"मिश्रित खेती" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

सा maintenance, added orphan, deadend, wikify tags
Unicodifying, replaced: लाइ → लाई (7) using AWB
पङ्क्ति १२:
'''मिश्रित खेती''' (Mixed cropping) को मतलब एकै 'साथ खेत मा धेरै खेतिहरु उमारनु' हो।
 
आज यो आवश्यक छ कि हाम्रा किसान मिश्रित खेती गरुन। मिश्रित खेती मा मनुष्य, पशु, वृक्ष र भूमि सबै एक सूत्र मा बाँधिन्छन्। सिंचाई को सहायता बाट भूमि, मनुष्य र पशुहरु को लाभ को लागि, खेतिहरु र वृक्ष बनाउँछ र यसको बदलामा मनुष्य र पशु मल द्धारा भूमि लाइभूमिलाई उर्वरक बनाउँछन। यस प्रकार को कृषि-व्यवस्था मा प्रत्येक परिवार एक या दुइ गाइ या भैंसि, गोरुहरु को जोडी र, यदि सम्भव भएमा, केही कुखुराहरु पनि पाल्न सकिन्छ। थोरै भूमि मा साग-तरकारिहरु उमार्न सकिन्छ, खेतहरुमा अनाज आदि को खेतिहरु पैदा गर्न सकिन्छ र मेडों को सहाराले घर-खर्च को लागि या बेच्न को लागि फल दिने वृक्ष उमार्न सकिन्छ। जहाँ संभव हुन्छ, किसान आफ्नो फारम मा साना साना पोखरि मा माछाहरु पनि पाल्न सक्छन्।
 
जहां पानी को कमी हुँदैन, ति क्षेत्रहरु मा रुख बिरुवा लगाउने योजना यस प्रकार हुन सक्छ- खेत मा मेंडहरुको सहाराले पछिल्तिर, सिसौ जस्तै अग्ला काठ को वृक्ष र बबूल, अगाडी तिर कलमी आँप, मेवा, अम्बा, कागति र सुन्तला जस्तै फलहरु को वृक्ष लगाउनु पर्छ। कृषक परिवार को लागि स्वादिष्ट साग-तरकारी को रूप मा काम आउनेवाला कटहर को पनि एक-दुइ वृक्ष उमार्न सकिन्छ। यि सबै वृक्षहरु साना खालका वृक्षहरु हुन्, यिनको छाया थोरै नै हुन्छ। यसैले खेतिलाइ यिनिहरुबाट कुनै प्रकार को हानि पुग्दैन। दुइ वृक्ष यस्ता छन् जुन प्राचीन काल देखि नै भारतीहरु को ठूलो प्रिय रहेका छन्। घर को बगैचा मा यिनी दुवै वृक्षहरु लाइवृक्षहरुलाई लगाउन सबैले मन पराउँछन्। ति दुइ वृक्ष हुन्--बेल र अमला। बेल को फल पाचन-क्रिया, पेट को विकारहरु मा, विशेषगरेर अतिसार र संग्रहणी जस्तै रोगहरु मा, अति लाभदायक बुझिन्छ। अमला को फलहरु मा विटामिन `सी' प्रचुर मात्रा मा हुन्छ। अमला को फलहरु बाट चटनी र मुरब्बाहरु तैयार गरिन्छन्।
 
==पशुहरु को बाडहरुमा वृक्ष लगाऔं==
भारतको पंजाब र राजस्थान मा किसानहरु ले नजिकै आफ्नो पशुहरु को लागि सामान्यत:, एकदम ठूला-ठूला बाडा हुन्छन्। यिनी बाडाहरुमा पशुहरु लाइपशुहरुलाई , विशेषगरेर भैंसहरुलाइ, घाम को गर्मी से बचाउन को लागि छाया को हुनु जरूरी छ। यसको लागि उनि बाडाहरुको अहातहरुमा शीघ्र उगने र बढ्ने वाला बकाइना जस्तै वृक्षहरु को कतारहरु लगाउन पर्छ। यिनको बीच-बीच मा शहतूत को वृक्ष उमार्नु पर्छ। पहिले तीन वर्षहरु मा यि वृक्षहरु को विशेष रूप ले रेखदेख गर्नु पर्छ। पंजाब मा शहतूत को टहनिहरु देखि डालियां, टोकरे आदि तैयार गरिन्छन्, जुन सामान्यतया घरहरु र पशुहरु को बाडहरुमा काम मा लयाइन्छ। बकाइना को वृक्ष बाट कीमती अग्ला काठ मिल्छ, जसलाइ कीराहरुबाट पनि कुनै हानि पुग्दैन।
 
==वृक्ष : अनेक उपयोग==
पङ्क्ति ३५:
यसले धेरै राम्रो अग्ला र ईधन को काम को काठ प्रदान गर्छ। यो वृक्ष धेरै शीघ्रता संग बढ्छ। होशियारपुर जिल्ला मा बरसातका नदी-नालाहरु को किनारमा बालुवाले खेतहरुलाइ ढकने को लागि सिसौ को वृक्ष धेरै अधिक संख्या मा लगाए गए छन्। यिनीहरुका राम्रो झाड बन्छ।
=== बकाइना ===
यो अति शीघ्र उम्रिने खालको वृक्ष हो। यसले हलो आदि कृषि औजारहरुलाइ लागि राम्रो काठ प्रदान गर्छ। यसको काठ लाइकाठलाई घुन आदि कीराहरुबाट हानि पुग्ने पनि कुनै डर हुँदैन।
 
