विकिपिडिया

"एचआइभी" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

अन्तरक्रियात्मक रूपमा इतिहास हेर्नुहोस्
← अघिल्लो भिन्नतापछिल्लो भिन्नता →
Content deleted Content added
दृश्यात्मकविकिपाठ
सा unicodifying
सा unicodifying, replaced: एचआईवी → एचआईभि (236)
पङ्क्ति ४२:
}}
 
'''ह्युमन इम्युनोडेफिशिएंसी भाइरस (Human immunodeficiency virus)''' '''(एचआईवीएचआईभि) (HIV)''' एक लेंटिभाइरस (रेट्रोभाइरस मािवारको एक सदस्य) हो, जुन ''[[एड्स|अक्वायर्ड इम्युनोडेफिशिएंसी सिंड्रोम (acquired immunodeficiency syndrome)]]'' (एड्स) (AIDS)को कारण बनइन्छ,<ref name="pmid8493571">{{cite journal
|author=Weiss RA
|title=How does HIV cause AIDS?
पङ्क्ति ६३:
|pmc=2716400
|doi=10.1146/annurev.med.60.041807.123549
|url=}}</ref> जुन कि मनुष्यहरुमा एक अवस्था हो, जसमा प्रतिरक्षा तन्त्र विफल होने लाग्छ, र यसको परिणामस्वरूप यस्तो/यस्ता/यसरी अवसरवादी संक्रमण हो जाछन, जस ले/संग/भन्दा मृत्युको खतरा हुन्छ. एचआईवीएचआईभि (HIV)को संक्रमण रक्तको अंतरण, वीर्य, योनिक-द्रव, स्खलन-पूर्व द्रव या आमाको दूध बाट हुन्छ. यिनी शारीरिक द्रवहरु मा, एचआईवीएचआईभि (HIV) मुक्त जीवाणु कणहरु र [[श्वेत रक्त कोशिका|प्रतिरक्षा कोशिकाहरु]]को भित्र उपस्थित जीवाणु, दुवैको रूपमा उपस्थित हुन्छ. यसको सञ्चरणको चार मुख्य मार्ग असुरक्षित यौन-संबंध, संक्रमित सुई, आमाको दूध र कुनै संक्रमित आमा से उनको बच्चाहरुको जन्मको समय होने वाला सञ्चरण (ऊर्ध्व सञ्चरण) छन्. एचआईवीएचआईभि (HIV)को उपस्थितिको पता लगाउनको लागि रक्त-उत्पादनहरुको जांच गराउनको कारण रक्ताधान अथवा संक्रमित रक्त-उत्पादनहरुको माध्यम से होने वाला सञ्चरण विकसित विश्वमा ठूलो मात्रा मा कम भयो है।
 
मानिसहरुमा हुने वाला एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणलाई [[विश्व स्वास्थ्य संगठन|विश्व स्वास्थ्य संगठन (World Health Organization)]] (डब्ल्यूएचओ)(WHO) द्वारा महामारी मानाइएको छ. यसको बावजूद, एचआईवीएचआईभि (HIV)को बारेमा व्याप्त परितोष एचआईवीएचआईभि (HIV)को जोखिममा एक मुख्य भूमिका निभा सक्छ.<ref name="cdc1">{{cite web|url=http://www.cdc.gov/hiv/resources/reports/hiv_prev_us.htm |title=CDC - HIV/AIDS - Resources - HIV Prevention in the United States at a Critical Crossroads |publisher=Cdc.gov |date= |accessdate=2010-07-28}}</ref><ref name="cdc2">{{cite web|url=http://www.cdc.gov/nchhstp/newsroom/docs/FastFacts-MSM-FINAL508COMP.pdf |title=HIV and AIDS among Gay and Bisexual Men |format=PDF |date= |accessdate=2010-07-28}}</ref> 1981मा यसको खोज देखि लिएर 2006 तक, एड्स (AIDS) 25 मिलियन से अधिक मान्छेहरुको जानले चुका है।<ref name="UNAIDS2006" /> विश्वको लगभग 0.6% जनसंख्या एचआईवीएचआईभि (HIV) से संक्रमित छ.<ref name="UNAIDS2006">{{cite book
| author =[[Joint United Nations Programme on HIV/AIDS]]
| year = 2006
पङ्क्ति ८४:
| pages = 49–55
| publisher = IAEN
}}</ref> वर्तमान अनुमानोंको अनुसार, एचआईवीएचआईभि (HIV) [[अफ्रीका]]मा 90 मिलियन मान्छेहरुलाई संक्रमित गराउनको तैयार हो, जसको चलते अनुमानित रूप से कम से कम 18 मिलियन मान्छे अनाथ हो जाएंगे.<ref name="UNAIDS">{{cite web
| author=[[Joint United Nations Programme on HIV/AIDS]]
| publisher=
पङ्क्ति ९१:
| title=AIDS epidemic update, 2005
| accessdate=2006-02-28|format=PDF
}}</ref> एंटीरेट्रोवायरल उपचार एचआईवीएचआईभि (HIV)को मृत्यु-दर र रुग्णता-दर दुवैको कम गर्छ, तर सबै देशहरुमा एंटिरेट्रोवायरल दबाइहरु सम्म नियमित पहुंच उपलब्ध छैन.<ref name="Palella">{{cite journal
| author=Palella, F. J. Jr, Delaney, K. M., Moorman, A. C., Loveless, M. O., Fuhrer, J., Satten, G. A., Aschman and D. J., Holmberg, S. D.
| title=Declining morbidity and mortality among patients with advanced human immunodeficiency virus infection. HIV Outpatient Study Investigators
पङ्क्ति १०३:
}}</ref>
 
प्राथमिक रूप से एचआईवीएचआईभि (HIV) मानवीय प्रतिरोधक प्रणालीको आवश्यक कोशिकाहरु, जस्तै सहायक टी-कोशिकाहरु (helper T cells) (विशिष्ट रूप से, सीडी4<sup>+</sup> टी कोशिकाहरु), मैक्रोफेज र डेंड्राइटिक कोशिकालाई संक्रमित गर्छ. {{cite pmid | 20598938 }}</ref> एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको परिणामस्वरूप सीडी4<sup>+</sup> टी (CD4<sup>+</sup> T)को स्तरहरुमा कमी आनेको तीन मुख्य कार्यविधियां छन्: सबै ले/संग/भन्दा पहिले, संक्रमित कोशिकाहरुको प्रत्यक्ष जीवाण्विक समाप्ति; दोस्रो, संक्रमित कोशिकामा एपोप्टसिसको बढी भयो दर; र तेस्रो संक्रमित कोशिकाको चिन्हारी गराउन वाला सीडी8 (CD8) साइटोटक्सिक लिम्फोसाइट द्वारा संक्रमित सीडी4<sup>+</sup> टी कोशिकाहरु (CD4<sup>+</sup> T cells)को समाप्ति. जब सीडी4<sup>+</sup> टी (CD4<sup>+</sup> T) कोशिकाहरुको संख्या एक आवश्यक स्तर से तल गिर जान्छ, त कोशिकाको मध्यस्थता से होने वाली प्रतिरक्षा समाप्त हो जाइन्छ, र शरीरको अवसरवादी संक्रमणहरु से ग्रस्त होनेको संभावना बढने लगती है।
 
एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)को द्वारा संक्रमित अधिकांश अनुपचारित मान्छेहरुमा अंततः एड्स (AIDS) विकसित हो जाइन्छ. {{cite pmid | 20628133 }}</ref> यिनीहरुमा से अधिकांश मान्छेहरुको मृत्यु अवसरवादी संक्रमणहरु से या प्रतिरोध तन्त्रको बढती विफलता से जुडी असाध्यताओंको कारण हुन्छ.<ref name="Lawn">{{
 
cite journal
पङ्क्ति ११३:
| pmid=14667787 | doi=10.1016/j.jinf.2003.09.001
 
}}</ref> एचआईवीएचआईभि (HIV)को एड्स (AIDS)मा विकास होनेको दर भिन्न-भिन्न हुन्छ, र यसमा जीवाण्विक, पाहुना र वातावरणीय कारकहरुको प्रभाव पडता है; अधिकांश मान्छेहरुमा एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको 10 वर्षोंको भित्र एड्स (AIDS) विकसित हो जाएगा: कुनै मान्छेहरुमा यो धेरै नै शीघ्र हुनेछ र कुनै मान्छे धेरै अधिक लामो समय लेंगे.<ref name="Buchbinder">{{cite journal
| author=Buchbinder SP, Katz MH, Hessol NA, O'Malley PM, Holmberg SD.
| title=Long-term HIV-1 infection without immunologic progression
पङ्क्ति १३३:
| pmid=10791375
| doi=10.1016/S0140-6736(00)02061-4
}}</ref> एंटी-रेट्रोवायरलको द्वारा उपचार किये जाए पछि एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमित मान्छेहरुको जीवित रहउनको संभावना बढ जान्छ. 2005 सम्मको जानकारीको अनुसार, निदान किये जा सकने योग्य एड्स (AIDS)को रूपमा एचआईवीएचआईभि (HIV)को विकास भएको / हुने बाद पनि एंटीरेट्रोवायरल उपचार पछि व्यक्तिको औसत उत्तरजीविता-काल 5 वर्षों से अधिक हुन्छ.<ref name="Schneider">{{
 
cite journal
पङ्क्ति १५३:
 
== वर्गीकरण ==
एचआईवीएचआईभि (HIV) ''लेंटिभाइरस (Lentivirus)'' श्रेणी,<ref name="ICTV61.0.6">{{cite web
| author=[[International Committee on Taxonomy of Viruses]]
| publisher=[[National Institutes of Health]]
पङ्क्ति १७९:
}}</ref> लेंटिभाइरस एकल-तंतु, सकारात्मक-दिशा व आवरण युक्त आरएनए (RNA) जीवाणुहरुको रूपमा सञ्चरित हुन्छन्. लक्ष्य कोशिकामा प्रवेश गरए पछि, जीवाण्विक [[राइबोज न्यूक्लिक अम्ल|आरएनए (RNA)]] जीनोमको जीवाणु कणमा मौजूद एक जीवाण्विक रूप से कूटबद्ध रिवर्स ट्रांस्क्रिप्टेसको द्वारा दोहरे-तंतु युक्त [[डीऔक्सीराइबोन्यूक्लिक अम्ल|डीएनए (DNA)]]मा रूपांतरित गर्‍यो जाइन्छ. यसको बाद यो जीवाण्विक डीएनए (DNA) एक जीवाण्विक रूप से कूटबद्ध इंटीग्रेसको द्वारा पाहुना कोशिकाको सह-कारकहरुको साथ एक कोशिकीय डीएनए (DNA)मा एकीकृत गरिन्छ,<ref name="JASmith">{{cite journal | author= Smith, Johanna A.; Daniel, René (Division of Infectious Diseases, Center for Human Virology, Thomas Jefferson University, Philadelphia) |title= Following the path of the virus: the exploitation of host DNA repair mechanisms by retroviruses |journal=ACS Chem Biol|volume=1|issue=4 |pages= 217–26 | year= 2006 |pmid= 17163676 |doi=10.1021/cb600131q |url= }}</ref> ताकि यस जीनोमको प्रतिलिपि बनाए जा सके. एक पल्ट जब यो जीवाणु कोशिकालाई संक्रमित गर्छ, त दुइ परिणाम हुन सक्छन्: या त जीवाणु अदृश्य हो जाइन्छ र संक्रमित कोशिका आफ्नो कार्य गरन जारी रखती हो, या फेरि जीवाणु सक्रिय हो जाइन्छ र प्रतिलिपित होता जाइन्छ, र तब जीवाणु कणहरुको एक ठूलो संख्या अन्य मुक्त कोशिकाहरुलाई संक्रमित गरन सक्छ.
 
एचआईवीएचआईभि (HIV)को दुइ प्रजातियां ज्ञात छन्: एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1) र एचआईवीएचआईभि (HIV-2). एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1) त्यो जीवाणु हो, जसलाइ प्रारंभमा खो जा्यो था र एलएवी (LAV) र एचटीएलवी-III (HTLV-III) दुवैको रूपमा चिह्नित भएको थियो. यो अधिक उग्र, अधिक संक्रामक छ, र यो पुरा विश्वमा एचआईवीएचआईभि (HIV) अधिकांश संक्रमणहरुको कारण हो. {{cite journal | title=Comparison of HIV-1 and HIV-2 infectivity from a prospective cohort study in Senegal | last=Gilbert | first=PB et al | journal=Statistics in Medicine | date=28 February 2003| volume=22 | issue=4 | pages=573–593 | pmid=12590415 | doi=10.1002/sim.1342 | last2=McKeague | first2=IW | last3=Eisen | first3=G | last4=Mullins | first4=C | last5=Guéye-Ndiaye | first5=A | last6=Mboup | first6=S | last7=Kanki | first7=PJ}}</ref> एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)को तुलनामा एचआईवीएचआईभि-2 (HIV-2)को संक्रामकता कम होनेको अर्थ यो हो कि एचआईवीएचआईभि-2 (HIV-2) संपर्कमा आने वाला मान्छेहरुमा संक्रमणको प्रति संपर्क दर अपेक्षाकृत कम होगी. यसको अपेक्षाकृत कमजोर सञ्चरण क्षमताको कारण एचआईवीएचआईभि-2 (HIV-2) ठूलो मात्रा मा पश्चिम अफ्रीका सम्म नै सीमित है।<ref name="Reeves">{{cite journal
| author=Reeves, J. D. and Doms, R. W
| title=Human Immunodeficiency Virus Type 2
पङ्क्ति १८७:
 
{| class="wikitable"
|+एचआईवीएचआईभि (HIV)को प्रजातिहरुको तुलना
|-
! प्रजाति
पङ्क्ति १९५:
! अनुमानित मूल
|-
! एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)
| उच्च
| उच्च
पङ्क्ति २०१:
| साधारण चिंपांजी
|-
! एचआईवीएचआईभि-2 (HIV-2)
| निम्न
| निम्न
पङ्क्ति २०९:
 
== संकेत व लक्षण ==
[[File:Hiv-timecourse.png|300px|thumb|right|एचआईवीएचआईभि (HIV) प्रतियां (वायरल लोड) र अनुपचारित एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको औसत पाठ्यक्रम मा CD4 गिनतीको एक सामान्यीकृत ग्राफ, कुनै विशेष व्यक्तिको रोग स्तर काफी भिन्न हुन सक्छन्.[45][46]]]
एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1) से होने वाला संक्रमणलाई सीडीटी<sup>+</sup>4 टी (CD4<sup>+</sup> T) कोशिकाहरुको संख्यामा लगातार आती गिरावट र जीवाण्विक भारमा वृद्धि से जोडा जाइन्छ. संक्रमणको चरणको निर्धारण विरामीको सीडीटी<sup>+</sup>4 टी (CD4<sup>+</sup> T) कोशिकाहरुको संख्या र रक्तमा एचआईवीएचआईभि (HIV)को स्तर से गरे जा सक्छ.
 
मूलतः एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको चार चरण हुन्छन्: उष्मायन काल, तीव्र संक्रमण, विलंब चरण र एड्स (AIDS). संक्रमण पछिको प्रारंभिक उष्मायन काल लक्षणविहीन हुन्छ र यसको अवधि सामान्यतः दुइ से चार सप्ताहहरु सम्म हुन्छ. दोश्रो चरण, तीव्र संक्रमण, औसतन 28 दिनहरु सम्म चलता हो र यसमा ज्वरो, लिंफैडेनोपैथी (lymphadenopathy) (लसिका ग्रंथिमा सूजन), फैरिंजाइटिस (pharyngitis) (गलेमा खराश), बिबिरा, पेशीशूल (आमासपेशियहरुमा दर्द), बेचैनी, र मुंह तथा भोजन-नलीमा घाउ जस्तै लक्षण शामिल हुन सक्छन्.
 
विलंबता चरण, जुन कि तेस्रो चरण हो,मा या त धेरै थोडे लक्षण प्रदर्शित हुन्छन् या कोई लक्षण दि खाए हैन देता र यो चरण दुइ सप्ताहहरु देखि लिएर बीस वर्षों या उनी ले/संग/भन्दा पनि अधिक समय सम्म चल सक्छ. एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको चौथो र अंतिम चरण एड्स (AIDS) विभिन्न अवसरवादी संक्रमणहरुको लक्षणहरु जस्तै नै लक्षण प्रदर्शित गर्छ.
 
फ्रान्सीसी अस्पतालको विरामीहरुको अध्ययनमा यो पाइयो कि एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1) से संक्रमित व्यक्तिहरु हरुमा लगभग 0.5% व्यक्ति कुनै एंटी-रेट्रोवायरल उपचारको बिना पनि सीडीआर4 टी-कोशिकाहरु (CD4 T-cells)को उच्च स्तर र एक निम्न अथवा चिकित्सीय रूप से न पहिचानयोजा सकने वाला जीवाण्विक भार बनाए राखछन. यिनी व्यक्तिहरुलाई एचआईवीएचआईभि (HIV) नियन्त्रकों या लंबी-अवधिको गैरविकासकहरुको रूपमा वर्गीकृत गरिन्छ.<ref name="Grabar">{{cite journal | author=Grabar, S., Selinger-Leneman, H., Abgrall, S., Pialoux, G., Weiss, L., Costagliola, D. | title=Prevalence and comparative characteristics of long-term nonprogressors and HIV controller patients in the French Hospital Database on HIV |journal=AIDS | year=2009 | pages=1163–1169 | volume=23 | issue=9 | pmid=19444075 |doi=10.1097/QAD.0b013e32832b44c8}}
</ref>
 
=== एचआईवीएचआईभि (HIV)को तीव्र संक्रमण ===
{{Main|Acute HIV infection}}
[[File:Symptoms of acute HIV infection.png|thumb|right|300px|तीव्र एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको मुख्य लक्षण.]]
 
