगजनक धेरै साधारण हो, यो संभवतया यस प्रकारको अधिकांश क्यान्सरहरुको लागि उत्तरदायी छ। {{cite journal |author=Cheung TK, Xia HH, Wong BC |title=Helicobacter pylori eradication for gastric cancer prevention |journal=J. Gastroenterol. |volume=42 Suppl 17 |issue= |pages=10–5 |year=2007 |month=January |pmid=17238019 |doi=10.1007/s00535-006-1939-2}}</ref>
 
===हार्मोनल असंतुलन===
पङ्क्ति १८९:
*''[[बीआरसीए 1|BRCA1]]'' र ''[[फेफडोंको क्यान्सर#गैर साना कोशिका फुफ्फुस कार्सिनोमा .28 NSCLC.29|BRCA2]]'' जीनहरुमा निश्चित आनुवंशिक उत्परिवर्तन [[स्तन क्यान्सर]] र [[डिम्बग्रंथिको क्यान्सर]]को जोखिमको बढाते छन्.
*[[बहुल अन्तः स्रावी नियोप्लाजिया|एकाधिक अन्तः स्रावी नियोप्लाजिया]]मा भिन्न अन्तः स्रावी अंगोंको गांठें (MEN प्रकार 1, 2a, 2b)
*p53 कोp53को उत्परिवर्तनहरुको कारण [[ली-फ्रामेनी सिंड्रोम]] (विभिन्न ट्यूमर जस्तै [[ओस्टियो सार्कोमा|औस्टियो सार्कोमा]], स्तन क्यान्सर, [[कोमल ऊतक सार्कोमा]], [[मस्तिष्कको ट्यूमर|ब्रेन ट्यूमर]]).
*[[टरकोट सिंड्रोम]] ([[मस्तिष्कको ट्यूमर|ब्रेन ट्यूमर]] र वृहद् आंत्रीय पोली पोसिस )
*[[फेमिलियल एडिनोमेटस पोलीपोसिस|फेमिलियल एडिनोमेटस पोली पोसिस]] ''APC'' जीनमा एक वंशागत उत्परिवर्तन जुन [[बृहदान्त्र कार्सिनोमा]]को शुरुआतको कारण हो.
पङ्क्ति २०५:
अंग प्रत्यारोपण देखि सम्बंधित गाँठको मुख्य कारण हो दुर्दम मेलानोमा, जुन अंगको हटाउउनको समय ज्ञात थिएन, {{cite journal |author=Dingli D, Nowak MA |title=Cancer biology: infectious tumour cells |journal=Nature |volume=443 |issue=7107 |pages=35–6 |year=2006 |month=September |pmid=16957717 |doi=10.1038/443035a |url=}}</ref> हुनत अन्य मामला उपस्थित थिए {{cite website |title= Cancer Spread By Transplantation Extremely Rare: In Very Rare Case, Woman Develops Leukemia from Liver Transplant|url=http://www.cancer.org/docroot/NWS/content/NWS_1_1x_Cancer_Spread_By_Transplantation_Extremely_Rare.asp}}</ref>.
 
वास्तव मा, एक जीव ले क्यान्सर आमतौर माआमतौरमा त्यसै प्रजातिको दोश्रो जीवमा त्यतिखेर वृद्धि गर्छ जब उनी दुवैमा समान [[उतक अनुरूपता|उतक असंगति]]को जीन हुन् {{cite website |title= The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1980|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1980/presentation-speech.html}}</ref>, चूहहरुको उपयोग गरेर यस्तो सिद्ध गर्‍यो है; हुनत माथि वर्णित स्थितिको वाहेक वास्तविक दुनियामा यस्तो कहिल्यै हुदैन.
 
पङ्क्ति २१४:
[[File:Cancer requires multiple mutations from NIH.png|thumb|150px|right|क्यान्सर उत्परिवार्तनोंको एक श्रृंखलाको कारण हुन्छन्. प्रत्येक उत्परिवर्तन कुनै जस्तै/तरिका देखि कोशिकाको व्यवहारको परिवर्तित गर्छ।]]
 
क्यान्सर मूलरूपमा ऊतक विकासकहरु विनियमनको एक रोग हो. एक सामान्य कोशिकालाई क्यान्सर कोशिकामा [[दुर्दम रूपांतरण|रूपांतरित]] गराउनको लिए, कोशिका वृद्धि र विभेदनको नियमित गराउन वाला [[जीन|जीनों]]मा रूपांतरण हुनु चाहिए. {{cite journal |author=Croce CM |title=Oncogenes and cancer |journal=The New England journal of medicine |volume=358 |issue=5 |pages=502–11 |year=2008 |month=January |pmid=18234754 |doi=10.1056/NEJMra072367 |url=http://content.nejm.org/cgi/content/full/358/5/502}}</ref> आनुवंशिक परिवर्तन धेरै स्तरहरु मास्तरहरुमा हुन सक्छन्, यिनीहरु पूर गुणसूत्रको लाभ या हानिको रूपमा हुन सक्छन्, जुन उत्परिवर्तनको नै एक रूप हो र [[एकल न्युक्लियोटाईड बहुरूपता|एक मात्र DNA न्युक्लिओटाइड]]को प्रभावित गर्छ।
 
जीनको दुइ व्यापक श्रेणिहरु छन्, जुन यिनी परिवर्तनहरु देखि प्रभावित हुन्छं.[[ओन्कोजीन|ओंकोजीन]] सामान्य जीन हुन सक्छन्, जुन अनुपयुक्त रूप ले उच्च स्तरमा प्रकट हुन्छन्, या परिवर्तित जीन जसमा नोवल गुण हुन्छन्.किसी पनि मामला मा, यिनी जीनोंको अभिव्यक्ति क्यान्सरको कोशिकाहरुको दुर्दम लक्षण प्रारूपलाई बढावा देती छ। [[गाँठको शमन गराउन वाला जीन|गांठको शमन गराउन वाला जीन]] उनी जीन हो जुन क्यान्सरको कोशिकाहरुको कोशिका विभाजन, अस्तित्व, या अन्य गुणहरुलाइ संदमित गर्छन्. गांठको शमन गराउन वाला जीन अक्सर क्यान्सरलाई बढावा दिन वाला आनुवंशिक परिवर्तनहरुको द्वारा अक्षम हो जाछन. आमतौर मा, एक सामान्य कोशिकालाई क्यान्सर कोशिकामा रूपांतरित गराउनको लागि धेरै जीनहरुमा परिवर्तन होने जरुरी छन्. {{cite journal |author=Knudson AG |title=Two genetic hits (more or less) to cancer |journal=Nature reviews. Cancer |volume=1 |issue=2 |pages=157–62 |year=2001 |month=November |pmid=11905807 |doi=10.1038/35101031}}</ref>
पङ्क्ति २२९:
क्यान्सर रोगजननमा [[एपीजिनेटिक्स|अधि-अनुवांशिकी]]को सिद्धान्त हो कि DNA (डीएनए)मा गैर उत्परिवर्तनीय परिवर्तन जीन अभिव्यक्तिमा परिवर्तन गरेर देते छन्.
 
सामान्य रूप ले, [[ओन्कोजीन|ओंकोजीन]] शान्त हुन्छन्, उदाहरणको लागि यस्तो [[डीएनए मेथि लिएरण|DNA (डीएनए) मेथि लिएरण]]को कारण हुन्छ।इस मेथि लिएरणमा क्षति [[ओन्कोजीन|ओंकोजीन]]को विपथी अभिव्यक्तिलाई प्रेरित गर्छ, जुन क्यान्सर रोगजननको कारण हो.अधि-अनुवांशिक परिवर्तनको ज्ञात प्रणालीमा शामिल हो [[डीएनए मेथि लिएरण]], र गुणसूत्रको DNA (डीएनए) मा विशेष स्थिति मास्थितिमा जोडिएको भए [[हिस्टोन]] प्रोटीनको मेथि लिएरण या एसिटिलीकरण.
 
चिकित्साको वर्ग जुन [[HDAC संदमक]] र [[डीएनए मिथाइल ट्रांसफरेस|DNA (डीएनए) मिथाइल ट्रांसफरेज]] संदमकको रूपमा जाउन जाछन, उनी क्यान्सर कोशिकामा अधि-अनुवांशिक संकेतनको पुनः नियमित गरेर सकते छन्.
 
===ओंकोजीन्स ===
[[ओन्कोजीन|ओंकोजीन]] धेरै प्रकार देखि कोशिका वृद्धिको बढावा दिछन।कई [[हार्मोन]] बनयोसकते छन्, यो कोशिकाहरुको बीच एक रासायनिक संदेशवाहक हुन्छ जुन [[समसूत्री विभाजन]]को प्रेरित गर्छ, जसको प्रभाव ग्राही उतक या कोशिकाको [[संकेत ट्रांसडकशन|संकेत पारगमन]] मा निर्भर गर्छ।
दोस्रो शब्दहरु मा, जब एक प्राप्तकर्ता कोशिकामा एक हार्मोन ग्राही उत्तेजित हुन्छ, संकेत कोशिकाको सतह देखि [[कोशिकाको केन्द्रक]]को संवहित हुन्छ, यो केन्द्रीय स्तरमा जीन प्रतिलेखन विनियमनमा कुनै परिवर्तनहरुलाई प्रभावित गर्छ।कुनै ओंकोजीन आफु संकेत पारगमन तन्त्रको भाग हुन्छन्, या कोशिकाहरु र ऊतकहरुमा संकेत [[ग्राही (जैव रसायन)|ग्राही]]को एक भाग हुन्छन्, यस प्रकार देखि यस्तो/यस्ता/यसरी होर्मोनोंको संवेदनशीलताको नियन्त्रित गर्छन्.ओंकोजीन अक्सर [[माईटोजन|समसूत्रजन]] उत्पन्न गर्छन्, या [[प्रोटीन जैव संश्लेषण|प्रोटीन संश्लेषण]]मा DNA (डीएनए)को [[प्रतिलेखन (आनुवंशिकी)|प्रतिलेखन]]मा संलग्न हुन्छन्, जुन [[प्रोटीन]] र [[इन्जाइम या जैव उत्प्रेरक|इन्जाइम]] बनाइन्छ, यिनीहरु प्रोटीन र इन्जाइम उनी उत्पादनहरु र [[जैव रसायन|जैव रसायनहरु]]को निर्माणको लागि उत्तरदायी छन्, जसको साथ कोशिकाहरु अंतर्क्रिया गर्छं र जसको कोशिकाहरु उपयोग गर्छं.
 
पङ्क्ति २४६:
[[गाँठको शमन गराउन वाला जीन]] प्रचुरोदभवन विरोधी संकेतहरु र प्रोटीनहरुको लागि अनुकोडन गर्छ, जुन समसूत्री विभाजन र कोशिका वृद्धिको शमन गरेर देते छन्.
 
सामान्यतः, गाँठको शमन गराउन वाला जीन [[प्रतिलेखन कारक]] हुन् जुन कोशिकीय [[तनाव (दवा)|तनाउ]] या DNA (डीएनए) क्षतिको द्वारा सक्रिय हुन्छन्.अक्सर DNA (डीएनए) क्षतिको कारण मुक्त-उत्प्लावी आनुवंशिक पदार्थको उपस्थिति र साथ नै अन्य लक्षण देखे जान सकिन्छं, जुन यस्तो/यस्ता/यसरी इन्जाइमहरु र मार्गको प्रेरित गर्छन् जुन [[गाँठको शमन गराउन वाला जीन]]को सक्रियणको लागि उत्तरदायी छ।ऐसे जीनहरुको कार्य हो DNA (डीएनए)को मरम्मतको लागि कोशिका चक्रको अगाडी बढन माबढनमा नियन्त्रण, जुन उत्परिवर्तनलाई पुत्री कोशिका सम्म स्थानांतरित हुन बाट रोकइन्छ।[[p53]] प्रोटीन, जुन सबै संग ज्यादा अध्ययन गरिएको(थियो) गाँठको शमन गराउन वाला जीनों हरुमा एक हो, एक प्रतिलेखन कारक हो जुन [[हाइपोक्सिया (चिकित्सा)|हाइपोक्सिया]] र [[पराबैंगनी विकिरण|पराबैंगनी विकिरण क्षति]] सहित धेरै कोशिकीय तनावकारिहरु कोतनावकारिहरुको द्वारा सक्रिय हुन्छन्.
 
p53 रूपांतरणमा शामिल सबै क्यान्सरहरुको लगभग आधाको वाहेक, यसको गाँठको शमन कार्यको भली प्रकार देखि समझा हैन गयो छ। स्पष्ट रूप ले p53को दुइ कार्य छन्: एक प्रतिलेखन कारकको रूपमा एक नाइटोकीय भूमिका, र दोश्रो कोशिका चक्र, कोशिका विभाजन, र एपोपटोसिस विनियमनमा कोशिका द्रव्यी भूमिका.
पङ्क्ति २५७:
 
इन परिवारोंको सदस्हरु ले यस्तो घटनाहरुमा वृद्धिको हो र यस संग बहुल ट्यूमरको विलंबतामा कमी आएको छ।गाँठको प्रकार गाँठको शमन गराउन वाला उत्परिवर्तनको प्रत्येक प्रकारको लागि प्रारूपिक हुन्छन्, कुनै उत्परिवर्तन विशेष प्रकारको क्यान्सरको कारण हुन् , जबकि अन्य उत्परिवर्तन अन्य प्रकारको क्यान्सरको कारण हुन् .
उत्परिवर्ती ट्यूमर शामकको वंशागतिको प्रकार यो हो कि एक प्रभावी सदस्य एक दोषपूर्ण प्रतिलिपिको एक जनक देखि र सामान्य प्रतिलिपिको दोश्रो जनक देखि प्राप्त गर्छ।उदाहरणको लिए, एक व्यक्ति जुन एक उत्परिवर्ती ''[[p53]]'' एलीलको वंशागत रूप ले प्राप्त गर्छ (और इसलागि उत्परिवर्तित ''p53'' को लागि [[विषम युग्मनज|विषम युग्मजी]] है) त्यो [[मेलानोमा]] र अग्नाशयी क्यान्सर विकसित गर्न सक्छ जुन [[ली-फ्रामेनी सिंड्रोम]] भनिन्छ। अन्य वंशागत गाँठको शमन गराउन वाला जीन सिंड्रोममा शामिल हो [[रेटिनोब्लास्टोमा|रेटिनो ब्लास्टोमा]] देखि सम्बंधित ''[[रेटिनोब्लास्टोमा प्रोटीन|Rb]]'' उत्परिवर्तन र [[फेमिलियल एडिनोमेटस पोली पोसिस|ऐडिनोपोलीपोसिस ठूलो आंतको क्यान्सर]] भन्दा जोडिएको ''[[फेमिलियल एडिनोमेटस पोली पोसिस#रोग विज्ञान कार्यिकी|APC]]'' जीन उत्परिवर्तन.ऐडिनोपोलीपोसिस [[वृहद् आन्त्र मलाशयको क्यान्सर|बडी आंतको क्यान्सर]] बाल्यकालको अवस्थामा ठूलो आंतमा हजारों पोलिप देखि सम्बंधित छन्, जुन अपेक्षाकृत कम उमेरमा ठूलो आंतको क्यान्सर उत्पन्न गर्छन्.अंत मा, ''BRCA1'' र ''BRCA2'' मा वंशागत उत्परिवर्तन [[स्तन क्यान्सर]]को प्रारंभिक शुरुआतको कारण बनछन.
 
