"साम्यवाद" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

→‎इतिहास: शुद्धिकरण, replaced: नीतिक → नैतिक (3) using AWB (7794)
→‎इतिहास: भाषामा देखिएका अशुद्ध शव्दहरु र हिज्जे सुधार्ने शुद्धिकरण कार्य, replaced: तं using AWB (7794)
पङ्क्ति ६:
प्रथम विश्वयुद्ध समाजवादी आंदोलनको लागि एउटा महत्वपूर्ण घटना थियो। एकापटि युद्धको शुरुवात सँगै समाजवादी आंदोलन र यसका अंतरराष्ट्रीय संगठन प्राय: छिन्न-भिन्न भए भनें अर्को पटि रूसमा रुसी क्रान्ति क्रांति (अक्टूबर-नंवबर 1917मा भयो अनि संसारमा प्रथम सफल समाजवादी राज्यको स्थापना भयो जसले गर्दा संसारको समाजवादी आंदोलनमा गहिरो असर परयो। प्रथम विश्वयुद्धभन्दा पहिला समाजवादी पार्टीहरुको यो मत थियो कि पूंजीवादी व्यवस्था नैं युद्धको निम्ति उत्तरदायी हुन्छ र विश्वयुद्ध शुरु भएको खण्डमा प्रत्येक समाजवादी पार्टीद्वारा आफ्नो पूँजीवादी सरकारको युद्धनैतिको विरोध गरिनुपर्छ र गृहयुद्धद्वारा समाजवादको स्थापनाको लागि प्रयत्नशील रहनुपर्छ| तर जब युद्ध शुरु भयो, रूस र इटलीका समाजवादी पार्टीलाई छोडेर अरु सबै पार्टीहरुको बहुमतले आ-आफ्नो सरकारहरुको नीतिलाई समर्थन गरे। समाजवादीहरुको एउटा नगण्य अल्पमतले मात्र युद्धको विरोध गरे| पछि गएर यिनीहरुमध्ये कतिपय लेनिन र उनको साम्यवादी अंतरराष्ट्रीय संगठनका समर्थक बने। परंतु विभिन्न देशहरुका समाजवादी आंदोलनहरुको परस्पर विरोधी युद्धनैतिको कारण उनीहरुको एकता समाप्त भयो|
 
बोल्शेविक पार्टी रूसका समाजवादी पार्टीहरु मध्येको एउटा पार्टी थियो| १९१७ को विशेष परिस्थितिमा यसलाई सफलता प्राप्त भयो। रूसी समाजवादको पृष्टभूमि अन्य यूरोपीय समाजवादको स्थितिभन्दा भिन्न थियो। रूसी साम्राज्य यूरोपको अग्रणी देशहरुभन्दा उद्योग धन्धामा पछाडिएको थियो, यसकारण त्यहाँ मजदूर वर्ग बहुसंख्यक र अधिक प्रभावशाली हुन सकेनन् | त्यहाँ लोकतंत्रात्मकलोकतन्त्रात्मक शासन र व्यक्तिगत स्वाधीनताको पनि अभाव थियो। रूसी बुद्धिजीवी र मध्यमवर्ग यसको लागि इच्छुक थिए तर जारशाही दमननैतिको कारण यो प्राप्त गर्न संवैधानिक मार्ग अवरुद्धप्राय थियो| यिनै परिस्थितिहरुद्वारा प्रभावित त्यहाँका प्रथम समाजवादी रूसको ग्रामीण कम्यून (समुदाय)लाई आफ्ना विचारहरुको आधार मान्थे तथा क्रांतिकारी मार्ग द्वारा जारशाहीको नाश नैं लोकतंत्रवादकोलोकतन्त्रवादको सफलताको लागि प्रथम सीढि मानेका थिए| ती विचारकहरुमा हर्जेन (Herzen), लावरोव (Lavrov), चर्नीशेव्सकी (Chernishevrzky) र बाकुनिन (Bakunin) मुख्य थिए। यिनीहरुबाट प्रभावित भएर अनेक बुद्धिजीवी क्रांति तर्फ अग्रसर भए| यस प्रकार नरोदनिक (Narodnik) जन आंदोलनको सूत्रपात भयो र नारोदन्या वोल्या (Narodnya Volya, '''जनेच्छा''') संगठन बनियो। सन् १९०१ मा यसको नाम सामाजिक क्रांतिकारी (Social Revolutionary Party) राखियो | सन् १९१७ को बोल्शेविक क्रांतिको समयसम्म यो रूसको सबैभन्दा ठूलो समाजवादी पार्टी थियो| परंतु यसको प्रभावक्षेत्र अधिकांशत: ग्रामीण जनता थिए। यसको वाम पक्षले बोल्शेविक क्रांतिको समर्थन गरयो।
 