सामान्यतः एचआईवीएचआईभि (HIV)को साथ प्रारंभिक संक्रमण एक संक्रमित व्यक्ति से कुनै असंक्रमित व्यक्तिमा शारीरिक द्रवहरुको स्थानांतरणको साथ हुन्छ. संक्रमणको पहिलो चरण, प्राथमिक या तीव्र संक्रमण, तीव्र जीवाण्विक प्रतिलिपि निर्माणको चरण हो, जुन कुनै व्यक्तिको एचआईवीएचआईभि (HIV)को संपर्कमा आनेको तुरंत बाद आता हो, जसको परिणामस्वरूप मािधीय रक्तमा जीवाणुहरुको अधिकता हुन्छ र एचआईवीएचआईभि (HIV)को स्तर साधारण तरिका मा अनेक मिलियन जीवाणु प्रति मिली (mL) सम्म पहुंच जाछन.<ref name="Piatak">
 
{{cite journal | author=Piatak, M., Jr, Saag, M. S., Yang, L. C., Clark, S. J., Kappes, J. C., Luk, K. C., Hahn, B. H., Shaw, G. M. and Lifson, J.D. | title=High levels of HIV-1 in plasma during all stages of infection determined by competitive PCR | journal=Science | year=1993 | pages=1749–1754 |volume=259 | issue=5102 | pmid=8096089 | doi=10.1126/science.8096089}}
पङ्क्ति २२९:
</ref>
 
इस प्रतिक्रियाको साथ नै गश्ती सीडी4<sup>+</sup> टी (CD4<sup>+</sup> T) कोशिकाहरुको संख्यामा पनि उल्लेखनीय गिरावट देखि जान्छ. लगभग सबै विरामीहरुमा रक्तमा जीवाणुहरुको यो तीव्र उपस्थिति सीडी8<sup>+</sup> टी कोशिकाहरु (CD8<sup>+</sup> T Cells), जुन एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमित कोशिकाहरुलाई नष्ट गर्छं,को सक्रियण र यसको बाद प्रतिरक्षीको निर्माण या सीरोकन्वर्जन (seroconversion) से जुडी हुन्छ. यस्तो मानिन्छ कि सीडी8<sup>+</sup> टी (CD8<sup>+</sup> T) कोशिकाहरुको प्रतिक्रिया जीवाणुहरुको स्तरहरुलाई नियन्त्रित गराउनमा महत्वपूर्ण हो, जुन कि पहिले बढते हुन् र फेरि सीडी4<sup>+</sup> टी (CD4<sup>+</sup> T) कोशिकाहरुको वापसीको साथ नै पुनः घट जाछन. सीडी8<sup>+</sup> टी (CD8<sup>+</sup> T) कोशिकाहरुको एक अच्छी प्रतिक्रियालाई बीमारीको विकासको गतिमा कमी र एक बेहतर रोगनिदान से जोडा जाता रहयोहै, हुनत यो जीवाणुलाई खत्म हैन करती.<ref name="Pantaleo1998">
 
{{cite journal
पङ्क्ति २३७:
}}</ref>
 
इस अवधिको समयमा (सामान्यतः संपर्कको 2–4 सप्ताहहरु बाद) अधिकांश (80 से 90%) व्यक्तिहरुमा इंफ्लुएंजा या मोनोन्यूक्लिऔसिस (mononucleosis)-जैसी कोई बीमारी विकसित हुन्छ, जसलाइ तीव्र एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमण भन्दछन् र यसको सबै ले/संग/भन्दा साधारण लक्षणहरुमा ज्वरो, लिंफैडेनोपैथी, फैरिंजाइटिस, बिबिरा, पेशीशूल, मुंह र भोजन नलीमा घाउ आदि लक्षण शामिल हुन सक्छन् र इनके वाहेक यसमा सिरदर्द, मिचली र उल्टी, यकृत/प्लीहाको आकारमा वृद्धि, भारमा कमी, छाले र तन्त्रिका संबंधी लक्षण पनि शामिल हुन सक्छन्, आमतौर मा कम नै मिलछन. संक्रमित व्यक्तिहरुमा यिनीहरुमा से सबै या कुनै लक्षण देखे जान सकिन्छं या यिनीहरुमा से सबै लक्षण अनुपस्थित पनि हुन सक्छन्. लक्षणहरुको अवधिमा अंतर हुन्छ, र औसतन यो 28 दिनहरु सम्म तथा सामान्यतः कम से कम एक सप्ताह सम्म दि खाए देते छन्.इन लक्षणहरुको अनिश्चित स्वरूपको कारण, अक्सर उसलाइ एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको संकेतहरुको रूपमा मान्यता हैन दी जाती.<ref name="Kahn">
 
{{cite journal
पङ्क्ति २४४:
}}</ref>
 
इन लक्षणहरुको अनिश्चित स्वरूपको कारण, अक्सर उसलाइ एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको संकेतहरुको रूपमा मान्यता हैन दी जाती. भले नै विरामी आफ्नो चिकित्सकको नजिकै या कुनै अस्पतालमा जाएं, तर अक्सर यो मानएर उनिको गलत निदान गर्‍यो जाएगा कि उसलाइ उनी उनि अधिक साधारण संक्रामक रोगहरु से ग्रस्त छन्, जसमा यही लक्षण देखे जाछन. यसको परिणामस्वरूप, एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको निदान गराउनको लागि यिनी प्राथमिक लक्षणहरुको प्रयोग हैन गरे जाता किनकी उनी सबै विरामीहरुमा विकसित हुदैनन् र यिनीहरुमा से अनेक लक्षण अन्य अधिक साधारण रोगहरुको कारण पनि दि खाए दे सकते छन्. हुनत, यस सिंड्रोमको चिन्हारी महत्वपूर्ण हुन सक्छ किनकी त्यहि अवधिको समयमा विरामी धेरै अधिक संक्रमित हुन्छ.<ref name="pmid11187417">{{cite journal |author=Daar ES, Little S, Pitt J, ''et al.'' |title=Diagnosis of primary HIV-1 infection. Los Angeles County Primary HIV Infection Recruitment Network |journal=Ann. Intern. Med. |volume=134 |issue=1 |pages=25–9 |year=2001 |pmid=11187417 |doi=}}</ref>
 
=== विलंबता चरण ===
एक मजबूत प्रतिरोध प्रतिरक्षा रक्तको प्रवाहमा जीवाण्विक कणहरुको संख्याको कम गर्छ, जस ले/संग/भन्दा संक्रमणको ''चिकित्सीय विलंबिता'' चरणको शुरुवात चिह्नित गरिन्छ. चिकित्सीय विलंबतामा दुइ सप्ताहहरु र 20 वर्षों सम्मको अंतर हुन सक्छ. संक्रमणको यस प्रारंभिक चरणको समयमा, एचआईवीएचआईभि (HIV) [[लसीका तन्त्र|लसीका से जुडे अंगों (lymphoid organs)]]को अंतर्गत सक्रिय हुन्छ, जहाँ जीवाणुहरुको ठूलो मात्राहरु रोमकूपोंको द्रुमाश्म कोशिकाहरु (dendritic cells) (एफडीसी) (FDC)को नेटवर्कमा फंस जाछन.<ref name="burton">
 
{{cite journal
पङ्क्ति २६३:
=== एड्स ===
{{Main|AIDS}}
:''इस विषयमा अधिक जानकारीको लागि एड्स (AIDS)को निदान, एड्स (AIDS)को लक्षण र एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमण एवं रोगहरुको लागि डब्ल्यूएचओ (WHO)को बीमारी चरण प्रणाली हेर्नुहोस''
जब सीडी4<sup>+</sup> टी (CD4<sup>+</sup> T) कोशिकाहरुको संख्या 200 कोशिकाहरु प्रति µLको आवश्यक स्तर से तल गिर जान्छ, त कोशिकाहरुको मध्यस्थता से प्राप्त प्रतिरोधक क्षमता समाप्त हुन्छ र अनेक प्रकारको अवसरवादी रोगाणुओं से होने वाला संक्रमण दि खाए देने लागछन. प्रारंभिक संक्रमणहरुमा अक्सर भारमा मध्यम र अस्पष्ट कमी, श्वसन तन्त्रको प्रतिवर्ती संक्रमण (जस्तै साइनसाइटिस (sinusitis), ब्रन्काइटिस (bronchitis), ओटाइटिस मीडिया (otitis media), फैरीन्जाइटिस (pharyngitis)), प्रोस्टेटाइटिस (prostatitis), छाला मा फुन्सियां र मुंहको छाले शामिल हुन्छन्.
 
पङ्क्ति २७४:
{| class="wikitable" style="float:right;font-size:85%;margin-left:15px"
|- style="background:#efefef"
|+ संपर्क मार्ग द्वारा एचआईवीएचआईभि (HIV) के<td><br />अभिग्रहणको प्रति-कृत्य अनुमानित जोखिम<ref name="MMWR3">{{
 
cite journal |author=Smith DK, Grohskopf LA, Black RJ, ''et al.'' |title=Antiretroviral postexposure prophylaxis after sexual, injection-drug use, or other nonoccupational exposure to HIV in the United States: recommendations from the U.S. Department of Health and Human Services |journal=MMWR Recomm Rep |volume=54 |issue=RR-2 |pages=1–20 |year=2005 |month=January |pmid=15660015 |doi= |url=http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/rr5402a1.htm#tab1 | accessdate=2009-03-31
पङ्क्ति २८१:
cite journal |author=Jin F ''et al.'' |title=Per-contact probability of HIV transmission in homosexual men in Sydney in the era of HAART|journal=AIDS |volume=24 |issue=6 |pages=907–913 |year=2010 |month=March |pmid=20139750 |doi= 10.1097/QAD.0b013e3283372d90 | accessdate=2010-04-11 |pmc=2852627
 
}}</ref> (ध्यान दिनुहोस कि वाणिज्यिक यौन संपर्कों, एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको चरण, जननांगमा छालोंको उपस्थिति या इतिहास, र राष्ट्रीय आय स्तरहरु जस्तै अन्य कारकहरुको कारण जोखिमको दरें बदल सकती छन्. <br /><ref name="Boily_et_al">{{
cite journal |author=Boily MC, Baggaley RF, Wang L, Masse B, White RG, Hayes RJ, Alary M |title=Heterosexual risk of HIV-1 infection per sexual act: systematic review and meta-analysis of observational studies|journal=The Lancet Infectious Diseases |volume=9 |issue=2 |pages=118–129 |year=2009 |month=February |pmid=19179227 |doi=10.1016/S1473-3099(09)70021-0 | accessdate=2010-04-11
 
पङ्क्ति ३६६:
! colspan="5" style="border-right:0"| <sup>*</sup>यह मानते भए कि कंडोमको प्रयोग हैन गर््यो हो <br /> <sup>‡</sup>एकत्रित सञ्चरण संभाव्यता आकलन <br /> <sup>§</sup>स्रोत कुनै पुरुष मा गरिएको(थियो) मुख-मैथुन<br />को संदर्भित गर्छ
|- style="background:#efefef"
! colspan="5" style="border-right:0"| <sup>a</sup>ध्यान दिनुहोस कि अन्य अध्ययनहरुलाइ यस कुराको अपर्याप्त प्रमाण मिले हुन् कि नर खतना<br /> पुरुषोंको साथ यौन-क्रिया गराउन वाला पुरुषहरुमा एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमण या यौन रूप से सञ्चरित होने वाला अन्य संक्रमणहरुको विरुद्ध रक्षा गर्छ<ref name="Millett_et_al">{{
 
cite journal |author=Millett GA, Flores SA, Marks G, Reed JB, Herbst JH |title=Circumcision status and risk of HIV and sexually transmitted infections among men who have sex with men: a meta-analysis |journal=The Journal of American Medical Association |volume=300 |issue=14 |pages=1674–1684 |year=2009 |month=October |pmid=18840841 |doi= 10.1001/jama.300.14.1674|url=http://jama.ama-assn.org/cgi/content/short/300/14/1674 | accessdate=2010-04-11
पङ्क्ति ३७४:
! colspan="5" style="border-right:0"| <sup>†</sup>"सर्वश्रेष्ठ अनुमानित आकलन "
|-
! colspan="5" style="border-right:0"| <sup>b</sup>ध्यान दिनुहोस कि संभावित सह-कारक, जस्तै मौखिक चोट, घाउ, सूजन, यौन रूप से सञ्चरित होने वाला संलग्न संक्रमण,<br /> मुंहमा स्खलित हुनु र व्यवस्थित प्रतिरोधको दबाना, एचआईवीएचआईभि (HIV) सञ्चरणको दरमा वृद्धि कर सकते छन्. {{cite web|url=http://www.phac-aspc.gc.ca/publicat/epiu-aepi/epi_update_may_04/13-eng.php |title=Public Health Agency of Canada |publisher=Phac-aspc.gc.ca |date=2004-12-01 |accessdate=2010-07-28}}</ref>
|}
 
एचआईवीएचआईभि (HIV)को लागि तीन मुख्य सञ्चरण मार्गोंको पहिचान गरे गई है। एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)को तुलनामा आमा-से-संतानमा र यौन-क्रिया मार्गको द्वारा एचआईवीएचआईभि-2 (HIV-2)को सञ्चरण होनेको दर धेरै कम है।
 
==== यौन-क्रिया संबंधी ====
अधिकांश एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमण असुरक्षित यौन संबंधोंको कारण प्राप्त हुन्छन्. एचआईवीएचआईभि (HIV)को बारेमा फैला परितोष एचआईवीएचआईभि (HIV)को जोखिममा एक मुख्य भूमिका निभाइन्छ.<ref name="cdc1" /><ref name="cdc2" /> जब एक साथीको संक्रमित यौन-स्राव दोस्रोको लैंगिक, मौखिक या गुदाको श्लेष्म झिल्लीको संपर्कमा आउछन्, तब यौन-सञ्चरण हुन सक्छ. उच्च-आय वाला देशहरु मा, महिला-से-पुरुषमा होने वाला सञ्चरणको दर 0.04% प्रति कृत्य र पुरुष-से-महिला सञ्चरणको दर 0.08% प्रति कृत्य है। विभिन्न कारणहरु से, निम्न-आय वाला देशहरुमा यिनीहरु दरें 4 से 10 गुना अधिक छन्.<ref name="Boily_et_al" /> ग्रहणशील गुदा-मैथुनको दर अत्यधिक उच्च हो, 1.7% प्रति कृत्य.<ref name="Boily_et_al" />
 
लैटेक्स कंडोमको सही र नियमित प्रयोग एचआईवीएचआईभि (HIV)को यौन सञ्चरणको जोखिमको लगभग 85% सम्म कम गर्छ.<ref name="workshop">{{cite conference |last=National Institute of Allergy and Infectious Diseases | authorlink = National Institute of Allergy and Infectious Diseases | coauthors = National Institutes of Health, Department of Health and Human Services |title=Workshop Summary: Scientific Evidence on Condom Effectiveness for Sexually Transmitted Disease (STD) Prevention |pages=13–15 |date=2001-07-20 |location=Hyatt Dulles Airport, Herndon, Virginia |url=http://www3.niaid.nih.gov/about/organization/dmid/PDF/condomReport.pdf |format=PDF |accessdate=2009-01-08 }}</ref> हुनत, स्पर्मीसाइड (Spermicide) वास्तवमा सञ्चरण दरको बढा सक्छ.<ref name="spermicide">{{cite web|url=http://www.fda.gov/ForConsumers/byAudience/ForPatientAdvocates/HIVandAIDSActivities/ucm126372.htm|title=Should spermicides be used with condoms? |publisher=[[United States Food and Drug Administration]]|date=2009-04-30|accessdate=2009-07-23 |work=Condoms and Sexually Transmitted Diseases, Brochure}}</ref> [http://www.global-campaign.org/rectalN9.htm#rectal रोगाणुनाशक औषधिहरु को लागि वैश्विक अभियान: N-9 वृक्क संबंधी उपयोग] को जांच 22-07-2009</ref> [http://www.global-campaign.org/clientfiles/GFN.pdf एचआईवीएचआईभि (HIV) जोखिम सूची मा नानक्सिनल-9 शुक्राणुनाशक] को जांच 22-07-2009</ref>
 
[[दक्षिण अफ्रीका]],<ref name="Williams">{{cite journal
पङ्क्ति ४०३:
| doi = 10.1016/S0140-6736(07)60313-4
| quote =
}}</ref> मा यस्तो/यस्ता/यसरी यादृच्छिकृत नियन्त्रित परीक्षण किये जाते रहे छन्, जसमा खतना न किये भए पुरुषहरुलाइ रोगाणुहीन स्थितियहरुमा उनिको चिकित्सीय खतना गराउनको लागि यादृच्छिक रूप से चुनाइयो र उसलाइ परामर्श दिइएको, जबकि अन्य पुरुषहरुको खतना हैन गर््यो, इनसे महिला-से-पुरुषमा यौन एचआईवीएचआईभि (HIV) सञ्चरणको दरमा क्रमशः 60%, 53% र 51%को गिरावट देखियो. यसको परिणामस्वरूप, डब्ल्यूएचओ (WHO) तथा यूएनएड्स (UNAIDS) सचिवालय द्वारा स्थापित एक विशेषज्ञ समितिले “पुरुषहरुमा विषमलिंगकामी रूप से अभिग्रहित एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको जोखिमको कम गराउनको एक अतिरिक्त महत्वपूर्ण हस्तक्षेपको रूपमा अब पुरुष खतनेको पनि मान्यता दिये जाउनको अनुशंसाको है।"<ref name="WHOUNAIDScircum">{{cite web
| author=WHO | publisher=WHO.int | year=2007
| url=http://www.who.int/hiv/mediacentre/news68/en/index.html
| title=WHO and UNAIDS announce recommendations from expert consultation on male circumcision for HIV prevention
| accessdate=2007-07-13
}}</ref> पुरुषोंको साथ यौन-क्रिया गराउन वाला पुरुषों मा, यस कुराको प्रमाण अपर्याप्त हुन् कि नर खतना एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमण या अन्य यौन रूप से सञ्चरित होने वाला संक्रमणहरुको बिरुद्धसुरक्षा प्रदान गर्छ.<ref name="Millett_et_al" />
 
जिन महिलाहरुमा पोथी जननांग कर्तन (female genital cutting) (एफजीसी) (FGC) प्रक्रिया भयो हो, उनिमा एचआईवीएचआईभि (HIV)को अध्ययनोंको मिश्रित परिणाम प्राप्त भए छन्; विवरणहरुलाइ लागि पोथी जननांग कर्तन#एचआईवीएचआईभि (HIV) हेर्नुहोस.
 
==== रक्त अथवा रक्त उत्पादन ====
सामान्यतः यदि संक्रमित रक्त कुनै पनि [[घाउ|खुले घाउ]]को संपर्कमा आ जाए, त एचआईवीएचआईभि (HIV) सञ्चरित हुन सक्छ.
इस सञ्चरण मार्गको कारण अंतःशिरामा नशालु दबाइहरु लिउन वाला प्रयोक्ताओं, हीमोफीलिया से ग्रस्त मान्छेहरु र रक्ताधान (हुनत विकसित विश्वमा अधिकांश रक्ताधानहरुलाइ एचआईवीएचआईभि (HIV)को अनुपस्थिति सुनिश्चित गराउनको लागि जांचा जाइन्छ) र रक्त उत्पादनहरुको प्राप्त कर्ताहरुमा संक्रमण हुन सक्छ. यो उनी मान्छेहरुको लागि पनि चिंताको विषय हो, जुन यस्तो/यस्ता/यसरी क्षेत्रहरुमा चिकित्सीय देखभाल प्राप्त कर रहे हुन् , जहाँ इंजेक्शन उपकरणको प्रयोगमा स्वच्छताको घटिया स्तर प्रचलित छन्, जस्तै तृतीय विश्वको देश. स्वास्थ्य सेवा कार्यकर्ताहरु, जस्तै परिचारिकाएं, प्रयोगशाला सहायक र चिकित्सक पनि संक्रमित होते रहे छन्, हुनत यस्तो धेरै दुर्लभ मामलहरुमा नै हुन्छ. जब से रक्तको द्वारा एचआईवीएचआईभि (HIV)को संक्रमण ज्ञात भयो हो, तब से वैश्विक सावधानिहरु को द्वारा रक्तको संपर्कमा आने से स्वयंको बचाव गरन चिकित्सीय पेशेवरहरुलाइ लागि आवश्यक बनयोदिइएको है। जुन मान्छे गोदने, छेदन करवाने र खुरचनेको विधियां करते या करवाते छन्, उसलाइ पनि संक्रमणको जोखिम हुन सक्छ.
 
