चन्द्रप्रकाश बानियाँ

नेपाली राजनीतिज्ञ, शिक्षक, स्तम्भकार र लेखक (जन्म सन् १९५१)

चन्द्रप्रकाश बानियाँ (जन्म ७ अप्रिल १९५१) एक नेपाली लेखक, स्तम्भकार, शिक्षाविद् र राजनीतिज्ञ हुन्। [१] उहाँ सन् १९९१ को आमनिर्वाचनमा म्याग्दी (निर्वाचन क्षेत्र २) बाट नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (मार्क्सवादी–लेनिनवादी) (१९७८) बाट प्रतिनिधि निर्वाचित हुनुभएको थियो । उनले २०१९ मा आफ्नो उपन्यास महारानीका लागि मदन पुरस्कार जिते। [२] [३]

चन्द्रप्रकाश बानियाँ
जन्म (1951-04-07) ७ अप्रिल १९५१ (उमेर ७२)
बेनी, म्याग्दी जिल्ला
राष्ट्रियतानेपाली
पेशाशिक्षक, पत्रकार, राजनीतिज्ञ, लेखक
उल्लेखनीय कार्य
महारानी
राजनीतिक दलनेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी–लेनिनवादी) (१९७८)
जीवनसाथीमित्रकुमारी बानियाँ
सन्तान
पुरस्कारमदन पुरस्कार

प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा सम्पादन गर्नुहोस्

उहाँको जन्म ७ अप्रिल १९५१ (२५ चैत २००७) पश्चिम नेपालको गण्डकी प्रदेशको म्याग्दी जिल्लाको बेनीमा बुबा हस्तदल बानियाँ र आमा नन्दकुमारी बानियाँका कान्छो छोराको रूपमा भएको थियो। उनले बाग्लुङ जिल्लाको विद्यादेवी माध्यमिक विद्यालय (विद्यादेवी माध्यमिक विद्यालय)बाट एसएलसी तहको शिक्षा पूरा गरे । उनले ठमेलको सरस्वती बहुमुखी क्याम्पसबाट स्नातक उपाधि हासिल गरेका हुन् । [४]

राजनीतिक जीवन सम्पादन गर्नुहोस्

एसएलसी पास गरेपछि बेनीको भीरमुनीस्थित बालबोधिनी स्कुलमा पढाउन थाले । त्यसपछि उनले पौलस्त्य माध्यमिक विद्यालय, मुक्तिधाम माध्यमिक विद्यालय र मंगला माध्यमिक विद्यालयमा अध्यापन गरे। आफ्नो अध्यापनकालमा उनी शिक्षक आन्दोलनमा संलग्न भए । आन्दोलनसँगै उनले आफ्नो राजनीतिक यात्रा सुरु गरे । उनले २०३६ सालमा लोकसेवा परीक्षा उत्तीर्ण गरेका थिए तर पञ्चायत विरोधी आन्दोलनमा संलग्न भएको आरोपमा सरकारले प्रतिबन्ध लगाएको थियो। [५]

उनी २०४० सालमा तत्कालीन नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (मार्क्सवादी–लेनिनवादी) (१९७८) मा प्रवेश गरेका थिए । उनले सन् १९९१ को नेपालको आमनिर्वाचन (२०४७) मा म्याग्दी (निर्वाचन क्षेत्र २ ) बाट उम्मेदवारी दिएका थिए । उनी सक्रिय राजनीतिक नेता थिए । २०५० सालमा उनलाई ब्रेन ट्युमर भएको थियो र डा. उपेन्द्र देवकोटाको सल्लाहमा उनले राजनीतिक जीवनबाट ब्रेक लिने निर्णय गरे । उनले २०५१ आम निर्वाचन मा उम्मेदवारी दिएनन् । सन् १९९७ मा पार्टी फुट्यो । त्यसपछि उनले पार्टी सदस्यता नवीकरण नगर्ने र राजनीतिक जीवन छोड्ने निर्णय गरे। [६]