1971मा यो प्रस्ताव दिइएको कि क्यान्सरको विकास कम से कम दुइ उत्परिवर्तन घटनाहरु माघटनाहरुमा निर्भर गर्छ। [[अल्फ्रेड जी नुडसन|नुडसन]]को [[नुडसन परिकल्पना|दो चोटको परिकल्पना]]को अनुसार एक [[गाँठको शमन गराउन वाला जीन]]मा एक वंशागत जनन स्तर उत्परिवर्तन क्यान्सरलाई केवल त्यतिखेर उत्पन्न गर्नेछ जब जीवको जीवनमा बादमा कुनै अन्य उत्परिवर्तन घटित हुन्छ, यो उनी [[tumor suppressor gene|गाँठको शमन गराउन वाला जीन]]को अन्य [[गाँठको शमन गराउन वाला जीन|एलील]]को निष्क्रिय गरेर देगा. {{cite journal |author=Knudson A |title=Mutation and cancer: statistical study of retinoblastoma |journal=[[PNAS|Proc Natl Acad Sci USA]] |volume=68 |issue=4 |pages=820–3 |year=1971 |pmid=5279523 |doi=10.1073/pnas.68.4.820}}</ref>
 
आमतौर मा, ओंकोजीन [[प्रभावी जीन|प्रभावी]] हुन्छन्, किनकी उनिमा [[क्रिया-का-लाभ उत्परिवर्तन]] शामिल हुन्छ, जबकि उत्परिवर्तित ट्यूमर शामक [[अप्रभावी जीन|अप्रभावी]] हुन्छन्, किनकी उनिमा [[क्रिया-की-हानि उत्परिवर्तन]] शामिल हुन्छ। हरेक कोशिकामा समान जीनको दुइ प्रतिलिपियां हुन्छं, यिनीहरुमा देखि प्रत्येक प्रतिलिपि अभिभावक ले प्राप्त गरिन्छ, र अधिकांश मामलाहरु कोमामलाहरुको अंतर्गत एक विशेष प्रोटो-ओंकोजीनको केवल एक प्रतिलिपिमा क्रिया-का-लाभ उत्परिवर्तन, उनी जीनको एक वास्तविक ओंकोजीन बनाउनको लागि पर्याप्त हुन्छ।दोस्रो ओर, क्रिया-की-हानि उत्परिवर्तन का, गाँठको शमन गराउन वाला जीनको दुवै प्रतिलिपियहरुमा हुनु आवश्यक हो ताकि जीनको पूरी जस्तै/तरिका देखि क्रियाहीन बनाया जा सके.हुनत, यस्तो/यस्ता/यसरी मामला हुन् जसमा [[गाँठको शमन गराउन वाला जीन]]को एक उत्परिवर्तित प्रतिलिपि अन्य [[जंगली-प्रकार]] प्रतिलिपिको क्रियाहीन बनयोदेती छ।यो घटना ''प्रभावी नकारात्मक प्रभाव'' भन्ने गरिन्छ र धेरै p53 उत्परिवर्तनहरुमा देखि जान्छ।
 
नुडसनको दुइ चोटको मोडलको हाल नैमा धेरै जांचकर्ताहरु द्वारा चुनौती दी गई छ।गाँठको शमन गराउन वाला कुनै जीनोंको एक एलीलको निष्क्रियकरण ट्यूमरको उत्पन्न गराउनको लागि पर्याप्त छ।यो घटना [[हप्लोइन्सुफ्फिगरेन्क्य|अगुणित अपर्याप्तता]] भन्ने गरिन्छ र यसलाइ धेरै प्रयोगात्मक दृष्टिकोणोंको द्वारा प्रदर्शित गरेको छ।अगुणित अपर्याप्तता देखि उत्पन्न भयो गाँठको शुरुवात साधारण तरिका मातरिकामा अबेर देखि हुन्छ, जब यसको तुलना एक एक दुइ चोटको प्रक्रिया ले गरिन्छ।<ref name="Fodde-Haploinsufficiency">{{cite journal | author = Fodde R, Smits R | title = Cancer biology. A matter of dosage | journal = Science | volume = 298 | issue = 5594 | pages = 761–3 | year = 2002 | pmid = 12399571 | doi = 10.1126/science.1077707}}</ref>
 
===क्यान्सर कोशिका जीव विज्ञान===
पङ्क्ति २७०:
अक्सर, बहुल आनुवंशिक परिवर्तन जसको परिणाम क्यान्सर हुन्छ, उसलाइ सञ्चित होनेमा धेरै साल लग सकते छन्. यस समयको समयमा, पूर्व दुर्दम कोशिकाहरुको जैविक व्यवहार विस्तारै विस्तारै सामान्य कोशिका ले बदल गरेर क्यान्सर कोशिकाको हो जाइन्छ।[[सूक्ष्मदर्शी]]को सहायता भन्दा पहिले दुर्दम ऊतकमा विभेदक गुण देखे जान सकिन्छं.विभेदक लक्षणहरुमा हो विभाजित होती भयो कोशिकाहरुको बढी भयो संख्या, [[कोशिकाको केन्द्रक|केन्द्रक]]को आकार र आकृतिमा भिन्नता, कोशिकाको आकार र आकृतिमा भिन्नता, विशिष्टीकृत कोशिकाहरुको गुणहरुमा कमी, र सामान्य उतक संगठनको क्षति. [[डिस्प्लेजिया]] अतिरिक्त कोशिका प्रचुरोद भवनको एक असामान्य प्रकार हो जुन सामान्य उतक व्यवस्था तथा पूर्व दुर्दम कोशिकाहरुमा कोशिका सरंचनाको हानिको द्वारा परिलक्षित हुन्छ।ये प्रारंभिक निओप्लास्टिक परिवर्तन हाइपर प्लाजिया देखि विभेदित गरे जाउन चाहियें, जुन एक बाहिरी उद्दीपनको कारण कोशिका विभाजनमा एक उत्परिवर्ती वृद्धि हो, जस्तै होर्मोनी असंतुलन या पुरानी जलन.
 
डिस्प्लेजियाको सबै संग गंभीर मामलाहरुलाइ "[[कार्सिनोमा स्वस्थानी|स्वस्थानी कार्सिनोमा]]" भनिन्छ।ल्याटिन मा, "स्वस्थानी (in situ)" शब्दको अर्थ हो "स्थान मा", इसलागि कार्सिनोमा स्वस्थानी शब्दको अर्थ हो कोशिकाहरुको अनियन्त्रित वृद्धि जुन आफ्नो मूल स्थानमा नै बनी रहन्छ, र जसले अन्य उतकों माउतकोंमा कुनै आक्रमण होन दर्शाया छ।
 
फिर भी, कार्सिनोमा स्वस्थानी एक आक्रामक दुर्दमतामा विकसित हुन सक्छ र यदि सम्भव हो त यसलाइ साधारण तरिका मातरिकामा शल्य क्रियाको द्वारा हटा दिए जाइन्छ।
 
====क्लोनी विकास====
पङ्क्ति २७८:
जस जस्तै/तरिका देखि जनावरोंको आबादीमा विकास हुन्छ, ठीक त्यसै जस्तै/तरिका कोशिकाहरुको अनियन्त्रित आबादीमा पनि विकास हुन्छ। यो अवांछनीय प्रक्रिया [[क्यान्सरमा कायिक विकास|कायिक विकास]] भन्ने गरिन्छ, र त्यहि जस्तै/तरिका देखि क्यान्सर उत्पन्न हुन्छ र अधिक दुर्दम बन जाइन्छ। {{cite journal |author=Nowell PC |title=The clonal evolution of tumor cell populations |journal=Science |volume=194 |issue=4260 |pages=23–8 |year=1976 |month=October |pmid=959840 |doi=10.1126/science.959840 |url=http://www.sciencemag.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=959840}}</ref>
 
कोशिकीय उपापचयमा अधिकांश परिवर्तन जुन कोशिकामा अनियमित तरिका देखि विभाजनको कारण हुन् , उनी कोशिका मृत्युको कारण हुन्छन्. हुनत एक पल्ट क्यान्सर शुरू हो जाए पछि, क्यान्सरको कोशिकाहरु [[प्राकृतिक वरण]]को एक प्रक्रिया ले भएर गुजरती छन्: नयाँ आनुवंशिक परिवर्तनहरु देखि युक्त कुनै कोशिकाहरु जुन आफ्नो जीवन र प्रजननको बढावा दिनको लागि निरंतर बहुगुणित होती रहन्छं, र जल्दी नै विकसित होती भयो गाँठ मागाँठमा प्रभावी हुन्छं, किनकी कम अनुकूलित आनुवंशिक परिवर्तनहरु देखि युक्त कोशिकाहरु प्रतिस्पर्धा देखि बाहिर हुन्छं. {{cite journal |author=Merlo LM, Pepper JW, Reid BJ, Maley CC |title=Cancer as an evolutionary and ecological process |journal=Nat Rev Cancer |volume=6 |issue=12 |pages=924–35 |year=2006 |month=December |pmid=17109012 |doi=10.1038/nrc2013 |url=}}</ref> त्यहि प्रकार देखि [[MRSA]] जस्तै रोगजनक [[प्रतिजैविक प्रतिरोध|प्रतिजैविक-प्रतिरोधी]] बन जाछन (या त्यहि प्रकार देखि [[HIV (एचआईभि)|HIV]] [[औषध प्रतिरोध|ड्रग-प्रतिरोधी]] बन जाइन्छ), र यही कारण हो कि खेतिोंको ब्लाईट र किरा [[किरानाशक प्रतिरोध|कीटनाशक प्रतिरोधी]] बन जाछन.
यहि विकासकहरु कारण क्यान्सर पुनरावृतिमा यस्तो कोशिकाहरु हुन्छं जुन [[क्यान्सरमा कायिक विकास#चिकित्सात्मक प्रतिरोधमा कायिक विकास|क्यान्सरको दबाइहरुको लागि प्रतिरोध]] प्राप्त गर्छं (या कुनै मामलाहरुमा [[रेडियोथेरेपी]]को विकिरणोंको लागि प्रतिरोधी हुन्छं)
 
पङ्क्ति २९१:
*[[जीर्णता]]को लागि क्षमतामा कमी, जुन असीमित प्रतिकृति क्षमताको कारण हो. (अमरत्व)
*निरंतर [[एंजियोजेनेसिस|एन्जियोजिनेसिस]]को अधिग्रहण, जुन निष्क्रिय पोषक प्रसारको सीमाओं देखि परे ट्यूमरको वृद्धिको बढावा दिन्छ।
*आस पासको [[जैविक ऊतक|ऊतकों]] मा आक्रमण गराउनको क्षमताको अधिग्रहण, जुन आक्रामक कार्सिनोमाको परिभाषित गुण छ।
*सुदूर स्थानहरु मास्थानहरुमा [[मेटास्टेसिस]]को निर्माणको क्षमताको अधिग्रहण, जुन दुर्दम गांठको मुख्य लक्षण हो (कार्सिनोमा या अन्य).
 
इन बहुल पदहरुको पूरा हुनु निम्नको बिना एक धेरै नै दुर्लभ घटना होगी:
 
*आनुवंशिक त्रुटिहरु कोत्रुटिहरुको मरम्मतको लागि क्षमतामा कमी, जुन [[उत्परिवर्तन]] दर (जीनोमिक अस्थिरता)को बढाती हो, यस प्रकार देखि सबै अन्य परिवर्तनहरुलाई त्वरित गर्छ।
 
ये जैविक परिवर्तन [[कार्सिनोमा]]मा मुख्य छन्; अन्य दुर्दम गांठहरुलाइ उनी सबैको प्राप्तिको लागि सबैको आवश्यक होन हुन सक्छ।उदाहरणको लिए, ऊतक आक्रमण र दूरको स्थानहरु मास्थानहरुमा विस्थापन [[ल्युकोसाइट्स|ल्यूकोसाइट्स]]को सामान्य गुण है; यिनीहरु पद [[ल्यूकेमिया या रक्त क्यान्सर|ल्यूकेमिया (रक्त क्यान्सर)]]को विकासकहरु लागि आवश्यक छैनन्.विभिन्न पद जरुरी रूप ले व्यक्तिगत उत्परिवार्तनहरुको प्रतिनिधित्व गर्दैनन्.उदाहरणको लिए, एक जीनको निष्क्रियकरण, [[P53]] प्रोटीनको लागि कोडन, जीनोमिक अस्थिरता, एपोपटोसिस, र एन्जियोजिनेसिसमा वृद्धिको कारण हुन् गे.क्यान्सरको सबै कोशिकाहरु विभाजित हुन्नं. बल्कि, एक गाँठमा कोशिकाहरुको एक उप समुच्चय, [[क्यान्सर स्टेम सेल|क्यान्सर स्टेम कोशिकाहरु]] कहलाता हो, जुन आफैको प्रतिकृति गर्छ र विभेदित कोशिकाहरुको निर्माण गर्छ। {{cite journal |author=Cho RW, Clarke MF |title=Recent advances in cancer stem cells |journal=Curr. Opin. Genet. Dev. |volume=18 |issue=1 |pages=48–53 |year=2008 |month=February |pmid=18356041 |doi=10.1016/j.gde.2008.01.017}}</ref>
 
==रोकथाम==
क्यान्सरको रोकथाम को, क्यान्सरको घटनाहरुमा कमी लानेको लागि सक्रिय उपाहरु कोउपाहरुको रूपमा परिभाषित गरिन्छ।यसको लागि [[कार्सिनोजन या क्यान्सर पैदा गराउन वाला कारक|कार्सिनोजन (क्यान्सर पैदा गराउन वाला कारकहरु)]] देखि बचना या उनको [[उपापचय]]को परिवर्तित गर्न, यस्तो जीवन शैली या आहारको अपनान जुन क्यान्सर पैदा गराउन वाला कारकहरुलाई संशोधित करे र /या चिकित्सा हस्तक्षेप ([[रसायन रोकथाम|रासायनिक रोकथाम]] ,पूर्व दुर्दम घाउहरुको उपचार) उपयोगी हुन सक्छ।
 
"रोकथाम"को [[महामारी विज्ञान]] अवधारणाको सामान्यतया या त उनी मान्छेहरुको लागि [[प्राथमिक रोकथाम]]को रूपमा परिभाषित गरे जान सक्छ जसमा कुनै विशेष रोगको निदान हैन गर्‍यो हो ,या [[द्वितीयक रोकथाम]]को रूपमा परिभाषित गरे जान सक्छ, जुन पहिले देखि निदान गरियो रोगको जटिलताहरुको कम गर्छ।
पङ्क्ति ३१३:
महामारी विज्ञान साक्ष्यको आधार मा, अब यो मानिन्छ कि रक्सीको धेरै अधिक सेवन देखि बचना विशेष प्रकारको क्यान्सरहरुको जोखिमको कम गराउनमा योगदान दिन्छ; हुनत तंबाकूको तुलना मा, प्रभावको मात्रा धेरै कम हो र प्रमाणको क्षमता अक्सर कमजोर हुन्छ।अन्य जीवन शैली र पर्यावरणीय कारक जुन क्यान्सरको जोखिमको प्रभावित गराउनको लागि जाउन जाछन, (या त लाभदायक या हानिकारक रूप मा)मा शामिल छन्, विशिष्ट यौन सञ्चारित रोग (जस्तै [[मानव पापिलोमा भाइरस|मानव पेपिलोमा भाइरस]]को द्वारा सञ्चरित होने वाला रोग), बहिर्जनित होर्मोनहरुको उपयोग, [[आयनीकरण विकिरण|आयनीकरण विकिरणों]] र [[पराबैंगनी]] विकिरणोंको संपर्कमा आना, र विशिष्ट व्यवसायिक र रासायनिक पदार्थहरुको संपर्कमा आना.
 