संक्रमित व्यक्तिहरुको लार, आंसू र मूत्रमा एचआईवीएचआईभि (HIV)को मात्रा कम पाई गई हो, तर यिनी स्रावोंको द्वारा संक्रमण होनेको कुनै पनि मामला दर्ज हैन भयो हो र इनके द्वारा सञ्चरण होनेको संभावित जोखिम नगण्य है।<ref name="pmid2963151">{{cite journal
|author=Lifson AR
|title=Do alternate modes for transmission of human immunodeficiency virus exist? A review
पङ्क्ति ४२६:
|pmid=2963151
|doi=10.1001/jama.259.9.1353
}}</ref> मच्छरों द्वारा एचआईवीएचआईभि (HIV)को सञ्चरण गरे जान संभव छैन. {{cite web|url=http://www.rci.rutgers.edu/%7Einsects/aids.htm |title=Why Mosquitoes Cannot Transmit AIDS [HIV virus&#93; |publisher=Rci.rutgers.edu |date= |accessdate=2010-07-28}}</ref>
 
==== आमा-से-संतानको ====
एक आमा से उनको संतानमा एचआईवीएचआईभि (HIV)को संक्रमण ''यूटेरोमा (in utero)'' (गर्भावस्थाको समयमा), इंट्रापार्टम (intrapartum) (बच्चाहरुको जन्मको समय), अथवा स्तनपानको द्वारा हुन सक्छ. उपचारको अभाव मा, माता र पुत्रको बीच जन्म सम्म सञ्चरणको दर लगभग 25% है।<ref name="Coovadia" /> हुनत, जहाँ संयोजनात्मक एंटीरेट्रोवियल दबाइहरु से उपचार र सीजेरियन सेक्शन उपलब्ध हुन् , वहां यस जोखिमको कम गरएर एक प्रतिशत सम्म गरे जा सक्छ.<ref name="Coovadia" /> जन्म पछि आमा-से-संतानमा होने वाला सञ्चरणको स्तनपान मा पूर्ण प्रतिबंध लगाएर ठूलो मात्रा मा रोकयोजा सक्छ; हुनत यसको साथ रुग्णता महत्वपूर्ण रूप से जुडी भयो है। अनन्य स्तनपान र नवजात शिशुहरुमा विस्तारित एंटीरेट्रोवियल प्रोफिलेक्सिसको प्रावधान पनि यस सञ्चरण से बचनेमा प्रभावी हुन्छन्. कोकरेन सिस्टेमटिक रिवियु औन इंटरवेंशन फर प्रिवेंशन अफ लेट पोस्टनटल मदर टू चाइल्ड ट्रांसमिशन अफ एचआईवीएचआईभि (HIV) http://www.cochrane.org/reviews/en/ab006734.html</ref>
 
==== बहु-संक्रमण ====
{{Main|HIV superinfection}}
कुनै अन्य जीवाणुहरुको विपरीत, एचआईवीएचआईभि (HIV)को संक्रमण अतिरिक्त संक्रमणहरुको बिरुद्धप्रतिरोध प्रदान हैन करता, विशिष्टतः जेनेटिक रूप से अधिक दूरस्थ जीवाणुहरुको स्थिति में. अंतः- तथा आंतर-क्लेड (inter- and intra-clade) दुवैको नै अनेक संक्रमणहरु,<ref name="pmid15995957">{{cite journal
|author=Smith D, Richman D, Little S
|title=HIV Superinfection
पङ्क्ति ४७१:
|first9=GH
}}
</ref> बहु-संक्रमणहरुलाई दोश्रो निष्पीडनको अभिग्रहणको समयको आधार मा दुइ श्रेणिहरुमा विभाजित गर््यो है। ''सहसंक्रमण (Coinfection)'' को प्रयोग दुइ यस्तो/यस्ता/यसरी निष्पीडनहरुलाइ संदर्भित गराउनको लागि गरिन्छ, जुन एक नै समय अभिग्रहित प्रतीत हुन्छन् (या जुन यति नजिकै हुन् कि उसलाइ अलग-अलग पहिचानयोन जा सकता हो). ''पुनर्संक्रमण (Reinfection)'' (या ''अतिसंक्रमण (superinfection)'' ) दोश्रो निष्पीडनको साथ होने वाला त्यो संक्रमण हो, जुन पहिले निष्पीडनको यति समय बाद हुन्छ कि उसलाइ मापा जा सके. पुरा विश्वमा तीव्र तथा दीर्घकालीन संक्रमण दुवैमा एचआईवीएचआईभि (HIV)को दोहरे संक्रमणहरुको दुवै रूपहरुको जानकारी मिली है। {{cite journal
|url=
|pmid=15353529
पङ्क्ति ५०८:
=== संरचना व जीनोम ===
{{Main|Structure and genome of HIV}}
[[File:HIV Virion-en-2.png|thumb|300px|एचआईवीएचआईभि (HIV)को आरेख]]
 
एचआईवीएचआईभि (HIV)को संरचना अन्य रेट्रोभाइरसहरु से भिन्न हुन्छ. मोटे तरिका मा यो वृत्ताकार हुन्छ<ref name="McGovern">{{
cite journal | author=McGovern SL, Caselli E, Grigorieff N, Shoichet BK | title=A common mechanism underlying promiscuous inhibitors from virtual and high-throughput screening | journal=J Med Chem | year=2002 | pages=1712–22 | volume=45 | issue=8
| pmid=11931626 | doi=10.1021/jm010533y
पङ्क्ति ५२४:
}}</ref> एकल-रेशे वाला आरएनए (RNA) न्युक्लियोकैप्सिड प्रोटीन पी7 (p7) र रिवर्स ट्रान्स्क्रिप्टेस (reverse transcriptase), प्रोटीसेस (proteases), राइबोन्युक्लीएस (ribonuclease) र इन्टीग्रेस (integrase) जस्तै वायरिऔन (virion)को विकासको लागि आवश्यक किण्वकोंको साथ दृढतापूर्वक बंधा हुन्छ. जीवाण्विक प्रोटीन पी17 (p17) से मिलएर बनयोएक मैट्रिक्स कैप्सिडको चारै ओर एक घेरा बनाएर वायरिऔन कणको अखंडताको सुनिश्चित गर्छ.<ref name="compendia" />
 
पुनः यो एक जीवाण्विक आवरण से ढंका हुन्छ, जुन कि वसायुक्त अणुओं, जिन्हें फस्फोलिपिड भनिन्छ र जसलाइ एक मानव कोशिकाको मेम्ब्रेन से उनी समय लिया जाइन्छ, जब एक नवनिर्मित जीवाणु कण कोशिका से निकलता हो,को दुइ स्तरहरु से मिलएर बनयोहुन्छ. जीवाण्विक आवरणमा पाहुना कोशिकाको प्रोटीन र जटिल एचआईवीएचआईभि (HIV) प्रोटीनको लगभग 70 प्रतियां हुन्छं, जुन जीवाणु कणको सतह से भएर बाहिर निकलती छन्.<ref name="compendia" /> यो प्रोटीन, जसलाइ एन्व (Env) भन्दछन्, ग्लाइकोप्रोटीन (जीपी) (gp) 120 नामक तीन कणहरु तथा तीन जीपी41 (gp41) कणहरु से मिलएर बने एक तने, जुन संरचनालाई जीवाण्विक आवरणमा स्थिर रखती हो, से मिलएर बनयोहुन्छ.<ref name="Chan">{{
 
cite journal
पङ्क्ति ५३०:
| doi=10.1016/S0092-8674(00)80205-6
| issue=2}}</ref> यो ग्लाइकोप्रोटीन कम्प्लेक्स जीवाणुलाई लक्ष्यित कोशिकाहरु से जुडने र मिल जाउनको क्षमता प्रदान गर्छ, ताकि संक्रामक चक्रको प्रारंभ गरे जा सके.<ref name="Chan" />
इन दुवै सतह प्रोटीनहरु, विशेषतः जीपी120 (gp120)को एचआईवीएचआईभि (HIV)को बिरुद्धभावी उपचार या सुइहरुको लक्ष्य मानयोजाता रहयोहै।<ref name="nih1998">{{cite news| author=National Institute of Health | title=Crystal Structure of Key HIV Protein Reveals New Prevention, Treatment Targets | date=June 17, 1998 |url=http://www3.niaid.nih.gov/news/newsreleases/1998/hivprotein.htm | accessdate = 2006-09-14}}</ref>
 
आरएनए (RNA) जीनोम कम से कम सात संरचनात्मक चिह्नों (एलटीआर (LTR), टीएआर (TAR), आरआरई (RRE), पीई (PE), एसएलआईपी (SLIP), सीआरएस (CRS) र आईएनएस (INS)) र नौ जीन (''जीएजी (gag)'' , ''पीओएल (pol)'' , र ''ईएनवी (env)'' , ''टीएटी (tat)'' , ''आरईवी (rev)'' , ''एनईएफ (nef)'' , ''वीआईएफ (vif)'' , ''वीपीआर (vpr)'' , ''वीपीयू (vpu)'' , र कहिले काँही दसवां ''टीईवी (tev)'' , जुन कि टीएटी (tat), ईएनवी (env) र आरईवी (rev)को गलन हुन्छ) से मिलएर बनयोहुन्छ, जुन 19 प्रोटीनहरुलाई कूटबद्ध गर्छन्. यिनीहरुमा से तीन जीन, ''जीएजी (gag)'' , ''पीओएल (pol)'' , र ''ईएनवी (env)'' ,मा नए जीवाणु कणहरुको लागि संरचनात्मक प्रोटीन बनाउनको लागि आवश्यक जानकारी हुन्छ.<ref name="compendia" /> उदाहरणको लागि, ''ईएनवी (env)'' द्वारा जीपी160 (gp160) नामक एक प्रोटीनलाई कूटबद्ध गरिन्छ, जसको विघटन गरएर एक जीवाण्विक किण्वक जीपी120 (gp120) व जीपी41 (gp41)को रचना गर्छ. शेष छः जीन, ''टीएटी (tat)'' , ''आरईवी (rev)'' , ''एनईएफ (nef)'' , ''वीआईएफ (vif)'' , ''वीपीआर (vpr)'' , र ''वीपीयू (vpu)'' (या एचआईवीएचआईभि-2 (HIV-2)को स्थितिमा ''वीपीएक्स (vpx)'' ), कोशिकाहरुलाई संक्रमित गराउन, जीवाणुको नयाँ प्रतिलिपियां बनाउन (दोहराने) अथवा बीमारी उत्पन्न गराउनको एचआईवीएचआईभि (HIV)को क्षमताको नियन्त्रित गराउन वाला प्रोटीनको लागि नियामक जीन छन्.<ref name="compendia" />
 
दो टीएटी (Tat) प्रोटीन (पी16 (p16) र पी14 (p14)) टीएआर (TAR) आरएनए (RNA) बंधको द्वारा कार्य गराउन वाला एएलटीआर (LTR) प्रचारकको लागि ट्रांस्क्रिप्शनल ट्रांसैक्टिवेटर छन्. टीएआर (TAR)को उनी माइक्रोआरएनए (microRNAs)मा पनि प्रसंस्करित गरे जा सक्छ, जुन ईआरसीसीआई1 (ERCC1) र आईईआर3 (IER3) एपोप्टसिस जीनहरुको नियमन गरछन.<ref name="pmid18299284">{{cite journal|author=Ouellet DL, Plante I, Landry P, ''et al.'' |title=Identification of functional microRNAs released through asymmetrical processing of HIV-1 TAR element |journal=Nucleic Acids Res. |volume=36 |issue=7 |pages=2353–65 |year=2008 |month=April |pmid=18299284 |pmc=2367715 |doi=10.1093/nar/gkn076 |url=http://nar.oxfordjournals.org/cgi/content/full/36/7/2353}}</ref><ref name="pmid19220914">{{cite journal |author=Klase Z, Winograd R, Davis J, ''et al.'' |title=HIV-1 TAR miRNA protects against apoptosis by altering cellular gene expression |journal=Retrovirology |volume=6 |issue= |page=18 |year=2009 |pmid=19220914 |pmc=2654423 |doi=10.1186/1742-4690-6-18 |url=http://www.retrovirology.com/content/6/1/18}}</ref> आरईवी (Rev) प्रोटीन (पी19) (p19) आरआरई (RRE) आरएनए (RNA) तत्वको साथ बांधकर आरएनए (RNA)को यसको केन्द्र तथा कोशिकाद्रव्य सेले जाउनमा शामिल हुन्छ. वीआईएफ (Vif) प्रोटीन (पी23) (p23) एपीओबीईसी3जी (APOBEC3G) (एक कोशिका प्रोटीन, जुन डीएनए:आरएनए (DNA:RNA) संकरहरुलाइ डीमिनेट गर्छ र /या पीओएल (Pol) प्रोटीनको साथ हस्तक्षेप गर्छ)को कार्यको रोकइन्छ. वीपीआर (Vpr) प्रोटीन (पी14) (p14) जी2/एम (G2/M) मा कोशिका-विभाजनको रोकइन्छ. एनईएफ (Nef) प्रोटीन (पी27) (p27) सीडी4 (CD4) (मुख्य जीवाण्विक अभिग्राहक), तथा साथ नै एमएचसी श्रेणी I (class I) व श्रेणी II (class II) अणुओंको शीघ्र-नियनम गर्छ.<ref name="pmid2014052">{{cite journal |author=Garcia JV, Miller AD |title=Serine phosphorylation-independent downregulation of cell-surface CD4 by nef |journal=Nature |volume=350|issue=6318 |pages=508–11 |year=1991 |month=April |pmid=2014052 |doi=10.1038/350508a0|url=}}</ref><ref name="pmid8612235">{{cite journal |author=Schwartz O, Maréchal V, Le Gall S, Lemonnier F, Heard JM |title=Endocytosis of major histocompatibility complex class I molecules is induced by the HIV-1 Nef protein |journal=Nat. Med. |volume=2 |issue=3 |pages=338–42 |year=1996|month=March |pmid=8612235 |doi= 10.1038/nm0396-338|url=}}</ref><ref name="pmid11593029">{{cite journal |author=Stumptner-Cuvelette P, Morchoisne S, Dugast M, ''et al.'' |title=HIV-1 Nef impairs MHC class II antigen presentation and surface expression |journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A.|volume=98 |issue=21 |pages=12144–9 |year=2001 |month=October |pmid=11593029 |pmc=59782|doi=10.1073/pnas.221256498 |url=}}</ref>
 
एनईएफ (Nef) एसएच3 (SH3) डोमेनको साथ पनि अंतःक्रिया गर्छ. वीपीयू (Vpu) प्रोटीन (पी16) (p16) संक्रमित कोशिकाहरु से नए जीवाणु कणहरुको मुक्तिको प्रभावित गर्छ.<ref name="compendia" /> एचआईवीएचआईभि (HIV) आरएनए (RNA)को प्रत्येक श्रृंखलाको छोर मा एक आरएनए (RNA) क्रम हुन्छ, जसलाइ लन्ग टर्मिलन रीपीट (long terminal repeat) (एलटीआर) (LTR) भन्दछन्. एलटीआर (LTR) वाला क्षेत्र नए जीवाणुहरुको उत्पादनको नियन्त्रित गराउन वाला परिवर्तकोंको जस्तै/तरिका कार्य गर्छन् र उसलाइ एचआईवीएचआईभि (HIV)को या पाहुना कोशिकाको प्रोटीनहरुको द्वारा सक्रिय गरे जा सक्छ. पीएसआई (Psi) तत्व जीवाण्विक जीनोम पैकेजिंगमा शामिल हुन्छ र यसको चिन्हारी जीएजी (Gag) र आरईवी (Rev) प्रोटीनहरु द्वारा गरिन्छ. स्लिप (SLIP) तत्व (टीटीटीटीटी) (TTTTTT) कार्यात्मक पीओएल (Pol) बनाउनको लागि आवश्यक जीएजी (Gag)-पीओएल (Pol) वाचन फ्रेममा फ्रेम परिवर्तनमा शामिल हुन्छ.<ref name="compendia" />
 
=== अनुवर्तन ===
{{Main|HIV tropism}}
जीवाण्विक अनुवर्तन शब्दावली यस कुराको उल्लेख गर्छ कि एचआईवीएचआईभि (HIV) किन कोशिका प्रकारहरुलाइ संक्रमित गर्छ. एचआईवीएचआईभि (HIV) अनेक प्रकारको प्रतिरोधी कोशिकाहरुलाई संक्रमित कर सक्छ, जस्तै सीडी4<sup>+</sup> टी कोशिकाहरु (CD4<sup>+</sup> T cells), मैक्रोफेजेस (macrophages), र माइक्रोग्लायल (microglial) कोशिकाहरु. मैक्रोफेजेस (macrophages) र सीडी4<sup>+</sup> टी (CD4<sup>+</sup> T)मा एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)को प्रवेशको लागि लक्ष्यित कोशिकामा वायरिऔन आवरण ग्लाइकोप्रोटीन (जीपी120)को सीडी4 (CD4) अणुओंको साथ तथा केमोकाइन सहाभिग्राहकोंको साथ होने वाली अंतःक्रियाको द्वारा मध्यस्थता गरिन्छ.<ref name="Chan" />
 
एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)को मैक्रोफेज (एम-अनुवर्ती) (M-tropic) खिंचाव (strains) या नन-सिंसिटा-इंड्यूसिंग खिंचाव (non-syncitia-inducing strains) (एनएसआई) (NSI) प्रवेशको लागि ''β'' -केमोकाइन अभिग्राहक सीसीआर5 (CCR5)को प्रयोग गर्छन् र यस प्रकार मैक्रोफेजहरुमा तथा सीडीआर4<sup>+</sup> टी कोशिकाहरु (CDR4<sup>+</sup> T cells)मा प्रतिलिपि बनयोपानेमा सक्षम हो जाछन.<ref name="Coakley">{{
 
cite journal
| author=Coakley, E., Petropoulos, C. J. and Whitcomb, J. M. | title=Assessing ch vbgemokine co-receptor usage in HIV | journal=Curr. Opin. Infect. Dis. | year=2005 | pages=9–15 | volume=18 | issue=1 | pmid=15647694 |format=
| doi=10.1097/00001432-200502000-00003
}}</ref> यस सीसीआर5 (CCR5) सहाभिग्राहकको प्रयोग लगभग सबै प्रथामिक एचआईवीएचआईभि-1 विलगों (isolates) द्वारा जीवाण्विक जेनेटिक उप-प्रकार से निरपेक्ष रहते भए गरिन्छ. वस्तुतः मैक्रोफेज एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको अनेक पहलुहरुमा एक मुख्य भूमिका निभाछन. उनी एचआईवीएचआईभि (HIV) द्वारा संक्रमित गरिने पहिलो कोशिकाहरु प्रतीत हुन्छन् र संभवतः उनी विरामीमा सीडी4<sup>+</sup> कोशिकाहरु (CDR4<sup>+</sup> T cells)की कमी हो जाए पछि एचआईवीएचआईभि (HIV) को उत्पादनको श्रोत पनि छन्. मैक्रोफेज र माइक्रोग्लायल कोशिकाहरु एचआईवीएचआईभि (HIV) द्वारा केंद्रीय स्नायु तन्त्रमा संक्रमित गरिने कोशिकाहरु छन्. एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमित विरामीहरुको गलतुण्डिकाओं (tonsils) तथा ग्रंथ्याभों (adenoids) मा, मैक्रोफेज बहु-केंद्रीकृत विशाल कोशिकाहरुमा संगलित हो जाइन्छ, जुन जीवाणुको ठूलो मात्राहरु उत्पन्न गर्छं.
 
