"तेलगु लिपि" का संशोधनहरू बिचको अन्तर
Content deleted Content added
सा Category Maintenance, added stub tag |
अनुवाद गरिदै |
||
पङ्क्ति १:
{{IndicTextRight}}
{{Infobox Writing system
|name = Telugu<br />'''తెలుగు'''
|type = [[Abugida]]
|time = c. 1100–present
|languages = [[Telugu language|Telugu]]
|fam1=[[Proto-Sinaitic alphabet]]
|fam2=[[Phoenician alphabet]]
|fam3=[[Aramaic alphabet]]
|fam4=[[Brāhmī script|Brāhmī]]
|fam5=[[Bhattiprolu script]]
|sisters=[[Kannada script|Kannada]]
|unicode=[http://www.unicode.org/charts/PDF/U0C00.pdf U+0C00–U+0C7F]
|iso15924 = Telu
|sample=Telugu Script Sample.svg
|imagesize=200px
}}
'''तेलुगु लिपि , एक abugida देखि [[ब परिवार लिपियहरुको, लेखन को लागि प्रयोग गरे[[जान्छ तेलुगु भाषा, दक्षिण - केन्द्रीय भारतीय राज्य मा [[]]]]]]''' पाया भाषा आंध्र प्रदेश को रूप मा को रूप मा राम्रो तरिकाले धेरै अन्य पडोसी राज्यों. तेलुगु स्क्रिप्ट भात्तिप्रोलू स्क्रिप्ट देखि व्युत्पन्न छ। यो Vengi Chalukyan युग को समयमा प्रमुखता प्राप्त गरे। <ref>{{cite web|url=http://tdil.mit.gov.in/TelugulScriptDetailsApr02.pdf|title=Telugu script details}}</ref>
==Derivation from Brahmi script==
The [[ब्राह्मी लिपि|Brahmi script]] used by Mauryan kings eventually reached [[कृष्णा नदी|Krishna River]] delta and gave rise to Bhattiprolu script found on the urn containing Buddha's relics.<ref>तेलुगू भाषा र लिपि गर्यो धरोहर: http://www.hindu.com/2007/12/20/stories/2007122054820600.htm</ref><ref>[http://www.buddhavihara.in/ancient.htm आनंद बुद्ध विहार]</ref> [[बौद्ध धर्म|बौद्ध धर्म मा फैल [[पूर्व एशिया को नजिकै बंदरगाहों देखि [[Ghantasala र [[Masulipatnam (प्राचीन Maisolos [[टोलेमी र Masalia [[]]]]]]]]]]]]Periplus ). भात्तिप्रोलू ब्राह्मी लिपि 5 औं शताब्दी CE द्वारा तेलुगु स्क्रिप्ट मा विकसित
मुस्लिम इतिहासकार र विद्वान अल Biruni तेलुगु भाषा र लिपि ''Andhri'' भनिन्छ। <ref>
{{cite book
|author=[[Al-biruni]]
|title=English translation of 'Kitab-ul Hind'
|publisher=National Book Trust
|location=New Delhi}}
</ref>
==स्वर==
