"विकिपिडिया" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

कुनै सम्पादन सारांश छैन
चिनोहरू: मोबाइल सम्पादन मोबाइल वेब सम्पादन उन्नत मोबाइल सम्पादन
थप
चिनोहरू: मोबाइल सम्पादन मोबाइल वेब सम्पादन उन्नत मोबाइल सम्पादन
पङ्क्ति २७:
'''विकिपिडिया''' एक बहुभाषी नि:शुल्क अनलाइन विश्वकोश हो जुन खुला सहयोग र [[विकि]]मा आधारित सम्पादन प्रणालीको माध्यमबाट स्वयंसेवकहरूको समुदायद्वारा लेखिएको हुन्छ। यसका सम्पादकहरूलाई विकिपिडियन वा विकिपिडिया सम्पादक भनिन्छ। विकिपिडिया इतिहासको सबैभन्दा ठूलो र सबैभन्दा धेरै पढिने सन्दर्भ कृति हो।<ref name="Wiki20">{{cite news|date=January 9, 2021|title=Wikipedia is 20, and its reputation has never been higher|url=https://www.economist.com/international/2021/01/09/wikipedia-is-20-and-its-reputation-has-never-been-higher|access-date=February 25, 2021|newspaper=The Economist}}</ref> यो लगातार १० सबैभन्दा लोकप्रिय वेबसाइटहरू मध्ये एक हो जुन [[सिमिलर वेब]] र विगतमा [[अलेक्सा इन्टरनेट|अलेक्सा]]द्वारा क्रमबद्ध गरिएको छ।<ref name = "Wiki20" /><ref name="Similarweb">{{cite web|url=https://www.similarweb.com/top-websites/|title=Similarweb Top Websites Ranking |work=[[सिमिलर वेब]] |accessdate=June 11, 2022}}</ref> सन् २०२२ सम्म, विकिपिडियालाई सातौँ [[सर्वाधिक लोकप्रिय वेबसाइटहरूको सूची|सबैभन्दा लोकप्रिय वेबसाइट]]को रूपमा स्थान दिइएको थियो। यो विकिमिडिया फाउन्डेसनद्वारा सञ्चालन गरिएको छ, जुन एक अमेरिकी गैर-लाभकारी संस्था हो जसले मुख्यतया दान वा चन्दाको माध्यमबाट वित्त पोषित गर्दछ।
 
१५ जनवरी २००१ मा [[जिम्मी वेल्स]] र ल्यारी स्याङ्गरले विकिपिडियाको सुरुवात गरेका थिए। स्याङ्गरले यसको नाम "विकि" र "इन्साइक्लोपिडिया" (नेपालीमा विश्वकोश)को मिश्रणको रूपमा राखेका थिए। वेल्स अस्ट्रियाली अर्थशास्त्री तथा मिसेस इन्स्टिच्युटका वरिष्ठ साथी मार्क थोर्नटन यी विचारहरूको सम्पर्कमा आए पश्चात् फ्रेडरिक हायेक र अस्ट्रियाली अर्थशास्त्र विद्यालयसँग सम्बन्धित "स्वतःस्फूर्त क्रम" विचारहरूबाट प्रभावित थिए। विकिपिडिया सुरुमा [[अङ्ग्रेजी भाषा]]मामा मात्र उपलब्ध थियो। अन्य भाषाहरूमा संस्करणहरू चाँडै विकसित भएका थिए। यसको संयुक्त संस्करणहरूमा ५.९ करोड भन्दा बढी लेखहरू समावेश गरेको छ जसले नोभेम्बर २०२० सम्ममा प्रति महिना लगभग २ अर्ब पटक अवलोकन गरिन्छ। यसमा प्रति महिना १.७ करोड भन्दा बढी सम्पादनहरू (प्रति सेकेन्ड १.९ सम्पादनहरू) हुने गर्दछ। सन् २००६ मा, [[टाइम (पत्रिका)]]ले कसैलाई पनि सम्पादन गर्न दिने नीतिले विकिपिडियालाई "विश्वको सबैभन्दा ठूलो ((सम्भवतः उत्तम) विश्वकोश" बनाएको उल्लेख थियो।
 