टी-अनुवर्ती विलग (T-tropic isolates), या सिंसिटा-इंड्यूसिंग (syncitia-inducing) (एसआई) (SI) खिंचाव (strains) प्राथमिक सीडी4<sup>+</sup> टी (CD4<sup>+</sup> T) कोशिकाहरु तथा साथ नै मैक्रोफेजहरुमा प्रतिलिपि बनाछन र प्रवेशको लागि ''α'' -केमोकाइन अभिग्राहक, सीएक्ससीआर4 (CXCR4),को प्रयोग गर्छन्.<ref name="Coakley" /><ref name="Deng">
पङ्क्ति ५५९:
| author=Feng Y, Broder CC, Kennedy PE, Berger EA. | title=HIV-1 entry cofactor: functional cDNA cloning of a seven-transmembrane, G protein-coupled receptor | journal=Science | year=1996 | pages=872–7 | volume=272 | issue=5263 | pmid=8629022 | doi=10.1126/science.272.5263.872
 
}}</ref> एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)को दोहरे-अनुवर्ती खिंचावहरुलाइ एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)को पारगमन खिंचाव मानिन्छ र यस प्रकार उनी जीवाण्विक प्रवेशको लागि सीसीआर5 (CCR5) र सीएक्ससीआर4 (CXCR4) दुवैको प्रयोग सहाभिग्राहकोंको रूपमा कर पानेमा सक्षम हुन्छन्.
 
''α'' -केमोकाइन एसडीएफ-1 (SDF-1), सीएक्ससीआर4 (CXCR4)को लागि एक बंध (ligand), टी-अनुवर्ती (T-tropic) एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1) विलगोंको प्रतिलिपिको रोकइन्छ. यस्तो त्यो यिनी कोशिकाहरुको सतह मा सीएक्ससीआर4 (CXCR4)को अभिव्यक्तिको शीघ्र-नियमन द्वारा गर्छ. केवल सीसीआर5 (CCR5) अभिग्राहकको प्रयोग गराउनवाला एचआईवीएचआईभि (HIV)को आर5 (R5) भनिन्छ; जुन केवल सीएक्ससीआर4 (CXCR4)को प्रयोग गर्छन्, उसलाइ एक्स4 (X4) भनिन्छ, र जुन दुवैको प्रयोग गर्छन्, उनी एक्स4आर5 (X4R5) कहलाते छन्. हुनत, केवल सहाभिग्राहकहरुको प्रयोग जीवाण्विक अनुवर्तनको व्याख्या हैन करता किनकी सबै आर5 (R5) जीवाणु एक उत्पादक संक्रमणको लागि मैक्रोफेक मा सीसीआर5 (CCR5)को प्रयोग कर पानेमा सक्षम हुदैनन्<ref name="Coakley" /> र एचआईवीएचआईभि (HIV) मायलइड डेंड्राइटिक कोशिकाहरु (myeloid dendritic cells)को एक उप-प्रकारको पनि संक्रमित कर सक्छ,<ref name="Knight">
 
{{cite journal
पङ्क्ति ५६८:
}}</ref> जुन संभवतः एक भण्डारको निर्माण गर्छ, जुन सीडीआर4<sup>+</sup> टी (CD4<sup>+</sup> T) कोशिकाहरुको संख्या अत्यधिक निम्न स्तरहरु मा पहुंच जाए पछि संक्रमणलाई बनाए राखइन्छ.
 
कुनै मान्छे एचआईवीएचआईभि (HIV)को विशिष्ट खिंचावोंको प्रति प्रतिरोधी हुन्छन्.<ref name="Tang">{{
 
cite journal
पङ्क्ति ५७७:
| doi=10.1097/00002030-200317004-00006
 
}}</ref> उदाहरणको लागि सीसीआर5-Δ32 (CCR5-Δ32) परिवर्तन वाला मान्छे आर5 जीवाणुको साथ संक्रमणको प्रति प्रतिरोधी हुन्छन् किनकी यो परिवर्तन एचआईवीएचआईभि (HIV)को यस सहाभिग्राहक से बंधने से रोकइन्छ, जस ले/संग/भन्दा लक्ष्य कोशिकाहरुलाई संक्रमित गराउनको यसको क्षमता घट्छ.
 
[[मैथुन|यौन-संपर्क]] एचआईवीएचआईभि (HIV)को सञ्चरणको मुख्य माध्यम है। एक्स4 (X4) र आर5 (R5) दुवै नै एचआईवीएचआईभि (HIV) वीर्यको द्रवमा उपस्थित हुन्छन्, जुन पुरुष से उनको यौन-साथीमा पठाइयो जाइन्छ. यसको बाद वायरिऔन अनेक कोशिकामय लक्ष्यहरुलाइ संक्रमित कर सक्छ र पुरा जीवमा बिखर जाइन्छ. हुनत यसको मार्ग से आर5 (R5) जीवाणुको प्रबल सञ्चरण एक चयन प्रक्रियाको परिणामस्वरूप हुन्छ.<ref name="Zhu1993">
 
{{cite journal
पङ्क्ति ५९५:
| author=Zhu T, Wang N, Carr A, Nam DS, Moor-Jankowski R, Cooper DA, Ho DD. | title=Genetic characterization of human immunodeficiency virus type 1 in blood and genital secretions: evidence for viral compartmentalization and selection during sexual transmission | journal=J Virol | year=1996 | pages=3098–107 | volume=70 | issue=5 | pmid=8627789 | pmc=190172
 
}}</ref> यो अझै पनि शोधको विषय हो कि यो चयन प्रक्रिया किस प्रकार कार्य गर्छ, तर एक मडल यो हो कि शुक्राणु चयनात्मक रूप से आर5 एचआईवीकोएचआईभिको वहन कर सकते हुन् किनकी उनी आफ्नो सतह मा सीसीआर3 (CCR3) र सीसीआर5 (CCR5) दुवै मा प्रक्रिया गर्छन्, तर सीएक्सआर4 (CXCR4) मा हैन<ref name="Muciaccia">
 
{{cite journal
पङ्क्ति ६०५:
| author=Berlier W, Bourlet T, Lawrence P, Hamzeh H, Lambert C, Genin C, Verrier B, Dieu-Nosjean MC, Pozzetto B, Delezay O. | title=Selective sequestration of X4 isolates by human genital epithelial cells: Implication for virus tropism selection process during sexual transmission of HIV | journal=J Med Virol. | year=2005 | pages=465–74 | volume=77 | issue=4 | pmid=16254974 | doi=10.1002/jmv.20478
 
}}</ref> उप-प्रकार बी एचआईवीएचआईभि-1 (B HIV-1) से संक्रमित विरामीहरु मा, अक्सर बीमारीको अनुवर्ती-चरणमा सहाभिग्राहकमा एक परिवर्तन देख्यो जाइन्छ र टी-अनुवर्ती (T-tropic) संस्करण दि खाए देते छन्, जुन सीएक्ससीआर4 (CXCR4)को माध्यम से अनेक प्रकारको टी (T) कोशिकाहरुलाई संक्रमित कर सकते छन्.<ref name="Clevestig">
 
{{cite journal
पङ्क्ति ६२७:
}}</ref>
 
एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)को तुलनामा एचआईवीएचआईभि-2 (HIV-2) धेरै कम रोगजनक हुन्छ र यसको विश्वव्यापी वितरण सीमित है। एचआईवीएचआईभि-2 (HIV-2) द्वारा “सहायक जीनों”को अनुकूलन र सहाभिग्राहकोंको प्रयोगको यसको अधिक प्रकीर्ण पैटर्न (सीडी4 (CD4)-स्वतन्त्रता सहित) जीवाणुको सहायता यसको अनुकूलनमा कर सक्छ, ताकि पाहुना कोशिकामा उपस्थित अंतर्जात कारकहरु से बचा जा सके. सञ्चरण र उत्पादक संक्रमणलाई सक्षम बनाउनको लागि सामान्य कोशिकामय यांत्रिकीको प्रयोगको अनुकूलनले पनि मनुष्यहरुमा एचआईवीएचआईभि-2 (HIV-2)को दोहरावको स्थापनामा सहायताको है। कुनै पनि संक्रामक दूतको लागि बचाव रणनीति आफ्नो पाहुना मारना हैन, बल्कि अंततः एक सहभोजी जीव बन जान हुन्छ. समयको साथ-साथ निम्न रोगात्मकता प्राप्त कर लागि पछि, सञ्चरणमा अधिक सफल संस्करणको चुनयोजाएगा.<ref name="CheneyandMcKnight">{{cite book |author= Cheney, K and McKnight, A|chapter=HIV-2 Tropism and Disease | year=2010 |title=Lentiviruses and Macrophages: Molecular and Cellular Interactions | publisher=[[Caister Academic Press]] | isbn= 978-1-904455-60-8}}</ref>
 
=== प्रतिलिपि चक्र ===
[[File:HIV gross cycle only.png|right|thumb|220px|एचआईवीएचआईभि (HIV)को नकल चक्र]]
==== कोशिकामा प्रवेश ====
एचआईवीएचआईभि (HIV) अभिग्राहकों तिर स्थित यसको सतह मा ग्लाइकोप्रोटीनहरुको अधिशोषणको द्वारा मैक्रोफेजों (macrophages) र सीडी4<sup>+</sup> टी कोशिकाहरु (CD4<sup>+</sup> T cells)मा प्रवेश गर्छ र यसको बाद जीवाण्विक आवरण कोशिकाको मेम्ब्रेनको साथ संगलित हो जाइन्छ तथा एचआईवीएचआईभि (HIV) कैप्सिडको कोशिकामा छोड दिया जाइन्छ.<ref name="Chan2">{{cite journal |author=Chan D, Kim P |title=HIV entry and its inhibition |journal=Cell |volume=93 |issue=5 |pages=681–4 |year=1998 |pmid=9630213 |doi=10.1016/S0092-8674(00)81430-0}}</ref><ref name="Wyatt">{{cite journal |author=Wyatt R, Sodroski J |title=The HIV-1 envelope glycoproteins: fusogens, antigens, and immunogens |journal=Science |volume=280 |issue=5371 |pages=1884–8 |year=1998 | doi=10.1126/science.280.5371.1884 |pmid=9632381}}</ref>
 
कोशिकामा प्रवेशको शुरुवात कोशिकाको सतह मा सीडी4 (CD4) र एक केमोकाइन अभिग्राहक (सामान्यतः सीसीआर5 (CCR5) या सीएक्ससीआर4 (CXCR4), तर अन्य द्वारा प्रतिक्रिया गरे जान पनि ज्ञात भयो है) दुवैको साथ ट्राइमेरिक आवरण कम्प्लेक्स (जीपी160 स्पाइक) (gp160 spike)को अंतःक्रियाको माध्यम से शुरु हुन्छ.<ref name="Chan2" /><ref name="Wyatt" /> जीपी120 (gp120) इंटेग्रिन α<sub>4</sub>β<sub>7</sub>को सक्रियण गराउन वाला एलएफए-1 (LFA-1), जीवाण्विक सुत्रयुग्मनोंको स्थापनामा शामिल केंद्रीय इंटेग्रिन, से बंधता हो, जुन कोशिका-से-कोशिकामा एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)को दक्षतापूर्वक फैलावको सरल बनाइन्छ.<ref name="Arthos">{{cite journal |author=Arthos J, Cicala C, Martinelli E, Macleod K, Van Ryk D, Wei D, Xiao Z, Veenstra TD, Conrad TP, Lempicki RA, McLaughlin S, Pascuccio M, Gopaul R, McNally J, Cruz CC, Censoplano N, Chung E, Reitano KN, Kottilil S, Goode DJ, Fauci AS. |title=HIV-1 envelope protein binds to and signals through integrin alpha(4)beta(7), the gut mucosal homing receptor for peripheral T cells |journal=Nature Immunol. |volume=In Press |issue= 3|page= 301|year=2008|pmid=18264102 |doi=10.1038/ni1566}}</ref> जीपी160 (gp160) स्पाइकमा सीडी4 तथा केमोकाइन अभिग्राहकों, दुवैको लागि बंधक डोमेन हुन्छन्.<ref name="Chan2" /><ref name="Wyatt" />
 
संगलनको पहिले चरणमा जीपी120 (gp120)को सीडी4 (CD4) बंधक डोमेनहरुको सीडी4 (CD4)को साथ उच्च-सादृश्य युक्त जुडाव शामिल हुन्छ. एक पल्ट जब जीपी120 (gp120) सीडी4 (CD4) प्रोटीनको साथ बंध जाइन्छ, त आवरण कम्प्लेक्समा एक संरचनात्मक परिवर्तन हुन्छ, जसको द्वारा जीपी120 (gp120)को केमोकाइन बंधक डोमेन उजागर हो जाछन र उसलाइ लक्ष्यको केमोकाइन अभिग्राहकोंको साथ अंतःक्रिया गराउनको मौका मिलइन्छ.<ref name="Chan2" /><ref name="Wyatt" /> यस कारण एक अधिक स्थिर दो-कांटों वाला जुडावको निर्माण हुन्छ, जुन एन (N) -टर्मिनल संगलन पेप्टाइड जीपी41 (gp41)को कोशिकाको मेम्ब्रेनको भेदन गराउनको अनुमति दिन्छ.<ref name="Chan2" /><ref name="Wyatt" /> यसको बाद जीपी41 (gp41)मा मौजूद दोहराव क्रम, एचआर1 (HR1) र एचआर2 (HR2) अंतःक्रिया गर्छन्, जस ले/संग/भन्दा जीपी41 (gp41)को कोशिकाबाह्य भाग एक हेयरपिनको आकारमा सिकुड जाइन्छ. यो चक्राकार संरचना जीवाणु र कोशिका मेम्ब्रेनको एक दोस्रोको निकटले आती हो, जस ले/संग/भन्दा मेम्ब्रेनोंको संगलन र परिणामित जीवाण्विक कैप्सिडको प्रवेशको मौका मिलइन्छ.<ref name="Chan2" /><ref name="Wyatt" />
 
एक पल्ट जब एचआईवीएचआईभि (HIV) लक्ष्य कोशिका से बंध जाइन्छ, त एचआईवीएचआईभि (HIV) [[राइबोज न्यूक्लिक अम्ल|आरएनए (RNA)]] र विभिन्न किण्वक, रिवर्स ट्रांस्क्रिप्टेस (reverse transcriptase), इंटीग्रेस (integrase), राइबोन्यूक्लियेस (ribonuclease) र प्रोटिएस (protease) सहित, कोशिकामा प्रविष्ट गरिन्छ.<ref name="Chan2" />
केंद्र तिर माइक्रोट्युब्युल (microtubule) आधारित परिवहनको समयमा, एकल-तंतु वाला जीवाण्विक आरएनए (RNA) जीनोमको दोहरे-तंतु वाला डीएनए (DNA)मा ट्रांस्क्राइब गर्‍यो जाइन्छ, जसलाइ अगाडी पाहुना गुणसूत्रमा एकीकृत गरिन्छ.
 
एचआईवीएचआईभि (HIV) यस सीडी4 (CD4)- सीसीआर5 (CCR5) मार्गको द्वारा द्रुमाश्मको कोशिकाहरु (dendritic cells) (डीसी) (DCs)को संक्रमित कर सक्छ, तर मैननोस–विशिष्ट सी (C)-प्रकारको लैक्टिन अभिग्राहकों, जस्तै डीसी-साइन (DC-SIGN)को प्रयोग करते भए एक अन्य मार्गको प्रयोग पनि गरे जा सक्छ.<ref name="Pope_2003">{{cite journal |author=Pope M, Haase A |title=Transmission, acute HIV-1 infection and the quest for strategies to prevent infection |journal=Nat Med |volume=9 |issue=7 |pages=847–52 |year=2003 |pmid=12835704 |doi=10.1038/nm0703-847}}</ref> (डीसी) (DCs) उनी शुरुआती कोशिकाहरु हरुमा छन्, जस ले/संग/भन्दा कुनै यौन सञ्चरणको समयमा जीवाणुको सामना हुन्छ. वर्तमानमा यस्तो मानिन्छ कि (डीसी) (DCs) द्वारा जब जीवाणुलाई श्लेष्मकमा जकड लिया जाइन्छ, त उनी टी (T)-कोशिकाहरुमा एचआईवीएचआईभि (HIV)को सञ्चरण गरएर एक महत्वपूर्ण भूमिका निभाछन.<ref name="Pope_2003" /> यस्तो विश्वास हो कि एफईजेड-1 (FEZ-1)को उपस्थिति, जुन प्राकृतिक रूप से तन्त्रिकाकोशिकाहरु (neurons)मा हुन्छ, एचआईवीएचआईभि (HIV) द्वारा कोशिकाको संक्रमणलाई रोकती है। {{cite doi|10.1073/pnas.0900502106}}</ref>
 