तेलुगु चौदह [[स्वर वर्ण|स्वर]] छ, जस मध्ये प्रत्येक दुवै एक विलक्षण फारम अझ एक विशेषक व्यंजन संग प्रयोग गरेजाता फारम अक्षर बनाउन उपयोग गर्दछ एस यो नोट गर्न महत्वपूर्ण छ कि यस भाषा सानो अझ लामो स्वरों को बीच एक अंतर '''पडता''' छ छ।
{| cellpadding="4" cellspacing="0" class="wikitable"
|- align="center"
| With క (k)
| ISO
| आईपीए
| With క (k)
| ISO
| आईपीए
|- align="center"
| style="font-size:18pt"| అ
| style="font-size:18pt"| క
| अ
| {{IPA|/a/}}
| style="font-size:18pt"| ఆ
| style="font-size:18pt"| కా
| आ
| {{IPA|/aː/}}
|- align="center"
| style="font-size:18pt"| ఇ
| style="font-size:18pt"| కి
| इ
| {{IPA|/i/}}
| style="font-size:18pt"| ఈ
| style="font-size:18pt"| కీ
| ई
| {{IPA|/iː/}}
|- align="center"
| style="font-size:18pt"| ఉ
| style="font-size:18pt"| కు
| उ
| {{IPA|/u/}}
| style="font-size:18pt"| ఊ
| style="font-size:18pt"| కూ
| ऊ
| {{IPA|/uː/}}
|- align="center"
| style="font-size:18pt"| ఋ
| style="font-size:18pt"| కృ
| ऋ
| {{IPA|/ri, ru/}}
| style="font-size:18pt"| ౠ
| style="font-size:18pt"| కౄ
| ऋ:
| {{IPA|/riː, ruː/}}
|- align="center"
| style="font-size:18pt"| ఌ
|
| लृ
|
| style="font-size:18pt"| ౡ
|
| लृ:
|
|- align="center"
| style="font-size:18pt"| ఎ
| style="font-size:18pt"| కె
| ए
| {{IPA|/e/}}
| style="font-size:18pt"| ఏ
| style="font-size:18pt"| కే
| ऐ
| {{IPA|/eː/}}
|- align="center"
| style="font-size:18pt"| ఐ
| style="font-size:18pt"| కై
| ऐ
| {{IPA|/aj/}}
| style="font-size:18pt"| ఒ
| style="font-size:18pt"| కొ
| {0}ओ
{/0}
| {{IPA|/o/}}
|- align="center"
| style="font-size:18pt"| ఓ
| style="font-size:18pt"| కో
| ओ:
| {{IPA|/oː/}}
| style="font-size:18pt"| ఔ
| style="font-size:18pt"| కౌ
| औ
| {{IPA|/aw/}}
|- align="center"
| style="font-size:18pt"| అం
| style="font-size:18pt"| కం
| अं
|
| style="font-size:18pt"| అః
| style="font-size:18pt"|కః
| अ:
|
|}
एकवचन फारम जब स्वर एक शब्द या अक्षर को शुरुवात मा हुन्छ प्रयोग गरिन्छ, या आफै मा एक पूरा अक्षर (उदाहरण: एक, यू, ओ) छ। विशेषक फारम व्यंजन (डटेड सर्कल द्वारा प्रतिनिधित्व) को जोडइन्छ शब्दांश व्यंजन - स्वर (उदाहरण को लागि: का, Kru, मो) को रूप मा. అ एक विशेषक को फारम को छैन, किनकी यस स्वर को पहिले देखि नै व्यंजन को सबै मा निहित छ। अन्य विशेषक स्वर व्यंजन को जोड रहे हो स्वर को छ कि उनको उच्चारण बदलन.