हर साल पूरी दुनियामा कम से कम 200,000 मान्छेहरुको मृत्यु आफ्नो कार्यस्थल देखि सम्बंधित क्यान्सरको कारण हुन्छ।<ref name="WHO_occup">{{cite press release |title=WHO calls for prevention of cancer through healthy workplaces |publisher=World Health Organization |date=2007-04-27 |url=http://www.who.int/mediacentre/news/notes/2007/np19/en/index.html |accessdate=2007-10-13}}</ref> धेरै मिलियन श्रमिक यस्तो/यस्ता/यसरी हुन् जसमा आफ्नो कार्य स्थलमा निरंतर एस्बेस्टस फाइबर र तम्बाकूको धुएँको संपर्कमा रहउनको कारण [[फेफडहरुको क्यान्सर|फुफ्फुस क्यान्सर]] र [[मिजोथेलीओमा]]को जस्तै/तरिका कोतरिकाको क्यान्सरको विकसित होनेको खतरा हुन्छ या निरंतर [[बेंजीन]]को संपर्कमा रहउनको कारण [[ल्यूकेमिया या रक्त क्यान्सर|रक्त क्यान्सर (ल्यूकेमिया)]]को खतरा रहन्छ।<ref name="WHO_occup" /> वर्तमान मा, व्यवसायिक जोखिम कारकहरुको कारण ले होने वाला क्यान्सरको कारण होने वाला मृत्युें अधिकांशतया विकसित दुनियामा हुन्छं.<ref name="WHO_occup" /> यस्तो अनुमान लागाईाइएको छ कि संयुक्त राज्य अमेरिकामा हरेक साल लगभग 20,000 क्यान्सर मृत्युें र क्यान्सरको 40,000 नयाँ मामला व्यवसाय देखि सम्बंधित हुन्छन्. {{cite web|url=http://www.cdc.gov/niosh/topics/cancer/|title=National Institute for Occupational Safety and Health- Occupational Cancer |accessdate=2007-10-13|publisher=United States National Institute for Occupational Safety and Health}}</ref>
 
===आहार===
पङ्क्ति ३२१:
आहार र क्यान्सरमा साधारण सहमति हो कि [[मोटापा]] क्यान्सरको खतरेको बढाइन्छ। भिन्न देशहरुमा आहारको भिन्न प्रथाहरु अक्सर क्यान्सरको घटनाहरुमा अन्तरको स्पष्ट गर्छं, (उदाहरण [[अमाशयको क्यान्सर|आमाशयको क्यान्सर]] जापानमा साधारण हो, जबकि [[वृहद आंत्र मलाशयको क्यान्सर|बडी आँतको क्यान्सर]] संयुक्त राज्य अमेरिकामा साधारण छ।इस उदाहरणमा [[अगुणित समूह|अगुणित समूहों]]को पूर्ववर्ती विचार शामिल छैनन्).अध्ययनहरु देखि थाहा भएको हो कि अप्रवासी अक्सर एक पीढी सम्म नै नयाँ देशको जोखिमको विकसित गरेर लिछन, यसको लागि आहार र क्यान्सरको बीच महत्वपूर्ण कडीको संभावनाको व्यक्त गरेको छ। {{cite journal |author=Buell P, Dunn JE |title=Cancer mortality among Japanese Issei and Nisei of California |journal=Cancer |volume=18 |issue= |pages=656–64 |year=1965 |pmid=14278899|doi=10.1002/1097-0142(196505)18:5<656::AID-CNCR2820180515>3.0.CO;2-3}}</ref> एक आबादीमा मोटापेको कम हुनु क्यान्सरको घटनाहरुलाई पनि कम गर्छ यो अज्ञात छ।
 
क्यान्सरको जोखिम माजोखिममा विशेष पदार्थहरु (भोजन सहित)को लाभकारी र हानिकारी प्रभावोंको रिपोर्टोंको बावजूद, यिनीहरुमा देखि धेरै कम यस्तो/यस्ता/यसरी हुन् जसको साथ क्यान्सरको सम्बन्धको स्थापित गरे गयसकोको छ।
 
ये रिपोर्टें अक्सर संवर्धित कोशिका माध्यम या जंतुहरुमा गरिएको(थियो) अध्ययन माअध्ययनमा आधारित हुन्छं. सार्वजनिक स्वास्थ्य सिफारिशहरुलाइ यिनी अध्ययनोंको आधार माआधारमा हैन बनाया जान सक्छ, जब सम्म उनी मानवमा परीक्षण (या कहिलेकाँही एक अवलोकन हस्तक्षेप)मा सही साबित न हो जायें.
 
[[File:Colon cancer 2.jpg|thumb|एक कोलेक्टोमी नमूनेमा एक आक्रामक वृहद् आंत्र कार्सिनोमा (शीर्ष केंद्र)]]
 
महामारी विज्ञान संघको अध्ययन अक्सर प्राथमिक क्यान्सरको खतरेको कम गराउनको लागि प्रस्तावित पथ्य हस्तक्षेपको पक्ष लिछन. यस जस्तै/तरिका कोतरिकाको अध्ययनको उदाहरण छन्, उनी रिपोर्टें जुन बताती हुन् कि मांसको उपभोग कम गराउन देखि वृहद् आंत्रको क्यान्सरको जोखिम कम हो जाइन्छ,<ref name="pmid9663397">{{cite journal |author=Slattery ML, Boucher KM, Caan BJ, Potter JD, Ma KN |title=Eating patterns and risk of colon cancer |journal=Am. J. Epidemiol. |volume=148 |issue=1 |pages=4–16 |year=1998 |pmid=9663397 |doi=}}</ref>
और रिपोर्टें कि कफीको सेवन यकृत क्यान्सरको खतरेको कम गर्छ।<ref name="pmid17484871">{{cite journal |author=Larsson SC, Wolk A |title=Coffee consumption and risk of liver cancer: a meta-analysis |journal=Gastroenterology |volume=132 |issue=5 |pages=1740–5 |year=2007 |pmid=17484871 |doi=10.1053/j.gastro.2007.03.044}}</ref> अध्ययनोंको द्वारा ग्रिल्ड मांसको उपभोगको <ref name="pmid9096659">{{cite journal |author=Ward MH, Sinha R, Heineman EF, ''et al.'' |title=Risk of adenocarcinoma of the stomach and esophagus with meat cooking method and doneness preference |journal=Int. J. Cancer |volume=71 |issue=1 |pages=14–9 |year=1997 |pmid=9096659|doi=10.1002/(SICI)1097-0215(19970328)71:1<14::AID-IJC4>3.0.CO;2-6}}</ref><ref name="pmid9096659"/> [[वृहद् आंत्र मलाशयको क्यान्सर|बृहदान्त्र क्यान्सर]],<ref name="pmid16140978">{{cite journal |author=Sinha R, Peters U, Cross AJ, ''et al.'' |title=Meat, meat cooking methods and preservation, and risk for colorectal adenoma |journal=Cancer Res. |volume=65 |issue=17 |pages=8034–41 |year=2005 |pmid=16140978 |url=http://cancerres.aacrjournals.org/cgi/content/full/65/17/8034}}</ref> [[स्तन क्यान्सर]],<ref name="pmid17435448">{{cite journal |author=Steck SE, Gaudet MM, Eng SM, ''et al.'' |title=Cooked meat and risk of breast cancer--lifetime versus recent dietary intake |journal=Epidemiology (Cambridge, Mass.) |volume=18 |issue=3 |pages=373–82 |year=2007 |pmid=17435448 |doi=10.1097/01.ede.0000259968.11151.06}}</ref> र [[अग्नाशयको क्यान्सर]],<ref name="pmid16172241">{{cite journal |author=Anderson KE, Kadlubar FF, Kulldorff M, ''et al.'' |title=Dietary intake of heterocyclic amines and benzo(a)pyrene: associations with pancreatic cancer |journal=Cancer Epidemiol. Biomarkers Prev. |volume=14 |issue=9 |pages=2261–5 |year=2005 |pmid=16172241 |doi=10.1158/1055-9965.EPI-04-0514}}</ref> को जोखिमको बढन देखि सम्बंधित गर्‍यो हो, यस्तो उच्च ताप मातापमा पकाए जाउन वाला भोजनमा कार्सिनोजन जस्तै [[बेन्जोपायरीन]]को उपस्थितिको कारण हुन्छ।
 
2005को एक [[द्वितीयक रोकथाम]] अध्ययन दर्शाता हो कि जीवन शैलीमा परिवर्तन र बिरुवाहरु माबिरुवाहरुमा आधारित आहारको सेवन देखि प्रोस्टेट क्यान्सरको रोगी पुरुषोंको एक समूहमा क्यान्सरमा कमी आएको जुन उनी समय मासमयमा कुनै परम्परागत उपचारको उपयोग होन गरिहेका थिए.<ref name="Ornish">{{cite journal | author = Ornish D et al. | title = Intensive lifestyle changes may affect the progression of prostate cancer | journal = The Journal of Urology | volume = 174 | issue = 3 | pages = 1065–9; discussion 1069–70 | year = 2005 | pmid = 16094059 | doi = 10.1097/01.ju.0000169487.49018.73}}</ref>
 
इन परिणामहरुलाई 2006को अध्ययन ले अधिक महत्त्व मिलयोजसमा 2400 भन्दा अधिक महिलाहरु मामहिलाहरुमा अध्ययन गर्‍यो, यस समयमा यिनीहरुमा देखि आधी महिलाहरुको सामान्य आहार माआहारमा राखियो, र शेषको यस्तो आहार दिइएको जसमा वसाको कैलोरी 20% देखि कम हो.दिसम्बर, 2006को अंतरिम रिपोर्टमा भने गयो कि कम बोसो आहार माआहारमा राखीएको महिलाहरुमा स्तन क्यान्सर पुनरावृत्तिको मात्रा कम थियो। {{cite journal |author=Chlebowski RT, Blackburn GL, Thomson CA, ''et al.'' |title=Dietary fat reduction and breast cancer outcome: interim efficacy results from the Women's Intervention Nutrition Study |journal=J. Natl. Cancer Inst. |volume=98 |issue=24 |pages=1767–76 |year=2006 |pmid=17179478 |doi=10.1093/jnci/djj494}}</ref>
 
हालको अध्ययनहरु देखि क्यान्सरको कुनै रूपहरु र परिष्कृत शर्गरयोऔर अन्य साधारण कार्बोहाईड्रेटको उच्च उपभोगको बीच संभावित कडीको प्रदर्शित गरेको छ। {{cite journal |author=Romieu I, Lazcano-Ponce E, Sanchez-Zamorano LM, Willett W, Hernandez-Avila M |title=Carbohydrates and the risk of breast cancer among Mexican women |journal=Cancer Epidemiol Biomarkers Prev |volume=13 |issue=8 |pages=1283–9 |year=2004 |pmid=15298947 |url=http://cebp.aacrjournals.org/cgi/content/full/13/8/1283 |month=Aug |day=01}}</ref> {{cite journal | author= Francesca Bravi, Cristina Bosetti, Lorenza Scotti, Renato Talamini, Maurizio Montella, Valerio Ramazzotti, Eva Negri, Silvia Franceschi, and Carlo La Vecchia | title=Food Groups and Renal Cell Carcinoma: A Case-Control Study from Italy | journal=International Journal of Cancer | year=2006 | month=October | volume=355:1991-2002 | url=http://www3.interscience.wiley.com/cgi-bin/abstract/113412400/ABSTRACT | doi=10.1002/ijc.22225}}</ref> {{cite journal | author= Jee SH, Ohrr H, Sull JW, Yun JE, Ji M, Samet JM | title= Fasting serum glucose level and cancer risk in Korean men and women | journal=JAMA | volume = 293 |issue=2 | doi= 10.1001/jama.293.2.194 | year= 2005 |pages=194–202 | pmid= 15644546 }}</ref> {{cite journal | author= Michaud DS, Liu S, Giovannucci E, Willett WC, Colditz GA, Fuchs CS | title= Dietary sugar, glycemic load, and pancreatic cancer risk in a prospective study | journal= J Natl Cancer Inst | volume= 94 |issue=17 | url=http://jnci.oxfordjournals.org/cgi/content/full/94/17/1293 | pmid= 12208894 | doi= 10.1093/jnci/94.17.1293 | year= 2002 |pages=1293–300}}</ref> {{cite journal | author= Venkateswaran V, Haddad AQ, Fleshner NE ''et al.'' | title= Association of diet-induced hyperinsulinemia with accelerated growth of prostate cancer (LNCaP) xenografts | volume= 99 |issue=23 |url=http://jnci.oxfordjournals.org/cgi/content/full/99/23/1793 | pmid=18042933| doi=10.1093/jnci/djm231| year=2007| journal=J Natl Cancer Inst |pages=1793–800}}</ref> हुनत संबंधोंको अंश र केजुअल्सुइहरु अंश विवादकहरु मुद्दा छन्, [128] ^ फ्रिएबे, रिचर्ड: ''[http://www.time.com/time/health/article/0,8599,1662484,00.html कोhtmlको एक उच्च बोसो युक्त आहार क्यान्सर देखि लडनमा मदद गर्छ?]'' टाइम मैगजीन, सेप्टेम्बर 17, 2007</ref> [129] ^ हित्ती, मिरांडा: ''[http://www.webmd.com/cancer/news/20070227/high-blood-sugar-linked-cancer-risk उच्च रक्त शर्गरयोलिंक क्यान्सरको खतरे देखि सम्बंधित है]'' [http://www.webmd.com WebMD], 22 फरवरी 2008</ref> मोयनिहन, टिमोथी: ''[http://www.mayoclinic.com/health/cancer-causes/CA00085 क्यान्सरको कारण: क्यान्सरको कारणहरुको बारेमा लोकप्रिय मिथक]'' , MayoClinic.com, 22 फरवरी 2008को पुनः प्राप्त</ref> खासगरि कुनै संगठन क्यान्सरको निवारणको लागि परिष्कृत शर्गरयोऔर स्टार्चको खपतको कम गराउनको सिफारिश गर्छन्. [131] ^ ''[http://www.aicr.org/site/PageServer?pagename=dc_recs_03_avoid_sugary_drinks शर्गरयोयुक्त पेय पदार्थहरु देखि बचें]'' ''[http://www.aicr.org/site/PageServer?pagename=dc_recs_03_avoid_sugary_drinks अधिक ऊर्जा युक्त खाद्य पदार्थहरुको उपभोग सिमित करें]'' , अमेरिकन इंस्टीट्यूट फर क्यान्सर रिसर्च , 20 फरवरी 2008को संशोधित</ref> ''[http://www.apha.org/publications/tnh/archives/2005/02-05/WebExclusive/287.htm उच्च शर्गरयोके स्तर क्यान्सर र मृत्यु दरको जोखिमको बढते छन्]'' , देशको स्वास्थ्य: अमेरिकन पब्लिक हेल्थ एसोसिएशनको सरकारी समाचार पत्र, फरवरी 2005</ref> {{cite journal |author=Kushi LH, Byers T, Doyle C, ''et al.'' |title=American Cancer Society Guidelines on Nutrition and Physical Activity for cancer prevention: reducing the risk of cancer with healthy food choices and physical activity |journal=CA Cancer J Clin |volume=56 |issue=5 |pages=254–81; quiz 313–4 |year=2006 |pmid=17005596 |doi=10.3322/canjclin.56.5.254 |url=http://caonline.amcancersoc.org/cgi/content/full/56/5/254}}</ref>
 
नोभेम्बर 2007 मा, [[क्यान्सर अनुसंधानको लागि अमेरिकी संस्थान|अमेरिकन इंस्टीट्यूट फर क्यान्सर रिसर्च]] (AICR),ले [[विश्व क्यान्सर अनुसन्धान कोष|वर्ल्ड क्यान्सर रिसर्च फंड]] (WCRF)को सहयोग देखि ''[[:भोजन, पोषण, शारीरिक गतिविधि, र क्यान्सरको रोकथाम: एक वैश्विक परिप्रेक्ष्य.|फूड, न्यूट्रीशियन, फिजिकल एक्टिविटी एन्ड दी प्रिवेंशन अफ क्यान्सर: अ ग्लोबल पर्सपेक्टिव]]'' को प्रकाशन गर्‍यो, "जो आहार, शारीरिक क्रिया र क्यान्सरमा सबै संग वर्तमान र व्यापक विश्लेषण है". [135] ^ [http://www.dietandcancerreport.org/?p=historical_overview "ऐतिहासिक अवलोकन"] ''dietandcancerreport.org.'' 27 अगस्त, 2008को पुनः प्राप्त.</ref> WCRF / AICR विशेषज्ञ रिपोर्ट 10 सल्लाहहरुको सूची देती हो जसको प्रयोग मान्छे क्यान्सरको विकासकहरु जोखिमको कम गराउनको लागि गरेर सकते छन्, जसमा आहारको निम्न दिशानिर्देश शामिल छन्: (1) यस्तो/यस्ता/यसरी खाद्य र पेय पदार्थहरुको सेवनको कम गर्न जुन वजन बढाते छन्, नामतः अधिक ऊर्जा युक्त खाद्य र शर्गरयोयुक्त पेय, (2) अधिकतर पादप उत्पत्तिको खाद्यको उपभोग, (3) रातो मांसको सेवनको सीमित गर्न र उपचारित मासु ले परहेज गर्न, (4) एल्कोहल युक्त पेय पदार्थहरुको उपभोगको सीमित गर्न, र (5) नुनको सेवनको कम गर्न र कालातीत अनाज (अन्न) या दालों (फलिहरु ) देखि परहेज गर्न. [136] ^ [http://www.dietandcancerreport.org/?p=recommendations "अनुशंसाएँ".] ''Dietandcancerreport.org.'' 27 अगस्त, 2008को पुनः प्राप्त.</ref> फूड, न्यूट्रीशियन, फिजिकल एक्टिविटी, एन्ड दी प्रिवेंशन अफ क्यान्सर: एक वैश्विक परिप्रेक्ष्य [http://www.dietandcancerreport.org/downloads/chapters/chapter_12.pdf अध्याय 12] विश्व क्यान्सर रिसर्च कोष (2007).आईएसबीएन 978-0-9722522-2-5.</ref>
 