==== दोहराव र ट्रांस्क्रिप्शन ====
जीवाण्विक कैप्सिड द्वारा कोशिकामा प्रवेश गराउनको कुनै नै समय बाद, ''रिवर्स ट्रांस्क्रिप्टेस (reverse transcriptase)'' नामक एक किण्वक एकल-रेशे वाला (+)[[राइबोज न्यूक्लिक अम्ल|आरएनए (RNA)]] जीनोमको संबंधित जीवाण्विक प्रोटीनहरु से मुक्त गर्छ र एक पूरक डीएनए (सीडीएनए) (cDNA) अणुमा यसको प्रतिलिपि बनाइन्छ.<ref name="Zheng">{{cite journal
| author=Zheng, Y. H., Lovsin, N. and Peterlin, B. M. | title=Newly identified host factors modulate HIV replication | journal=Immunol. Lett. | year=2005 | pages=225–34 | volume=97 | issue=2 | pmid=15752562 | doi=10.1016/j.imlet.2004.11.026}}</ref> रिवर्स ट्रांस्क्रिप्शनको प्रक्रियामा त्रुटि उत्पन्न होनेको धेरै अधिक संभावना हुन्छ, र परिणामस्वरूप प्राप्त होने वाला मािवर्तन दबाइहरुको विरुद्ध प्रतिरोध उत्पन्न कर सक्छ या जीवाणुलाई शरीरको प्रतिरक्षा तन्त्र से बच निकलनेको मौका दे सक्छ. रिवर्स ट्रांस्क्रिप्टेसमा राइबोन्युक्लियस गतिविधि, जुन सीडीएनए (cDNA)को संश्लेषणको समयमा जीवाण्विक डीएनए (DNA)को स्तर घटा देती हो, तथा साथ नै डीएनए (DNA) मा निर्भर डीएनए (DNA) बहुलक गतिविधि, जुन ''एंटीसेन्स'' सीडीएनए (antisense cDNA) से एक सेन्स डीएनए (sense DNA)को निर्माण गर्छ, पनि हुन्छ. [http://student.ccbcmd.edu/courses/bio141/lecguide/unit3/viruses/hivlc.html डक्टर कैसरको सूक्ष्मजैविकी गृह पृष्ठ > चतुर्थ. वाईरसेस > एफ अनिमल भाइरस लाईफ साईकल > 3].[http://student.ccbcmd.edu/courses/bio141/lecguide/unit3/viruses/hivlc.html द लाइफ साइकल अफ एचआईवीएचआईभि] बाल्टीमोर काउंटीको सामुदायिक कलेज. अद्यतन: जनवरी 2008</ref> सीडीएनए (cDNA) र यसको पूरक एक साथ मिलएर एक दोहरे-रेशे वाला जीवाण्विक डीएनए (DNA)को निर्माण गर्छन्, जसलाइ यसको बाद कोशिकाको केंद्रमा पठाइयो जाइन्छ. पाहुना कोशिकाको जीनोममा जीवाण्विक डीएनए (DNA)को एकीकरण एक अन्य जीवाण्विक किण्वक द्वारा हुन्छ, जसलाइ ''इंटीग्रेस (integrase)'' भन्दछन्.<ref name="Zheng" />
[[File:Reverse Transcription.png|thumb|right|220px|डबल भूग्रस्त डीएनए (DNA)मा एचआईवीएचआईभि (HIV)को जीनोमको रिवर्स प्रतिलेखन]]
अब यो एकीकृत जीवाण्विक डीएनए (DNA) एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको दीर्घकालिक चरणमा निष्क्रिय पडा रह सक्छ.<ref name="Zheng" /> सक्रिय रूप से जीवाणुलाई उत्पन्न गराउनको लागि विशिष्ट कोशिकीय ट्रांस्क्रिप्शन कारकहरुको उपस्थित हुनु आवश्यक हुन्छ, जसमा से सर्वाधिक महत्वपूर्ण एनएफकेबी (NF-''κ'' B) (एनएफ काप्पा बी) (NF kappa B) हो, जसको उच्च-नियमन टी (T)-कोशिकाको सक्रिय भए पछि गरिन्छ.<ref name="Hiscott">{{cite journal
| author=Hiscott J, Kwon H, Genin P. | title=Hostile takeovers: viral appropriation of the NF-kappaB pathway | journal=J Clin Invest. | year=2001 | pages=143–151 | volume=107 | issue=2 | pmid=11160127 | doi=10.1172/JCI11918
| pmc=199181
}}</ref> यसको अर्थ यो हो कि वर्तमानमा जुन कोशिकाहरु संक्रमणको मुकाबला कर रही छन्, उसलाइ एचआईवीएचआईभि (HIV) द्वारा नष्ट किये जाउनको सर्वाधिक संभावना है।
 
जीवाण्विक दोहरावको समयमा, एकीकृत डीएनए (DNA) प्रोभाइरस (provirus) एमआरएनए (mRNA)मा ट्रांस्क्राइब हुन्छ, जसलाइ यसको बाद छोटे-छोटे टुकडहरुमा जोडा जाइन्छ. यिनीहरु साना टुक्रा केन्द्र से कोशिकाद्रव्यमा भेजे जाछन, जहाँ उसलाइ नियामक प्रोटीन टीएटी (Tat) (जो नए जीवाणुहरुको उत्पादनको प्रोत्साहित गर्छ) र आरईवी (Rev)मा अनुवादित गरिन्छ. जब यो नवनिर्मित आरईवी (Rev) प्रोटीन केंद्रमा एकत्रित हो जाइन्छ, त यो जीवाण्विक एमआरएनए (mRNAs) से जुडता हो र टुकडहरुमा न जोडे गए (unspliced) आरएनए (RNAs)को केन्द्र से चले जाउनको अनुमति दिन्छ, जहाँ उनी अन्यथा टुकडहरुमा जोडे जाउन सम्म बने रहन्छन्.<ref name="Pollard">
पङ्क्ति ६५९:
}}</ref> यस चरण मा, पूर्ण-लंबाई वाला एमआरएनए (mRNA) से संरचनात्मक प्रोटीन जीएजी (Gag) र ईएनवी (Env) उत्पन्न गरिन्छ. पूर्ण-लंबाई वाला आरएनए (RNA) वस्तुतः जीवाणु जीनोम हुन्छ; यो जीएजी (Gag) प्रोटीन से बंधता हो र यसलाइ नए जीवाणु कणहरुमा राखइन्छ.
 
ऐसा प्रतीत हुन्छ कि एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1) र एचआईवीएचआईभि-2 (HIV-2) आफ्नो आरएनए (RNA)को अलग-अलग ढंग से भरते छन्; एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1) कुनै पनि उपयुक्त आरएनए (RNA) से बंध जाएगा, जबकि एचआईवीएचआईभि-2 (HIV-2) मुख्यतः उनी एमआरएनए (mRNA) से बंधेगा, जसको प्रयोग स्वतः जीएजी (Gag) प्रोटीनको निर्माणको लागि भएको थियो. यसको अर्थ यो पनि हुन सक्छ कि एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1) परिवर्तित हो पानेमा बेहतर ढंग से सक्षम हुन्छ (एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1) संक्रमण एचआईवीएचआईभि-2 (HIV-2)को तुलनामा तेजी से एड्स (AIDS) तिर बढता हो र यो अधिकांश वैश्विक संक्रमणहरुको लागि जिम्मेदार हुन्छ).
 
==== संयोजन व मुक्ति ====
जीवाण्विक चक्रको अंतिम चरण, नए एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1) वायरनों (virons)को संयोजन, पाहुना कोशिकाको प्लाज्मा झिल्ली मा प्रारंभ हुन्छ. ईएनवी (Env) बहु-प्रोटीन (जीपी160) (gp160) एंडोप्लास्मिक रेटिक्युलम (endoplasmic reticulum) से भएर गुजरता हो र यसलाइ [[गल्जीकाय|गल्गी]] कम्प्लेक्समा पठाइयो जाइन्छ, जहाँ यसलाइ प्रोटीएस द्वारा चीरकर दुइ एचआईवीएचआईभि (HIV) आवरण ग्लाइकोप्रोटीनहरु जीपी41 (gp41) र जीपी120 (gp120)मा यसको प्रसंस्करण गरिन्छ. यिनलाइ पाहुना कोशिकाको प्लाज्मा झिल्लीमा पठाइयो जाइन्छ, जहाँ जीपी41 (gp41) जीपी120 (gp120)को संक्रमित कोशिकाको झिल्ली से जोड दिन्छ. जब निर्मित हो रहयोवायरिऔन पाहुना कोशिका उगना प्रारंभ गर्छ, त जीएजी (पी55) (p55) र जीएजी-पीओल (Gag-Pol) (पी160) (p160) बहु-प्रोटीन पनि एचआईवीएचआईभि (HIV) जीनोमिक आरएनए (RNA)को साथ प्लाज्मा झिल्लीको आंतरिक सतह से जुडे हुन्छन्. परिवर्तन या त निर्मित हो रही कलीमा हुन्छ, या पाहुना कोशिका से उगने मा अपरिपक्व वायरिऔन में. परिपक्वताको समयमा एचआईवीएचआईभि (HIV) प्रोटीस बहुप्रोटीनहरुलाई एकल कार्यात्मक एचआईवीएचआईभि (HIV) प्रोटीनहरु र किण्वकहरुमा विखण्डित गर्छन्. यसको बाद विभिन्न संरचनात्मक घटक संयोजित भएर एक वयस्क एचआईवीएचआईभि (HIV) वायरिऔनको रचना गर्छन्.<ref name="Gelderblom">{{cite book
| last = Gelderblom | first = H. R | year = 1997 | title = '''HIV Sequence Compendium''' | chapter = Fine structure of HIV and SIV | chapterurl = http://www.hiv.lanl.gov/content/sequence/HIV/COMPENDIUM/1997/partIII/Gelderblom.pdf | editor = Los Alamos National Laboratory (ed.) | edition = | pages = 31–44 | publisher = [[Los Alamos National Laboratory]] | location = [[Los Alamos, New Mexico]] | format = PDF}}</ref> यस विखंडन चरण प्रोटीस निषेधकों द्वारा रोकयोजा सक्छ. यसको बाद परिपक्व जीवाणु अन्य कोशिकाहरुलाई संक्रमित कर पानेमा सक्षम हुन्छ.
 
=== आनुवंशिक परिवर्तिता ===
{{See|Subtypes of HIV}}
[[File:HIV-SIV-phylogenetic-tree.svg|thumb|300px|एसआईवी (SIV) र एचआईवीएचआईभि (HIV)को जातिवृत्तीय वृक्ष.]]
एचआईवीएचआईभि (HIV) अनेक जीवाणुहरु से यस रूपमा भिन्न हो कि यसमा अति-उच्च आनुवांशिक परिवर्तिता हुन्छ. यो विविधता यसको तीव्र दोहराव चक्र, जसमा यो प्रतिदिन 10<sup><sup>9</sup></sup> से 10<sup>10</sup> वायरिऔन उत्पन्न गर्छ,को साथ दोहरावको प्रत्येक चक्रमा लगभग 3 x 10<sup>−5</sup> प्रति न्युक्लिओटाइड आधारको उच्च परिवर्तन दर र रिवर्स ट्रांस्क्रिप्टेसको पुनर्संयोजनात्मक गुणोंको परिणामस्वरूप प्राप्त हुन्छ.<ref name="RobertsonDL">{{cite journal | author=Robertson DL, Hahn BH, Sharp PM. | title=Recombination in AIDS viruses | journal=J Mol Evol. | year=1995 | pages=249–59 | volume=40 | issue=3 | pmid=7723052 | doi=10.1007/BF00163230}}</ref><ref name="Rambaut_2004">{{cite journal | title=The causes and consequences of HIV evolution | last=Rambaut | first=A et al | journal=Nature Reviews Genetics | volume=5 | year=2004 | month=January | doi=10.1038/nrg1246 | pmid=14708016 | url=http://tree.bio.ed.ac.uk/downloadPaper.php?id=242 | issue=52-61 | last2=Posada | first2=D | last3=Crandall | first3=KA | last4=Holmes | first4=EC | pages=52–61}}</ref>
 
इस जटिल परिदृश्यको परिणामस्वरूप एक एक्लै संक्रमित विरामीमा एक नै दिनमा एचआईवीएचआईभि (HIV)को अनेक संस्करण निर्मित हो जाछन.<ref name="RobertsonDL" /> यो विविधता तब र अधिक बढ जान्छ, जब कुनै कोशिकालाई एक नै समय मा एचआईवीएचआईभि (HIV)को दुइ या दुइ से अधिक भिन्न खिंचावों द्वारा एक साथ संक्रमित गरिन्छ. जब समकालिक संक्रमण हुन्छ, त यसको फलस्वरूप उत्पन्न होने वाला वायरिऔनको जीनोममा दुइ भिन्न खिंचावों से प्राप्त आरएनए (RNA) से मिलएर बनयोहुन सक्छ. अब यो संकर वायरिऔन एक नयाँ कोशिकालाई संक्रमित गर्छ, जहाँ यो दोहराव से गुजरता है। जब यस्तो हुन्छ, त रिवर्स ट्रांस्क्रिप्टेस, दुइ भिन्न आरएनए (RNA) सांचोंको बीचमा कूदते भए, एक नव-संश्लेषित रेट्रोवायरल डीएनए (DNA) अनुक्रम उत्पन्न करेगा, जुन दुइ अभिभावक जीनोमोंको बीचको एक पुनर्संयोजन हुन्छ.<ref name="RobertsonDL" /> यो पुनर्संयोजन तब सबै ले/संग/भन्दा स्वाभाविक हुन्छ, जब यो उप-प्रकारोंको बीच हो रहयोहो.<ref name="RobertsonDL" />
 
अनेक खिंचावहरुमा निकट-संबंध राखउन वाला सीमियन इम्युनोडेफिशियन्सी भाइरस (simian immunodeficiency virus) (एसआईवी) (SIV) उत्पन्न भयो हो, जसलाइ प्राकृतिक पाहुना प्रजातिहरुको आधार मा वर्गीकृत गरिन्छ. यस्तो मानिन्छ कि अफ्रीकी हरे बंदर ((एसआईवीएजीएम) (SIVagm)) र सूटी मैंगेबीको ((एसआईवीएसएमएम) (SIVsmm) )को (एसआईवी) (SIV) खिंचावोंको विकासको उनिको पाहुनाहरुको साथ एक लामो विकासपरक इतिहास रहयोहै। यिनी पाहुनाहरु से यस जीवाणुको उपस्थितिको अनुकूलोत गर्‍यो है,<ref name="pmid19661993">{{Cite pmid|19661993}}</ref> जुन कि पाहुनाको रक्तमा उच्च स्तरहरु मा उपस्थित हुन्छ, तर केवल हल्की प्रतिरोध प्रतिक्रिया उत्पन्न गर्छ, {{cite journal |author=Holzammer S, Holznagel E, Kaul A, Kurth R, Norley S |title=High virus loads in naturally and experimentally SIVagm-infected African green monkeys |journal=Virology |volume=283 |issue=2 |pages=324–31 |year=2001 |pmid=11336557 |doi=10.1006/viro.2001.0870}}</ref> बंदरों जस्तै एड्स (AIDS)को विकासको कारण हैन बनता, कुर्थ, आर. र नोर्ली, एस. (1996) एसआईवी (SIV)को प्राकृतिक पोषद वाँदर एड्स किन हैन विकसित गरछन?, ''जे. एनआईएच (NIH) रेस (Res)'' . '''8''' , 33-37.</ref> र मनुष्यहरुमा एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको विशिष्ट पुनर्संयोजन र गहन परिवर्तन से हैन गुजरता. {{cite journal |author=Baier M, Dittmar MT, Cichutek K, Kurth R |title=Development of vivo of genetic variability of simian immunodeficiency virus |journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. |volume=88 |issue=18 |pages=8126–30 |year=1991 |pmid=1896460 |doi=10.1073/pnas.88.18.8126 |pmc=52459}}</ref>
 
यसको विपरीत, जब यिनीहरु खिंचाव उनी प्रजातिहरुलाई संक्रमित गर्छन्, जुन एसआईवी (SIV)को प्रति अनुकूलित छैनन् (ह्रीसस (rhesus) या साइनोमोलोगस मकैक (cynomologus macaques) जस्तै “विषम” मेजबान), त यिनी पशुहरुमा एड्स (AIDS) विकसित हो जाइन्छ र यो जीवाणु आनुवांशिक विविधता उत्पन्न गर्छ, जुन कि मानव एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको समान हुन्छ. {{cite journal |author=Daniel MD, King NW, Letvin NL, Hunt RD, Sehgal PK, Desrosiers RC |title=A new type D retrovirus isolated from macaques with an immunodeficiency syndrome |journal=Science |volume=223 |issue=4636 |pages=602–5 |year=1984 |pmid=6695172 |doi=10.1126/science.6695172}}</ref> चिंपांजी एसआईवी (Chimpanzee SIV) (एसआईवीसीपीजेड) (SIVcpz), एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)को निकटतम आनुवांशिक संबंधी, आफ्नो प्राकृतिक पाहुनामा बढी भयो मृत्यु-दर र एड्स (AIDS) जस्तै लक्षणहरु से जुडा हुन्छ.<ref name="pmid19626114">{{Cite pmid|19626114}}</ref> यस्तो प्रतीत हुन्छ कि एसआईवीसीपीजेड (SIVcpz) र एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1) दुवै नै चिंपांजिहरु र मनुष्हरु को जनसंख्यामा अपेक्षाकृत हालिया समयमा सञ्चरित भए हुन्। इसलिये उनिको पाहुना अझै सम्म यस जीवाणुको प्रति अनुकूलित हैन हो सके छन्.<ref name="pmid19661993" /> दुवै जीवाणुहरुले अधिकांश एसआईवी (SIV)मा उपस्थित एनईएफ (Nef) जीनको एक कार्य पनि गंवा दिया है; यस कार्यको बिना, टी (T) कोशिका अवक्षयको संभावना बढ जान्छ, जस ले/संग/भन्दा प्रतिरक्षामा कमी (immunodeficiency) उत्पन्न हुन्छ.<ref name="pmid19626114" />
 
आवरण ''(ईएनवी) (env)'' क्षेत्रमा अंतरोंको आधार मा एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)को तीन समूहोंको पहिचान गरे गई है: एम (M), एन (N) व ओ (O).<ref name="Thomson">
 
{{cite journal
पङ्क्ति ६८२:
 
}}</ref> समूह एम (M) सर्वाधिक प्रचलित हो र यसलाइ पुरा जीनोमको आधार मा आठ उप-प्रकारों (या क्लेड)मा बांटा गयो हो, जुन कि भौगोलोक रूप से भिन्न हुन्छन्.<ref name="Carr">{{cite book
| last = Carr | first = J. K. | coauthors = Foley, B. T., Leitner, T., Salminen, M., Korber, B. and McCutchan, F. | year = 1998 | title = '''HIV Sequence Compendium''' | chapter = Reference Sequences Representing the Principal Genetic Diversity of HIV-1 in the Pandemic | chapterurl = http://www.hiv.lanl.gov/content/sequence/HIV/COMPENDIUM/1998/III/Carr.pdf | editor = Los Alamos National Laboratory (ed.) | edition = | pages = 10–19 | publisher = [[Los Alamos National Laboratory]] | location = [[Los Alamos, New Mexico]] | format=PDF}}</ref> यिनीहरुमा उप-प्रकार बी (B) (उत्तरी अमरीका र यूरोपमा पाइन्छ), ए (A) र डी (D) (मुख्यतः अफ्रीकामा पाए जाछन), र सी (C) (मुख्यतः अफ्रीका र एशियामा पाइन्छ) सर्वाधिक प्रचलित छन्; यिनीहरु उप-प्रकार बहु-आनुवांशिक वृक्षमा शाखाहरुको निर्माण गर्छन्, जुन कि एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)को एम (M) समूहको वंशको प्रतिनिधित्व गर्छं. भिन्न उप-प्रकारोंको साथ सह-संक्रमणको कारण मािवाही रिकम्बिनेन्ट रूप (circulating recombinant forms) (सीआरएफ) (CRFs) उत्पन्न हुन्छन्. वर्ष 2000, जब उप-प्रकारोंको वैश्विक प्रचलनको अंतिम विश्लेषण भएको थियो,मा वैश्विक स्तरमा 47.2% संक्रमण उप-प्रकार सी (C), 26.7% उप-प्रकार ए/सीआरएफ02_एजी (A/CRF02_AG), 12.3% उप-प्रकार बी (B) , 5.3% उप-प्रकार डी (D), 3.2% सीआरएफ_एई (CRF_AE), र शेष 5.3% अन्य उप-प्रकारों तथा सीआरएफ (CRFs) से मिलएर बने थे.<ref name="Osmanov">
 
{{cite journal
| author=Osmanov S, Pattou C, Walker N, Schwardlander B, Esparza J; WHO-UNAIDS Network for HIV Isolation and Characterization. | title=Estimated global distribution and regional spread of HIV-1 genetic subtypes in the year 2000 | journal=Acquir. Immune. Defic. Syndr. | year=2002 | pages=184–190 | volume=29 | issue=2 | pmid=11832690
 
}}</ref> अधिकांश एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1) अनुसंधान उप-प्रकार बी (B) मा केंद्रित हुन्छ; कुनै पर्‍योगशालाहरु अन्य उप-प्रकारों मा ध्यान केंद्रित गर्छं.<ref name="Perrin">
 
{{cite journal
पङ्क्ति ७०६:
}}</ref><ref name="Smith_2009">{{cite news | url=http://www.independent.co.uk/life-style/health-and-families/health-news/woman-found-carrying-new-strain-of-hiv-from-gorillas-1766627.html | title=Woman found carrying new strain of HIV from gorillas | last=Smith | first=L | date=2009-08-03 | accessdate=2009-08-04 | publisher=The Independent | location=London}}</ref><ref name="Reuters_2009">{{cite web | url=http://in.reuters.com/article/worldNews/idINIndia-41490620090803 | title=Gorillas may be a source of AIDS, researchers find | date=2009-08-03 | accessdate=2009-08-04 | publisher=Reuters India}}</ref> यस्तो प्रतीत हुन्छ कि यो खिंचाव गुरिल्ला एसआईवी (SIV) (एसआईवीजीओआर) (SIVgor) से प्राप्त गर््यो हो, जसलाइ सबै ले/संग/भन्दा पहिले वर्ष 2006मा पश्चिमी तराई वाला गुरिल्लों से अलग भएको थियो.<ref name="Plantier_2009" />
 
एचआईवीएचआईभि-2 (HIV-2)को आनुवांशिक क्रम केवल आंशिक रूप से नै एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)को समान हो र यो एसआईवीएसएसएम (SIVsmm)को अधिक निकट दि खाए दिन्छ.
 
