"मोक्ष" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

सा →‎सांख्य दर्शन: maintenance, replaced: ुु → ु
अशुद्ध शव्दहरु सुधार्ने कार्य(correction work), replaced: केहि → केही (2) using AWB (7794)
पङ्क्ति १:
[[भारतीय दर्शन]]मा नश्वरतालाई दु:खको कारण मानिएको छ। संसार आवागमन, जन्म-मरण र नश्वरताको केन्द्र छन्। यस अविद्याकृत प्रपञ्चबाट मुक्ति पाउन नैं '''मोक्ष''' छ। प्राय: सबै दार्शनिक प्रणालीहरुले संसारका दु:ख मय स्वभावलाई स्वीकार गरे छ र यसले मुक्त हुने को लागि कर्ममार्ग या ज्ञानमार्गको बाटो अपनाएको छ। मोक्ष यस तरहका जीवनको अन्तिम परिणति छ। यसलाई पारपार्थिक मूल्य मानेर जीवनका परम उद्देश्यका रूपमा स्वीकार गरिएको छ। मोक्षलाई वस्तुसत्यका रूपमा स्वीकार गर्न कठिन छ। फलत: सबै प्रणालीहरुमा मोक्षको कल्पना प्राय: आत्मवादिएको छ। अंततोगत्वा यो एक वैयक्तिक अनुभूति नैं सिद्ध हुन पाउँछ।
 
यद्यपि विभिन्न प्रणालीहरुले आफ्नो-आफ्नो ज्ञानमीमांसाका अनुसार मोक्षको अलग अलग कल्पनाको छ, तथापि अज्ञान, दु:खबाट मुक्त हुन सक्छ। यसलाई जीवनमुक्ति कह्नुहोस्गे। तर केहिकेही प्रणालियोउँ, जसमा न्याय, वैशेषिक एवं विशिष्टाद्वैत उल्लेखनीय छन्; जीवनमुक्तिको संभावनालाई अस्वीकार गर्दछन्। दोस्रो रूपलाई "विदेहमुक्ति" भन्दछन्। जसका सुख-दु:खका भावहरुको विनाश भयो छ, त्यो देह त्यागने पछि आवागमनका चक्रबाट सर्वदा को लागि मुक्त हुन जान्छ। उसलाई निग्रहवादी मार्गको अनुसरण गर्न पर्दछ। [[उपनिषद|उपनिषदहरु]]मा आनंदको स्थितिलाई नैं मोक्षको स्थिति भनिएको छ, किन भने आनंदमा सारा द्वंद्वहरुको विलय हुन जान्छ। यो अद्वैतानुभूतिको स्थिति छ। यसै जीवनमा यसलाई अनुभव गरे जान सक्छ। [[वेदांत]]मा मुमुक्षुलाई श्रवण, अनन एवं निधिध्यासन, यो तीन प्रकारको मानसिक क्रियाहरु करनी पर्दछन्। यस प्रक्रियामा नानात्व, का, जुन अविद्याकृत छ, विनाश हुन्छ, र आत्मा, जुन ब्रह्मस्वरूप छ, उनको साक्षात्कार हुन्छ। मुमुक्षु "तत्वमसि"बाट "अहंब्रह्यास्मि"को पटि बढ़्दछ। यहाँ आत्मसाक्षात्कारलाई छ मोक्ष मानिएको छ। वेदांतमा यो स्थिति जीवनमुक्तिको स्थिति छ। मृत्यूपरांत त्यो ब्रह्ममा विलीन हुन जान्छ। ईश्वरवादमा ईश्वरको सान्निध्य नैं मोक्ष छ। अन्य दोस्रो वादहरुमा संसारबाट मुक्ति नैं मोक्ष छ। [[लोकायत]]मा मोक्षलाई अस्वीकार गरिएको छ।
 
==बौद्ध दर्शन==
पङ्क्ति १६:
 
==अद्वैत वेदांत==
अद्वैत वेदांतमा मोक्षको कल्पना उपनिषदहरुका आधारमा गरिएको छ। वेदांतमा कर्म अथवा भक्तिको प्रधानता न दिएर ज्ञानलाई प्रधानता दिइएको छ। यद्यपि मुमुक्षुलाई केहिकेही निश्चित अनुशासनहरुको पालन गर्न पर्दछ। यसका अनंतर अद्वैतवादी शिक्षामा ध्यान एकाग्र गरिन्छ। आत्मालाई ब्रह्मस्वरूप मानिएको छ। "अहम् ब्रह्मास्मि"को ज्ञान हुनु हुन्छ। यही मोक्ष छ। तब आत्मा सत्, चित्, आनंदबाट पूर्ण हुन जान्छ। आचार्य शंकर यस सिद्धान्तका प्रधान व्याख्याता छ्न्।
 
==विशिष्टाद्वैत==
"https://ne.wikipedia.org/wiki/मोक्ष" बाट अनुप्रेषित