उदाहरण:
{| style="background:transparent"
| style="font-size:18pt"| ఖ + ఈ (ీ) → ఖీ
| {{IPA|/kʰa/}} + {{IPA|/iː/}} → {{IPA|/kʰiː/}}
| style="font-size:18pt"| జ + ఉ (ు) → జు
| {{IPA|/dʒa/}} + {{IPA|/u/}} → {{IPA|/dʒu/}}
|}
==व्यंजन==
{| cellpadding="4" cellspacing="0" class="wikitable"
|- align="center"
| आईएसओ
| आईपीए
| ISO
| आईपीए
| ISO
| आईपीए
| ISO
| आईपीए
| ISO
| आईपीए
|- align="center"
| style="font-size:14pt"| క
| को (k)
| {{IPA|/k/}}
| style="font-size:14pt"| ఖ
| kh
| {{IPA|/kʰ/}}
| style="font-size:14pt"| గ
| ग्राम
| {{IPA|/ɡ/}}
| style="font-size:14pt"| ఘ
| जीएच
| {{IPA|/ɡʱ/}}
| style="font-size:14pt"| ఙ
| ṅ
| {{IPA|/ŋ/}}
|- align="center"
| style="font-size:14pt"| చ
| c
| {{IPA|/tʃ/}}
| style="font-size:14pt"| ఛ
| सीएच (ch)
| {{IPA|/tʃʰ/}}
| style="font-size:14pt"| జ
| j
| {{IPA|/dʒ/}}
| style="font-size:14pt"| ఝ
| jh
| {{IPA|/dʒʱ/}}
| style="font-size:14pt"| ఞ
| ा
| {{IPA|/ɲ/}}
|- align="center"
| style="font-size:14pt"| ట
| ṭ
| {{IPA|/ʈ/}}
| style="font-size:14pt"| ఠ
| ṭh
| {{IPA|/ʈʰ/}}
| style="font-size:14pt"| డ
| ḍ
| {{IPA|/ɖ/}}
| style="font-size:14pt"| ఢ
| ḍh
| {{IPA|/ɖʱ/}}
| style="font-size:14pt"| ణ
| ṇ
| {{IPA|/ɳ/}}
|- align="center"
| style="font-size:14pt"| త
| टी (
| {{IPA|/t/}}
| style="font-size:14pt"| థ
| वां
| {{IPA|/tʰ/}}
| style="font-size:14pt"| ద
| रिपोर्ट तथा विवरणियाँ
| {{IPA|/d/}}
| style="font-size:14pt"| ధ
| dh
| {{IPA|/dʱ/}}
| style="font-size:14pt"| న
| ए
| {{IPA|/n/}}
|- align="center"
| style="font-size:14pt"| ప
| पी (p)
| {{IPA|/p/}}
| style="font-size:14pt"| ఫ
| पीएच (ph)
| {{IPA|/pʰ/}}
| style="font-size:14pt"| బ
| आदेशहरु को पालन
| {{IPA|/b/}}
| style="font-size:14pt"| భ
| Bh || बोहरियम को रासायनिक प्रतीक
| {{IPA|/bʱ/}}
| style="font-size:14pt"| మ
| मीटर
| {{IPA|/m/}}
|- align="center"
| style="font-size:14pt"| య
| म
| {{IPA|/j/}}
| style="font-size:14pt"| ర
| टी डी आर / एस टी डी आर
| {{IPA|/r/}}
| style="font-size:14pt"| ల
| एलsaj
| {{IPA|/l/}}
| style="font-size:14pt"| వ
| वी
| {{IPA|/ʋ/}}
| style="font-size:14pt"| ళ