== निदान ==
{{Main|HIV test}}
अनेक एचआईवीएचआईभि-पजिटिव (HIV-positive) मान्छे यस कुरा से अनभिज्ञ हुन्छन् कि उनी जीवाणु द्वारा संक्रमित हो चुके छन्.<ref name="Kumaranayake">
 
{{cite journal
| author=Kumaranayake, L. and Watts, C. | title=Resource allocation and priority setting of HIV/AIDS interventions: addressing the generalized epidemic in sub-Saharan Africa | journal=J. Int. Dev. | year=2001 | pages=451–466 | volume=13 | issue=4 | doi = 10.1002/jid.797
 
}}</ref> उदाहरणको लागि, अफ्रीकाको यौन-रूप से सक्रिय शहरी जनसंख्या हरुमा 1% भन्दा पनि कमको जांचको गई हो र ग्रामीण जनसंख्यामा त यो अनुपात र पनि कम है।<ref name="Kumaranayake" /> यसको अतिरिक्त, शहरी स्वास्थ्य सु्विधाहरुको लाभले रहीं केवल 0.5% [[गर्भावस्था|गर्भवती महिलाओं]]को नै परामर्श दिइएको हो, उनिको परीक्षण गर््यो हो या उसलाइ उनिको परीक्षणहरुको परिणाम प्राप्त भए छन्.<ref name="Kumaranayake" /> पुनः ग्रामीण स्वास्थ्य सुविधाहरुमा यो अनुपात र पनि कम है।<ref name="Kumaranayake" /> अतः किनकी दाता आफ्नो संक्रमणको प्रति अनभिज्ञ हुन सक्छन्, अतः चिकित्सीय अनुसंधानमा प्रयुक्त दाताको रक्त या रक्त उत्पादनहरुको एचआईवीएचआईभि (HIV) जांच नियमित रूप से गरिन्छ.<ref name="Kleinman">{{cite web
| author=Kleinman, S. | publisher=Uptodate
| month=September | year=2004
पङ्क्ति ७२३:
}}</ref>
 
एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1) परीक्षणमा एक किण्वक-संबंधी इम्युनोसर्बेन्ट परीक्षण (enzyme-linked immunosorbent assay) (एलिसा) (ELISA)को साथ एक प्रारंभिक जांचको द्वारा एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)को एंटिबडीको चिन्हारी गरिन्छ. प्रारंभिक एलिसा (ELISA) से प्राप्त गैर-प्रतिक्रियात्मक परिणामको नमूनहरुलाइ तब सम्म एचआईवीएचआईभि-निगेटिव (HIV-Negative) मानिन्छ, जब सम्म कि कुनै संक्रमित साथीको साथ या अज्ञात एचआईवीएचआईभि (HIV) अवस्था वाला साथीको साथ कोई नया संपर्क न भयो हो. प्रतिक्रियात्मक एलिसा (ELISA) वाला नमूनहरुको प्रतिलिपिमा पुनर्परीक्षण गरिन्छ.<ref name="CDC2001">
 
{{cite journal
| author=Centers for Disease Control and Prevention. | title=Revised guidelines for HIV counseling, testing, and referral | journal=MMWR Recomm Rep. | year=2001 | pages=1–57 | volume=50 | issue=RR-19 | pmid=11718472
 
}}</ref> यदि कुनै पनि प्रतिलिपि परीक्षणको परिणाम प्रतिक्रियात्मक हो, त नमूनेको दोहरावपूर्ण रूप से प्रतिक्रियात्मक भनिन्छ र एक अधिक विशिष्ट सहायक परीक्षण (उदा. वेस्टर्न ब्लट (Western blot) या कम प्रचलित रूप से, एक इन्म्युनोफ्लोरासेंस परीक्षण (immunofluorescence assay) (आईएफए) (IFA))को साथ पुष्टि परीक्षण गरिन्छ. केवल उन्हीं नमूनहरुलाइ एचआईवीएचआईभि-पजिटिव (HIV-Positive) र एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको सूचक मानिन्छ, जुन दोहरावपूर्ण रूप से एलिसा (ELISA)को द्वारा प्रतिक्रियात्मक र आईएफए (IFA) द्वारा सकारात्मक या वेस्टर्न ब्लट (Western blot) द्वारा प्रतिक्रियात्मक हुन् . जुन नमूने दोहरावपूर्ण रूप से एलिसा (ELISA)-प्रतिक्रियात्मक हुन् , उनी कहिले काँही एक अनिश्चित वेस्टर्न ब्लट (Western blot) परिणाम प्रदान गर्छन्, जुन कि कुनै संक्रमित व्यक्तिमा एचआईवीएचआईभि (HIV)को प्रति एक अपूर्ण एंटीबडी प्रतिक्रिया, या कुनै असंक्रमित व्यक्तिमा गैर-विशिष्ट प्रतिक्रियाहरु हुन सक्छं.<ref name="celum">
 
{{cite journal
पङ्क्ति ७३५:
}}</ref>
 
हुनत यिनी अस्पष्ट मामलहरुमा संक्रमणको पुष्टि गराउनको लागि आईएफए (IFA)को प्रयोग गरे जा सक्छ, तर यस माीक्षणको प्रयोग व्यापक तरिका मा हैन गरे जाता. सामान्यतः एक महिना से अधिक समय बाद एक र नमूना लिया जान चाहिये र अनिर्धारित वेस्टर्न ब्लट (Western blot) परिणामहरु वाला व्यक्तिहरुको पुनर्परीक्षण गरे जान चाहिए. हुनत यो साधारण तरिका मा धेरै कम उपलब्ध हो, तर न्युक्लिक अम्ल (nucleic acid) परीक्षण (उदा., जीवाण्विक आरएनए (RNA) या प्रो-जीवाण्विक डीएनए (DNA) विस्तारण विधि) पनि कुनै विशिष्ट मामलहरुमा निदानमा सहायक हुन सक्छ.<ref name="CDC2001" /> यसको अतिरिक्त, नमूनोंको निम्न गुणवत्ताको कारण कुनै जांचे गये नमूने पनि अनिर्णायक परिणाम प्रदान कर सकते छन्. यस्तो स्थितिहरु मा, एक दोश्रो नमूना एकत्रित गरिन्छ र एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको लागि उनको परीक्षण गरिन्छ.
 
आधुनिक एचआईवीएचआईभि (HIV) अत्यधिक अचूक छन्. यस्तो अनुमान हो कि सामान्य अमरीकी जनसंख्यामा दो-चरणों वाला परीक्षण प्रोटोकलमा गलत-ढंग से पजिटिव परिणाम मिलउनको संभावना लगभग 0.0004% से 0.0007% हुन्छ. {{cite journal |author=Chou R, Huffman LH, Fu R, Smits AK, Korthuis PT |title=Screening for HIV: a review of the evidence for the U.S. Preventive Services Task Force |journal=Ann. Intern. Med. |volume=143 |issue=1 |pages=55–73 |year=2005 |month=July |pmid=15998755 |doi= |url=http://www.annals.org/cgi/content/full/143/1/55}}</ref> {{cite journal|author=Kleinman S, Busch MP, Hall L, ''et al.'' for the Retrovirus Epidemiology Donor Study|title=False-positive HIV-1 test results in a low-risk screening setting of voluntary blood donation|journal=JAMA|year=1998|volume=280|pages=1080–1085|doi=10.1001/jama.280.12.1080|pmid=9757856|issue=12}}</ref> {{cite journal|author=Wood RW, Dunphy C, Okita K, Swenson P|journal=Arch Intern Med|year=2003|volume=163|pages=1857–1859|doi=10.1001/archinte.163.15.1857|title=Two "HIV-Infected" Persons Not Really Infected|pmid=12912724|issue=15}}</ref> {{cite journal|author=Padeh YC, Rubinstein A, Shliozberg J|title=Common variable immunodeficiency and testing for HIV-1|journal=N Engl J Med|year=2005|volume=353|pages=1074–1075|doi=10.1056/NEJMc051339|pmid=16148302|issue=10}}</ref>
 
== उपचार ==
पङ्क्ति ७४३:
[[File:Abacavir (Ziagen) 300mg.jpg|right|thumb|अबाकावीर - एक न्Post processing should be at the endयूक्Post processing should be at the endलियोसाइड रिवर्स ट्रांसक्रिपटेस अवरोधक (NARTIs or NRTIs)]]
 
वर्तमानमा एचआईवीएचआईभि (HIV) या एड्स (AIDS)को लागि कोई टीका या उपचार सार्वजनिक रूप से उपलब्ध छैन. {{cite web|author=Los Alamos National Laboratory • Established 1943 |url=http://www.lanl.gov/discover/curing_aids |title=Fighting the world’s most dangerous disease::Los Alamos Lab |publisher=Lanl.gov |date= |accessdate=2010-07-28}}</ref> {{cite journal|author=Robb ML|title=Failure of the Merck HIV vaccine: an uncertain step forward|journal=Lancet|volume=372|issue=9653|pages=1857–1858|doi=10.1016/S0140-6736(08)61593-7|year=2008}}</ref> हुनत, पछिल्लो दुइ असफल उम्मेदवार सुइहरुको संयोजन से बने एक सुइहरुको बारेमा सितंबर 2009मा यो जानकारी मिली थी कि थाइल्याण्डमा किये गये एक परीक्षणमा यसको प्रयोगको कारण संक्रमणहरुमा 30%को कमी आई थी. {{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/8272113.stm | work=BBC News | title=HIV vaccine 'reduces infection' | date=September 24, 2009 | accessdate=March 30, 2010}}</ref> यस्तो मानिन्छ कि यसको अतिरिक्त उजागर होनेको तुरंत बाद किये जाउन वाला एंटीरेट्रोवायरल उपचार, जसलाइ पोस्ट-एक्सपोजर प्रोफिलेक्सिस (post-exposure prophylaxis) भन्दछन्,को एक कोर्स यदि यथाशीघ्र प्रारंभ गर्‍यो जाए, त यो संक्रमणको जोखिमको कम गर्छ.<ref name="Fan">{{cite book
| author = | year = 2005 | title = '''AIDS : science and society''' | chapter = | chapterurl = | editor = Fan, H., Conner, R. F. and Villarreal, L. P. eds | edition = 4th | pages = | publisher = Jones and Bartlett Publishers | location = [[Boston|Boston, MA]] | isbn = 0-7637-0086-X}}</ref> जुलाई 2010 मा, यो दे खा्यो कि टेनोफोविर (tenofovir), एक रिवर्स ट्रांस्क्रिप्टेस निषेधक (reverse transcriptase inhibitor) युक्त एक योनिक जेल (vaginal gel)ले दक्षिण अफ्रीकामा किये गये एक परीक्षणमा एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको दरहरुलाइ 39 प्रतिशत सम्म घटा दिया.<ref name="Karim">{{cite journal | author=Karim, Q. A., Karim, S. S. A., Frolich, J. A., Grobler, A. C., Baxter, C., Mansoor, L. E., Kharsany, A. B. M., Sibeko, S., Mlisana, K. P., Omar, Z., Gengiah, T. N., Maarschalk, S., Arulappan, N., Mlotshwa, M., Morris, L., and Taylor, D. | title=Effectiveness and Safety of Tenofovir Gel, an Antiretroviral Microbicide, for the Prevention of HIV Infection in Women | journal=Science | date=19 July 2010| doi=10.1126/science.1193748}}</ref>
 
हुनत, सुइहरु तथा/या पोस्ट-एक्सपोजर प्रोफिलेक्सिस द्वारा प्रदान गरिने अपूर्ण सुरक्षाको कारण, आगामी कुनै समय सम्म विषाणुको संपर्क से बचाव नै संक्रमण से बचनेको एकमात्र उपाय हुनु अपेक्षित है। एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको वर्तमान उपचार उच्च रूप से सक्रिय एंटीरेट्रोवायरल उपचार (highly active antiretroviral therapy), या हार्ट (HAART) से मिलएर बनयोहुन्छ.<ref name="DhhsHivTreatment">{{cite web | author=[[Department of Health and Human Services]] | publisher= | month=January | year=2005 | url=http://www.hab.hrsa.gov/tools/HIVpocketguide05/PktGARTtables.htm | title=A Pocket Guide to Adult HIV/AIDS Treatment January 2005 edition | accessdate=2006-01-17}}</ref> 1996 मा, जब प्रोटीएस निषेधक-आधारित हार्ट (HAART) पहिलो पल्ट प्रस्तुत भएको थियो, त्यतिखेर से यो अनेक एचआईवीएचआईभि (HIV)-संक्रमित मान्छेहरुको लागि अत्यधिक लाभदायक रहयोहै।<ref name="Pallelal">{{ cite journal | author=Palella, F. J., Delaney, K. M., Moorman, A. C., Loveless, M. O., Fuhrer, J., Satten, G. A., Aschman, D. J. and Holmberg, S. D. | title=Declining morbidity and mortality among patients with advanced human immunodeficiency virus infection | journal=N. Engl. J. Med. | year=1998 | pages=853–860 | volume=338 | issue=13 | pmid=9516219 | doi=10.1056/NEJM199803263381301}}</ref>
वर्तमान हार्ट (HAART) विकल्प संयोजन (या “ककटेल”) हुन्छन्, जसमा एंटीरेट्रोवायरल एजेन्टहरुको कम से कम दुइ प्रकारों, या “श्रेणिहरु”, से ली गई कम से कम तीन दबाइहरु हुन्छं. विशिष्ट रूप से, यिनीहरु श्रेणियां दुइ न्युक्लियोसाइड एनालग रिवर्स ट्रांस्क्रिप्टेस इन्हीबिटर्स (nucleoside analogue reverse transcriptase inhibitors) (नार्टी (NARTIs) या एनआरटी (NRTIs)) तथा एक प्रोटीस इन्हीबिटर (protease inhibitor) अथवा एक गैर-न्युक्लियोसाइड रिवर्स ट्रांस्क्रिप्टेस इन्हीबिटर (non-nucleoside reverse transcriptase inhibitor) (एनएनआरटीआई) (NNRTI) हुन्छं.
 
पङ्क्ति ७५२:
चूंकि बच्चों, विशिष्टतः नवजात शिशुओं,मा एड्स (AIDS)को विकास वयस्कहरुको तुलना अधिक तीव्र र कम पूर्वानुमेय हुन्छ, अतः वयस्कहरुको तुलनामा बच्चहरुमा अधिक आक्रामक उपचारको अनुशंसाको गई है।<ref name="2005dhhsHivChildren">{{cite web | author=[[Department of Health and Human Services]] Working Group on Antiretroviral Therapy and Medical Management of HIV-Infected Children | publisher= | date=November 3, 2005 | url=http://www.aidsinfo.nih.gov/ContentFiles/PediatricGuidelines_PDA.pdf | title=Guidelines for the Use of Antiretroviral Agents in Pediatric HIV Infection | format= PDF | accessdate=2006-01-17}}</ref> जस विकसित देशहरुमा हार्ट (HAART) उपलब्ध हो, वहां चिकित्सक आफ्नो विरामीहरुको पूर्णता से विश्लेषण गर्छन्: उनिको जीवाण्विक भार का, कितनी गति से सीडी4 (CD4) घटता हो र विरामी इच्छुक हो या हैन, यिनी बातहरुको मापन गर्छन्. यसको बाद उनी यस कुराको निर्णय लिछन कि उपचार कब शुरु गराउनको अनुशंसा करनी है।<ref name="2005DhhsHivTreatment">{{cite web | author=[[Department of Health and Human Services]] Panel on Clinical Practices for Treatment of HIV Infection | publisher= | date=October 6, 2005 | url=http://aidsinfo.nih.gov/ContentFiles/AdultandAdolescentGL.pdf | title=Guidelines for the Use of Antiretroviral Agents in HIV-1-Infected Adults and Adolescents | format= PDF | accessdate=2006-01-17}}</ref>
 