===विटामिन ===
पङ्क्ति ३४३:
यो व्यापक रूप ले क्यान्सरको साथ सही साबित भएन हो, र व्यापक रूप ले भिटामिन अनुपूरण क्यान्सरको रोकथाममा प्रभावी हैन साबित भएन छ।
 
भोजनको क्यान्सर देखि लडन वाला अवयव पह लि गरे तुलनामा अब अधिक असंख्य र विविध माने जाछन, अतः अब रोगिहरुलाई ज्यादा भन्दा ज्यादा स्वास्थ्य लाभको लागि ठूलो मात्रा मामात्रामा ताजा, अप्रसंस्कृत फल र सब्जिहरु कोसब्जिहरुको उपभोगको सल्लाह दी जान्छ। {{cite book | author = Pollan, Michael | title = The Omnivore's Dilemma : A Natural History of Four Meals | publisher = Penguin Press | location = New York| year = 2006 | pages = 450| isbn = 978-1-59420-082-3}}</ref>
 
[[महामारी विज्ञान|महामारी विज्ञानको अध्ययन]] दर्शाते हुन् कि [[भिटामिन डी|विटामिन D]]को कमी क्यान्सरको जोखिमको बढन देखि सम्बंधित छ। {{cite journal |author=Giovannucci E, Liu Y, Rimm EB, ''et al.'' |title=Prospective study of predictors of vitamin D status and cancer incidence and mortality in men |journal=J. Natl. Cancer Inst. |volume=98 |issue=7 |pages=451–9 |year=2006 |month=April |pmid=16595781 |doi=10.1093/jnci/djj101}}</ref> {{cite web|url=http://www.cancer.org/docroot/NWS/content/NWS_1_1x_Vitamin_D_Has_Role_in_Colon_Cancer_Prevention.asp|title=Vitamin D Has Role in Colon Cancer Prevention|accessdate=2007-07-27}}</ref> हुनत, यस जस्तै/तरिका कोतरिकाको अध्ययनोंको परिणाम सावधानी देखि उपचारित किये जाउन चाहिए, किनकी उनी यो हैन दर्शा सकते कि दुइ कारकहरुको बीच सम्बन्धको अर्थ हो कि एक दोस्रोको कारण हो (''अर्थात'' [[सम्बन्ध कारणको संकेत होन दिन्छ।|सम्बन्ध कारण]]को र संकेत गर्दैन) {{cite journal |author=Schwartz GG, Blot WJ |title=Vitamin D status and cancer incidence and mortality: something new under the sun |journal=J. Natl. Cancer Inst. |volume=98 |issue=7 |pages=428–30 |year=2006 |month=April |pmid=16595770 |doi=10.1093/jnci/djj127 |url=http://jnci.oxfordjournals.org/cgi/content/full/98/7/428}}</ref> यो संभावना कि भिटामिन D क्यान्सर देखि रक्षा गर्छ, यस तथ्यको विपरीत हो कि धुपको संपर्कमा रहए पछि दुर्दमताको जोखिम बढ्छ।
 
सूर्यको संपर्कमा रहउन देखि मनुष्यमा भिटामिन Dको प्राकृतिक उत्पादनमा वृद्धि हुन्छ, कुनै क्यान्सर अनुसंधानकर्ताहरुले तर्क दिए हो कि सूर्यको संपर्कमा रहउन वाला छालामा अतिरिक्त भिटामिन D संश्लेषणको क्यान्सर निवारणीय प्रभावको तुलनामा दुर्दमताको प्रभावको बढनको संभावना अधिक हानिकर हुन्छ। 2002 मा, डा. विलियम बी ग्रांटले दावा गरे कि अमेरिकामा सालाना 23,800 समयपूर्व क्यान्सर मृत्युहरुको कारण हो अपर्याप्त UVBको संपर्कमा रहन (जाहिर तरिका मातरिकामा भिटामिन Dको कमी). {{cite journal | author = Grant WB | title = An estimate of premature cancer mortality in the U.S. due to inadequate doses of solar ultraviolet-B radiation | journal = Cancer | volume = 94 | issue = 6 | pages = 1867–75 | year = 2002 | month = March | pmid = 11920550 | doi = 10.1002/cncr.10427}}</ref> यो संख्या मेलेनोमा या स्क्वैमस सेल कार्सिनोमाको कारण भयो 8800 मृत्युों देखि कम हो, इसलागि कुल मिलाएर सूर्यको संपर्कमा रहन लाभकारी नै छ।
 
एक अन्य अनुसन्धान समूह {{cite journal | author = Grant WB, Garland CF, Holick MF | title = Comparisons of estimated economic burdens due to insufficient solar ultraviolet irradiance and vitamin D and excess solar UV irradiance for the United States | journal = Photochemistry and Photobiology | volume = 81 | issue = 6 | pages = 1276–86 | year = 2005 | pmid = 16159309 | doi = 10.1562/2005-01-24-RA-424 | accessdate = 2009-06-06}}</ref>
पङ्क्ति ३५४:
फोटोकेम फोटोबायोल 2005 नोभेम्बर-दिसम्बर; 81 (6): 1276-86.</ref> अनुमान हो कि संयुक्त राज्य अमेरिकामा 50,000-63,000 र ब्रिटेनमा 19,000- 25,000 व्यक्ति भिटामिन Dको कमीको कारण प्रतिवर्ष समय पूर्व क्यान्सर देखि मर जाछन.
 
[[बीटा कैरोटीन]]को मामला [[चिकित्सीय परीक्षण|यद्रिच्चिक नैदानिक परीक्षणहरु]]को महत्त्वको एक उदाहरण दिन्छ।आहार र सीरमको स्तरहरु मास्तरहरुमा अध्ययन गराउन वाला [[महामारी विज्ञान|महामारी विज्ञानीहरु ]]को अनुसार [[भिटामिन A]]को पूर्ववर्ती [[बीटा कैरोटीन]]को उच्च स्तर, एक सुरक्षात्मक प्रभाव ले, सम्बंधित हुन् जुन क्यान्सरको जोखिमको कम गर्छन्.यो प्रभाव विशेष रूप ले [[फेफडहरुको क्यान्सर|फेफडोंको क्यान्सर]]मा अधिक प्रबल छ।इस [[परिकल्पना]]को आधार माआधारमा 1980 र 1990को दशकोंको समयमा [[फिनलैंड]] र संयुक्त राज्य अमेरिकामा धेरै [[चिकित्सीय परीक्षण|नैदानिक परीक्षण]] एक श्रृंखलामा गरियो।
 
इस अध्ययनमा 80,000 धूम्रपान गराउन वाला या पूर्व धूम्रपान वालाहरुलाई [[प्लेसबो]] या बीटा-केरोटीनको दैनिक पूरक आहार उपलब्ध गरायाइयो.
 
आषाको विपरीत, यस माीक्षणको समयमा दिए गए [[बीटा कैरोटीन|बीटा केरोटीन]]को पूरक आहारले फुफ्फुस क्यान्सरको घटनाहरु या मृत्यु दरको कम गराउनमा कुनै भूमिका होन निभाए.
वास्तव मा, बीटा कैरोटीन,को द्वारा फेफडोंको क्यान्सरको खतरा धेरै अधिक छन तर धेरै कम ''बढा'' , यसले प्रारंभिक अध्ययनको यहीं मायहींमा समाप्त गर्‍यो. {{cite web |publisher= National Cancer Institute |url=http://www.cancer.gov/PDF/FactSheet/fs4_13.pdf |format=PDF |title= Questions and answers about beta carotene chemoprevention trials |date=1997-06-27 |accessdate=2009-04-23}}</ref>
 
[[अमेरिकन मेडिकल एसोसिएशनको जर्नल|जर्नल अफ अमेरिकन मेडिकल एसोसिएशन]] (JAMA)को 2007मा दी गई रिपोर्टको परिणाम सूचित गर्छन् कि फोलिक अम्लको पूरक आहार ठूलो आँतको क्यान्सरलाई रोकउनमा प्रभावी छैनन्, र फोलेटको उपभोग गराउन वालाहरुमा ठूलो आँतको पोलिपको बनउनको संभावना अधिक हुन्छ। {{cite journal |author=Cole BF, Baron JA, Sandler RS, ''et al.'' |title=Folic acid for the prevention of colorectal adenomas: a randomized clinical trial |journal=JAMA |volume=297 |issue=21 |pages=2351–9 |year=2007 |pmid=17551129 |doi=10.1001/jama.297.21.2351}}</ref>
पङ्क्ति ३६८:
प्रारूपिक रूप ले 5 वर्षको लागि एक [[टेमोक्सीफेन|चयनात्मक एस्ट्रोजन रिसेप्टर मोड्युलेटर]] (SERM), [[चयनात्मक एस्ट्रोजन ग्राही मोड्युलेटर|टेमोक्सीफेन]]को दैनिक उपयोग उच्च जोखिम युक्त महिलाहरुमा [[स्तन क्यान्सर]]को खतरेको लगभग 50% सम्म कम गर्छ। हाल नैको अध्ययनको एक रिपोर्टको अनुसार [[चयनात्मक एस्ट्रोजन ग्राही मोड्युलेटर|चयनात्मक एस्ट्रोजन रिसेप्टर मोड्युलेटर]] [[रेलोक्सिफेन]] पनि [[टेमोक्सीफेन]]को जस्तै/तरिका नै लाभकारी हो, र उच्च जोखिम युक्त महिलाहरुमा स्तन क्यान्सरको खतरेको कम गर्छ यसको पार्श्व प्रभावहरुको प्रोफाइल अधिक अनुकूल छ।<ref name="STAR-P2">{{cite journal |author=Vogel V, Costantino J, Wickerham D, Cronin W, Cecchini R, Atkins J, Bevers T, Fehrenbacher L, Pajon E, Wade J, Robidoux A, Margolese R, James J, Lippman S, Runowicz C, Ganz P, Reis S, McCaskill-Stevens W, Ford L, Jordan V, Wolmark N |title=Effects of tamoxifen vs raloxifene on the risk of developing invasive breast cancer and other disease outcomes: the NSABP Study of Tamoxifen and Raloxifene (STAR) P-2 trial |journal=JAMA |volume=295 |issue=23 |pages=2727–41 |year=2006 |pmid=16754727 |doi=10.1001/jama.295.23.joc60074}}</ref>
 
[[रेलोक्सिफेन]] [[टेमोक्सीफेन]]को जस्तै/तरिका एक SERM है; उच्च जोखिम युक्त महिलाहरुमा स्तन क्यान्सरको खतरेको कम गराउनमा यो टेमोक्सीफेनको समान नै प्रभावी (STAR परीक्षण मा) पाइएको छ। यस माीक्षणमा लगभग 20,000 महिलाहरु मामहिलाहरुमा अध्ययन गर्‍यो, [[रेलोक्सिफेन]]को पार्श्व प्रभाव [[टेमोक्सीफेन]] देखि कम छन्, यद्यपि यो अधिक [[डकटल कार्सिनोमा|DCIS]] बनाउनको लागि प्रक्रियाको बढावा दिन्छ।<ref name="STAR-P2" />
 
एक [[5-अल्फा-रिडकटेज संदमक]] [[फिनएसटेराइड|फिनएस्टेराइड]], प्रोस्टेट क्यान्सरको खतरेको कम गर्छ, यद्यपि यो सानो श्रेणीको ट्यूमरको अधिकांशतया रोक दिन्छ। {{cite journal |author=Thompson I, Goodman P, Tangen C, Lucia M, Miller G, Ford L, Lieber M, Cespedes R, Atkins J, Lippman S, Carlin S, Ryan A, Szczepanek C, Crowley J, Coltman C |title=The influence of finasteride on the development of prostate cancer |journal=N Engl J Med |volume=349 |issue=3 |pages=215–24 |year=2003 |pmid=12824459 |doi=10.1056/NEJMoa030660}}</ref>
बृहदान्त्र पोलिप्सको जोखिम माजोखिममा [[COX-2 चयनात्मक संदमक|कक्स-2 संदमक]] जस्तै [[रोफेकोक्सिब]] र [[सिलेकोक्सिब|सलेकोक्सिब]]को प्रभावको अध्ययन [[फेमिलियल एडिनोमेटस पोली पोसिस|फेमिलियल एडिनोमेटस पोलीपोसि]]स रोगिहरुमा {{cite journal |author=Hallak A, Alon-Baron L, Shamir R, Moshkowitz M, Bulvik B, Brazowski E, Halpern Z, Arber N |title=Rofecoxib reduces polyp recurrence in familial polyposis |journal=Dig Dis Sci |volume=48 |issue=10 |pages=1998–2002 |year=2003 |pmid=14627347 |doi=10.1023/A:1026130623186}}</ref>
और साधारण जनसंख्यामा गरेको छ। {{cite journal |author=Baron J, Sandler R, Bresalier R, Quan H, Riddell R, Lanas A, Bolognese J, Oxenius B, Horgan K, Loftus S, Morton D |title=A randomized trial of rofecoxib for the chemoprevention of colorectal adenomas |journal=Gastroenterology |volume=131 |issue=6 |pages=1674–82 |year=2006 |pmid=17087947 |doi=10.1053/j.gastro.2006.08.079}}</ref> {{cite journal |author=Bertagnolli M, Eagle C, Zauber A, Redston M, Solomon S, Kim K, Tang J, Rosenstein R, Wittes J, Corle D, Hess T, Woloj G, Boisserie F, Anderson W, Viner J, Bagheri D, Burn J, Chung D, Dewar T, Foley T, Hoffman N, Macrae F, Pruitt R, Saltzman J, Salzberg B, Sylwestrowicz T, Gordon G, Hawk E |title=Celecoxib for the prevention of sporadic colorectal adenomas |journal=N Engl J Med |volume=355 |issue=9 |pages=873–84 |year=2006 |pmid=16943400 |doi=10.1056/NEJMoa061355}}</ref>
दुईटै समूहहरु मा, [[बृहदान्त्र पोलिप]]को [[घटना (जानपदिक रोग विज्ञान)|घटना]]मा धेरै कमी आई, तर यसको असर हृदय संवहनी विषाक्तताको वृद्धिको रूपमा देखिए.
 
===आनुवंशिक परीक्षण===
विशेष क्यान्सर सम्बन्धी आनुवंशिक उत्परिवर्तनहरुको लागि उच्च जोखिम युक्त व्यक्तिहरुको [[आनुवंशिक परीक्षण]] पहिले देखि नै उपलब्ध छ।आनुवंशिक उत्परिवर्तनहरुको वाहक जुन क्यान्सरको जोखिमको घटनाहरुलाई बढाते छन्, उनी माउनीमा अधिक निगरानी रखी जान सक्छ, उनको लागि रासायनिक रोकथाम या जोखिमको कम गराउन वाला शल्य चिकित्साको उपयोग गरे जान सक्छ। क्यान्सरको वंशागत जोखिमको प्रारंभिक चिन्हारी, र क्यान्सरको रोकथामको उपाय जस्तै शल्य चिकित्सा या निगरानी, उच्च जोखिम वाला व्यक्तिहरुको जीवनको लागि धेरै अधिक लाभकारी हुन सक्छन्.
 
