"तेलगु भाषा" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

सा r2.6.4) (रोबोट ले परिवर्तन गर्दै: ar:لغة تيلوغوية
कुनै सम्पादन सारांश छैन
पङ्क्ति १:
{{ज्ञानबाकस भाषा २
{{Orphan|date=जुन २०११}}
[[hi:तेलुगू|Sprache= भाषा]]तेलुगू
|Länder= [[भारत]]
|Sprecher= ७-७.५ करोड
|Klassifikation=*[[द्रविड भाषा-परिवार|द्रविड]]
*: [[दक्षिण-मध्य]]
|KSprache= तेलुगू
|Amtssprache= [[भारत]]का [[आंध्र प्रदेश]] राज्यमा।
|ISO1= te
|ISO2B= tel
|ISO2T=
|SIL=
}}
'''तेलगुतेलुगु भाषा''' [[भारत]]कोका [[आंध्र प्रदेश]] राज्यको मुख्यभाषा र राजभाषा (अधिकारिक भाषा) हो/छ । यो [[द्रविड भाषा-परिवार]]का अन्तर्गत आउदछ आउँछ । यो भाषा [[आंध्र प्रदेश]]का बाहेक [[तमिलनाडु]], [[कर्नाटककर्णाटक]], [[उडिसाओडिसा]] र [[छत्तीसगढ]] राज्यमाराज्यहरुमा पनि बोलीन्छ।बोलिन्छ। तेलगुकोतेलुगुका तीन नामहरुनाम प्रचलित छन् -- "तेलगुतेलुगु", "तेनुगु" र "आंध्र"।
 
== तेलुगु शब्दको व्युत्पत्ति ==
'''तेलगु भाषा''' [[भारत]]को [[आंध्र प्रदेश]] राज्यको मुख्यभाषा र राजभाषा (अधिकारिक भाषा) हो । यो [[द्रविड भाषा-परिवार]] अन्तर्गत आउदछ । यो भाषा [[आंध्र प्रदेश]] बाहेक [[तमिलनाडु]], [[कर्नाटक]], [[उडिसा]] र [[छत्तीसगढ]] राज्यमा पनि बोलीन्छ। तेलगुको तीन नामहरु प्रचलित छन् -- "तेलगु", "तेनुगु" र "आंध्र"।
आंध्र शब्दको प्रयोग ऋग्वेदीय [[ऐतरेय ब्बाटो्मण]]मा मिल्दछ। तेलुगु शब्दको मूलरूप संस्कृतमा "त्रिलिंग" छ। यसको तात्पर्य आंध्र प्रदेशका श्रीशैलका मल्लिकार्जुन लिंग, कालेश्वर र द्राक्षारामका शिवलिंगबाट छ। यी तीनहरु सीमाहरुबाट घेरिएको देश त्रिलिंगदेश र यहाँको भाषा त्रिलिंग (तेलुगु) कहलाई। यस शब्दको प्रयोग तेलुगुका आदि-कवि "नन्नय भट्ट"का महाभारतमा मिल्दछ। यो शब्द त्रिनग शब्दबाट पनि उत्पन्न भयो मानिन्छ। यसको आशय तीन ठूलो बडे पर्वतहरुको मध्य सीमामा व्याप्त यस प्रदेशबाट छ। आंध्र जनता उत्तर दिशाबाट दक्षिणको पटि जब हटाएको त दक्षिणवासी हुनेका कारण यस प्रदेश र भाषालाई "तेनुगु" नाम दिइएको। (तमिल भाषामा दक्षिणको नाम तेन है)। तेनुगु नाम हुनेको एक र कारण पनि छ। तेनुगुमा तेने (तेने उ शहद, अगु उ जाहो) शब्दको अर्थ हो/छ शहद। यो भाषा मधुमधुर हुनेका कारण तेनुगु नामबाट प्रसिद्ध छ। यो प्रदेश "वेगिनाम"बाट पनि ज्ञात छ। "वेगि"को अर्थ हो/छ कृष्णा गोदावरी नदीहरुको मध्यदेश जुन एक पल्ट जल गएको थियो। यो नाम भाषा को लागि व्यवहृत छैन। आंध्र एक जातिको नाम छ। ऋग्वेदको कथाका अनुसार ऋषि विश्वामित्रका शापबाट तीका 50 पुत्र आंध्र, पुलिंद र शबर भए। संभवत: आंध्र जातिका मानिसहरु आर्य क्षत्रिय थिए।
 