विकिपिडियाले ज्ञानको लोकतान्त्रिकरण, समावेशकताको दायरा, अद्वितीय संरचना, संस्कृति, र व्यावसायिक पूर्वाग्रहको विनाको सक्षमताको लागि प्रशंसा प्राप्त गरेको छ। यसले प्रणालीगत पूर्वाग्रह, विशेष गरी महिलाहरू विरुद्ध लैङ्गिक पूर्वाग्रह र कथित वैचारिक पूर्वाग्रह प्रदर्शनको लागि आलोचना खेपेको छ। विकिपिडियाको विश्वसनीयतालाई सन् २००० को दशकमा बारम्बार आलोचना गरिएको थियो तर समयको साथ यसमा सुधार आएको छ।<ref name="Econ21">{{Cite news|date=January 9, 2021|title=Happy Birthday, Wikipedia|newspaper=The Economist|url=https://www.economist.com/leaders/2021/01/09/happy-birthday-wikipedia}}</ref><ref name="Slate-Neutrality">{{cite news|last=Harrison|first=Stephen|date=June 9, 2020|title=How Wikipedia Became a Battleground for Racial Justice|work=Slate (magazine)|url=https://slate.com/technology/2020/06/wikipedia-george-floyd-neutrality.html|access-date=August 17, 2021}}</ref> किनकि विकिपिडियालाई सामान्यतया २०१० को दशकको अन्त्य र २०२० को दशकको सुरुमा प्रशंसा गरिएको थियो।<ref name="Wiki20" /><ref name="Econ21" /><ref name="Last best">{{cite news |last1=Cooke |first1=Richard |title=Wikipedia Is the Last Best Place on the Internet |url=https://www.wired.com/story/wikipedia-online-encyclopedia-best-place-internet/ |access-date=October 13, 2020 |magazine=Wired (magazine) |date=February 17, 2020 |language=en-us}}</ref> अमेरिकी राजनीति र [[कोरोनाभाइरस रोग २०१९|कोभिड-१९ महामारी]] र [[सन् २०२२ युक्रेनमा रूसी आक्रमण|युक्रेनमा रूसी आक्रमण]] जस्ता प्रमुख घटनाहरू जस्ता विवादास्पद विषयहरूमा वेबसाइटको सम्प्रचारले सञ्चार माध्यमहरूको पर्याप्त ध्यान आकर्षित गरेको थियो। यसलाई विश्वका विभिन्न देशहरूले प्रतिबन्ध समेत लगाएका छन्। अप्रिल २०१८ मा, [[फेसबुक]] र [[युट्युब]]ले उनीहरूले प्रयोगकर्ताहरूलाई सम्बन्धित विकिपिडिया लेखहरूको तथ्य-जाँच कडीहरू सुझाएर नक्कली समाचारहरू पत्ता लगाउन मद्दत गर्ने घोषणा गरेका थिए।<ref>{{Cite web |last=Kelly |first=Samantha Murphy |date=May 20, 2022 |title=Meet the Wikipedia editor who published the Buffalo shooting entry minutes after it started |url=https://www.cnn.com/2022/05/20/tech/wikipedia-editors-breaking-news/index.html |access-date=May 24, 2022 |website=सिएनएन}}</ref> ताजा समाचारहरूसँग सम्बन्धित लेखहरू प्रायः ती घटनाहरूको बारेमा बारम्बार अद्यावधिक गरिएको जानकारीको स्रोतको रूपमा पहुँच गरिन्छ।
== इतिहास ==
{{मुख्य|विकिपिडियाको इतिहास}}
 