====ढाक====
ढाक का वृक्ष खराब जमिन मा पनि उम्रिन सक्छन्। यिनीहरु साधारण रेह लाइरेहलाई पनि सहन गर्न सक्छन्। यिनीहरुका झाड धेरै राम्रो बनाइन्छ।
 
====बाँस====
पङ्क्ति ४७:
 
===देशी फलहरु को वृक्ष===
देशी आँप का राम्रा रसदार, फल दिने वाला उत्तम किसिमका लगाउन पर्छ। कलमी आँपहरुमा राम्रो महक र पतली गुठली वाला सफेदा, दसहरी, लंगडा, गुलाब जामुन र चौंसा जस्तो किसिमका रुख लगाउन सकिन्छ। जहां ७५ सेन्टिमिटर भन्दा अधिक वर्षा हुन्छ, कटहर को वृक्षहरु लाइवृक्षहरुलाई त्यहाँ प्रधानता दिनु पर्छ। भारतको उत्तर प्रदेश मा अवध को एक लोकप्रिय वृक्ष छ। यसको फल र काठ दुवै नै राम्रो मानिन्छ । महुवा को वृक्ष साधारण ऊसर भूमि मा पनि उम्रिन सक्छ। जामुन को ठूलो फलहरु वाला किसिमका लगाउनु पर्छ। यो अक्सर बाढी आउने ठाँउमा जामुन को वृक्ष लगाउनु पर्छ। इमली को वृक्ष ले खान को लागि काम लाग्ने वाला फलियां मिल्छ। यसको काठ बाट ग्याँस ले चलने वाला इन्जिनहरु को लागि धेरै राम्रो कोइला तैयार गरिन्छ।
 
===चारा को लागि वृक्ष लगाऔं===
जाडो को महीनाहरु मा जब घास रहँदैन, तब चारा प्रदान गर्ने वाला वृक्षहरु बाट पशुहरु को लागि कीमती घास मिल्न सक्छ। विशेषगरेर, कचनार र शहतूत को पातहरु को चारा मा घास को तुलना मा तेलिय पदार्थ, प्रोटीन, चूना आदि आवश्यक पोषक तत्वहरु को मात्रा अत्यधिक हुन्छ। वृक्षहरु को पातहरु को चारा मा नीम, शहतूत र बबूल को पातहरु को चारा सबै भन्दा राम्रो मानिन्छ। गांउ मा लगाइने वाला वृक्षहरु मा चारा को काम आउने वाला वृक्षहरु लाइवृक्षहरुलाई उमारन पनि धेरै जरूरी छ।
 
बेकार रहेका भूमि र वनहरुमा बेर र शहतूत जस्तै जंगली फलहरु वाला वृक्ष अधिक भन्दा अधिक संख्या मा उमार्न सकिन्छ। बेर का अनेक किसिमहरु छन्। तिनमा धेरै प्रकार का स्वादिष्ट फल पनि मिल्छन जसलाइ ताजा पनि खान सकिन्छ र सुकाएर पनि राख्न सकिन्छ। बेल चारा को लागि पनि एक उत्तम रुख हो। यसको पातहरु बाख्राहरु र भैसिहरुलाइ ख्वाइन्छ। यो एक अति सुदृढ़ वृक्ष हो। सुकेको र तुषारपात ले यसलाइ कुनै हानि पुर्याउँदैन। ऊजाड क्षेत्रहरु को लागि, जहां वर्षा कम हुन्छ, यो एक आदर्श वृक्ष हो। भारतमा कृषि विभाग ले सामाजिक वनारोपण को एक योजना बनाएको छ। यसको अन्तर्गत प्रति हेक्टर एक हजार रुपैयाँ को केन्द्रीय सहायता दिने व्यवस्था छ। यस काम को लागि राज्य सरकारहरुले पनि सहायता गर्छं। सामाजिक वनारोपण को योजना तथा परती भूमि मा वनारोपण अथवा उपेक्षित वनहरुमा फेरि देखि वृक्षरोपण को योजना को अन्तर्गत बबूल या चारा का वृक्ष या अन्य रुख लगाउनु पर्छ। यस समय केन्द्र द्धारा प्रयोजित ९ क्षेत्रिय वन योजनाहरुमा काम चलि रहेको छ । यसको अन्तर्गत परती भूमि र जनजातीय भूमि मा वृक्षारोपण गरि रहेको छ । उपेक्षित वनहरु को स्थान मा फेरि देखि वनारोपण र संक्षिप्त पट्टी तैयार गर्न सहित सामाजिक योजनाहरु को अधीन हिमालय प्रदेश मा भूमि र जल संरक्षण को योजनाहरु चलाइएका छन्।
"https://ne.wikipedia.org/wiki/मिश्रित_खेती" बाट अनुप्रेषित