"उत्परिवर्तन" का संशोधनहरू बिचको अन्तर
Content deleted Content added
→उत्परिवर्तनहरुको महत्व: भाषामा देखिएका अशुद्ध शव्दहरुको शुद्धिकरण, replaced: यंत्र → using AWB (7794) |
सा हिज्जे सच्चाउँदै, replaced: दोस्रो → दोश्रो (6) |
||
पङ्क्ति ८१:
'''तापक्रम'''- उत्परिवर्तनमा तापक्रमको के प्रभाव पर्दछ, इसपर अधिकतर प्रयोग कदली मक्खी, ड्रोसोफिला,को नै लेकर गरियो छन्। एक यस्तो नै प्रयोगमा जब लिंगसहलग्न अप्रभावी घातक जीनहरुको अध्ययन गरियो त थाहा भएको कि 14 डिग्री सें.ग्रे.मा 0.087 प्रतिशत, 22 डिग्री सें.ग्रे.मा 0.188 प्रतिशत र 28 डिग्री सें.ग्रे.मा 0.325 प्रतिशत घातक जीन उत्पन्न भए। यसले एक कुरा यो स्पष्ट हुन्छ कि तापक्रममा यदि 10 डिग्रीको पनि वृद्धि हुन्छ त उत्परिवर्तनको दरमा दूनी अथवा तिगुनी वृद्धि हुन्छ। यस प्रसंगमा एक मनोरंजक कुरा यो पनि ध्यान देने योग्य छ कि तापक्रममा वृद्धि द्धारा नै हैन, अपितु अतिशय न्यूनता द्धारा पनि उत्परिवर्तन प्रभाव पर्न सक्छ। ड्रोसोफिला मिलेनोगैस्टरको तीन दिनहरुको डिंभों (larvae)को -6 डिग्री ताप (शीताघात)मा राखए पछि देखिएको कि 25 देखि 40 मिनेटको भित्र यिनको एक्स तथा द्धितीय गुणसूत्रहरुमा घातक उत्परिवर्तनको दर तीनगुनी भयो। अस्तु, यो विचित्र कुरा हो कि शीत तथा तापमा अतिशय वृद्धिको लगभग एक समान नै प्रभाव पर्दछ। यस्तो किन हुन्छ, यसमा अझै अधिक प्रकाश परेको छैन।
उत्परिवर्तनमा रासायनिक प्रभावको फलहरुको अध्ययन अनेक प्रकार देखि गरिएको छ। रासायनिक अभिकर्महरु द्धारा उत्परिवर्तन दरमा वृद्धिको प्रयास अनेक विधिहरु द्धारा गरिएको छ। यस प्रसंगमा ओवरबैश र राबसन (Auerbach and Robson) द्धारा अझै हालमा नै (1949 ¨Éå) गरियो प्रयोगहरु द्धारा ज्ञात भयो छ कि तोरीको धुआँ अत्यधिक प्रभावकारी उत्परिवर्तक माध्यम हो। वयस्क ड्रोसोफिलामा उचित मात्रामा दिए गए धुएँको प्रभावको देखनेमा ज्ञात भयो कि यसले उत्परिवर्तन दरमा 10 प्रतिशत भन्दा पनि अधिकको वृद्धि हुन्छ। तोरीको धुएँको अतिरिक्त अनेक पराक्साइडें (peroxides), फारमहरुलीन, पर्मेन्गनेट, यूरीथेन, कैफीन आदि पनि उत्परिवर्तन दरमा वृद्धि गर्न वालाहरु प्रमाणित भएका छन्। तोरी तथा पराक्साइडोंको अतिरिक्त
'''किरणन''' या '''विकिरण''' (Irradiation)- द्धारा उत्परिवर्तनको संभावनामा एच. जे. मुलरले सन् 1927मा केहि प्रयोग गरे थिए। उनले ड्रोसोफिलामा एक्स-किरणहरुको प्रक्षेपण गरेर अनेक प्रकारको उत्परिवर्तन उत्पन्न गर्नमा सफलता प्राप्त गर्यो। तब देखि अब सम्म मक्का, जौ, कनजिकै, चुहिया आदिमा पनि किरणनको प्रभावहरुको अध्ययन गर्नलाई जस विधिको निकाले, उनि सी.एल.बी (C.L.B.) विधि भन्छन्ं। यस विधि द्धारा ड्रोसोफिलाको एक्स-गुणसूत्रहरुमा नयाँ घातक (lethal) जोनोंको खोज गरिन्छ।