अर्को समाजवादी विचारधारा, जसमा बोल्शेविक दल पनि सम्मिलित थियो, रूसी सामाजिक लोकतंत्रावादीलोकतन्त्रावादी मजदूरदल (Russian Social Democratic Labour Party, R. S. D. L. P.)को नामले प्रसिद्ध छ। यसको प्रभाव मुख्यत: शहरका मजदूर वर्गमा थियो। रूसमा उद्योगहरु कम्ति थिए तर ती उद्योगहरु ठूला-ठूला भएको कारण अधिक संख्यामा मजदूरहरु राखिन्थ्यो| यी मजदूरहरुमा राजनैतिक चेतना र संगठन दह्रो थियो| लोकतंत्रकोलोकतन्त्रको अभावमा मजदूरहरुलाई संघर्ष गर्न कठिन थियो, यसले गर्दा मजदूर वर्ग क्रांतिकारी प्रभावमा परे र जर्मनीको जस्तो परिस्थितिहरुको कारण त्यहाँका अधिकांश मजदूर नेता पनि मार्क्सवादी तथा जर्मनीका सामाजिक लोकतंत्रवादीलोकतन्त्रवादी दलहरुबाट प्रभावित भए| सन् १८९० तिर एक्सलरोड (Axelrod) र प्लेखानोव (Plekhanov)ले पीटर्सवर्ग (लेनिनग्राड)मा प्रथम मजदूर समूह स्थापित गरे जो पछि गएर १८९८ मा रूसी सामाजिक लोकतंत्रवादीलोकतन्त्रवादी मजदूर पार्टीका आधार बने।
 
रूसी सामाजिक लोकतंत्रवादीलोकतन्त्रवादी मजदूर पार्टीका नेताहरु कट्टर मार्क्सवादी थिए, अत: उनिहरुले पुनरावृत्तिवादलाई अस्वीकार गरे अनि मार्क्सवादलाई विकसित गरेर रूसी परिस्थितिमा लागू गराए। मजदूरहरुको रहन सहनको स्तरमा उन्नति भएको थियो, यस सत्यलाई नमान्नु कठिन थियो, परंतु प्लेखानोवले नयाँ मसिनहरुको प्रयोग र ज्यालामा वृद्धि नहुनुको कारण पूँजीवादी शोषणको दर बढेको कुरा सिद्ध गरिदिए| बुखारिन (Bukharim)को तर्क थियो साम्राज्यवादी देश उपनिवेशको शोषण द्वारा आफ्ना श्रमजीवी वर्गलाई संतुष्ट राख्छन् | ट्राटस्की आदिले भने कि पूँजीवादीको संकट सर्वव्यापी भएकोछ र यस्तो स्थितिमा यो संभव छ कि क्रांति पश्चिम यूरोपको अग्रणी देशहरुमा नभएर अपेक्षाकृत पछाडिएका देशहरु जहाँ सम्राज्यवादी व्यवस्था सबभन्दा कमजोर भएको ठाउँमा हुनुपर्छ| केही विचारकहरुले सर्वप्रथम समाजवादी क्रांतिको स्थान रूस हुनुपर्छ भने| ट्राटस्की र लेनिनको मत थियो समाजवादी क्रांति तब सफल हुनसक्छ जब यो धेरै देशहरुमा एक साथ फैलिन्छ, स्थायी क्रांति बिना केवल एक देशमा समाजवादको स्थापना कठिन छ। पछि गएर लेनिन र स्टालिनले यस सिद्धांतलाई संशोधन गरी एकदेशीय समाजवादको आधारमा सोवियत सत्ताको निर्माण गरे। निकोलाई लेनिनले उपर्युक्त विचारहरुको समन्वय गरेर बोल्शेविक दलको संगठन र अक्टूबर (नवंबर) क्रांतिको नेतृत्व गरे।
 
[[श्रेणी:राजनैतिक विचार]]
"https://ne.wikipedia.org/wiki/साम्यवाद" बाट अनुप्रेषित