हार्ट (HAART) न त विरामीको उपचार गर्छ र न त एक समान रूप से सबै लक्षणहरुलाई हटाउइन्छ; यदि उपचारको रोक दिया जाए, त एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)को उच्च स्तर, जुन अक्सर हार्ट (HAART)को प्रति प्रतिरोधी हुन्छन्, लौट आउछन्.<ref name="martinez">{{ cite journal | author=Martinez-Picado, J., DePasquale, M. P., Kartsonis, N., Hanna, G. J., Wong, J., Finzi, D., Rosenberg, E., Gunthard, H.F., Sutton, L., Savara, A., Petropoulos, C. J., Hellmann, N., Walker, B. D., Richman, D. D., Siliciano, R. and D'Aquila, R. T. | title=Antiretroviral resistance during successful therapy of human immunodeficiency virus type 1 infection | journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U. S. A. | year=2000 | pages=10948–10953 | volume=97 | issue=20 | pmid=11005867 | doi=10.1073/pnas.97.20.10948 | pmc=27129}}</ref><ref name="Dybul">{{ cite journal | author=Dybul, M., Fauci, A. S., Bartlett, J. G., Kaplan, J. E., Pau, A. K.; Panel on Clinical Practices for Treatment of HIV. | title=Guidelines for using antiretroviral agents among HIV-infected adults and adolescents | journal=Ann. Intern. Med. | year=2002 | pages=381–433 | volume=137 | issue=5 Pt 2 | pmid=12617573}}</ref> यसको अतिरिक्त हार्ट (HAART)को प्रयोग गरएर एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणलाई हटाउउनको लागि पुरा जीवन-काल से अधिक समय लगेगा.<ref name="blankson">{{ cite journal | author=Blankson, J. N., Persaud, D., Siliciano, R. F. | title=The challenge of viral reservoirs in HIV-1 infection |journal=Annu. Rev. Med. | year=2002 | pages=557–593 | volume=53 | issue= | pmid=11818490 | doi=10.1146/annurev.med.53.082901.104024}}</ref> यसको बावजूद, अनेक एचआईवीएचआईभि (HIV)-संक्रमित व्यक्तिहरुले आफ्नो सामान्य स्वास्थ्य र जीवनको गुणवत्तामा उल्लेखनीय सुधारको अनुभव गरे हो, जसको कारण विकसित विश्वमा एचआईवीएचआईभि (HIV) से जुडी रुग्णता र मृत्यु दरमा ठूलो गिरावट आई है।<ref name="Pallelal">{{
 
cite journal
पङ्क्ति ७७६:
| doi=10.1016/S0140-6736(03)14229-8
 
}}</ref> एक अध्ययनले सुझाव दिया कि यदि उपचार त्यतिखेर से शुरु गर्‍यो जाए, जब सीडी4 (CD4)को संख्या 350/µL हो, त एक एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमित व्यक्तिको औसत संभावित जीवन-काल संक्रमणको समय देखि लिएर 32 वर्षहरुको हुन्छ.<ref name="schack">अ कम्प्यूटर बेस्ड स्टडी यिनी 2006, फोलोइंग द 2004 यूनाइटेड स्टेट्स ट्रीटमेंट गाईडलाइंस:{{
 
cite journal
पङ्क्ति ७८५:
}}</ref>
 
यह दे खा्यो हो कि हार्ट (HAART)को अनुपस्थिति मा, एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको एड्स (AIDS)मा विकसित होनेको मध्यमान नौ से दस वर्षोंको बीच हुन्छ, जबकि एड्स (AIDS)को विकास हो जाए पछि उत्तरजीविताको मध्यमान केवल 9.2 महिना हुन्छ.<ref name="Morgan2" /> हुनत, कहिले काँही हार्ट (HAART) इष्टतम परिणामहरु से धेरै कम परिणाम प्राप्त गर्छ, कुनै स्थितियहरुमा यो विरामीहरुको संख्याको पचास प्रतिशत भन्दा पनि कममा प्रभावी रहयोहै। यस्तो अनेक कारणहरु से हो, जस्तै औषधिको प्रति असहनशीलता/दुष्प्रभाव, पूर्वमा अप्रभावी रहयोएंटीरेट्रोवायरल उपचार र एचआईवीएचआईभि (HIV)को कुनै दवा-प्रतिरोधी खिंचावको द्वारा भयो संक्रमण. हुनत, एंटीरेट्रोवायरल उपचारको गैर-अवलम्बन व गैर-सातत्य नै अधिकांश व्यक्तिहरुमा हार्ट (HAART)को लाभोंको प्राप्तिमा विफलताको प्रमुख कारण हो.<ref name="becker">{{
 
cite journal
पङ्क्ति ८२५:
}}</ref>
 
एचआईवीएचआईभि (HIV)को उपचार शुरु गराउनको समयको लिएर अझै पनि बहस गरिन्छ. यस कुरा मा कोई विवाद छैन कि विरामीको सीडी4 (CD4) संख्या 200 से तल गिरने से पूर्व उपचार प्रारंभ गर्‍यो जान चाहिये, र अधिकांश राष्ट्रीय दिशानिर्देश सीडी4 (CD4) संख्या 350 से तल गिरने से पूर्व उपचार शुरु कर देनेको भन्दछन्; तर सबंधित अध्ययनों कुनै यस्तो/यस्ता/यसरी प्रमाण मिले हुन् कि उपचारको सीडी4 (CD4) संख्या 350 से तल गिरने से पूर्व शुरु कर दिनयोचाहिये.<ref name="Wood">{{
 
cite journal
पङ्क्ति ८५४:
|format=PDF}}</ref> वाला विरामीहरुको उपचार गरे जान चाहिये.
 
एंटी-रेट्रोवायरल दबाइहरु महंगी हुन्छं र विश्वको अधिकांश संक्रमित व्यक्तिहरुको नजिकै एचआईवीएचआईभि (HIV) र एड्स (AIDS)को चिकित्सा र उपचार सम्म अभिगमन उपलब्ध छैन.<ref name="Ferrantelli">{{
cite journal
|author=Ferrantelli F, Cafaro A, Ensoli B |title=Nonstructural HIV proteins as targets for prophylactic or therapeutic vaccines |journal=Curr. Opin. Biotechnol. |volume=15 |issue=6 |pages=543–56 |year=2004 |month=December
|pmid=15560981 |doi=10.1016/j.copbio.2004.10.008
}}</ref> वर्तमान उपचारैमा सुधारको लागि किये जा रहे अनुसंधानों मा, वर्तमान दबाइहरुको दुष्प्रभावहरुलाइ कम गरन, अवलम्बनको बढानेको लागि दबाइको परहेजहरुलाई र सरल बनान र दबाइको प्रतिरोधको प्रबंधन गराउनको लागि परहेजहरुको सर्वश्रेष्ठ क्रमको निर्धारण गरन शामिल है। दुर्भाग्य से, यस्तो मानिन्छ कि केवल कोई टीका नै यस महामारीको रोक पानेमा सक्षम हुन सक्छ. यस्तो इसलिये हो किनकी सुइहरुको लागत कम होगी र यस प्रकार यो विकासशील देशहरुको लागि पनि वहनीय हुनेछ, र यसमा दैनिक उपचारको आवश्यकता हैन होगी.<ref name="Ferrantelli" /> हुनत, 20 वर्षोंको अनुसंधान पछि भी, एचआईवीएचआईभि (HIV-1) सुइहरुको लागि एक कठिन लक्ष्य बनयोभयो है।<ref name="Ferrantelli" />
 
=== विकसित हो रहे उपचार ===
 
2008को मीडिया रिपोर्टों र 2009मा ''न्यू इङ्गल्याण्ड जर्नल अफ मेडिसिन (New England Journal of Medicine)'' ले बर्लिनको एक चिकित्सक, गेरो हटर (Gero Hütter)को एक एचआईवीएचआईभि (HIV)-पजिटिव विरामीको उपाख्यानात्मक मामलेको वर्णन गर्‍यो. विरामी, जसलाइ एक्युट माइलोजीनस ल्युकेमिया (acute myelogenous leukemia) (एएमएल) (AML) र एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमण दुवै था, एएमएल (AML)को लागि किये गये उनको अस्थि-मज्जा प्रतिरोपण पछि कुनै मान्छेहरुले उसलाइ “कार्यात्मक रूप से उपचारित” करार दिया. अस्थि-मज्जा दाताको चुनाव एक सीसीआर5(CCR5)-Δ32 परिवर्तन (जो “एचआईवी“एचआईभि (HIV)को लगभग सबै खिंचावहरुलाइ लागि प्रतिरोध प्रदान गर्छ)को लागि होमोजाइगस (homozygous)को रूपमा भएको थियो.<ref name="Wall Street Journal 2008">{{cite web
| author=Mark Schoofs
| title=A Doctor, a Mutation and a Potential Cure for AIDS
पङ्क्ति ८६९:
| accessdate=2008-11-09
| publisher=The Wall Street Journal
}}</ref> {{cite journal |author=Hütter G, Nowak D, Mossner M, Ganepola S, Ganepola A, Allers K, Schneider T, Hofmann J, Kücherer C, Blau O, Blau IW, Hofmann WK, Thiel E |title=Long-Term Control of HIV by CCR5 Delta32/Delta32 Stem-Cell Transplantation |journal=N Engl J Med |volume=360 |issue=7 |pages=692–698 |year=2009 |pmid= 19213682|doi= 10.1056/NEJMoa0802905|url=http://content.nejm.org/cgi/content/abstract/360/7/692 |accessdate=2009-03-31}}</ref> 600 दिनहरु सम्म एंटीरेट्रोवायरल दबाइहरुको उपचारको बिना रहउन पछि विरामीको रक्त, अस्थि-मज्जा र आंतमा एचआईवीएचआईभि (HIV)को स्तर पहिचान गरे सीमा से तल थे, हुनत लेखकहरुले अन्य ऊतकहरुमा विषाणुको उपस्थितिको संभावनाको उल्लेख गर्‍यो. अनुसंधानकर्ताहरुले चेतावनी दी कि यस उपचारको उपाख्यानात्मक स्वरूप, अस्थि-मज्जा प्रतिरोपण से जुडे मृत्यु जोखिम र अन्य चिंताओंको कारण यसलाइ एक संभावित उपचार मान लिन अझै जल्दबाजी होगी.<ref name="NEJMLevy">{{cite journal |author=Levy JA |title=Not an HIV Cure, but Encouraging New Directions |journal=N Engl J Med |volume=360 |issue=7 |pages=724–725 |year=2009|doi= 10.1056/NEJMe0810248|url=http://content.nejm.org/cgi/content/full/360/7/724 |accessdate=2009-03-31 |pmid=19213687}}</ref><ref name="pmid16418398">{{cite journal |author=Glass WG, McDermott DH, Lim JK, ''et al.'' |title=CCR5 deficiency increases risk of symptomatic West Nile virus infection |journal=J. Exp. Med. |volume=203 |issue=1 |pages=35–40 |year=2006 |month=January |pmid=16418398 |pmc=2118086 |doi=10.1084/jem.20051970 |url=}}</ref>
 
2010 मा, यो भनियो कि बैनलेक (BanLec) नामक एक रसायन एचआईवीएचआईभि (HIV)को दोहरावको एक प्रभावी निषेधक है।<ref name="HIV">{{cite journal |author=Swanson MD, Winter HC, Goldstein IJ, Markovitz DM |title=A Lectin Isolated from Bananas Is a Potent Inhibitor of HIV Replication |journal=J. Biol. Chem. |volume=285 |issue=12 |pages=8646–55 |year=2010 |month=March |pmid=20080975 |doi=10.1074/jbc.M109.034926 |url= |pmc=2838287}}</ref><ref name="FoxNews">[http://www.foxnews.com/story/0,2933,589483,00.html "अध्ययन: केलेमा मौजूद रासायनिक एचआईवीएचआईभि से लडनेमा मदद कर सक्छ"], ''फोक्स नियुज'' , 16 मार्च 2010</ref> यूनिवर्सिटी अफ मिशिगन (University of Michigan)को अनुसंधानकर्ताहरुले यस कुराको निर्धारण गरे कि बैनलेक (BanLec) एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)को आवरण प्रोटीन जीपी120 (gp120), जसमा उच्च शर्गरयोहुन्छ, से जुडता हो, जस ले/संग/भन्दा मानव कोशिकाहरुमा विषाणुको प्रवेश निषिद्ध हो जाइन्छ.<ref name="HIV" /><ref name="FoxNews" /> अनुसंधानकर्ताहरुको सुझाव हो कि एचआईवीएचआईभि (HIV)को यस्तो निषेधक कुनै स्थानिक उपचार, जस्तै योनिक माइक्रोबिसाइड (vaginal microbicide)को रूपमा उपयोगी हुन सक्छ र यसको उत्पादन गरन वर्तमान एंटीवायरल स्थानिक उपचारै से सस्ता पनि हुन सक्छ. [http://www.annarbor.com/health/chemical-derived-from-bananas-could-help-create-hiv-prevention-university-of-michigan-researchers-sa/ "मीशीगन विश्वविद्यालयको शोधकर्ताहरुको भन्नु हो केलेमा मौजूद प्रोटिन एचआईवीकोएचआईभिको ब्लोक स्प्रेडमा मदद गर्छ"], AnnArbor.com, 15 मार्च 2010</ref> एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1) संक्रमणको उपचारको लागि बैनलेक (BanLec) एफडीए (FDA) द्वारा अनुमोदित उपचार छैन र एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1) संक्रमणको उपचार गराउन या उसलाइ रोकउनको लागि यसको प्रयोग हैन गरे जान चाहिए.
 
=== एचआईवीकोएचआईभिको अप्रकट भण्डार ===
एचआईवीएचआईभि (HIV)को संक्रमणलाई नियन्त्रित गराउन र एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमण से जुडी मृत्यु-दरको घटानेमा अत्यधिक सक्रिय एंटीरेट्रोवायरल उपचार (हार्ट) (HAART)को सफलताको बावजूद, वर्तमान दबाइ माहेज एचआईवीएचआईभि (HIV)को संक्रमणको पूरी जस्तै/तरिका उन्मूलन कर पानेमा असमर्थ छन्. हार्ट (HAART)को प्रयोग गराउन वाला धेरै मान्छे एचआईवीएचआईभि (HIV) अनेक वर्षों सम्म मानक चिकित्सीय परीक्षणहरुको पहचानको स्तर से तल बनाए राखउनमा सफल भए छन्. हुनत हार्ट (HAART)को प्रयोग बंद कर देने मा, एचआईवीएचआईभि (HIV) विषाणु-भार सीडी4+ टी-कोशिकाहरु (CD4+ T-Cells)मा एक सहवर्ती कमीको साथ तीव्रता से वापस लौटता हो, जुन अधिकांश मामलों मा, उपचारको पुनर्ग्रहणको रोकछन, जसको परिणाम [[एड्स|एड्स (AIDS)]]को रूपमा मिलइन्छ.
 
स्वयंको सफलतापूर्वक पुनरुत्पन्न गराउनको लागि, एचआईवीएचआईभि (HIV)को लागि आफ्नो आरएनए (RNA) जीनोमको [[डीऔक्सीराइबोन्यूक्लिक अम्ल|डीएनए (DNA)]]मा रूपांतरित गरन अनिवार्य हुन्छ, जसलाइ यसको बाद पाहुना कोशिकाको केंद्रमा आयोत गरिन्छ र एचआईवीएचआईभि (HIV) इंटीग्रेसको कार्यको माध्यम से पाहुना जीनोममा प्रविष्ट गरिन्छ. किनकी एचआईवीएचआईभि (HIV)को मुख्य कोशिकीय लक्ष्य, सीडी4+टी कोशिकाहरु (CD4+ T-Cells), प्रतिरक्षा प्रणालीको स्मृति कोशिकाहरुको रूपमा कार्य करतीं छन्, अतः एकीकृत एचआईवीएचआईभि (HIV) यिनी कोशिकाहरुको जीवनकाल सम्म निष्क्रिय बनयोरह सक्छ. स्मृति टी कोशिकाहरु (Memory T-Cells) अनेक वर्षों र संभावित रूप से दशकों सम्म जीवित रहन सक्छं. एचआईवीएचआईभि (HIV)को अप्रकट भण्डारको मापन संक्रमित विरामीहरुको सीडी4+ टी-कोशिकाहरु (CD4+ T-Cells)को असंक्रमित दाताहरुलाइ सीडी4+ टी-कोशिकाहरु (CD4+ T-Cells)को साथ उगाकर र एचआईवीएचआईभि (HIV) या आरएनए (RNA)को मापन गरएर गरे जा सक्छ.<ref name="Archin">{{
 
cite journal
पङ्क्ति ८८६:
}}</ref>
 
एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमण र एड्स (AIDS)को विकासको बिरुद्धसुरक्षा प्रदान कर पानेमा उम्मेदवार सुइहरुको विफलताको परिणामस्वरूप एक पल्ट फेरि एचआईवीएचआईभि (HIV)को अव्यक्तताको लागि जिम्मेदार जैव-क्रियाविधि मा ध्यान केंद्रित भयो है। संभव हो कि एंटी-रेट्रोवायरलहरुलाइ अप्रकट भंडार मा लक्ष्यित दबाइहरुको साथ संयोजित गरएर निर्मित सीमित अवधिको एक उपचार दिन एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको पूर्ण उन्मूलनको संभव बनयोदे.<ref name="Bowman">{{
cite journal
| author=Bowman MC, Archin NM, Margolis DM.
पङ्क्ति ८९६:
== पूर्वानुमान ==
 
ऐसा अनुमान हो कि उपचारको बिना, एचआईवीएचआईभि (HIV)को साथ संक्रमण पछि उत्तरजीविताको शुद्ध मध्यमान समय एचआईवीएचआईभि (HIV) उप-प्रकारको आधार मा 9 से 11 वर्ष हुन्छ,<ref name="UNAIDS2007" /> र अध्ययनको आधार मा, सीमित संसाधनहरु वाला जस स्थानहरु मा उपचार उपलब्ध न हो, उनिमा एड्स (AIDS)को निदान पछि उत्तरजीविता दरको मध्यमान 6 र 9 महिनाको बीच हुन्छ. {{cite paper |title= Progression and mortality of untreated HIV-positive individuals living in resource-limited settings: update of literature review and evidence synthesis |author= Zwahlen M, Egger M |url=http://data.unaids.org/pub/Periodical/2006/zwahlen_unaids_hq_05_422204_2007_en.pdf |format=PDF |year=2006 |accessdate=2008-03-19 |version= UNAIDS Obligation HQ/05/422204}}</ref> जस क्षेत्रहरुमा यो व्यापक रूप से उपलब्ध हो, वहां एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमण र एड्स (AIDS)को लागि एक प्रभावी उपचारको रूपमा हार्ट (HAART)को विकासले यस बीमारीको मृत्यु-दरको 80% सम्म कम गर्‍यो हो, र जस एचआईवीएचआईभि (HIV)-संक्रमित व्यक्तिहरुमा निदान हाल नैमा भयो हो, उनिमा जीवनको संभावनाको 20-50 वर्षों सम्म बढा दिया है। {{cite journal |journal= Int J Dermatol |year=2007 |volume=46 |issue=12 |pages=1219–28 |title= Current status of HIV infection: a review for non-HIV-treating physicians |author= Knoll B, Lassmann B, Temesgen Z |pmid=18173512 |doi=10.1111/j.1365-4632.2007.03520.x |doi_brokendate= 2009-08-10}}</ref> {{cite journal |journal= Lancet|year=2008 |volume=372 |issue=9635 |pages=293–9 |title=Life expectancy of individuals on combination antiretroviral therapy in high-income countries: a collaborative analysis of 14 cohort studies | author= Antiretroviral Therapy Cohort Collaboration |pmid=18657708 |doi=10.1016/S0140-6736(08)61113-7 }}</ref>
 
चूंकि नयाँ उपचारहरुको विकास जारी हो र किनकी एचआईवीएचआईभि (HIV) पनि यिनी उपचारैको विरुद्ध प्रतिरोध [[क्रम-विकास|विकसित]] गरन जारी राखइन्छ, अतः उत्तरजीविता काल संबंधी आकलनहरुमा परिवर्तन जारी रहन संभावित है। एंटी-रेट्रोवायरल उपचारको बिना, व्यक्तिमा एड्स (AIDS)को विकास होनेको सामान्यतः एक वर्षको भित्र मृत्यु हुन्छ.<ref name="Morgan2" /> अधिकांश विरामीहरुको मृत्यु अवसरवादी संक्रमणहरु या प्रतिरक्षा-तन्त्रको बढती भयो विफलता से जुडी असाध्यताओंको कारण हुन्छ.<ref name="Lawn">{{
 
cite journal
पङ्क्ति ९५३:
{{Main|AIDS pandemic}}
 
[[File:HIV time.png|thumb|270px|left|एचआईवीएचआईभि (HIV)को साथ बाँच्ने वाला मान्छेहरु की, उनी ले/संग/भन्दा संक्रमित, र उनको द्वारा मारे गये मान्छेहरुको संख्या (1990-2008)<ref name="UNmilleniumgoals2010">[392]</ref>]]
 