सी.एल.बी.को तात्पर्य छ : '''सी''' = cross-over suppressor. '''एल''' = recessive lethal तथा '''बी''' = bar eyes । पोथी ड्रासाफिलाको एक एक्स-गुणसूत्रमा उपर्युक्त तीन विशेषताहरु (एक विनिमयज निरोधक जीन, एक अप्रभावी घातक जीन र पल्ट आँखाहरुको प्रभावी जीन) छाँटकर अलग गर्यो जान्छं र
[[एक्स-किरण]]को प्रभाव उनको मात्रामा निर्भर गर्दछ। मुलरले मात्रामा वृद्धि गरेर उत्परिवर्तन दरमा वृद्धिको प्रभाव देख्यो थियो। अगाडी चलकर उनको शिष्य ओलिवरले र पनि प्रयोग गरे र अनेक प्रकारको तथ्य उपस्थित गरे। एक्स-किरणहरुको प्रभाव यति अधिक यसैले पर्दछ कि उनि गुणसूत्रहरुको भंग गरेर दिन्छ, जिनसे भाँति भाँतिको प्रभाव दृष्टिगोचर हुन्छन्। यिनको अतंर्गत् स्थानांतरण प्रतिलोमन (inversion), डिलीशन (delition) द्विगुणन आदि समाविष्ट छन्। सच पूछिए त किरणन, चाहे त्यो कुनै पनि प्रकारको हो, त्यतिखेर उत्परिवर्तन गर्दछ, जब उनमा आयन उत्पन्न गर्नको क्षमता हो। उदाहरणको लागि, रेडियममा तीन प्रकारको [[विकिरण]] (अल्फा, बीटा, गामा) उत्पन्न हुन्छन्। लैन्सनले [[गामा विकिरण]]मा धेरै सफल प्रयोग गरे छन्।
पङ्क्ति १०४:
सुजनन विज्ञानको दुइ पक्ष हुन् : (1) सकारात्मक तथा (2) नकारात्मक। सकारात्मक सुजनन विज्ञानको लक्ष्य राम्रो र मनचाही संतति उत्पन्न गर्न छ। यसको लागि यस्तो निर्दोष माता पिता (जनक)को चयन गर्न हुनेछ, जस्तो हामी चाहते छन्। यिनको संयोग देखि जुन संततियाँ उत्पन्न हुन् गी उनको सूक्ष्म एवं गंभीरतापूर्वक जाँच गरेर उन्हींको पुन: संयोग गराइनेछ। सामाजिक सांस्कृतिक मर्यादाहरुलाई उनि समय के स्थिति होगी, यो त समयको बतलाएगा।
[[नकारात्मक सुजनन विज्ञान]] त्यहि योजनाको
[[जनसंख्या आनुवंशिकी]]को नामले विज्ञानको एक नयाँ शाखा जोड देखि विकसित हो रही छ। यसको अंतर्गत मानवकल्याणको अनेक समस्याहरुमा गंभीरतापूर्वक विचार गरे जा रहेको छ । आजको विश्व धेरै सीमित एवं संकुचित होता जा रहेको छ । एक महाद्धीपले
मनुष्यको कल्याणको लागि जनसंख्या आनुवंशिकी के केहि गरेर पाएगी, यो अझै भन्दा केहि भन्न सकिन्न। विश्वको जनसंख्या जस द्रुत गतिले बढती जा रही छ र भोजन तथा आवासको समस्याहरु जितनी गंभीर बनती जा रही छ, उनसे आशंका उत्पन्न हुन्छ कि कहीं डाइनोसोरों, उडनदैत्हरु (flving demons) आदिको भाँति मनुष्य पनि एक न एक दिन पृथ्वीले लुप्त (extinct) हो जाए। उत्परिवर्तन, जीन विनिमय, संकरण, र अंगहरुको प्रतिरोपण, कृत्रिम गर्भाधान, कृत्रिम उर्वरक द्धारा अन्नोत्पादनवृद्धि शुद्ध र असली घी, दूघ, तेल आदिको स्थानमा वनस्पति, दुग्धचूर्ण र कनजिकै, ऊन, रेशम, पाट आदिको वस्त्रोंको स्थानमा नाइलन, टेरिलोन पोलिएस्टर, काँच, प्लास्टिक आदिको प्रयोग जस द्रुत गतिले भइ रहेको छ उससे भाँति-भाँति आशंकाओंको उठन स्वाभाविक नै हुनेछ।
|