=== नुपिडिया ===
{{मुख्य|नुपिडिया}}
{{Multiple image
| footer = विकिपिडियाका संस्थापक [[जिम्मी वेल्स]] र [[ल्यारी स्याङ्गर]]
| width =
| image1 = Jimmy Wales September 2015.jpg
| width1 = 100
| image2 = L Sanger.jpg
| width2 = 116
}}
विकिपिडिया सुरु हुनुभन्दा पहिले विभिन्न सहयोगी अनलाइन विश्वकोशहरूको प्रयास गरिएको थियो, तर सीमित सफलताहरू हात परेका थिए।<ref>{{cite web |url=https://www.niemanlab.org/2011/10/the-contribution-conundrum-why-did-wikipedia-succeed-while-other-encyclopedias-failed/ |title = The contribution conundrum: Why did Wikipedia succeed while other encyclopedias failed? |website = Nieman Lab |access-date = June 5, 2016}}</ref> विकिपिडिया [[नुपिडिया]]को पूरक परियोजनाको रूपमा सुरु भएको थियो, जुन एक नि: शुल्क अनलाइन [[अङ्ग्रेजी भाषा]]को विश्वकोश परियोजना हो जसको लेखहरू विशेषज्ञहरूद्वारा लेखिएका थिए र औपचारिक प्रक्रिया अन्तर्गत समीक्षा गरिएको थियो।<ref name="KockJungSyn2016">{{cite journal |last1=Kock |first1=Ned |last2=Jung |first2=Yusun |last3=Syn |first3=Thant |title=Wikipedia and e-Collaboration Research: Opportunities and Challenges |journal=International Journal of e-Collaboration |date=2016 |volume=12 |issue=2 |pages=1–8 |doi=10.4018/IJeC.2016040101 |url=https://cits.tamiu.edu/kock/pubs/journals/2016JournalIJeC_WikipediaEcollaboration/Kock_etal_2016_IJeC_WikipediaEcollaboration.pdf |publisher=IGI Global |issn=1548-3681 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160927001627/https://cits.tamiu.edu/kock/pubs/journals/2016JournalIJeC_WikipediaEcollaboration/Kock_etal_2016_IJeC_WikipediaEcollaboration.pdf |archive-date=September 27, 2016}}</ref> यसको स्थापना ९ मार्च २००० मा एक [[वेब प्रवेशद्वार|वेब पोर्टल]] कम्पनी बोमिसको स्वामित्वमा भएको थियो। यसको मुख्य व्यक्तित्वहरू बोमिसका [[प्रमुख कार्यकारी अधिकृत]] जिमी वेल्स र ल्यारी स्याङ्गर थिए, जुन नुपीडिया र पछि विकिपिडियाका लागि प्रधान सम्पादक थिए।<ref name="autogenerated1"/><ref name="Meyers"/> नुपिडियालाई सुरुमा आफ्नै नुपिडिया खुला सामग्री अनुमतिपत्र अन्तर्गत इजाजतपत्र प्रदान गरिएको थियो, तर विकिपिडियाको स्थापना हुनुभन्दा पहिले, नुपिडियाले रिचर्ड स्टालम्यानको आग्रहमा जिएनयू नि:शुल्क दस्तावेज अनुमतिपत्रमा परिवर्तन गरेको थियो।<ref name="SangerMemoir" /><ref name="Sanger"/> वेल्सलाई सार्वजनिक रूपमा सम्पादन योग्य विश्वकोश बनाउने लक्ष्यलाई परिभाषित गर्ने श्रेय दिइन्छ, जबकि स्याङ्गरलाई उक्त लक्ष्यमा पुग्न विकिको प्रयोग गर्ने रणनीतिको श्रेय दिइन्छ।<ref name="WM foundation of WP 1">{{cite web |url=https://lists.wikimedia.org/pipermail/wikipedia-l/2001-October/000671.html |title = Wikipedia-l: LinkBacks? |access-date = February 20, 2007}}</ref> १० जनवरी २००१ मा, स्याङ्गरले नुपिडिया मेलिङ सूचीमा नुपिडियाको लागि "फिडर" परियोजनाको रूपमा विकि सिर्जना गर्न प्रस्ताव गरेका थिए।<ref name="nupedia feeder from WP 1">{{cite news |first = Larry |last = Sanger |title = Let's Make a Wiki |date = January 10, 2001 |publisher = इन्टरनेट आर्काइभ |url=https://www.nupedia.com/pipermail/nupedia-l/2001-January/000676.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20030414014355/https://www.nupedia.com/pipermail/nupedia-l/2001-January/000676.html |archive-date = April 14, 2003 |access-date = December 26, 2008}}</ref>
 
=== सुरुवात र वृद्धि ===
 
== नेपालमा विकिपिडिया ==
"https://ne.wikipedia.org/wiki/विकिपिडिया" बाट अनुप्रेषित