| ḷ
| {{IPA|/ɭ/}}
|- align="center"
| style="font-size:14pt"| శ
| ś
| {{IPA|/ʃ/}}
| style="font-size:14pt"| ష
| ṣ
| {{IPA|/ʂ/}}
| style="font-size:14pt"| స
| s
| {{IPA|/s/}}
| style="font-size:14pt"| హ
| घंटा
| {{IPA|/h/}}
| style="font-size:14pt"| ఱ
| ṛ
| {{IPA|/ɽ/}}
|}
===Ligatures===
{| class="wikitable" style="font-size:450%" xml:lang="te" lang="te"
|-
|style="width:auto"| '''అ'''
|style="width:8%"| '''ఆ'''
|style="width:8%"| '''ఇ'''
|style="width:8%"| '''ఈ'''
|style="width:8%"| '''ఉ'''
|style="width:8%"| '''ఊ'''
|style="width:8%"| '''ఋ'''
|style="width:8%"| '''ౠ'''
|style="width:6.7%"| '''ఎ'''
|style="width:6.7%"| '''ఏ'''
|style="width:6.7%"| '''ఐ'''
|style="width:6.7%"| '''ఒ'''
|style="width:6.7%"| '''ఓ'''
|style="width:6.7%"| '''ఔ'''
|style="width:6.7%"| '''అం'''
|style="width:6.7%"| '''అః'''
|-
|-
| క
| కా
| కి
| కీ
| కు
| కూ
| కృ
| కౄ
| కె
| కే
| కై
| కొ
| కో
| కౌ
| కం
| కః
|-
| ఖ
| ఖా
| ఖి
| ఖీ
| ఖు
| ఖూ
| ఖృ
| ఖౄ
| ఖె
| ఖే
| ఖై
| ఖొ
| ఖో
| ఖౌ
| ఖం
| ఖః
|-
| గ
| గా
| గి
| గీ
| గు
| గూ
| గృ
| గౄ
| గె
| గే
| గై
| గొ
| గో
| గౌ
| గం
| గః
|-
| ఘ
| ఘా
| ఘి
| ఘీ
| ఘు
| ఘూ
| ఘృ
| ఘౄ
| ఘె
| ఘే
| ఘై
| ఘొ
| ఘో
| ఘౌ
| ఘం
| ఘః
|-
| ఙ
| ఙా
| ఙి
| ఙీ
| ఙు
| ఙూ
| ఙృ
| ఙౄ
| ఙె
| ఙే
| ఙై
| ఙొ
| ఙో
| ఙౌ
| ఙం
| ఙః
|-
| చ
| చా
| చి
| చీ
| చు
| చూ
| చృ
| చౄ
| చె
| చే
| చై
| చొ
| చో
| చౌ
| చం
| చః
|-
| ఛ
| ఛా
| ఛి
| ఛీ
| ఛు
| ఛూ
| ఛృ
| ఛౄ
| ఛె
| ఛే
| ఛై
| ఛొ
| ఛో
| ఛౌ
| ఛం
| ఛః
|-
| జ
| జా
| జి
| జీ
| జు
| జూ
| జృ
| జౄ
| జె
| జే
| జై
| జొ
| జో
| జౌ
| జం
| జః
|-
| ఝ
| ఝా
| ఝి
| ఝీ
| ఝు
| ఝూ
| ఝృ
| ఝౄ
| ఝె
| ఝే
| ఝై
| ఝొ
| ఝో
| ఝౌ
| ఝం
| ఝః
|-
| ఞ
| ఞా
| ఞి
| ఞీ
| ఞు
| ఞూ
| ఞృ
| ఞౄ
| ఞె
| ఞే
| ఞై
| ఞొ
| ఞో
| ఞౌ
| ఞం
| ఞః
|-
| ట
| టా
| టి
| టీ
| టు
| టూ
| టృ
| టౄ
| టె
| టే
| టై
| టొ
| టో
| టౌ
| టం
| టః
|-
| ఠ
| ఠా
| ఠి
| ఠీ
| ఠు
| ఠూ
| ఠృ
| ఠౄ
| ఠె
| ఠే
| ఠై
| ఠొ
| ఠో
| ఠౌ
| ఠం
| ఠః
|-
| డ
| డా
| డి
| డీ
| డు
| డూ
| డృ
| డౄ
| డె
| డే
| డై
| డొ
| డో
| డౌ
| డం
| డః
|-
| ఢ
| ఢా
| ఢి
| ఢీ
| ఢు
| ఢూ
| ఢృ
| ఢౄ
| ఢె
| ఢే
| ఢై
| ఢొ
| ఢో
| ఢౌ
| ఢం
| ఢః
|-
| ణ
| ణా
| ణి
| ణీ
| ణు
| ణూ
| ణృ
| ణౄ
| ణె
| ణే
| ణై
| ణొ
| ణో