{| class="wikitable" border="1"
पङ्क्ति ४१९:
क्यान्सरको लागि स्क्रीनिंग धेरै मामलाहरुमा विवादकहरु विषय हो, जब सम्म यो ठेगाना न हो कि परीक्षण वास्तवमा जीवनको बचायेगा.विवाद र अधिक बढ्छ जब यो स्पष्ट न हो कि स्क्रीनिंगको लाभ नैदानिक परीक्षणहरु र क्यान्सरको उपचारैको संभावी जोखिम ले अधिक प्रभावी छन्.उदाहरणको लिए: [[प्रोस्टेट क्यान्सर]]को स्क्रीनिंगको समय, [[प्रोस्टेट विशिष्ट प्रतिजन|PSA]] परीक्षण साना क्यान्सरहरुलाई ठेगाना लागयोसक्छ, जुन कहिल्यै पनि जीवनको लागि घातक हैन बनते, तर एक पल्ट ठेगाना हिड जाए पछि उपचार शुरू गर्न नै हुन्छ।यो स्थिति अति निदान भन्ने गरिन्छ, जुन पुरूषको अनावश्यक उपचार जस्तै शल्य चिकित्सा र विकिरणको जटिलताओंको सामना गराउनको लागि मजबूर गरेर देती छ।प्रोस्टेट क्यान्सरको निदान गराउनको लागि प्रयुक्त प्रक्रियाहरु ([[प्रोस्टेट बायोप्सी]]) पार्श्व प्रभावहरुको कारण हुन सक्छं जसमा रक्त प्रवाह र संक्रमण शामिल छ।प्रोस्टेट क्यान्सरको उपचार [[मूत्र असंयम|असंयम]] (मूत्रको प्रवाहको नियन्त्रित गराउनको लागि असमर्थता) र [[इरेक्टाइल डिसफंक्शन|लैंगिक निष्क्रियता]] (इरेक्शन यानि शिश्नको उत्तेजना जुन संभोगको लागि अपर्याप्त हो )को कारण हुन सक्छ।यहि प्रकार, [[स्तन क्यान्सर]]को लिए, हाल नैमा यो आलोचना दी गयी हो कि कुनै देशहरुमा स्तन स्क्रीनिंग कार्यक्रम समस्याहरुलाई हल गराउनको सट्टा बढयो दिन्छ।ऐसा इसलागि हो कि सामान्य जनसंख्यामा महिलाहरुमा स्क्रीनिंग धेरै आभासी धनात्मक परिणाम दे सकती हो, जसलाई अग्रिम जांचको आवश्यक हुन्छ, जसको कारण ले स्तन क्यान्सरको केवल एक नै मामलेको ठेगाना लगाउन र उनको उपचारको लागि धेरै ठूलो संख्यामा महिलाओंको उपचार (या स्क्रीनिंग) गरिन्छ।
 
एक सार्वजनिक स्वास्थ्य परिप्रेक्ष्यको अनुसार [[पैप स्मियर|पैप स्मीय]]रको माध्यम ले ग्रीवा क्यान्सर स्क्रीनिंग, अन्य सबै प्रकारको क्यान्सरको तुलनामा मूल्यको दृष्टि ले अधिक लाभकारी हो, यो ठूलो मात्रा मामात्रामा एक भाइरसको कारण हुन्छ, यसमा स्पष्ट जोखिम कारक (यौन संपर्क) छन्, यस क्यान्सरको प्राकृतिक प्रसारको तरीका यो हो कि यो सामान्यतया विस्तारै विस्तारै धेरै वर्षहरुमा फैलता हो, इसलागि स्क्रीनिंग कार्यक्रमलाई यसलाइ जल्दी पकडमाले लिउनको लागि अधिक समय मिल जाइन्छ।यसको वाहेक, परीक्षण आफैमा सस्तो र धेरै नै सजिलो छ।
 
इन्हीं कारणहरु से, क्यान्सर स्क्रीनिंगको लागि विचार गर्दा खेरी नैदानिक प्रक्रिया र उपचारको लाभ तथा जोखिम माजोखिममा ध्यान दिनयोमहत्वपूर्ण छ।
 
स्पष्ट लक्षणहरुको अभाव युक्त मान्छेहरुमा क्यान्सरको लागि [[मेडिकल इमेजिंग]]को उपयोग, समान रूप ले समस्या जनक छ। हाल नैमा खोजहरु गए ''[[इन्सीडेन्टालोमा|इन्सीडेनटालोमा]]'' को जांचमा धेरै जोखिम हो- एक सौम्य घाउ जसलाइ दुर्दम समझा जान सक्छ र हुन सक्छ कि यसको लागि सम्भावित खतरनाक जांचको जाए.
 
धूम्रपान गराउन वालाहरुमा [[फेफडहरुको क्यान्सर|फेफडोंको क्यान्सर]]को लागि [[CT स्कैन|सीटी स्कैन-]]आधारित स्क्रीनिंगको हाल नैमा गरिएको(थियो) अध्ययनको गोलमोल परिणाम अगाडी आये छन्, जुलाई 2007 देखि व्यवस्थित स्क्रीनिंगको सल्लाह नही दी जान्छ।
पङ्क्ति ४३१:
 
==निदान ==
अधिकांश क्यान्सर या त आफ्नो लक्षणहरु र संकेतहरुको द्वारा प्रारंभिक रूप ले चिन्हारीे जाछन या स्क्रीनिंगको समयमा प्रकट हुन्छन्.यिनीहरु मध्ये कुनै पनि निश्चित निदान छैन, जसलाइ साधारण तरिका मातरिकामा एक [[संरचनात्मक विकृतिविज्ञान|रोगविज्ञानी]]को सल्लाहको आवश्यक हुन्छ, यो रोग विज्ञानी एक प्रकारको फिजिशियन (मेडिकल डक्टर) हुनु चाहिए जुन क्यान्सर र अन्य रोगहरुको निदानमा माहिर छ।
 
===जांच ===
पङ्क्ति ४४५:
रोग विज्ञानीको द्वारा दिए गए उतक [[चिकित्सा निदान|निदान]] प्रचुरोद्भवन गराउन वाला कोशिकाको प्रकारको बताते छन्. साथ नै गाँठको [[उतक विज्ञानी श्रेणी|उतक वैज्ञानिक श्रेणी]], आनुवंशिक असामान्यताओं, र अन्य लक्षणहरुलाई पनि स्पष्ट गर्छन्.
 
साथ ही, यो जानकारी रोगीको [[रोगको लक्षण|पूर्व निदान]]को मूल्यांकन गराउनमा तथा सर्वोत्तम उपचारको चयन गराउनमा उपयोगी छ।[[कोशिका अनुवांशिकी|कोशिका आनुवंशिकी]] र [[प्रतिरक्षी उतक रसायन विज्ञान|प्रतिरक्षा उतक रसायन विज्ञान]] परीक्षणको अन्य प्रकार हुन् जुन एक रोग विज्ञानी एक उतकको नमूने मानमूनेमा गर्न सक्छ।ये परीक्षण उनी आण्विक परिवर्तनहरु (जस्तै [[उत्परिवर्तन]], [[संलयन जीन]], र संख्यात्मक [[गुणसूत्र|गुणसूत्री]] परिवर्तन)को बारेमा जानकारी उपलब्ध गरयोसकते हुन् जुन क्यान्सरको कोशिकामा भए छन्, र यस प्रकार देखि क्यान्सरको भावी व्यवहार (पूर्व निदान) र सर्वोत्तम उपचारको पनि इंगित गर्छन्.
 
 
==उपचार==
क्यान्सरको उपचार [[शल्य चिकित्सा]], [[कीमो थेरेपी (रसायन चिकित्सा)|कीमोथेरपी]], विकिरण चिकित्सा, [[इम्मयुनो थेरेपी (प्रतिरक्षी चिकित्सा)|प्रतिरक्षा थेरेपी]], [[मोनोक्लोनल प्रतिरक्षी चिकित्सा|मोनोक्लोनल एंटीबडी चिकित्सा]] या अन्य विधिहरु कोविधिहरुको द्वारा गरे जान सक्छ।थेरेपीको चयन गाँठको स्थिति र श्रेणी तथा रोगको [[क्यान्सरको अवस्थाहरु|अवस्था]] मा निर्भर गर्छ, साथ नै रोगीको सामान्य अवस्थामा पनि निर्भर गर्छ ([[प्रदर्शनको दर्जा|प्रदर्शनको स्थिति]]).कई [[प्रयोगात्मक क्यान्सर उपचार]] पनि विकसित हो रहे छन्.
 
शरीरको नोकसान पहुचाये बिना क्यान्सरलाई पूरी जस्तै/तरिका देखि खत्म गर्न उपचारको उद्देश्य हुन्छ।कहिलेकाँही यसलाइ शल्य चिकित्साको द्वारा गरे जान सक्छ, तर क्यान्सरको आस-पासको उतकों माउतकोंमा आक्रमण गराउनको प्रवृति या सूक्ष्म मेटास्टेसिस द्वारा दूरको स्थानहरु मास्थानहरुमा फैल जाउनको प्रवृति अक्सर यसको प्रभाविताको सीमित गरेर देती छ।कीमोथेरपीको प्रभावशीलता अक्सर शरीरमा अन्य उतकोंको विषिकरणको द्वारा सीमित हुन्छ।विकिरण सामान्य ऊतकहरुलाइ पनि नोकसान पुगयो सकते छन्.
 
किनकी "क्यान्सर"को सन्दर्भ रोगहरुको एक वर्ग ले हो, यस्तो सम्भव छैन कि "[[क्यान्सरको लागि उपचार|क्यान्सरको संधै एक मात्र उपचार]]" नै रहेगा, फेरि पनि सबै संक्रामक रोगहरुको लागि एक नै उपचार हुन्छ।
 
===शल्य चिकित्सा===
सैद्धांतिक रूप ले गैर [[हिमेटोलोजिकल]] क्यान्सरको उपचार गरे जान सक्छ यदि यसलाइ पूरी जस्तै/तरिका देखि शल्य चिकित्साको द्वारा हटा दिए जाए, {{Fact|date=March 2009}} तर यो सदा सम्भव छैन.जब क्यान्सर शल्य चिकित्सा भन्दा पहिले नै [[मेटास्टेसिस]] को द्वारा शरीरको अन्य अंगहरु सम्म पहुँच जाइन्छ, तब पूरी जस्तै/तरिका देखि शल्य क्रिया द्वारा यसलाइ हटा दिनयोआम तरिका मातरिकामा असंभव हुन्छ।क्यान्सरको प्रगतिको [[विलियम स्टीवर्ट हाल्सटेड|हाल्सटेड]] नमूने मा, गाँठ स्थानिक रूप ले बढती हो, फेरि लसिका पर्वों सम्म फैल जान्छ, र फेरि शरीरको अन्य सबै भागहरु में.यहि कारण ले साना क्यान्सरहरुको लागि स्थानिक उपचार जस्तै शल्य चिकित्साको लोकप्रियता बढ गई छ।यहाँ सम्म कि साना स्थानीयकृत ट्यूमरमा पनि मेटास्टेसिसको धेरै अधिक क्षमता हुन्छ।
 
क्यान्सरको लागि शल्यचिकित्साको प्रक्रियाओंको उदाहरणहरुमा शामिल छन्- स्तन क्यान्सरको लागि [[स्तन-उच्छेदन (मेसेक्टोमी)|स्तनोछेदन]] (स्तनको काटएर हटा दिन) र प्रोस्टेट क्यान्सरको लागि [[प्रोस्टेटेक्टोमी|प्रोस्टेट-छेदन]] (प्रोस्टेटको काटएर हटा दिन). शल्य चिकित्साको लक्ष्य हुन्छ या त केवल गाँठको हटाउन या पुरा अंगको निकाल दिन.एक क्यान्सर कोशिका नग्न आंखोंको लागि अदृश्य हुन्छ, तर फेरि देखि वृद्धि करको नयाँ गाँठ बनाउन सक्छ, यो प्रक्रिया पुनरावृत्ति भन्ने गरिन्छ।इस कारणको लिए, [[संरचनात्मक विकृतिविज्ञान|रोगविज्ञानी]] शल्य क्रिया देखि निकालियो नमूनेको जांच गर्छन्, यदि स्वस्थ उतकको सीमा उपस्थित हो, त यस कुराको संभावना कम हुन्छ कि सूक्ष्म क्यान्सरको कोशिकाहरु रोगीको शरीरमा रह गई छन्.
पङ्क्ति ४७०:
[[विकिरण चिकित्सा]] (रेडियोथेरेपी, एक्स रे चिकित्सा, विकिर्णन पनि भन्ने गरिन्छ)मा क्यान्सरको कोशिकाहरु र संकुचित गांठको नष्ट गराउनको लागि आयनीकरण विकिरणको उपयोग गरिन्छ।विकिरण चिकित्साको [[बाह्य किरण रेडियोथेरेपी]]को द्वारा बाहिर देखि नै नियन्त्रित गरिन्छ या [[ब्रेकिथेरेपी|ब्रेकीथेरेपी]]को द्वारा भित्र देखि नियन्त्रित गरे जान सक्छ। विकिरण चिकित्साको प्रभाव स्थानीकृत हुन्छ र चिकित्सा गरे जाउन वाला क्षेत्र सम्म नै सीमित रहन्छ। विकिरण चिकित्सा, उपचार गरे जाउन वाला क्षेत्र ("लक्ष्य ऊतक")को कोशिकाहरुलाई क्षतिग्रस्त गर्छ या नष्ट गरेर देती हो, यस क्रियामा यिनी कोशिकाहरुको आनुवंशिक पदार्थलाई नष्ट गर्‍यो जाइन्छ ताकि कोशिकाहरुमा अगाडी विभाजन र वृद्धि न हो पाए.यद्यपि विकिरण क्यान्सरको कोशिकाहरु र सामान्य कोशिकाहरु दुवैको नष्ट गरेर देते छन्, अधिकांश सामान्य कोशिकाहरु विकिरणको प्रभाव ले उबर आउछन् र ठीक प्रकार देखि कार्य गराउन लगती छन्.विकिरण चिकित्साको लक्ष्य हो अधिक भन्दा अधिक क्यान्सर कोशिकाहरुलाई नष्ट गर्न, जबकि आस-पासको स्वस्थ उतकहरुलाइ होने वाला नोकसानको सीमित गर्न. यसैले, यो धेरै भागहरुमा दी जान्छ जस संग बीचको अवधिमा स्वस्थ उतकहरुलाइ ठीक होनेको मौका मिल जाइन्छ।
 
विकिरण चिकित्सा,को उपयोग लगभग हरेक प्रकारको ठोस गांठको उपचारको लागि गरे जान सक्छ, जसमा मस्तिष्क, स्तन, गर्भाशय ग्रीवा, गला, फेफडे, अग्न्याशय, प्रोस्टेट, छाला, पेट, गर्भाशय, या कोमल उतक सार्कोमाको क्यान्सर शामिल छन्.ल्यूकेमिया (रक्त केंसर) र लिम्फोमाको उपचारमा पनि विकिरण चिकित्साको उपयोग गरे जान सक्छ।प्रत्येक साइटको लागि विकिरणको खुराक धेरै कारकहरु माकारकहरुमा निर्भर गर्छ, यिनीहरु कारक हुन् , हरेक प्रकारको क्यान्सरको रेडियो संवेदनशीलता, र आस-पासको उतक या अंग विकिरण देखि नष्ट हुन सक्छन् या हैन.इस प्रकार, हरेक प्रकारको उपचार मा, विकिरण चिकित्सा यसको पार्श्व दुष्प्रभावोंको बिना छैन.
 
=== रसायन चिकित्सा (कीमोथैरेपी) ===
{{main|Chemotherapy}}
 
[[कीमोथैरेपी|कीमोथेरेपी]]मा उनी [[दबाइ दिनयो|दबाइहरु]] देखि क्यान्सरको उपचार गरिन्छ ("क्यान्सर विरोधी दबाइहरु") जुन क्यान्सरको कोशिकाहरुलाई नष्ट गर्न सक्छं.वर्तमान उपयोग मा, शब्द "कीमोथेरेपी"को उपयोग उनी ''साइटोटोक्सिक'' दबाइहरुको लागि गरिन्छ जुन ''लक्षित थेरेपी'' को विपरीत, सामान्य रूपमा जोड देखि विभाजित होती भयो कोशिकाहरुलाई प्रभावित गर्छं. (नीचे हेर्नुहोस).कीमोथेरेपी दबाइहरु भिन्न संभव तरीकाहरु देखि कोशिका विभाजनमा बाधा डालती छन्, उदाहरण [[DNA (डीएनए)]]को प्रतिकृति देखि या नव निर्मित [[गुणसूत्र|गुणसूत्रों]]को पृथक्करण से.कीमोथेरेपीको अधिकांश रूप जोड देखि विभाजित होती भयो सबै कोशिकाहरुलाई लक्ष्य बनाछन, यिनीहरु केवल क्यान्सरको कोशिकाहरुको लागि विशिष्ट छैनन्, यद्यपि कुनै विशिष्टता यस कारण ले आ जान्छ कि अधिकांश क्यान्सरको कोशिकाहरु [[डीएनएको क्षति|डीएनए क्षति]]को मरम्मतमा सक्षम हुन्नं जबकि सामान्य कोशिकाहरुमा साधारण तरिका मातरिकामा मा यिनीहरु क्षमता हुन्छ।अतः, कीमोथेरेपीमा स्वस्थ उतकहरुलाइ नोकसान पहुंचानेको क्षमता हुन्छ, विशेष रूप ले उनी उतक जसमा उच्च प्रतिस्थापन दर हुन्छ (उदाहरण आंतको आंतरिक स्तर).ये कोशिकाहरु आमतौर माआमतौरमा कीमोथेरेपी पछि आफ्नो मरम्मत गर्छं.
 
