वैष्णो देवी

हिन्दू मान्यता अनुसार शक्तिलाई समर्पित पवित्र हिन्दू मन्दिरहरू मध्ये एक वैष्णो देवी मन्दिर भारतको जम्मू कश्मीरमा त्रिकुट वा त्रिकुट पर्वतमा अवस्थित छ। यस मन्दिरको देवता, वैष्णो देवीलाई सामान्यतया माता रानी र वैष्णवी पनि भनिन्छ।

वैष्णो देवी
प्राथमिक विवरण
स्थान:	रियासी जिला, जम्मू और कश्मीर
सम्बन्धन	हिंदू
देवता	महालक्ष्मी, महाकाली एवं महासरस्वती
चाडपर्व	नवरात्रि
जिल्ला	रियासी ज़िला
राज्य	जम्मू और कश्मीर
देश	भारत
निकाय	श्राइन बोर्ड
वेबसाइट	https://www.maavaishnodevi.org/

यो मन्दिर जम्मू कश्मीर राज्यको जम्मू जिल्लाको कटरा शहर नजिकै अवस्थित छ। यो उत्तरी भारतमा सबैभन्दा प्रतिष्ठित पवित्र ठाउँहरू मध्ये एक हो। मन्दिर कात्रादेखि १२ किलोमिटर (७.४५   मील) को उचाईमा ५,२०० फिटमा अवस्थित छ । हरेक वर्ष लाखौं तीर्थयात्रीहरूले यस मन्दिर भ्रमण गर्छन् र तिरुमाला भेन्कटेश्वर मन्दिर पछि यो भारतको दोस्रो सबैभन्दा तीर्थयात्रा स्थल हो। यो मन्दिर श्री माता वैष्णो देवी तीर्थ मण्डल भनिने ट्रस्ट द्वारा मर्मत गरिएको छ।

तीर्थयात्रा

यहाँ पुग्नको लागि उधमपुरबाट कतरासम्म रेल लिंक हालै निर्माण गरिएको छ। माता वैष्णो देवीको स्थान हिन्दुहरुको लागि प्रमुख तीर्थस्थल हो, जहाँ भारत र विश्व भर बाट लाखौं भक्तहरु भेट्न आउँछन्।

भैरोंनाथ मन्दिर

मान्यता अनुसार माता वैष्णो देवीले भैरोनाथलाई मारेको ठाउँ, भवनको नामले प्रसिद्ध छ। यस स्थानमा देवी महाकाली (दायाँ), महासरस्वती (बायाँ) र महालक्ष्मी (मध्य) पिण्डको रूपमा गुफामा विराजमान छन्, यी तीन पिण्डहरूको यस एकीकृत रूपलाई वैष्णो देवी भनेर चिनिन्छ।

मान्यता अनुसार भैरोनाथको हत्या भएको ठाउँमा उनको टाउको भवनबाट ३ किलोमिटर टाढा खसेको थियो, आज त्यो ठाउँलाई 'भैरोनाथको मन्दिर' भनेर चिनिन्छ। भनिन्छ कि उनको मृत्युदण्ड पछि भैरोनाथले आफ्नो गल्तीको लागि पश्चाताप गरे र देवीका लागि क्षमा मागे। एक मान्यता अनुसार, वैष्णो देवीले भैरोनाथलाई वरदान दिँदै भने कि " जबसम्म एक भक्तले तपाईलाई मेरो पछि नदेखे सम्म मेरो दर्शन पूर्ण मानिने छैन। यो मन्दिर वैष्णोदेवी मन्दिरबाट km किलोमिटरको दूरीमा अवस्थित छ।

यातायात

वैष्णो देवीको नजिकको प्रमुख शहर जम्मू हो, जुन रेल, सडक र हवाका माध्यमबाट भारतका सबै प्रमुख शहरहरूमा जडित छ। जम्मू बस, ट्याक्सी, ट्रेन र विमान द्वारा पुग्न सकिन्छ। जम्मू भारतको नेशनल हाईवे १ ए मा अवस्थित छ, र भारतको रेल नेटवर्कसँग ब्रॉडगेज लाइन द्वारा जोडिएको छ।