| ణౌ
| ణం
| ణః
|-
| త
| తా
| తి
| తీ
| తు
| తూ
| తృ
| తౄ
| తె
| తే
| తై
| తొ
| తో
| తౌ
| తం
| తః
|-
| థ
| థా
| థి
| థీ
| థు
| థూ
| థృ
| థౄ
| థె
| థే
| థై
| థొ
| థో
| థౌ
| థం
| థః
|-
| ద
| దా
| ది
| దీ
| దు
| దూ
| దృ
| దౄ
| దె
| దే
| దై
| దొ
| దొ
| దౌ
| దం
| దః
|-
| ధ
| ధా
| ధి
| ధీ
| ధు
| ధూ
| ధృ
| ధౄ
| ధె
| ధే
| ధై
| ధొ
| ధో
| ధౌ
| ధం
| ధః
|-
| న
| నా
| ని
| నీ
| ను
| నూ
| నృ
| నౄ
| నె
| నే
| నై
| నొ
| నో
| నౌ
| నం
| నః
|-
| ప
| పా
| పి
| పీ
| పు
| పూ
| పృ
| పౄ
| పె
| పే
| పై
| పొ
| పో
| పౌ
| పం
| పః
|-
| ఫ
| ఫా
| ఫి
| ఫీ
| ఫు
| ఫూ
| ఫృ
| ఫౄ
| ఫె
| ఫే
| ఫై
| ఫొ
| ఫో
| ఫౌ
| ఫం
| ఫః
|-
| బ
| బా
| బి
| బీ
| బు
| బూ
| బృ
| బౄ
| బె
| బే
| బై
| బొ
| బో
| బౌ
| బం
| బః
|-
| భ
| భా
| భి
| బీ
| భు
| భూ
| భృ
| భౄ
| భె
| భే
| భై
| భొ
| భో
| భౌ
| భం
| భః
|-
| మ
| మా
| మి
| మీ
| ము
| మూ
| మృ
| మౄ
| మె
| మే
| మై
| మొ
| మో
| మౌ
| మం
| మః
|-
| య
| యా
| యి
| యీ
| యు
| యూ
| యృ
| యౄ
| యె
| యే
| యై
| యొ
| యో
| యౌ
| యం
| యః
|-
| ర
| రా
| రి
| రీ
| రు
| రూ
| రృ
| రౄ
| రె
| రే
| రై
| రొ
| రో
| రౌ
| రం
| రః
|-
| ల
| లా
| లి
| లీ
| లు
| లూ
| లృ
| లౄ
| లె
| లే
| లై
| లొ
| లో
| లౌ
| లం
| లః
|-
| వ
| వా
| వి
| వీ
| వు
| వూ
| వృ
| వౄ
| వె
| వే
| వై
| వొ
| వో
| వౌ
| వం
| వః
|-
| శ
| శా
| శి
| శీ
| శు
| శూ
| శృ
| శౄ
| శె
| శే
| శై
| శొ
| శో
| శౌ
| శం
| శః
|-
| ష
| షా
| షి
| షీ
| షు
| షూ
| షృ
| షౄ
| షె
| షే
| షై
| షొ
| షో
| షౌ
| షం
| షః
|-
| స
| సా
| సి
| సీ
| సు
| సూ
| సృ
| సౄ
| సె
| సే
| సై
| సొ
| సో
| సౌ
| సం
| సః
|-
| హ
| హా
| హి
| హీ
| హు
| హూ
| హృ
| హౄ
| హె
| హే
| హై
| హొ
| హో
| హౌ
| హం
| హః
|-
| ళ
| ళా
| ళి
| ళీ
| ళు
| ళూ
| ళృ
| ళౄ
| ళె
| ళే
| ళై
| ళొ
| ళో
| ళౌ
| ళం
| ళః
|-
| క్ష
| క్షా
| క్షి
| క్షీ
| క్షు
| క్షూ
| క్షృ
| క్షౄ
| క్షె
| క్షే
|''' క్షై'''
| క్షొ
| క్షో
| క్షౌ
| క్షం
| క్షః
|-
| ఱ
| ఱా
| ఱి
| ఱీ
| ఱు
| ఱూ
| ఱృ
| ఱౄ
| ఱె
| ఱే
| ఱై
| ఱొ
| ఱో
| ఱౌ
| ఱం
| ఱః
|}
==अन्य डायाक्रिटिक्स==
वहाँ पनि धेरै अन्य डायाक्रिटिक्स तेलुगु स्क्रिप्ट मा प्रयोग गरिन्छ . mutes एक व्यंजन को स्वर छ, यसैले छ कि केवल व्यंजन स्पष्ट छ। र स्वर या syllables जुन उनि जुडी भए हो नकनकाना. स्वर पछि एक बेजबान सांस भन्छन् या शब्दांश यो छ संलग्न गर्न को लागि.
