इस्लामाबाद राजधानी क्षेत्र

इस्लामाबाद राजधानी क्षेत्र (उर्दु: وفاقی دارالحکومت‎) पाकिस्तानको एकमात्र प्रशासकीय इलाका हो। यस क्षेत्रलाई पञ्जाब प्रदेशले दक्षिण, पूर्व र पश्चिम र खयबर पख्तुनख्वाले उत्तरबाट घेरेको छ। यो प्रशासकीय इलाकाभित्र पाकिस्तानको राजधानी इस्लामाबाद समावेश छ जसले यसको कुल ११६५.५ वर्ग किलोमिटर (४५० वर्ग माइल) मध्ये ९०६ वर्ग किलोमिटर (३४९.८ वर्ग माइल) क्षेत्रफल ओगटेको छ। यो क्षेत्रले पाकिस्तानको राष्ट्रिय सभा एनए-५२ र एनए-५४ को प्रतिनिधित्व गर्दछ।

इस्लामाबाद राजधानी क्षेत्र
اسلام آباد
संयुक्त जिल्ला
इस्लामाबाद राजधानी क्षेत्रको झण्डा
उपनाम: 
[१] हरित सहर
पाकिस्तानमा इस्लामाबाद राजधानी क्षेत्रको अवस्थितिको अवस्थिति
पाकिस्तानमा इस्लामाबाद राजधानी क्षेत्रको अवस्थिति
निर्देशाङ्क: ३३°४४′१५″उ॰ ७३°०८′५१″पू॰ / ३३.७३७५०°N ७३.१४७५०°E / 33.73750; 73.14750निर्देशाङ्कहरू: ३३°४४′१५″उ॰ ७३°०८′५१″पू॰ / ३३.७३७५०°N ७३.१४७५०°E / 33.73750; 73.14750
देशपाकिस्तान पाकिस्तान
निर्माण१९६० को दशक
सदरमुकामइस्लामाबाद
क्षेत्रफल
 • संयुक्त जिल्ला१,१६५.५० किमी (४५०�०० वर्ग माइल)
 • सहरी
९०६.०० किमी (३४९.८१ वर्ग माइल)
उच्चतम उचाई
१५०० मिटर (५,००० फिट)
न्यूनतम उचाई
४९० मिटर (१६१० फिट)
जनसङ्ख्या
 (सन् २०१७ को जनगणना अनुसार)[२]
 • संयुक्त जिल्ला२,८५१,८६८
 • सहरी
२०९,१८०
समय क्षेत्रयुटिसी+५ (पाकिस्तानी मानक समय)
हुलाक कोड
४४०००
क्षेत्रीय सङ्केत०५१
आइएसओ ३१६६ सङ्केतPK-IS
वेबसाइटwww.ictadministration.gov.pk/

इतिहास सम्पादन गर्नुहोस्

सन् १९६० मा पाकिस्तानको नयाँ राजधानी स्थापना गर्न पञ्जाब प्रान्तको रावलपिण्डी जिल्लाबाट जग्गा हस्तान्तरण गरिएको थियो। सन् १९६० को दशकको योजना अनुसार राजधानी क्षेत्र रावलपिण्डीमा समावेश छ र निम्न भागहरू मिलेर बनेको छन्;[३]

  • रावलपिण्डी, २५९ वर्ग किलोमिटर (१०० वर्ग माइल)
  • इस्लामाबाद, २२०.१५ वर्ग किलोमिटर (८५.०० वर्ग माइल)
  • मार्गाला पहाड, २२०.१५ वर्ग किलोमिटर (८५.०० वर्ग माइल)
  • इस्लामाबाद ग्रामीण, ४४६.२० वर्ग किलोमिटर (१७२.२८ वर्ग माइल)

यद्यपि सन् १९८० को दशकमा रावलपिण्डीलाई इस्लामाबाद योजनाबाट हटाइएको थियो।

मौसम सम्पादन गर्नुहोस्

 