जम्मू जिल्लाको जम्मू शहरबाट ५० किलोमिटर टाढा कतराबाट १३.५ किलोमिटर टाढामा रहेको वैष्णोदेवीको मन्दिर वा भवन। मन्दिरको यात्रा यस शहरबाट शुरु हुन्छ। कत्राबाट पहाड चढ्ने ट्रेक बाहेक, त्यहाँ मन्दिरमा पुग्न पालकी, खच्चर र इलेक्ट्रिक सवारी साधनहरू पनि छन्। यस बाहेक, हेलिकप्टर सेवा कटराबाट संजीछातसम्म पनि उपलब्ध छ जुन भवनबाट ९.५ किलोमिटर टाढा अवस्थित छ। जम्मै कतारा नगर सडकमा जोडिएको छ। पहिले रेलको सहयोगमा मात्र जम्मू पुग्न सम्भव थियो, तर २०१४ मा, कटरा श्री माता वैष्णो देवी कटरा रेलवे स्टेशन मार्फत जम्मू-बारामुल्ला रेल मार्गसँग जोडिएको थियो, जस पछि रेलमार्फत कत्रा पुग्न सम्भव छ। ग्रीष्म ऋतुमा तीर्थयात्रीहरूको संख्यामा भएको अचानक वृद्धिलाई ध्यानमा राख्दै रेलवेले प्रायः हरेक वर्ष दिल्लीदेखि कत्रासम्म विशेष रेलहरू चल्दछ।

नजिकैको भ्रमण

कटरा र जम्मूको नजिक धेरै दर्शनीय ठाउँहरू र पहाडी स्टेशनहरू छन्, जहाँ तपाईं जम्मूको शीतल दृश्यहरूको मजा लिन सक्नुहुन्छ। जम्मूमा अमर महल, बाहु फोर्ट, मानसार ताल, रघुनाथ मन्दिर आदि ठाउँहरू छन्। 'पाटनी टोप' जम्मूबाट ११२ किलोमिटरको दूरीमा प्रसिद्ध हिल स्टेशन हो। तपाईं यहाँ जाडोमा हिमपातको रमाइलो लिन सक्नुहुन्छ। शिव खोरी, झज्जर कोटली, सनासर, बाबा धनसार, मन्तलाइ, कुड, बाटोटे इत्यादि कत्रा नजिक धेरै रुचि स्थानहरू छन्।

तस्बिर पुस्तिका

• 
  वैष्णो देवी भवन
• 
  जहाँबाट यात्रा सुरु हुन्छ त्यस ढोका।
• 
  भैरोंनाथ मन्दिर

बाह्य लिंकहरू

• वैष्णो देवी र पाटनीटपको यात्रा कार्यक्रम
• MataVaishnodevi.com: श्री माता वैष्णो देवी मा पूर्ण जानकारी को वेबसाइट
• माता वैष्णो देवीको पौराणिक कथा
• श्री माता वैष्णो देवी तीर्थ मंडल
• वैष्णो देवी संसाधन
• वैष्णो देवी मन्दिरको बारेमा विस्तृत जानकारी
• वैष्णो देवी तीर्थयात्रा र यात्रा
• मेरी मैया वैष्णो देवी मा विस्तृत वेबसाइट
• वैष्णो देवी मन्दिर र यात्रा जानकारी
• श्री वैष्णो देवीको गुफामा आरती गर्नु पर्छ
• वैष्णो देवी मांको कथा
• माता वैष्णो देवी हिन्दी संस्करणको कथा
• तत्काल दर्शन सेवा माता वैष्णो देवी मन्दिरमा प्रदान गरियो
• https://web.archive.org/web/20180501212145/http://kashmirtourandtravels.com/ माता वैष्णो देवी प्याकेजहरूको बारेमा जानकारी