{| cellpadding="4" cellspacing="0" class="wikitable"
|- align="center"
| आईएसओ
| ISO
| ISO
| ISO
|- align="center"
| style="font-size:14pt"| అం
| kaṁ
| style="font-size:14pt"| అఁ
| kan̆
| style="font-size:14pt"| అః
| kaḥ
| style="font-size:14pt"| క్
| को (k)
|}
उदाहरणः
{| style="background:transparent"
| style="font-size:14pt" width="150px"| క + {{unicode|్}} → క్ {{nbsp|2}}
| {{IPA|[ka]}} + {{IPA|[∅]}} → {{IPA|[k]}}
| style="font-size:14pt"| క + {{unicode|ఁ}} → కఁ
| {{IPA|[ka]}} + {{IPA|[n]}} → {{IPA|[kan]}}
| style="font-size:14pt"| క + {{unicode|ం}} → కం
| {{IPA|[ka]}} + {{IPA|[m]}} → {{IPA|[kam]}}
| style="font-size:14pt"| క + {{unicode|ః}} → కః
| {{IPA|[ka]}} + {{IPA|[h]}} → {{IPA|[kah]}}
|}
==अंकहरु==
{| class="wikitable" border="1" style="text-align:center;font-size:200%"
|- style="font-size:50%"
| 1
| 2
| 3
| 4
| 5
| 6
| 7
| 8
| 9
|-
| ౦
| ౧
| ౨
| ౩
| ౪
| ౫
| 6.
| ౭
| ౮
| ౯
|}
{| class="wikitable" border="1" style="text-align:center;font-size:200%"
|- style="font-size:50%"
|
| {{frac|1|4}}
| {{frac|2|4}}
| {{frac|3|4}}
| {{frac|0|16}}
| {{frac|1|16}}
| {{frac|2|16}}
| {{frac|3|16}}
|-
| ౸
| ౹
| ౺
| ౻
| ౦
| ౼
| ౽
| ౾
|}
नोट: , र गर्दै छन् को लागि पनि प्रयोग गरे, , आदि र , र पनि को लागि प्रयोग गरे, , आदि,
==यूनिकोड==
तेलुगु लिपि संस्करण 1.0 को रिलीज संग अक्टूबर, 1991 मा [[यूनिकोड|यूनिकोड]] स्टैंडर्ड को जोडाइएको छ।
तेलुगु को लागि यूनिकोड ब्लक यू C00 0 यू 0 C7F छ। ग्रे क्षेत्रहरु गैर आवंटित कोड अंक ले संकेत मिलता छ:
{{Unicode chart Telugu}}
शब्दांश [[काटाकना , जहां एक यूनिकोड [[कोड बिंदु को [[प्रतिनिधित्व गर्दछ glyph एक शब्दांश को लागि यस तरिका को रूप मा स्क्रिप्ट को विपरीत [[]]]]]]]], तेलुगु एकाधिक जोडती कोड बिंदु एस एक शब्दांश को लागि ग्लिफ उत्पन्न जटिल फन्ट प्रतिपादन नियमहरु को उपयोग कर.
==सन्दर्भ==
{{Reflist|2}}
==बाहिरी लिंक==
* [http://www.engr.mun.ca/~adluri/telugu/ तेलुगु को बारे मा उपयोगी र प्रमाणीकृत जानकारी]
* [http://www.sydneytelugu.com '''तेलुगू एसोसिएशन इंक सिडनी औस्ट्रेलिए।''' ][http://www.sydneytelugu.com तेलुगु संस्कृति को सिडनी मा समारोह]
* [http://www.omniglot.com/writing/telugu.htm स्क्रिप्ट Omniglot - तेलुगु]
* [http://specials.msn.co.in/ilit/Telugu.aspx तेलुगु इनपुट उपकरण - Microsoft]
* [http://www.telugudictionary.org अंग्रेजी शब्दकोश को लागि तेलुगू]
{{list of writing systems}}
{{DEFAULTSORT:Telugu Script}}
[[श्रेणी:Brahmic लिपियों]]
[[br:Skritur telougouek]]
[[cs:Telugské písmo]]
[[de:Telugu-Schrift]]
[[hi:तेलुगू लिपि]]
[[bpy:তেলুগু লিপি]]
[[it:Scrittura Telugu]]
[[hu:Telugu írás]]
[[ja:テルグ文字]]
[[pl:Pismo telugu]]
[[ru:Телугу (письмо)]]
[[ta:தெலுங்கு எழுத்துமுறை]]
[[te:తెలుగు లిపి]]
[[th:อักษรเตลูกู]]
[[zh:泰卢固文]]
| |||