इस्लामाबादको मौसममा एक आर्द्र उप-उष्णकटिबन्धीय मौसम छ जसमा ४ ऋतुहरू रहेका छन्: हिउँद ऋतु (नोभेम्बर–फेब्रुअरी), ग्रीष्म (मार्च–अप्रिल), वर्षा ऋतु (जुलाई–अगस्ट) र शरद (सेप्टेम्बर–अक्टोबर)।[४] इस्लामाबाद राजधानी क्षेत्रको सबैभन्दा उच्च तापक्रम हुने महिना जुन हो जसमा तापक्रम ३८ डिग्री सेल्सियस (१००.४ डिग्री फरेनहाइट) सम्म पुग्छ। यस क्षेत्रको सबैभन्दा अधिक पानी पर्ने महिना जुन हो जतिबेला यहाँ भारी मात्रामा पानी पर्ने, आँधी हुरी आउने र चट्याङ पर्ने गर्दछ।[५] यस क्षेत्र सबैभन्दा चिसो महिनम जनवरी हो। इस्लामाबादको सूक्ष्म जलवायु तीन कृत्रिम जलाशयहरू;रावल, सिम्लाी र खानपुर बाँध द्वारा नियन्त्रण गरिन्छ। अन्तिम बाँध इस्लामाबादबाट करीव ४० किलोमिटर (२५ माइल) को खानपुर सहर नजिकै हरो नदीमा अवस्थित छ। सिम्ली बाँध इस्लामाबादबाट ३० किलोमिटर (१९ माइल) उत्तरमा पर्छ। सहरको २२० एकर (८९ हेक्टर) जमिन मार्गाला पहाड राष्ट्रिय निकुञ्जमा पर्दछ।[६][७] लोई भेर वन इस्लामाबाद राजमार्गको छेउमा अवस्थित छ जुन १,०८७ एकड (४४० हेक्टर) क्षेत्रफलमा फैलिएको छ। जुलाई १९९५ मा सबैभन्दा उच्च मासिक वर्षा ७४३.३ मिलिमिटर (२९.२६ इञ्च) कैद गरिएको थियो। हिउँदमा सामान्यतया बिहानी बाक्लो कुहिरोले चारैतिर ढाक्छ भने दिउँसो मन्द घाम लाग्ने गर्दछ। हिउँद ऋतुमा सहरको तापक्रम न्युन विन्दुमा झर्छ भने नजिकको पहाडी क्षेत्रहरूका उच्च उचाईमा कहिलेकाँही हिउँ पर्न गर्छ। हिउँदमा यस क्षेत्रको तापक्रम १३ डिग्री सेल्सियस (५५ डिग्री फरेनहाइट) हुन्छ भने जुन महिनामा यहाँको तापक्रम ३८ डिग्री सेल्सियस (१०० डिग्री फरेन्हाइट) हुन्छ।[८][९] सन् २००५ जुन २३ का दिन यस क्षेत्रमा सर्वाधिक तापक्रम ४६.६ डिग्री सेल्सियस (१२५.९ डिग्री फरेनहाइट) पुगेको थियो भने सन् १९६७ जनवरी १७ का दिन यस क्षेत्रको तापक्रम -६ डिग्री सेल्सियस (२१.२ डिग्री फरेनहाइट) कैद गरिएको थियो। २३ जुलाई २००१ मा यस क्षेत्रमा हिउँ परेको थियो भने सोही दिन १० घण्टामा ६२० मिलिमिटर हिउँ परेको थियो।