किनकी कुनै दबाइहरु अके लि गरे तुलनामा एक साथ राम्रो कार्य गर्छं, इसलागि एक नै समय मासमयमा दुइ या अधिक दबाइहरु दी जान्छं.यसहरु "संयोजन कीमोथेरपी" भनिन्छ; अधिकांश कीमोथेरेपी रेजिमेन एक संयोजनमा नै दिइन्छ।
 
कुनै प्रकारको [[ल्यूकेमिया या रक्त क्यान्सर|ल्यूकेमिया (रक्त क्यान्सर)]] र [[लिम्फोमा|लिंफोमा]]को उपचारको लागि कीमोथेरपीको उच्च खुराकको या [[पूर्ण शरीरको किरणन|पुरा शरीरको विकीर्णन]] (TBI)को आवश्यकता हुन्छ। यो उपचार अस्थि मज्जाको अलग गर्छ, र इसलागि शरीरको ठीक होने र रक्तको पुनर्निमाणको क्षमता पृथक्कृत हुन्छ। यस कारण ले, थेरेपीको पृथक्करण प्रभाव भन्दा पहिले अस्थि मज्जा, या परिधीय रक्त स्तम्भ कोशिका हार्वेस्टिंग गरिन्छ ताकि उपचार पछि "बचाव" संभव हो.
पङ्क्ति ४८६:
{{main|Targeted therapy}}
 
लक्षित थेरेपी जुन 1990को दशकको अंतमा सबै संग पहिले उपलब्ध भयो,को धेरै प्रकारको क्यान्सरको उपचारमा मुख्य प्रभाव थियो, र वर्तमानमा यो एक धेरै नै अधिक सक्रिय अनुसंधान क्षेत्र हो.यसमा यस्तो/यस्ता/यसरी कारकहरुको उपयोग शामिल हो जुन क्यान्सर कोशिकाहरुको प्रोटीनलाई अनियमित गराउनको लागि विशिष्टीकृत हुन्छन्. [[छोटे अणु]] लक्षित उपचार दबाइहरु आमतौर माआमतौरमा क्यान्सर कोशिकाहरुको भित्र उत्परिवर्तित, अति अभिव्यक्त, या अन्य जटिल प्रोटीनहरु माप्रोटीनहरुमा [[इन्जाइम या उत्प्रेरक|एन्जाइमेटिक]] डोमेनको संदमक हुन्छं.
 
प्रमुख उदाहरण हुन् थायरोसिन कायनेज संदमक [[इमातिनिब]] (Gleevec/Glivec) र [[गेफितिनिब|जेफितिनिब]] (Iressa).
 
[[मोनोक्लोनल प्रतिरक्षी चिकित्सा]] एक अन्य रणनीति हो जसमा उपचारको कारक एक [[प्रतिरक्षी]] हुन्छ जुन क्यान्सर कोशिकाहरुको सतह मासतहमा एक प्रोटीनको साथ विशेष रूप ले बंध बन्यो लिइन्छ।उदाहरणहरुमा शामिल हुन् स्तन क्यान्सरमा प्रयुक्त गरे जाउन वाला एंटी- [[HER2/neu]] प्रतिरक्षी [[ट्रासटूजूमाब|ट्रास्टूजुमेब]] (हरसेपटिन), र धेरै प्रकारको [[B-कोशिका]] दुर्दमताहरुमा प्रयुक्त गरे जाउन वाला एंटी CD-20 प्रतिरक्षी [[रीटूक्सीमाब|रितुक्सिमेब]].
 
[[लक्षित चिकित्सा|लक्षित थेरेपी]]मा "होमिंग युक्ति"को रूपमा साना [[पेप्टाइड]] पनि शामिल हुन सक्छन्, जुन गाँठको चारै ओर प्रभावित [[बाह्य कोशिकीय मैट्रिक्स|बाह्य कोशिकी मैट्रिक्स]]को साथ या कोशिकाको सतह मासतहमा ग्राहीको साथ बांध बनयोसकते छन्.
 
रेडियो न्युक्लीड जुन यिनी पेपटाईडों (उदाहरण RGD) भन्दा जोडिएको हुन्छन्, अंततः क्यान्सर कोशिकालाई मार देते हुन् यदि न्यूक्लीड कोशिकाको आस नजिकै अपघटित हो रहयोहै।
पङ्क्ति ५०५:
 
क्यान्सर प्रतिरक्षा थेरेपी भिन्न चिकित्सा रणनीतिहरुको एक समूह हो जसलाइ रोगीको आफ्नो [[प्रतिरक्षा प्रणाली|प्रतिरक्षा तन्त्र]]को प्रेरित गराउनको लागि डिजाइन गर्‍यो हो ताकि त्यो गाँठ देखि लड सके.
गाँठको बिरुद्धप्रतिरक्षी प्रतिक्रिया उत्पन्न गराउनको लागि धेरै विधिहरु छन्, यिनीहरु छन्, सतही मुत्राश्यी क्यान्सरको लागि अंतर धानीय [[बेसिलस कालमेटे-ग्युरिन|BCG]] प्रतिरक्षा चिकित्सा, तथा [[वृक्क कोशिका कार्सिनोमा]] र [[मेलानोमा]]को रोगिहरुमा प्रतिरक्षी प्रतिक्रिया प्रेरित गराउनको लागि [[इंटरफेरन|इंटरफेरोन]] र अन्य [[साइटोकाइन]]को उपयोग. धेरै प्रकारको गांठों, खास तरिका मातरिकामा [[घातक मेलेनोमा|दुर्दम मेलानोमा]] र [[वृक्क कोशिका कार्सिनोमा]],को लागि विशिष्ट [[प्रतिरक्षा प्रतिक्रिया]] उत्पन्न गराउनको लागि [[वैक्सीन|वेक्सीनों]] मा गहन अनुसंधान गरे जा रहयोहै।
[[सिपुल्युकल-T|सीपुल्यूकल-T]] [[प्रोस्टेट क्यान्सर]]को लागि आधुनिक नैदानिक परीक्षणहरुमा एक वेक्सीनको जस्तै/तरिका गरे रणनीति हो, जसमा रोगी देखि ली गयी [[द्रुमाशम (डेनड्रोन)को कोशिका|द्रुमाश्मी कोशिकाहरु]]को [[प्रोस्टेटिक अम्ल फोस्फेटेज|प्रोस्टेटिक अम्ल फोस्फेटेज पेप्टाइड्स]]को साथ लोड गरिन्छ, ताकि प्रोस्टेट-व्युत्पन्न कोशिकाहरुको बिरुद्धविशेष प्रतिरक्षा प्रतिक्रियालाई प्रेरित गरे जा सके.
 
 
एल्लोजिनेनिक [[हिमेटोपोयटिक स्टेम कोशिका प्रत्यारोपण]] (आनुवंशिक रूप ले असमान दाता देखि "अस्थि-मज्जा स्थानान्तरण")को प्रतिरक्षा थेरेपीको एक रूप मानिन सक्छ, किनकी दाताको प्रतिरक्षा कोशिकाहरु [[हिमेटोपोयटिक स्टेम कोशिका प्रत्यारोपण#पार्श्व दुष्प्रभाव र जटिलताहरु|ग्राफ्ट-बनाम-गाँठ प्रभाव]]को तहत गाँठ मागाँठमा अक्सर आक्रमण गर्छं.इसीलिए, एल्लोजिनेनिक HSCT, धेरै प्रकारको क्यान्सरको लागि औटोलगस प्रत्यारोपणको तुलनामा उपचारको उच्च दरको कारण बनती हो, यद्यपि पार्श्व दुष्प्रभाव पनि अधिक गंभीर हुन्छन्.
 
===हार्मोन थेरेपी (हार्मोन चिकित्सा) ===
पङ्क्ति ५१९:
===एन्जियोजिनेसिस संदमक ===
{{Main|Angiogenesis inhibitor}}
[[एंजियोजिनेसिस]] संदमक रक्त वाहिनिहरु कोवाहिनिहरुको व्यापक वृद्धिको रोकइन्छ (एंजियोजिनेसिस) जुन ट्यूमरको जीवित रहउनको लागि जरुरी छ।कुनै, जस्तै [[बेवाकीजुमेब|बेवासीजुमेब]],को मान्यता दिइयो हो र चिकित्सकीय उपयोगमा यिनीहरुका उपयोग गरे जा रहयोहै। एन्जियोजिनेसिस विरोधी दबाइहरुको साथ एक मुख्य समस्या यो हो कि धेरै कारक सामान्य र क्यान्सर युक्त कोशिकाहरुमा रक्त वाहिनिहरु कोवाहिनिहरुको वृद्धिको उत्तेजित गर्छन्. एंजियोजिनेसिस विरोधी दवाये केवल एक नै कारकलाई लक्ष्य बनाती छन्, इसलागि अन्य कारक रक्त वाहिनीको वृद्धिको उत्तेजित गर्न जारी राखछन.अन्य समस्याहरुमा शामिल हुन् [[प्रशासनको मार्ग]], स्थिरताको रख-रखाव, र ट्यूमर वाहिका संरचनामा क्रिया र लक्ष्यीकरण. {{cite journal |author=Kleinman HK, Liau G |title=Gene therapy for antiangiogenesis |journal=J. Natl. Cancer Inst. |volume=93 |issue=13 |pages=965–7 |year=2001 |month=July |pmid=11438554 |doi=10.1093/jnci/93.13.965 |url=http://jnci.oxfordjournals.org/cgi/content/full/93/13/965}}</ref>
 
===लक्षण नियन्त्रण ===
यद्यपि क्यान्सरको लक्षणहरु मालक्षणहरुमा नियन्त्रणको क्यान्सरको उपचार होन मानिन सक्छ, यो क्यान्सर रोगिहरुको [[जीवनको गुणवत्ता]]को एक महत्वपूर्ण निर्धारक हो, र यस फैसलेमा मुख्य भूमिका निभाइन्छ कि रोगी अन्य उपचारको लागि सक्षम हो या हैन.हुनत डक्टरोंको नजिकै, क्यान्सरको रोगिहरुमा दुखाइ, मतली, उल्टी, डायरिया, रक्तस्राव र अन्य साधारण समस्याहरुलाई कम गराउनको लागि चिकित्सकीय कौशल हुन्छ, रोगिहरुको यस समूहको लक्षण नियन्त्रणको आवश्यकताओंको लागि प्रतिक्रियामा [[प्रशामक देखभाल]]को बहुल अनुशासनात्मक विशेषताको विकास भयो छ।
 
[[एनलजेसिया|दर्दको दवाये]], जस्तै कि [[अफीम|मोर्फीन]] र [[ओक्सिकोडोन]], र मिचली र उल्सुइहरु रोकउनको लागि [[एंटीमेटिक|एंटीएमेटिक्स]] दबाइहरु, क्यान्सर देखि सम्बंधित लक्षणहरु देखि युक्त रोगिहरुमा साधारण तरिका मातरिकामा काममा ली जान्छं. परिष्कृत [[एंटीमेटिक्स|एंटीएमेटिक्स]] जस्तै [[ओनडेनसेट्रोन|ओन्देनसेट्रोन]] र ऐनालोग्युस, साथ नै [[एप्रेपिटेंट|एप्रेपिटेन्ट]]ले क्यान्सर रोगिहरुमा उग्र उपचारको अधिक सम्भव बनयोदिए छ।
 
कैन्सरको कारण [[पुराना दुखाइ]] संधै सतत उतक क्षतिको कारण हुन्छ जुन रोग या उपचार प्रक्रिया ले सम्बंधित हो (यानी शल्य चिकित्सा, रेडिएशन, कीमोथेरपी)यद्यपि पर्यावरणीय कारकहरु र दर्दको व्यवहारको उत्पादनमा प्रभावी गडबडीको पनि भूमिका हुन्छ, क्यान्सरको दुखाइ ले युक्त रोगिहरुमा साधारण तरिका मातरिकामा प्रमुख इटियोलोजिक कारण हुदैनन्. यसको वाहेक, क्यान्सर देखि सम्बंधित भयंकर दुखाइ ले युक्त अधिकांश रोगी आफ्नो जीवनको अन्तिम अवस्थामा हुन्छन् र उसलाइ [[उपशामक|प्रशामक]] चिकित्साको आवश्यक हुन्छ।
 
मुद्दे जस्तै [[ओपीओइड्स|नशीले पदार्थहरु]]को उपयोगको सामाजिक कलंक, काम र कार्यात्मक स्थिति, र स्वास्थ्य देखभाल, समग्र मामलेको प्रबंधनमा अधिक महत्वपूर्ण छैनन्.अतः, क्यान्सर दुखाइ प्रबंधनको लागि विशिष्ट रणनीति हो नशीले पदार्थहरु र अन्य दबाइहरु, शल्य चिकित्सा र भौतिक तरीकाहरुको उपयोगको द्वारा रोगीको अधिक भन्दा अधिक आराम पुगनको कोशिश गर्न.डक्टर क्यान्सरको अन्तिम स्थितिको रोगिहरुमा दर्दको लागि मादक पदार्थहरुको उपयोग होन गर्न चाहते हुन् किन कि यस संग उसलाइ यसको लत हुन सक्छ या उनको श्वास क्रियामा बाधा आउन सक्छ।[[प्रशामक देखभाल]], [[धर्मशाला|देखभाल]] आंदोलनको एक नयाँ शाखा हो जुन क्यान्सरको रोगिहरुमा दर्दको उपचारमा अधिक व्यापक सहयोग प्रदान गर्छ।
 
[[थकान (चिकित्सा)|थकान]] क्यान्सर रोगिहरुको लागि एक धेरै नै साधारण समस्या हो, र हाल नैमा क्यान्सर चिकित्सा विज्ञानिहरु कोविज्ञानिहरुको लागि यसको उपचार धेरै महत्वपूर्ण बन्यो हो, यद्यपि यो धेरै रोगिहरुमा जीवनको गुणवत्ताको लिएर महत्त्वपूर्ण भूमिका निभाइन्छ।
 
===उपचारको प्रयास===
पङ्क्ति ५३६:
[[नैदानिक परीक्षण]], जुन अनुसंधान अध्ययन पनि कहलाते छन्, क्यान्सरको रोगिहरुमा नयाँ उपचारहरुको परीक्षण पनि गर्छन्.इस शोधको लक्ष्य हो क्यान्सरको उपचारको लागि राम्रो तरिका खोजना र क्यान्सर रोगिहरुको मदद गर्न.नैदानिक परीक्षण धेरै प्रकारको उपचारहरुको परीक्षण गर्छन् जस्तै नयाँ दबाइहरु, सर्जरी या विकिरण चिकित्साको नयाँ दृष्टिकोण, उपचारको नयाँ संयोजन, या नयाँ विधिहरु जस्तै [[जीन थेरेपी]].
 