[[File:HIV Epidem.png|thumb|300px|right|2005को अंतमा युवा वयस्कहरु (15-49)मा एचआईवीएचआईभि (HIV)को अनुमानित व्याप्ति]]
 
[[File:HIV-AIDS world map - DALY - WHO2002.svg|thumb|300px|right|प्रति 100,000 निवासिहरु को लागि विकलांगता से समायोजित एचआईवीएचआईभि (HIV) र एड्स (AIDS). [393][394][395][396][397][398][399][400][401]]]
 
यूएनएड्स (UNAIDS) र डब्ल्यूएचओ (WHO)को अनुमान हो कि 1981मा पहिलो पल्ट पहचाने जाउनको समय देखि लिएर आज सम्म एड्स (AIDS)ले 25 मिलियन से अधिक मान्छेहरुको जान ली हो, जसको कारण यो इतिहासमा दर्ज सर्वाधिक विनाशकारी महामारिहरु हरुमा एक बन्यो है। एक अनुमानको मुताबिक, विश्वको अनेक क्षेत्रहरुमा एंटी-रेट्रोवायरल उपचार र देखभाल सम्म अभिगममा हालिया सुधारको बावजूद, एड्स (AIDS)को महामारीले 2005मा लगभग 2.8 मिलियन (2.4 र 3.3 मिलियनको बीच) जाउनं लीं, जसमा से आधे मिलियन से अधिक (570,000) बच्चाहरु थे.<ref name="UNAIDS2006" />
 
2007 मा, यो मानयोजान्थ्यो कि 30.6 र 36.1 मिलियनको बीच मान्छे एचआईवीएचआईभि (HIV)को साथ जी रहे थिए र यसले उनी वर्ष लगभग 2.1 मिलियन मान्छेहरुको जान ली, जसमा 330,000 बच्चाहरु शामिल थे; 2.5 मिलियन नए संक्रमण मिले.<ref name="UNAIDS2007">{{cite web
| author =[[Joint United Nations Programme on HIV/AIDS|UNAIDS]], [[World Health Organization|WHO]]
| month = December | year = 2007
पङ्क्ति ९७०:
}}</ref>
 
उप-सहाराई अफ्रीका अझै सम्म सबै ले/संग/भन्दा बुरी जस्तै/तरिका प्रभावित क्षेत्र बनयोभयो हो र एक अनुमानको मुताबिक वर्तमानमा वहां 21.6 से 27.4 मिलियन मान्छे एचआईवीएचआईभि (HIV)को साथ जी रहे छन्. उनिमा से दुइ मिलियन (1.5–3.0 मिलियन) 15 वर्ष से कम आयुको बच्चाहरु छन्. एचआईवीएचआईभि (HIV)को साथ जी रहे मान्छेहरुको कुल संख्या हरुमा 64% मान्छे र एचआईवीएचआईभि (HIV)को साथ जी रही महिलाहरु हरुमा तीन-चौथाई से अधिक महिलाहरु उप-सहाराई अफ्रीकामा छन्. 2005 मा, उप-सहाराई अफ्रीका 2005मा एड्स (AIDS)को कारण अनाथ हो चुके 12.0 मिलियन (10.6–13.6 मिलियन) मान्छे रह रहे थे.<ref name="UNAIDS2006" />
 
कुल संख्याको 15%को साथ दक्षिण र दक्षिण-पूर्वी एशिया दोश्रो सबै ले/संग/भन्दा-बुरी जस्तै/तरिका प्रभावित क्षेत्र हुन् . एड्स (AIDS) यस क्षेत्रमा 500,000 बच्चोंको मृत्युको कारण बनइन्छ. [[दक्षिण अफ्रीका]]मा विश्वको एचआईवीएचआईभि (HIV) विरामीहरुको सबै ले/संग/भन्दा ठूलो संख्या रहन्छ, जसको बाद [[नाईजीरिया|नाइजीरिया]]को स्थान हो. {{cite news |first=Donald |last=McNeil, Jr. |authorlink= |coauthors= |title= U.N. Agency to Say It Overstated Extent of H.I.V. Cases by Millions |url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C01EEDF103BF933A15752C1A9619C8B63&n |work= |publisher=The New York Times |date=November 20, 2007 |accessdate=2008-01-16 }}</ref> अन्य उप-सहाराई देशहरु, जस्तै सुडानमा यसको 1.6%को निम्न प्रसारको जानकारी मिली हो, हुनत यो डेटा खराब ढंग से प्रलेखित है।<ref name="SSMJ">हाकीम, जेम्ज (अगस्त 2009). [http://www.southernsudanmedicaljournal.com/archive/2009-08/untitled-resource.html एचआईवीएचआईभि/एड्स (HIV/AIDS): जानपदिक रोग-विज्ञान, निवारक र चिकित्सा मा एक अद्यतन]. ''[दक्षिणी सूडान मेडिकल जर्नल]'' .</ref> एक अनुमानको मुताबिक भारतमा लगभग 2.5 मिलियन संक्रमण हुन् (जनसंख्याको 0.23%), जस ले/संग/भन्दा भारत एचआईवीएचआईभि (HIV) विरामीहरुको तेस्रो ठूलो जनसंख्या वाला देश बन्यो है। सर्वाधिक प्रसार वाला 35 अफ्रीकी देशहरु मा, औसत जीवन प्रत्याशा 48.3 वर्ष है—बीमारीको अनुपस्थितिमा जीवन प्रत्याशा से 6.5 वर्ष कम.<ref name="UNAIDS2001">{{cite web
| author=UNAIDS | publisher= | year=2001
| url=http://data.unaids.org/Publications/External-Documents/GAS26-rt3_en.pdf
पङ्क्ति ९८१:
}}</ref>
 
विश्व बैंकको कार्य मूल्यांकन विभाग (World Bank's Operations Evaluation Department)को नवीनतम रिपोर्ट विश्व-बैंक द्वारा देश-स्तरमा दी जा रही एचआईवीएचआईभि (HIV)/ एड्स (AIDS) सहायताको विकास प्रभावकारिता, जसलाइ नीति चर्चाको रूपमा परिभाषित गर््यो हो,को मूल्यांकन, विश्लेषण र उधारो देनेको कार्य एड्स (AIDS)को महामारीको प्रभाव या दायरेको कम गराउनको स्पष्ट उद्देश्यको साथ गर्छ.<ref name="Worldbank">{{cite web
| author=[[World Bank Group|World Bank]] | publisher= | year=2005
| url=http://www.worldbank.org/oed/aids/main_report.html
पङ्क्ति ९८७:
| accessdate=2006-01-17
 
}}</ref> यो 2004को मध्यमा यस महामारीको शुरुवात से अझै सम्म यो विश्व बैंक द्वारा देशहरुलाई दिये जा रहे एचआईवीएचआईभि (HIV)/एड्स (AIDS) समर्थनको पहिलो व्यापक मूल्यांकन है। किनकी बैंकको लक्ष्य राष्ट्रीय सरकारको कार्यक्रमहरुको क्रियान्वयनमा सहायता गरन हो, अतः उनिको अनुभव यस बारेमा महत्वपूर्ण ज्ञान प्रदान गर्छ कि राष्ट्रीय एड्स कार्यक्रमहरु (National AIDS programmes)को किस प्रकार अधिक प्रभावी बनाया जा सक्छ.
 
एचआईवीएचआईभि (HIV) संक्रमणको एक प्रभावी उपचारको रूपमा हार्ट (HAART)को विकासले यस बीमारी से होने वाली मृत्युोंको दरको उनी क्षेत्रहरुमा काफी हद सम्म कम गर्‍यो हो, जहाँ यिनीहरु दबाइहरु व्यापक रूप से उपलब्ध छन्.<ref name="Pallelal">{{
cite journal |
author=Palella, F. J., Delaney, K. M., Moorman, A. C., Loveless, M. O., Fuhrer, J., Satten, G. A., Aschman, D. J. and Holmberg, S. D. |
पङ्क्ति ९९९:
issue=13 |
pmid=9516219 |
doi=10.1056/NEJM199803263381301}}</ref> जस देशहरुमा हार्ट (HAART)को प्रयोग ठूलो मात्रा मा गरिन्छ, उनिमा एचआईवीएचआईभि (HIV) युक्त मान्छेहरुको जीवनको संभावित अवधि बढी हो, अतः यस बीमारीको लगातार हो रहे प्रसारको कारण एचआईवीएचआईभि (HIV)को साथ जी रहे मान्छेहरुको संख्यामा पनि लक्षणीय वृद्धि भयो है।
 
अफ्रीका मा, माता-से-संतानको होने वाला सञ्चरण (mother-to-child-transmission) (एमटीसीटी) (MTCT)को मामलोंको संख्या र एड्स (AIDS)को प्रसारले बच्चोंको जीवित बचनेको मामलहरुमा दशकों से जारी स्थिर प्रगतिलाई उलटना शुरु गर्‍यो है। युगांडा जस्तै देश वीसीटी (VCT) (स्वैच्छिक परामर्श व परीक्षण (voluntary counselling and testing)), पीएमटीसीटी (PMTCT) (माता-से-संतानमा होने वाला सञ्चरणको रोकथाम (prevention of mother-to-child transmission)) र एएनसी (ANC) (मृत्यु-पूर्व देखभाल (ante-natal care)) सेवाओं, जसमा एंटी-रेट्रोवायरल उपचारको वितरण शामिल हो,को द्वारा एमटीसीटी (MTCT) महामारीको कुचलनेको प्रयास कर रहे छन्.
पङ्क्ति १,००६:
=== उत्पत्तियां ===
{{Main|Origin of AIDS}}
:''एचआईवीएचआईभि (HIV)/एड्स (AIDS)को शुरुआती मामलहरुलाइ लागि ज्ञात मामलहरुको इतिहास व प्रसार हेर्नुहोस''
ऐसा मानिन्छ कि एचआईवीएचआईभि (HIV)को उत्पत्ति उप-सहाराई अफ्रीकाको गैर-मानवीय वाँदरहरुमा भयो र 19वीं सदीको अंतमा या 20वीं सदीको प्रारंभमा यो मनुष्यहरुमा स्थानांतरित भयो.<ref name="pmid18833279">{{cite journal |author=Worobey M, Gemmel M, Teuwen DE, ''et al.'' |title=Direct evidence of extensive diversity of HIV-1 in Kinshasa by 1960|journal=Nature |volume=455 |issue=7213 |pages=661–4 |year=2008 |month=October |pmid=18833279|doi=10.1038/nature07390 |url=}}</ref> एड्स (AIDS)को अवसरवादी संक्रमणहरुको लक्षणहरुको एक पैटर्नको चिन्हारी गराउन वाला पहिलो शोध-पत्र 1981मा प्रकाशित भयो.<ref name="MMWR2">{{cite web|url=http://www.cdc.gov/MMWR/preview/mmwrhtml/00043494.htm |title=Pneumocystis Pneumonia -- Los Angeles |work= |accessdate=2008-05-05}}</ref>
 
ऐसा मानिन्छ कि एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1) र एचआईवीएचआईभि-2 (HIV-2) दुवैको उत्पत्ति मध्य-पश्चिमी अफ्रीकामा भयो र वहाँले गैर-मानवीय नर-वाँदरहरु से मनुष्यहरुमा प्रजातिहरुको बीच छलांग लगाएर (एक प्रक्रिया जसलाइ जूनसिस (zoonosis) भनिन्छ) प्रवेश गरे है। यस्तो प्रतीत हुन्छ कि एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)को उत्पत्ति दक्षिणी [[कैमरुन|कैमरून]]मा एसआईवी (सीपीजेड) (SIV(cpz)), जंगली चिंपांजी (''पैन ट्रग्लोडाइट्स ट्रग्लोडाइट्स (Pan troglodytes troglodytes)'' )को संक्रमित गराउनवाला एक सिमियन इम्युनोडेफिशियेंसी भाइरस (एसआईवी (SIV)),को उत्पत्तिको माध्यम से भयो.<ref name="pmid9989410">{{cite journal |author=Gao F, Bailes E, Robertson DL, ''et al.'' |title=Origin of HIV-1 in the chimpanzee Pan troglodytes troglodytes |journal=Nature |volume=397 |issue=6718|pages=436–41 |year=1999 |month=February |pmid=9989410 |doi=10.1038/17130 |url=}}</ref><ref name="Keele">{{cite journal | author=Keele, B. F., van Heuverswyn, F., Li, Y. Y., Bailes, E., Takehisa, J., Santiago, M. L., Bibollet-Ruche, F., Chen, Y., Wain, L. V., Liegois, F., Loul, S., Mpoudi Ngole, E., Bienvenue, Y., Delaporte, E., Brookfield, J. F. Y., Sharp, P. M., Shaw, G. M., Peeters, M., and Hahn, B. H. | title=Chimpanzee Reservoirs of Pandemic and Nonpandemic HIV-1 | journal=Science | date=28 July 2006| volume=313 | issue=5786 pages=523–526 | doi = 10.1126/science.1126531 | pmc=PMC2442710 | pmid=16728595 | pages=523–6}}</ref> [[गिनी-बिसाऊ|गिनी-बिसाउ]], [[गबोन|गैबन]] र [[कैमरुन|कैमरून]]मा पाये जाउन वाला पुराने विश्वको एक बंदर, सूटी मैंगेबी (''सेर्कोसेबस एटिस (Cercocebus atys)'' ),को एक विषाणु एसआईवी(एजीएम) SIV(agm) एचआईवीएचआईभि-2 (HIV-2)को निकटतम संबंधी है।<ref name="Reeves">{{cite journal | author=Reeves, J. D. and Doms, R. W | title=Human Immunodeficiency Virus Type 2 | journal=J. Gen. Virol. | year=2002 | pages=1253–1265 | volume=83 | issue=Pt 6 | pmid= 12029140}}</ref> नयाँ विश्व (New World)को बंदर, जस्तै आउल मंकी (owl monkey) एचआईवीएचआईभि-1 (HIV-1)को प्रति प्रतिरोधी छन्, संभवतः दुइ विषाण्विक प्रतिरोधी जीनोंको संगलनको कारण.<ref name="Goodier">{{cite journal | author=Goodier, J., and Kazazian, H. | title=Retrotransposons Revisited: The Restraint and Rehabilitation of Parasites | journal=Cell | year=2008 | pages=23–35 | volume=135 | issue=1 | doi = 10.1016/j.cell.2008.09.022 | pmid=18854152}}</ref>
 
=== खोज ===
पङ्क्ति १,०१७:
 
यह अत्यधिक बहसको विषय रहयोहै कि एड्स (AIDS)को कारण बनउनवाला विषाणुको खोजको अधिक श्रेय गैलो या मन्टैग्नियर हरुमा किसे मिलन चाहिये. आफ्नो साथी फ्रैंकइसे बैरे-साइनसी (Françoise Barré-Sinoussi)को साथ, मन्टैग्नियर (Montagnier)को उनिको “ह्युमन डेफेशियेंसी भाइरसको खोजको लागि” 2008मा शरीर-क्रिया विज्ञान या चिकित्साको क्षेत्रको नोबेल पुरस्कारको आधा भाग दिइएको.<ref name="Nobel_2008">{{cite web | url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2008/index.html | title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2008 | accessdate=October 28, 2009 | publisher=Nobel Foundation
}}</ref> हैराल्ड जुर हसेन (Harald zur Hausen)ले पनि आफ्नो यस खोजको लागि यो पुरस्कार साझा गरे कि ह्युमन पैपीलोमा भाइरस ग्रीवाको क्यान्सरको कारण हो, तर गैलोको छोड दिइएको.<ref name="science nobel" /> गैलोले कहा कि सह-प्राप्तकर्ताको रूपमा उसलाइ नामित न गरे जान “निराशाजनक” है।<ref name="nytimes-nobel">{{cite news | publisher = New York Times | date = 2008-10-06 | accessdate = 2008-10-06 | last = Altman | first = Lawrence | title = Three Europeans Win the 2008 Nobel for Medicine | url= http://www.nytimes.com/2008/10/07/health/07nobel.html}}</ref> मन्टैग्नियरले कहा कि उनी “हैरान” थिए कि नोबेल समिति द्वारा गैलोको मान्यता हैन दी गई: "यह साबित गरन महत्वपूर्ण था कि एचआईवीएचआईभि (HIV) नै एड्स (AIDS)को कारण था, र यसमा गैलोको एक महत्वपूर्ण भूमिका थी. मलाई रबर्ट गैलो से पूरी हमदर्दिएको छ."<ref name="science nobel">{{cite journal | title=Nobel Prize in Physiology or Medicine: HIV, HPV researchers honored, but one scientist is left out | journal=Science | last1=Cohen | first1=J | last2=Enserink | first2=Martin | date=10 October 2008| volume=322 |issue=5899 | pages=149–175 | doi=10.1126/science.322.5899.174 | pmid=18845715}}</ref>
 
== एड्स अस्वीकृतिवाद ==
{{Main|AIDS denialism}}
 
कुनै मान्छे, कुनै यस्तो/यस्ता/यसरी वैज्ञानिकों सहित, जुन एचआईवीएचआईभि (HIV)को मान्यता-प्राप्त विशेषज्ञ छैनन्,<ref name="Kalichman" /> एचआईवीएचआईभि (HIV) र एड्स (AIDS)को बीच सम्बन्ध,<ref name="Duesberg">{{cite journal
| author=Duesberg, P. H.
| title=HIV is not the cause of AIDS
| journal=Science | year=1988 | pages=514, 517 | volume=241 | issue=4865
| pmid=3399880 | doi=10.1126/science.3399880
}}</ref> स्वतः एचआईवीएचआईभि (HIV)को नै अस्तित्व, अथवा एचआईवीएचआईभि (HIV)को परीक्षण र उपचारको विधिहरु मा प्रश्नचिह्न लगाछन.<ref name="Kalichman">{{cite book
|author=Kalichman, Seth
|authorlink=Seth Kalichman
पङ्क्ति १,०५०:
|accessdate=2009-11-07
|pmc=1949841
}}</ref> विश्वको वैज्ञानिक समुदाय द्वारा यिनी दावों, जिन्हें एड्स अस्वीकृतिवाद (AIDS denialism)को रूपमा जानिन्छ,को जांचको गई हो र यिनलाइ निरस्त कर दिइएको है,<ref name=consensus>इस कुराको प्रमाणको लागि कि एचआईवीएचआईभि (HIV) नै एड्स (AIDS)को कारण हो, (उदाहरणको लागि) हेर्नुहोस:
* {{cite journal |author= ,|title=The Durban Declaration |journal=Nature |volume=406 |issue=6791 |pages=15–6 |year=2000 |pmid=10894520 |doi=10.1038/35017662}}
* {{cite journal
पङ्क्ति १,०७२:
 
== यिनलाइ पनि हेर्नुहोस ==
* एचआईवीएचआईभि (HIV) रक्त जांच
* एचआईवीएचआईभि (HIV) रोग से संबंधित दबाइ प्रतिक्रिया
* एचआईवीएचआईभि (HIV) से जुडे प्रुरिटस
* एचआईवीएचआईभि (HIV) से संक्रमण फोटोसेंसिटीवीटी
* CCR5 अभिग्राहक विरोधीको विकास र आविष्कार
 
"https://ne.wikipedia.org/wiki/एचआइभी" बाट अनुप्रेषित