राजनीतिक जीवनमा उनी पटकपटक जेल परेका थिए । उनको कब्जाको समयमा सरकारले उनका धेरै पाण्डुलिपिहरू जलाएको थियो। [७]

साहित्यिक जीवन सम्पादन गर्नुहोस्

सानैदेखि साहित्यमा रुचि थियो । विद्यालयमा विभिन्न प्रतियोगितामा भाग लिने गर्दथे । विभिन्न पौराणिक र धार्मिक ग्रन्थहरु पढ्थे । उनी पत्रकारितामा पनि संलग्न थिए र आफ्नो जिल्लाबाट प्रकाशित धौलागिरी साप्ताहिक पत्रिकामा स्तम्भकारका रूपमा लेखेका थिए। काठमाडौं आएपछि उनले जनआस्थाजनधारणा साप्ताहिकका लागि लेखे ।

बेनीमा रहँदा उनले इतिहासिक पर्वत राज्य (ऐतिहासिक पर्वत राज्य ) नामक पुस्तक लेखेका थिए। उनी आफ्नो पुस्तक प्रकाशनका लागि काठमाडौंका विभिन्न प्रकाशकमा गए । साझा पब्लिकेशन्सले पाण्डुलिपि स्वीकार गरे तर न छापेको छ न लेखकले छाप्न दिएको छ । केही वर्षपछि साझा प्रकाशनले पाण्डुलिपि फिर्ता दिएपछि विसं २०६५ (२००८) मा बेनी पुस्तकालयबाट प्रकाशित भयो । विसं २०६८ (२०११) मा उनले खस जाति र कुल पूजा नामक पुस्तक खसा जातिको पुर्खाको पूजा गर्ने रीतिरिवाजको बारेमा प्रकाशित गरे। [८]

उनले 29 सेप्टेम्बर 2018 मा मृत्यु संस्कार मन्थन: इतिहास, मान्यता र वास्तविकता नामक पुस्तक प्रकाशित गरे, खस समाजमा मृत्यु परम्पराको बारेमा गैर-कथा पुस्तक। [९]

सेप्टेम्बर २०२० मा, उनले भौज्याहा शीर्षकको निबन्धहरूको संग्रह प्रकाशित गरे। पुस्तक शिखा बुक्सले प्रकाशित गरेको हो । यस सङ्ग्रहमा विभिन्न धार्मिक, सांस्कृतिक, ऐतिहासिक र केही स्थानीय समस्याहरूका साथै सामाजिक अभ्यासहरूका बारेमा समयसँगै लिखित ४० निबन्धहरू छन्। [१०] पुस्तकले [११] मा रत्न श्रेष्ठ पुरस्कार जित्यो। उनले २०२१ मा माकुराको पूनर्जन्म नामक संस्मरण प्रकाशित गरे।

सन् २०२३ फेब्रुअरी ४ मा, पर्वत राज्य बारे उनको चौबिसी राज्य पर्वत शीर्षकको पुस्तक प्रकाशित भयो । पुस्तकलाई पाँच खण्डमा विभाजन गरिएको छः पहिलो खण्डमा खासा साम्राज्यको पतन र चौबिसी राज्यको जन्म, दोस्रो खण्डमा पर्वत राज्यको स्थापना, उदय र पतन, तेस्रो खण्डमा सामाजिक, आर्थिक अवस्थाको वर्णन गरिएको छ र पर्वत राज्यको प्रशासनिक व्यवस्था, चौथो खण्डमा पर्वत राज्यका केही महत्वपूर्ण ऐतिहासिक स्थानहरू वर्णन गरिएको छ, र पाँचौं खण्डमा राज्य विघटनपछिको पहाडको राजनीतिक अवस्था र सन्दर्भ सामग्रीहरू विभाजन गरिएको छ ।