एक नैदानिक परीक्षण, एक लामो र सतर्क क्यान्सर अनुसंधानको प्रक्रियाको अन्तिम चरणहरु हरुमा एक छ।नए उपचारको लागि खोज प्रयोगशालामा शुरू हुन्छ, जहाँ वैज्ञानिक पहिले नयाँ विचारहरुको परीक्षण र विकास गर्छन्.यदि एक दृष्टिकोण उपयोगी प्रतीत हुन्छ त अगला कदम हुन्छ यसको जनावर माजनावरमा परीक्षण, जुन यो बताता हो कि क्यान्सर रोगी मा यसकोरोगीमा कोयसकोको प्रभाव हुनेछ, र यसको कुनै हानिकारक प्रभाव हुन् या हैन.बेशक, धेरै उपचार जुन प्रयोगशालामा या पशुहरुमा राम्रो जस्तै/तरिका देखि काम गर्छन्, उनी संधै मनुष्यमा कारगर साबित हुदैनन्. उपयोगी माने जाउन वाला उपचार सुरक्षित र प्रभावी हुन् या हैन, यसको ठेगाना लगाउनको लागि क्यान्सरको रोगिहरुमा अध्ययन गरिन्छ।
 
हुन सक्छ कि जुन रोगी यसमा भागले रहयोहै उसलाइ यस उपचार ले व्यक्तिगत रूप ले मदद मिले.वे क्यान्सर विशेषज्ञहरु देखि आधुनिकतम सुरक्षा प्राप्त गर्छन्, र उनी या त जांच गरे जा रहयोनया उपचार प्राप्त गर्छन् या क्यान्सरको लागि सर्वोत्तम उपलब्ध मानक उपचार प्राप्त गर्छन्.साथ ही, नयाँ उपचारैमा अज्ञात जोखिम पनि हुन सक्छन्, तर यदि नयाँ उपचार प्रभावी या मानक उपचारै भन्दा अधिक प्रभावी साबित हुन्छन्, त अध्ययन गरे जाउन वाला रोगी यसको लाभको प्राप्त गराउन वाला पहिलो व्यक्ति बन जाइन्छ।इस कुराको कुनै गारंटी छैन कि परीक्षण गरे जाउन वाला नया उपचार या एक मानक उपचार अच्छे परिणाम देगा.क्यान्सर युक्त बच्चाहरु मा, एक सर्वेक्षण देखि ठेगाना चलता हो कि जस बच्चाहरु माबच्चाहरुमा यस्तो/यस्ता/यसरी परीक्षण गरे गए उनिमा औसतन मानक उपचारैको तुलनामा राम्रो या बुरे परिणाम होन देखे गए; यस संग यो सुनिश्चित हुन्छ कि कुनै पनि प्रयोगात्मक उपचारको सफलता या असफलताको पूर्वानुमान हैन लगाईा जान सक्छ। {{cite journal |author=Kumar A, Soares H, Wells R ''et al.'' |title=Are experimental treatments for cancer in children superior to established treatments? Observational study of randomised controlled trials by the Children's Oncology Group |journal=BMJ |volume=331 |issue=7528 |page=1295 |year=2005 |pmid=16299015 |pmc=1298846 |doi=10.1136/bmj.38628.561123.7C |url=http://bmj.bmjjournals.com/cgi/content/full/331/7528/1295 |pages=1295}}</ref>
 
===पूरक र वैकल्पिक===
{{Main|Unproven cancer therapy}}
[[वैकल्पिक चिकित्सा|पूरक र वैकल्पिक चिकित्सा]] (CAM) उपचार, चिकित्सा, स्वास्थ्य रक्षा प्रणालिहरु , प्रथाओं, र उत्पादनहरुको विविध समूह छन्, जुन पारम्परिक चिकित्साको भाग छैनन्.<ref name="mnalt">{{cite journal |author=Cassileth BR, Deng G |title=Complementary and alternative therapies for cancer |journal=Oncologist |volume=9 |issue=1 |pages=80–9 |year=2004 |pmid=14755017 |url=http://theoncologist.alphamedpress.org/cgi/content/full/9/1/80 |doi=10.1634/theoncologist.9-1-80}}</ref> "पूरक चिकित्सा"को अर्थ उनी विधिहरु र पदार्थहरु देखि हो, जसको उपयोग पारम्परिक चिकित्साको साथ गरिन्छ। जबकि "वैकल्पिक चिकित्सा"को अर्थ उनी यौगिकों देखि हो जसको उपयोग पारम्परिक चिकित्साको स्थानमा गरिन्छ। [193] ^ [http://nccam.nih.gov/health/whatiscam/#2 CAM कोCAMको है?] [[पूरक र वैकल्पिक चिकित्साको लागि राष्ट्रीय केंद्र|पूरक र वैकल्पिक चिकित्साको लागि राष्ट्रीय केंद्र: 3 फरवरी 2008को पुनः प्राप्त]].</ref> CAMको उपयोग क्यान्सर देखि युक्त मान्छेहरुमा साधारण है; 2000मा गरिएको(थियो) एक अध्ययनमा पाइयो कि 69% क्यान्सर रोगिहरुले कम से कम एक CAM चिकित्साको उपयोग आफ्नो क्यान्सर उपचारको एक हिस्सेको रूपमा गरे छ।<ref name="Richardson2000">{{cite journal |author= Richardson MA, Sanders T, Palmer JL, Greisinger A, Singletary SE |title= Complementary/alternative medicine use in a comprehensive cancer center and the implications for oncology |journal= J Clin Oncol |volume=18 |issue=13 |pages=2505–14 |year=2000 |pmid=10893280 |url=http://jco.ascopubs.org/cgi/content/full/18/13/2505 |month= Jul |day= 01}}</ref> क्यान्सरको लागि ज्यादातर पूरक र वैकल्पिक चिकित्साओंको कठोर अध्ययन या परीक्षण होन गरेको छ। कुनै वैकल्पिक उपचार, जस माजसमा जांच गरिएको छ र उनी निष्प्रभावी छन्, उनको लगातार विपणन हो रहयोहै र उसलाइ प्रोत्साहन मिल रहयोहै।<ref name="pmid15061600">{{cite journal |author= Vickers A |title= Alternative cancer cures: 'unproven' or 'disproven'? |journal= CA Cancer J Clin |volume=54 |issue=2 |pages=110–8 |year=2004 |pmid=15061600 |doi=10.3322/canjclin.54.2.110 |url=http://caonline.amcancersoc.org/cgi/content/full/54/2/110}}</ref>
 
=== गर्भावस्थामा ===
पङ्क्ति ५४९:
मां र उनको भ्रूण/बच्चाहरु दुवैको कम से कम नोकसान पहुंचे, यसको लागि क्यान्सर उपचारको चयनित गराउनको आवश्यकता हो। धेरै मामलाहरुमा एक [[चिकित्सीय गर्भपात]]को सल्लाह दी जान सक्छ।
 
विकिरण चिकित्साचिकित्सामा मा आमतौर माआमतौरमा कुनै प्रश्न होन उठाये जाछन, र रसायन चिकित्सा (कीमो थेरेपी)मा संधै गर्भपात र जन्मजात विरूपताओंको खतरा बनयोरहन्छ।<ref name="curado">{{cite news
| title = Krebstherapie in der Schwangerschaft extrem schwierig
| url = http://www.curado.de/Hautkrebs/Krebstherapie-in-der-Schwangerschaft-extrem-schwierig-11024/
पङ्क्ति ५५७:
| accessdate = 2009-06-06
| language = German
}}</ref> बच्चाहरु माबच्चाहरुमा चिकित्साको प्रभावोंको बारेमा धेरै कम ज्ञात छ।
 
यहाँ सम्म कि एक दबाइ जस माजसमा परीक्षण गर्‍यो हो कि यो अपरा (प्लेसंटा) देखि भएर बच्चाहरु सम्म हैन पहुंचती हो, क्यान्सरको कुनै रूप अपराको नोकसान पुगयो सकते छन्, र दबाइ यसमा देखि भएर चली जान्छ।<ref name="curado" /> छाला क्यान्सरको कुनै रूप मेटास्टेसिसको द्वारा बच्चाहरुको शरीरमा पनि प्रवेश गरेर सकते छन्.<ref name="curado" />
 
निदान पनि ज्यादा कठिन भयो हो, किनकी यसको उच्च विकिरण खुराकको कारण ले [[कमप्युटेड टोमोग्राफी]] अव्यवहार्य छ।
फिर भी, [[चुम्बकीय अनुनाद इमेजिंग|चुंबकीय अनुनाद इमेजिंग]] सामान्य रूप ले काम गर्छ।<ref name="curado" /> हुनत [[विपरीत माध्यम|विपरीत मीडिया]]को उपयोग गर्न सकिन्न हो, किनकी उनी अपराको पार गरेर जाछन.<ref name="curado" />
 
गर्भावस्थाको समयमा क्यान्सरको ठीक प्रकार देखि निदान र उपचारमा आने वाला कठिनाइहरु कोकठिनाइहरुको एक परिणामको रूप मा, वैकल्पिक तरीकहरुको इस्तमाल गरिन्छ, यसमा या त अधिक उग्र क्यान्सर उपचार शुरू गराउनको लागि एक [[सीजेरियन सेक्शन]]को उपयोग गरिन्छ या यदि क्यान्सर यति अधिक दुर्दम हो चुका हो कि मांको उपचारमा र ढिलाइ गर्न सकिन्न त क्यान्सरको उपचार गराउनको लागि गर्भपात गर्‍यो जाइन्छ।<ref name="curado" />
 
===गर्भाशयमा (इन युट्रो) ===
कहिलेकाँही गर्भाशयमा रहते भए नै भ्रूणीय गांठहरुको निदान गरिन्छ। [[टेराटोमा]] भ्रूण ट्यूमरको सबै संग साधारण प्रकार हो, र आमतौर माआमतौरमा सौम्य हुन्छ।
 
==पूर्व निदान ==
क्यान्सरलाई एक घातक रोगको रूपमा जानिन्छ।हुनत यो कुरा निश्चित रूप ले विशेष प्रकारों माप्रकारोंमा नै लागू हुन्छ, क्यान्सरको ऐतिहासिक तथ्हरु कोतथ्हरुको पछि छुपी भयो सच्चाई चिकित्सा क्षेत्रमा आधुनिकीकरणको कारण बदल गई छ।क्यान्सरको कुनै प्रकारहरुमा यस्तो/यस्ता/यसरी लक्षण पाए गए छन्, जुन कुनै अदुर्दम रोगहरु जस्तै [[ह्रदयको विफलता|हृदयको असफल होना]] र हृदय [[आघात]] भन्दा राम्रो छन्.
 
प्रगतिशील र जोड देखि फैलते भए दुर्दम रोगको क्यान्सर रोगीको जीवनको गुणवत्ता मागुणवत्तामा एकदम प्रभाव पडता हो, र धेरै क्यान्सर उपचार (जस्तै [[रसायन चिकित्सा (कीमो थेरेपी)|कीमोथेरपी]])को गंभीर पार्श्व दुष्प्रभाव हुन सक्छन्. क्यान्सरको उन्नत चरणहरु मा, धेरै रोगिहरुलाई व्यापक देखभालको आवश्यक हुन्छ, यो उनको परिवारको सदस्हरु र मित्रहरुलाइ प्रभावित गर्छ।[[प्रशामक देखभाल]] समाधानमा स्थायी या "राहत" धर्मशाला नर्सिंग शामिल हुन सक्छ।
 
===भावनात्मक प्रभाव===
धेरै जसो स्थानीय संगठन क्यान्सर रोगिहरुको लागि धेरै प्रकारको व्यावहारिक सहायतायें र सेवाहरु उपलब्ध गराछन.ये सेवाहरु हुन् [[क्यान्सर सहायता समूह|सहायता समूह]], [[परामर्श]], सल्लाह, वित्तीय सहायता, उपचारको स्थान ले र वहाँ सम्म परिवहन, क्यान्सरको बारेमा जानकारी या फिलिमहरु.अस-पासको संगठनों, स्थानीय स्वास्थ्य सेवा प्रदाताओं, या क्षेत्रको अस्पतालहरुमा संसाधन या सेवाहरु उपलब्ध हुन सक्छं.
 
परामर्श क्यान्सर रोगिहरुलाई भावनात्मक सहारा प्रदान गर्न सक्छ, उसलाइ आफ्नो रोग समझनेमा मदद गर्छ।भिन्न प्रकारको परामर्श मेंशामिल हुन् व्यक्तिगत, समूह, परिवार, साथिहरु कोसाथिहरुको परामर्श, वियोग, रोगी-से-रोगीको परामर्श र कामुकता.
 
रोगिहरुलाई क्यान्सर देखि निपटनेमा मदद गराउनको लागि धेरै धेरै सरकारी र धर्मार्थ संगठन स्थापित गरियो छन्.ये संगठन अक्सर क्यान्सरको रोकथाम, क्यान्सरको उपचार, र क्यान्सर अनुसंधानमा रत रहन्छन्.
पङ्क्ति ५८८:
क्यान्सर साना बच्चाहरु र किशोरहरुमा पनि हुन सक्छ, तर यस्तो कम नै हुन्छ (अमेरिकामा प्रति मिलियनमा लगभग 150 मामले), यसमा [[ल्यूकेमिया (रक्त क्यान्सर)|रक्त क्यान्सर]] (ल्यूकेमिया) सबै संग साधारण छ। {{cite journal |author= Jemal A, Siegel R, Ward E ''et al.'' |title= Cancer statistics, 2008 |journal= CA Cancer J Clin |year=2008 |pages=71–96 |volume=58 |issue=2 |url=http://caonline.amcancersoc.org/cgi/content/full/58/2/71 |pmid=18287387 |doi=10.3322/CA.2007.0010}}</ref> अमेरिकामा जीवनको पहिले वर्षमा प्रति मिलियन मामलाहरुमा 230 ऎसी [[घटना (जानपदिक रोग विज्ञान)|घटनाहरु]] हुन्छं, जसमा सबै संग सामान्य हो [[नयूरो ब्लास्टोमा|न्यूरोब्लास्टोमा]]. {{cite book |editor= Ries LAG, Smith MA, Gurney JG, Linet M, Tamra T, Young JL, Bunin GR (eds) |year=1999 |title= Cancer Incidence and Survival among Children and Adolescents, United States SEER program 1975–1995 |publisher= National Cancer Institute, SEER Program |version= NIH Pub. No 99-4649 |location= Bethesda, MD |chapterurl=http://seer.cancer.gov/publications/childhood/infant.pdf |author= Gurney JG, Smith MA, Ross JA |chapter=Cancer among infants |pages=149–56}}</ref>
 
दुनिया भरमा क्यान्सर मृत्युहरुको एक तिहाई संभावित संशोधन योग्य जोखिम कारकहरुको कारण हुन्छ। जसमा मुख्य छन्, [[तंबाकू धुम्रपान|तम्बाकू धुम्रपान]], [[मादक पेय|रक्सी]]को उपयोग, र आहारमा [[फल]] र [[सब्जियां|सब्जिहरु]] को कम उपभोग.
विकसित देशहरुमा अधिक वजन र [[मोटापा]] पनि क्यान्सरको एक प्रमुख कारण हो, र निम्न र माध्यम आय वर्ग वाला देशहरुमा [[मानव पेपिलोमा भाइरस]]को लैंगिक सञ्चरण [[ग्रीवा क्यान्सर]]को लागि मुख्य जोखिम कारक हो.<ref name="Danaei">{{cite journal |author= Danaei G, Vander Hoorn S, Lopez AD, Murray CJ, Ezzati M |title= Causes of cancer in the world: comparative risk assessment of nine behavioural and environmental risk factors |journal=Lancet |volume=366 |issue=9499 |pages=1784–93 |year=2005 |pmid=16298215 |doi=10.1016/S0140-6736(05)67725-2}}</ref>
 
पङ्क्ति ५९४:
[[File:Breast cancer gross appearance.jpg|thumb|150px|right|क्यान्सरको विशिष्ट र आँखाहरु देखि नै दि खाए दिन वाला उपस्थिति.स्तनको यो आक्रामक वाहिनीपरक कार्सिनोमा (केंद्रमा एक पीला क्षेत्र) दर्शाता हो कि एक अंडाकार ट्यूमर सेतो दागदार उतकको स्पाइकों देखि घेरिएको भयो हो जुन चारै रको पहेलो बोसो उतकमा छन्.यो सिल्हूट कुनै केकडेको जस्तै/तरिका दिखता छ।]]
 
वर्तमानमा [[उपकला]] उतक देखि व्युत्पन्न एक दुर्दम गाँठको लागि चिकित्सकीय शब्दको रूपमा ग्रीक शब्द [[कार्सिनोमा]]को उपयोग गरिन्छ। [[औलस कुरनेलियुस सेल्सस|सेल्सस]]ले ''कार्सिनोज'' को [[ल्याटिन|लेटिन]]मा अनुवाद गरेर शब्द दिए ''क्यान्सर'' , जसको अर्थ केकडा पनि छ।
[[गेलन]]ले ''सभी'' गांठहरुको वर्णन गराउनको लागि "''ओंकोज'' "को प्रयोग गर्‍यो, जुन आधुनिक शब्द [[औन्कोलजी|ओन्कोलोजी]]को मूल छ।<ref name="Galen">{{cite journal |author=Karpozilos A, Pavlidis N |title=The treatment of cancer in Greek antiquity |journal=Eur. J. Cancer |volume=40 |issue=14 |pages=2033–40 |year=2004 |pmid=15341975 |doi=10.1016/j.ejca.2004.04.036}}</ref>
 
पङ्क्ति ६०७:
| year = 2004
}}
</ref> (चित्र हेर्नुहोस )बादमा वहाँले प्रत्यय ''-ओमा'' जोडा, यूनानीमा यसको अर्थ हो सुनिंनु, र यस प्रकार देखि यसको नाम ''कार्सिनोमा'' भयो। किनकी शरीरको खोलन यूनानी माम्पराको बिरुद्धथा, हिप्पोक्रेट्सले छाला, नाक, र स्तन मास्तनमा बाहिर देखि दि खाए दिन वाला ट्यूमरहरुको नै वर्णन गरे र उनको चित्र बनाए.उपचार चार शारीरिक द्रव्हरु (काले र पहेलो पित्त, रक्त, र कफ)को [[हुमोरिस्म|ह्यूमर सिद्धान्त]] मा आधारित थियो।रोगीको भावको अनुसार, उपचारको कोउपचारकोको लागि आहार, रक्त र /या जुलाब काममा लिया जान्थ्यो.सदिहरु कोसदिहरुको समयमा यो ज्ञात भयो कि क्यान्सर शरीरको कुनै पनि भागमा हुन सक्छ, तर ह्यूमर सिद्धांतमा आधारित उपचार 19 औं सताब्दी सम्म लोकप्रिय बनयोरहयोजब [[कोशिका (जीव विज्ञान)|कोशिकाहरु]]को खोजको गयी.
 