[[श्रेणी:== भाषा]] ==
अधिकांश संस्कृत शब्दहरुबाट संकलित भाषा "आंध्र" भाषाका नामबाट व्यवहृत हुन्छ। तेलुगुदेशीय शब्दहरुको प्राचुर्य जस भाषामा हो/छ त्यो तेलुगु भाषाका नामबाट प्रख्यात छ। तेलुगु भाषाका विकासका सम्बन्धमा विद्वानहरुका दुइ मत छन्। डा चिलुकूरि नारायण रावका मतानुसार तेलुगु भाषा द्राविड परिवारको छैन तर प्राकृतजन्य हो/छ र उनको सम्बन्ध विशेषत: पैशाची भाषाबाट छ। यसका विपरीत बिशप कार्डवेल र कोराड रामकृष्णय्य आदि विद्वानहरुका मतबाट तेलुगु भाषाको सम्बन्ध द्राविड परिवारबाट नैं छ। जुन छ, यसको विकास दुइटै प्रकारको भाषाहरुका सम्मेलनबाट भएको हो। आजकल उपर्युक्त तीन नामहरुबाट प्रचलित '''इस भाषामा लगभग 75 प्रतिशत संस्कृत शब्दहरुको सम्मिश्रण''' छ। यसको मधुरताको मूल कारण संस्कृत तथा तेलुगुको (मणिस्वर्ण) संयोग नैं छ। पश्चिमका विद्वानहरुले पनि तेलुगुलाई "पूर्वको इतालीय भाषा" भन्एर यसका माधुर्यको सबाटोनाको छ।
 
== तेलुगु लिपि ==
प्राय: सबै ध्वनीहरु को लागि लिपिचिह्न यस भाषामा पाइन्छन्/छौं्। यसको विशेषता यो हो/छ कि ह्रस्व ए, ओ, दंत्य च, ज एवं शकट रेफ नामबाट एक अधिक "र"का अतिरिक्त अर्धबिंदु र "ळ" पनि यस भाषामा छ। यस तरिका संस्कृत वर्णमालाको अपेक्षा तेलुगु वर्णमालामा हो/छ अक्षर अधिक पाइन्छन्/छौं्। प्राय: संस्कृतमा मंगल, ताल र कला आदि शब्दहरुका "ल" वर्ण "ळ"बाट उच्चरित हुन्छन्/छौं्। अर्धानुस्वारको अस्तित्व उच्चारण मा छैन। किन भनें भाषाको क्रमविकस जाननेका लिय यसका लेखनेको अवश्यक्दछ। केहि शब्द एक नैं प्रकारले उच्चरित छते भएका पनि अर्धानुस्वारका समावेशबाट भिन्न भिन्न अर्थ दिछन। उदाहरणत: "एडु"को अर्थ सात संख्या छ। उसीलाई अर्धानुसारबाट हरुडु शब्द लेखा जाए त यसको अर्थ वर्ष अर्थात् संवत्सर हुन्छ। तेलुगु स्वरांत याने "अजंत" भाषा हो/छ जबकि हिन्दी "व्यंजनांत" या "हलंत भाषा"। स्वरांत भाषा हुनेका कारण तेलुगु संगीत को लागि अत्यंत उपयुक्त मानो गई छ। अत: [[कर्नाटक सगीत]]मा 90 प्रतिशत शब्द तेलुगुका पाइन्छन्/छौं्।
 
तेलुगु लिपि मोतिनीहरुको मालाका समान सुंदर प्रतीत हुन्छ। अक्षर गोल हुन्छन्/छौं्। तेलुगु र [[कन्नड]] लिपीहरुमा ठूलो नैं सादृश्य छ। ईसाका आरंभकालको "ब्बाटो्मी लिपि" नैं आंध्र कर्नाटक लिपिमा परिवर्तित भए। यस लिपिको प्रचार "सालंकायन" राजाहरुका समय सुटाड़ा देशहरुमा पनि भयो। तमिलहरुले सातऔं शताब्दीमा आफ्नो अलग लिपि बनयो ली। वर्तमान तेलुगुमा "संष्करण" गर्नको प्रयत्न भइ रहेको हो/छ र आंध्र सरकारले यसको लागि एक कमेटीको स्थापना गरिएको छ।
{{Stub}}
 
== तेलुगु साहित्य ==
तेलुगु साहित्यको विभाजन (1) पुराणकाल, (2) काव्यकाल, (3) ह्रासकाल र (4) आधुनिककालका आधारमा गरिन्छ ।
 
विस्तृत जानकारी को लागि [[तेलुगू साहित्य]] हेर्नुहोस्।
 
{{भूगोल-आधार}}
 
{{ढाँचा:विश्वको प्रमुख भाषाहरु}}
 
[[श्रेणी:आंध्र प्रदेश]]
[[श्रेणी:विश्वको प्रमुख भाषाहरु]]
[[श्रेणी:भारतीय भाषाहरु]]
[[श्रेणी:द्रविड भाषा-परिवार]]
 
[[ar:لغة تيلوغوية]]
Line ३२ ⟶ ६३:
[[gu:તેલુગુ ભાષા]]
[[he:טלוגו]]
[[hi:तेलुगू भाषा]]
[[hif:Telugu]]
[[hr:Telugu jezik]]
Line ५१ ⟶ ८१:
[[mr:तेलुगू भाषा]]
[[ms:Bahasa Telugu]]
[[ne:तेलगु भाषा]]
[[new:तेलुगु]]
[[nl:Telugu (taal)]]
Line ७४ ⟶ १०५:
[[ur:تیلُگو]]
[[vi:Tiếng Telugu]]
[[zh:泰卢固语]]
"https://ne.wikipedia.org/wiki/तेलगु_भाषा" बाट अनुप्रेषित