बिब्लियोग्राफी सम्पादन गर्नुहोस्

पुस्तकको शीर्षक प्रकाशित मिति विधा प्रकाशक पुरस्कारहरू
ऐतिहासिक पर्वत राज्य २००८ ऐतिहासिक गैर आख्यान बेनी पुस्तकालय
खस जाति र कुल पूजा २०११ गैर आख्यान बानिया बन्धु समाज
मृत्यु संस्कार मन्थन: इतिहास, मान्यता र बस्तविकता २९ सेप्टेम्बर २०१८ गैर आख्यान शिखा बुक्स
महारानी २०१९ ऐतिहासिक आख्यान मदन पुरस्कार
भौज्याहा सेप्टेम्बर २०२० गैर आख्यान रत्न श्रेष्ठ पुरस्कार
माकुराको पूनर्जन्म २०२१ संस्मरण
चौबिसी राज्य पर्वत ४ फेब्रुअरी २०२३ ऐतिहासिक गैर आख्यान

व्यक्तिगत जीवन सम्पादन गर्नुहोस्

उनी हाल पोखरामा श्रीमती मित्राकुमारी बानियासँग बस्दै आएका छन् । उनीहरुका एक छोरा र एक छोरी गरी दुई सन्तान छन् । [१२]

यो पनि हेर्नुहोस् सम्पादन गर्नुहोस्

सन्दर्भहरू सम्पादन गर्नुहोस्

  1. "चन्द्रप्रकाश बानियाँलाई महारानी उपन्यासका लागि २०७६ को मदन पुरस्कार", Kharibot (नेपालीमा), मूलबाट २०२२-०१-१३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २०२२-०१-१३ 
  2. "चन्द्रप्रकाश बानियाँ – मदन पुरस्कार गुठी", guthi.madanpuraskar.org, अन्तिम पहुँच २०२२-०१-१३ 
  3. संवाददाता, केन्द्रबिन्दु, "चन्द्रप्रकाश बानियाँको ‘महारानी’ सार्वजनिक", kendrabindu.com (नेपालीमा), अन्तिम पहुँच २०२२-०१-१३ 
  4. शर्मा, ध्रुवसागर (२०२०-०९-२२), "के छ महारानी उपन्यासमा, को हुन् बानियाँ ?", BeniOnline.com.np जिल्लाका ताजा अनलाइन समाचार (en-USमा), अन्तिम पहुँच २०२३-०३-०४ 
  5. बानियाँ, राजकुमार (२०२०-०९-२३), "गुमनामलाई मदन पुरस्कार !", साहित्यपोस्ट (en-USमा), अन्तिम पहुँच २०२२-०१-१३ 
  6. "चर्चामा चन्द्रप्रकाश", ekantipur.com (नेपालीमा), अन्तिम पहुँच २०२२-०१-१३ 
  7. शर्मा, धु्रबसागर (२०२०-०९-२२), "के छ महारानी उपन्यासमा, को हुन् बानियाँ ?", BeniOnline (नेपालीमा), मूलबाट २०२०-१०-०६-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २०२२-०१-१३ 
  8. "चर्चामा चन्द्रप्रकाश", ekantipur.com (नेपालीमा), अन्तिम पहुँच २०२२-०१-१३ 
  9. बानियाँ, राजकुमार (२०२०-०९-२३), "गुमनामलाई मदन पुरस्कार !", साहित्यपोस्ट (en-USमा), अन्तिम पहुँच २०२२-०१-१३ 
  10. "भौज्याहा: सामाजिक सुधारको क्रान्तिचेत", साहित्यपोस्ट (en-USमा), २०२१-०४-२१, अन्तिम पहुँच २०२२-०१-१३ 
  11. काठमाडौँ, केन्द्रबिन्दु संवाददाता, "चन्द्रप्रकाश बानियाँको निबन्ध सङ्ग्रह “भौज्याहा”लाई रत्न श्रेष्ठ पुरस्कार", kendrabindu.com (नेपालीमा), अन्तिम पहुँच २०२२-०२-२० 
  12. शर्मा, धु्रबसागर (२०२०-०९-२२), "के छ महारानी उपन्यासमा, को हुन् बानियाँ ?", BeniOnline.com.np जिल्लाका ताजा अनलाइन समाचार (en-USमा), अन्तिम पहुँच २०२२-०१-१३