हाम्रो प्राचीनतम वर्णन र क्यान्सरको [[शल्य चिकित्सा|सर्जिकल]] उपचारको खोज [[मिस्र]]मा लगभग 1600 ई.पू.को गयी. [[पेपाइरस]]ले स्तनको 8 अल्सरको मामलाहरुको वर्णन गरे जसको ईलाज "अग्नि ड्रिल" नुन उपकरणको सहायता देखि दागनेको द्वारा गर्‍यो।
पङ्क्ति ६२०:
</ref>
 
क्यान्सरको लागि अन्य प्रारंभिक [[शल्य चिकित्सा|शल्य]] चिकित्साको वर्णन 1020मा [[एविसेना|अविसन्ना]] (इब्न सीना)को द्वारा ''[[चिकित्साको कैनन|दी केनन अफ मेडिसिन]]'' मा गर्‍यो। वहाँले भन्यो कि [[छांटना|छंटाई]] ठीक प्रकार देखि होनी चाहिए, र सम्पूर्ण रोग युक्त [[ऊतक (जीव विज्ञान)|उतक]]को हटा दिनयोचाहिए, यसमा [[विच्छेदन]]को उपयोग या [[गाँठ|ट्यूमर]]को दिशामा जाउन वाला [[शिरा|शिराओं]]को हटाउन शामिल छ। वहाँले सल्लाह दी कि आवश्यक पर्न मापर्नमा प्रभावित क्षेत्रको लागि [[दागना|दागने]]को क्रियाको उपयोग पनि गरे जान सक्छ।<ref name="Patricia">[219] ^ पेट्रीसिया स्किनर (2001), [http://findarticles.com/p/articles/mi_g2603/is_0007/ai_2603000716 यूनानी-टिब्बी,] ''वैकल्पिक चिकित्साको विश्वकोश''</ref>
 
१६ औं र १७ औं शताब्दिहरु मा, मृत्युको कारणलाई खोजनेको लागि [[शव परीक्षा|शरीरको काटन]] डक्टरोंको लागि अधिक स्वीकार्य बन्यो.जर्मन प्रोफेसर [[विल्हेम फब्री|विल्हेम फेब्री]]को मानन थियो कि स्तन क्यान्सर एक स्तन वाहिनीमा दूधको थक्केको कारण हुन्छ। [[डेसकार्टेस]]को एक अनुयायी डच प्राध्यापक [[फ्रंकुनैस दे ला बोए सिल्वियस|फ्रेंकोसिस डे ला बोए सिल्वियस]]को मानन थियो कि सबै रोगयां रासायनिक प्रक्रियाको परिणाम हुन् , र अम्लीय [[लसीका|लसिका]] द्रव्य क्यान्सरको कारण हो.
पङ्क्ति ६२७:
मेरिलिन यालोम "अ हिस्ट्री अफ ब्रेस्ट" 1997.न्यू यर्क: अल्फ्रेड ए क्नोप्फ. आईएसबीएन 0-679-43459-3</ref>
 
क्यान्सरको पहिलो यस्तो कारण ब्रिटिश शल्य चिकित्सक [[पेर्सिवल पोट|पेर्किवल पोट]]को द्वारा पहिचानाइयो, जसले 1775मा खोजको कि [[चिमनी स्वीप|चिमनीको सफाई]]मा संलग्न मान्छेहरुमा [[वृषणकोश|अंडकोश]]को क्यान्सर साधारण छ।अन्य व्यक्तिगत चिकित्सकोंको कार्यले धेरै दृष्टिकोण विकसित गरे, तर जब चिकित्सकोंले एक साथ काम गर्न शुरू गरे तब उनी ठोस निष्कर्ष मानिष्कर्षमा पहुँच सके.
 
18 औं सदीमा सूक्ष्मदर्शीको व्यापक उपयोग ले यो ज्ञात भयो कि 'क्यान्सरको जहर' आफ्नो प्राथमिक ट्यूमर ले अन्य स्थानहरु सम्म लिम्फ पर्वोंको माध्यम ले फैलता हो ("[[मेटास्टेसिस]]").इस रोगको यो दृष्टिकोण सबै संग पहिले अङ्ग्रेजी शल्य चिकित्सक [[कैम्पबेल डी मर्गन]]ले 1871 र 1874को बीच दिए। {{cite journal |author=Grange JM, Stanford JL, Stanford CA |title=Campbell De Morgan's 'Observations on cancer', and their relevance today |journal=Journal of the Royal Society of Medicine |volume=95 |issue=6 |pages=296–9 |year=2002 |url=http://www.jrsm.org/cgi/content/full/95/6/296|pmid=12042378|doi=10.1258/jrsm.95.6.296}}</ref> स्वच्छताको समस्याको कारण क्यान्सरको उपचार गराउनको लागि [[शल्य चिकित्सा]]को प्रयोग गराउनको परिणाम अच्छे हैन रहे. मशहूर स्कटलैंडको शल्य चिकित्सक [[अलेक्जेंडर मोनरो]]ले दुइ सालमा शल्य चिकित्सा पछि जीवित साठ विरामीहरु हरुमा केवल दुइमा स्तन ट्यूमरको देखा.19 औं सताब्दी मा, [[असेप्सिस]]ले शल्य चिकित्सामा स्वच्छताको दृष्टि ले सुधार गरे र यस संग [[क्यान्सर पीडित|जीवित रहउन]]को आँकडहरुमा वृद्धि भयो, शल्य चिकित्सा क्यान्सरको प्रारंभिक उपचार बन्यो.[[विलियम कोले|विलियम काले]] अपवाद थिए जसले 1800को अंतमा पायोकि असेप्सिस देखि ''पहिले'' शल्य चिकित्सा पछि उपचारको दर अधिक थियो, (और वहाँले मिश्रित परिणामहरुको साथ ट्यूमरमा जीवाणुलाई इंजेक्ट गर्‍यो), क्यान्सरको उपचार शल्य चिकित्सकको ट्यूमरको हटाउउनको कला माकलामा निर्भर भयो।यहि अवधिको समयमा, यो ठेगाना लागयोकि शरीर धेरै [[ऊतक (जीव विज्ञान)|ऊतकों]] देखि बनयोहै जुन धेरै मिलियन कोशिकाहरु देखि बने छन्, यस विचार देखि शरीरमा रासायनिक असंतुलनको बारेमा ह्यूमर सिद्धांतहरुले जन्म लिए।[[कोशिका विकृतिविज्ञान]]को युगको जन्म भयो।
 
जब 19 औं सदीको अन्त मा, [[मारी क्यूरी|मेरी क्युरी]] र [[पियरे क्यूरी|पियरे क्युरी]]ले [[विकिरण]]को खोज गर्‍यो, वहाँले क्यान्सरको लागि पहिलो प्रभावी शल्य चिकित्सा हीन उपचार खोजा.विकिरणको साथ क्यान्सरको उपचारको लागि बहुल अनुशासनात्मक दृष्टिकोणको पहिले लक्षण प्रकट भए. शल्य चिकित्सक अब सिर्फ अपरेशन हैन गर्छन्, तर विकिरण विज्ञानीको साथ मिलेरकार्य गर्छन् र रोगीको मदद गर्छन्.यस संग सञ्चारमा जटिलताहरु आयीं, साथ नै घरको सट्टा रोगीको उपचारको आवश्यक अस्पतालमा महसूस भयो, साथ नै अस्पतालको फाइलहरुमा रोगी देखि सम्बंधित आंकडहरुलाइ संकलित गर्‍यो। जस संग पहिलो पल्ट सांख्यिकीय रोगी अध्ययनको शुरुवात भयो।
 
जनेत लेन-क्लेपोनको खोजलाई प्रकाशित गर्‍यो, जसले 1926मा ब्रिटिश स्वास्थ्य मन्त्रालयको लागि जीवन शैली र समान पृष्ठ भूमिको 500 नियन्त्रित रोगिहरु र 500 स्तन क्यान्सरको मामलाहरु कोमामलाहरुको एक तुलनात्मक अध्ययनको प्रकाशन गर्‍यो.
क्यान्सर महामारी विज्ञान माविज्ञानमा उनको जबरदस्त कार्यको [[रिचर्ड डोल]] र [[औस्टिन ब्रेडफोर्ड हिल|औस्टिन ब्राडफोर्ड हिल]]को द्वारा अगाडी बढायाइयो, जसले "[[फेफडहरुको क्यान्सर|फेफडोंको क्यान्सर]] र [[धूम्रपान]] देखि सम्बंधित मृत्युको अन्य कारणहरुलाई प्रकाशित गर्‍यो.अमरत्व माअमरत्वमा ब्रिटिश डक्टरोंको दोश्रो रिपोर्ट"1956मा दी गई (अन्यथा [[ब्रिटिश डक्टरहरुको अध्ययन]] भनिन्छ।)रिचर्ड डोलले 1968मा [[औक्सफोर्ड]] कैन्सर महामारी विज्ञान ईकाईको शुरू गराउनको लागि [[लन्डन|लन्दन]] चिकित्सा अनुसंधान केन्द्रको छोड दिए।[[कम्प्यूटर]]को उपयोगको साथ, यो पहिलो ईकाई थियो जसले ठूलो मात्रामा क्यान्सरमा आंकडहरुको संकलन गर्‍यो.आधुनिक महामारी विज्ञान विधिहरु [[सार्वजनिक स्वास्थ्य]] नीति र रोगहरुको वर्तमान अवधारणाहरु देखि निकट सम्बंधित छन्.पछिल्लो 50 वर्ष ले, चिकित्सा अभ्यास, अस्पताल, प्रांतीय, राज्य, र यहाँ सम्म कि देशको सीमाओं, अदि माअदिमा आंकडा एकत्रित गराउनको लागि धेरै अधिक प्रयास गरियो छन्, साथ नै यस कुरा माकुरामा पनि ध्यान दिइएको हो कि पर्यावरण र सांस्कृतिक कारक क्यान्सरको घटनालाई कसरि प्रभावित गर्छन्.
 
[[द्वितीय विश्व युद्ध]] सम्म एक चिकित्सकको व्यक्तिगत रूप ले क्यान्सर रोगीको उपचार र अध्ययन गराउनको अनुमति थिएन, अब चिकित्सा अनुसंधान केन्द्रोंले खोजा कि रोगको घटनामा एकदम अंतर्राष्ट्रीय अन्तर दि खाए देते छन्.इस अंतर्दृष्टिको कारण राष्ट्रीय सार्वजनिक स्वास्थ्य निकाहरु ले अस्पतालों र क्लीनिकहरुमा स्वास्थ्य सम्बन्धी आंकडहरुलाइ संकलित गर्‍यो, यो एक यस्तो प्रक्रिया थियो जसलाइ आज धेरै देश गर्छन्.जापानी मेडिकल समुदायले प्रेक्षित गरे कि [[हिरोशिमा र नागासाकीको परमाणु बम विस्फोट|हिरोशिमा र नागासाकीको परमाणु विस्फोटों]]को शिकार मान्छेहरुको अस्थि मज्जा पूरी जस्तै/तरिका देखि नष्ट भएको थियो।वहाँले निष्कर्ष निकाले कि रोगग्रस्त [[अस्थि मज्जा]]को पनि विकिरणको द्वारा नष्ट गरे जान सक्छ, र यस संग [[रक्त क्यान्सर (ल्यूकेमिया)]]को लागि अस्थि मज्जा प्रत्यारोपणको खोज भयो।द्वितीय विश्व युद्ध पछि देखि क्यान्सर उपचारको प्रवृतियहरुमा सुधार हो रहे छन्, यसमा उपस्थित उपचार विधियहरुमा सूक्ष्म स्तरमा सुधार भयो हो, उनको मानकीकरण गर्‍यो हो, र [[महामारी विज्ञान]] र अन्तर्राष्ट्रीय साझेदारीको माध्यम ले उपचारको तरिकाको खोजमा उसलाइ वैश्वीकृत गरेको छ।अधिक जानकारीको लागि http://flaxindia.blogspot.com माcomमा चटका गर्नुहोस।
 
==अनुसंधान निर्देश ==
{{main|Cancer research}}
 
क्यान्सर अनुसंधान एक गहन वैज्ञानिक प्रयास हो जुन रोग प्रक्रियाहरुको समझनेको लागि र संभव उपचारको खोजको लागि गरिन्छ।क्यान्सर अनुसंधानको कारण [[आण्विक जीव विज्ञान]] र [[कोशिका जीव विज्ञान]]को ज्ञानको बढन देखि क्यान्सरको धेरै नयाँ प्रभावी उपचारैको खोज भयो छ। यस्तो तब देखि भयो जब देखि 1971मा राष्ट्रपति निक्सनले "[[क्यान्सरमा युद्ध]]"को घोषणा गरे।[[संयुक्त राज्य अमेरिका]]ले 1971 पछि देखि क्यान्सर अनुसंधान माअनुसंधानमा 200 बिलियन डलर भन्दा अधिकको निवेश गरे है; यो धन सार्वजनिक र निजी क्षेत्रहरुको द्वारा र संस्थाहरुको द्वारा लागाईाइएको छ। {{cite web |author=Sharon Begley | url=http://www.newsweek.com/id/157548/page/2 |title=Rethinking the War on Cancer |format= |date=2008-09-16 | work=Newsweek |accessdate=2008-09-08}}</ref> यस भारी निवेशको बावजूद, 1950 र 2005को बीच देशको क्यान्सर देखि मृत्यु दरमा केवल एक पाँच प्रतिशतको कमी देखियो हो (आबादीको आकार र आयुको लागि समायोजन करते भए). {{cite news|url=http://www.nytimes.com/2009/04/24/health/policy/24cancer.html|title=Advances Elusive in the Drive to Cure Cancer |last=Kolata|first=Gina|date=April 23, 2009 |publisher=''[[The New York Times]]''|accessdate=2009-05-05}}</ref>
 
अग्रणी क्यान्सर अनुसंधान संगठनहरु र परियोजनाहरुमा शामिल हुन् [[अमेरिकन एसोसिएशन फर क्यान्सर रिसर्च]], [[अमेरिकन क्यान्सर सोसायटी]] (ACS), [[अमेरिकन सोसायटी अफ क्लिनिकल ओन्कोलोजी|दी अमेरिकन सोसाइटी अफ क्लिनिकल ओन्कोलोजी]], [[क्यान्सरको अनुसंधान र उपचारको लागि यूरोपीय संगठन|दी यूरोपियन ओर्गनाइजेशन फर रिसर्च एन्ड ट्रीटमेंट अफ क्यान्सर]], [[राष्ट्रीय क्यान्सर संस्थान]], [[राष्ट्रीय व्यापक क्यान्सर नेटवर्क|नेशनल कोम्प्रिहेन्सिव क्यान्सर नेटवर्क]], र [[क्यान्सर जीनोम एटलस|दी क्यान्सर जीनोम एटलस प्रोजेक्ट]] NCI में.
"https://ne.wikipedia.org/wiki/क्यान्सर" बाट अनुप्रेषित