इस्लामाबाद (१९६१–१९९०)को मौसम जानकारी
महिना जनवरी फेब्रुअरी मार्च अप्रिल मे जुन जुलाई अगस्ट सेप्टेम्बर अक्टोबर नोभेम्बर डिसेम्बर वर्ष
उच्चतम रेकर्ड °से (°फे) ३०.१
(८६.२)
३०.०
(८६.०)
३४.४
(९३.९)
४०.६
(१०५.१)
४५.६
(११४.१)
४६.६
(११५.९)
४५.०
(११३.०)
४२.०
(१०७.६)
३८.१
(१००.६)
३७.८
(१००.०)
३२.२
(९०.०)
२८.३
(८२.९)
४६.६
(११५.९)
उच्चतम औसत °से (°फे) १७.७
(६३.९)
१९.१
(६६.४)
२३.९
(७५.०)
३०.१
(८६.२)
३५.३
(९५.५)
३८.७
(१०१.७)
३५.०
(९५.०)
३३.४
(९२.१)
३३.५
(९२.३)
३०.९
(८७.६)
२५.४
(७७.७)
१९.७
(६७.५)
२८.६
(८३.५)
दैनिक औसत °से (°फे) १०.१
(५०.२)
१२.१
(५३.८)
१६.९
(६२.४)
२२.६
(७२.७)
२७.५
(८१.५)
३१.२
(८८.२)
२९.७
(८५.५)
२८.५
(८३.३)
२७.०
(८०.६)
२२.४
(७२.३)
१६.५
(६१.७)
११.६
(५२.९)
२१.३
(७०.३)
न्यूनतम औसत °से (°फे) २.६
(३६.७)
५.१
(४१.२)
९.९
(४९.८)
१५.०
(५९.०)
१९.७
(६७.५)
२३.७
(७४.७)
२४.३
(७५.७)
२३.५
(७४.३)
२०.६
(६९.१)
१३.९
(५७.०)
७.५
(४५.५)
३.४
(३८.१)
१४.१
(५७.४)
न्यूनतम रेकर्ड °से (°फे) −६.१
(२१.०)
−२.२
(२८.०)
−०.३
(३१.५)
५.१
(४१.२)
१०.५
(५०.९)
१५.०
(५९.०)
१७.८
(६४.०)
१७.०
(६२.६)
१३.३
(५५.९)
५.७
(४२.३)
−०.६
(३०.९)
−४.१
(२४.६)
−६.१
(२१.०)
औसत वर्षा मिमी (इन्च) ५६.१
(२.२१)
७३.५
(२.८९)
८९.८
(३.५४)
६१.८
(२.४३)
३९.२
(१.५४)
६२.२
(२.४५)
२६७.०
(१०.५१)
३०९.९
(१२.२०)
९८.२
(३.८७)
२९.३
(१.१५)
१७.८
(०.७०)
३७.३
(१.४७)
१,१४२.१
(४४.९६)
मासिक सौर्यप्रकाश घण्टा औसत १९५.७ १८७.१ २०२.३ २५२.४ ३११.९ ३००.१ २६४.४ २५०.७ २६२.२ २७५.५ २४७.९ १९५.६ २,९४५.८
स्रोत १: NOAA (normals)[१०]
स्रोत २: PMD (extremes)[११]

इस्लामाबाद रावलपिण्डी क्षेत्र सम्पादन गर्नुहोस्

सन् १९६० मा इस्लामाबादको लागि योजना तयार भयो तब इस्लामाबाद र रावलपिण्डी लगायतका वरपरमा क्षेत्रहरू समावेश गरी इस्लामाबाद/रावलपिण्डी महानगरीय क्षेत्रको नाम दिइएको थियो।[१२] यस महानगरीय क्षेत्रमा विकासउन्मुख इस्लामाबाद, पुरानो औपनिवेशिक स‌निक सहर रावलपिण्डी र वरपरका ग्रामीण क्षेत्र लगायत मार्गल्ला पहाड राष्ट्रिय निकुञ्ज समावेश भएको थियो। यद्यपि इस्लामाबाद सहर इस्लामाबाद राजधानी क्षेत्रको एक भाग थियो जबकि रावलपिण्डी रावलपिण्डी जिल्लाको एक भाग थियो जुन पञ्जाब प्रदेशमा समावेश थियो।


शुरूमा यो प्रस्ताव गरिएको थियो कि तीन क्षेत्र चार मुख्य राजमार्गहरू: मुरी राजमार्ग, इस्लामाबाद राजमार्ग, सोन राजमार्ग, र राजधानी राजमार्गले जोड्ने छन्। यद्यपि हालसम्म मात्र दुई राजमार्गहरू; काश्मीर राजमार्ग र इस्लामाबाद राजमार्ग निर्माण गरिएको छ। मार्गल्ला निर्माण गर्ने योजनाहरू पनि चलिरहेका छन्। इस्लामाबाद सबै सरकारी गतिविधिहरूको केन्द्र हो, जबकि रावलपिण्डी सबै औद्योगिक, व्यावसायिक र सैन्य गतिविधिहरूको केन्द्र हो। हाल यी दुई ठूला सहरहरू अत्यधिक परनिर्भर छन्।[१३]

अर्थतन्त्र सम्पादन गर्नुहोस्

इस्लामाबाद सेयर कारोबार

इस्लामाबादले पाकिस्तानी अर्थतन्त्रमा ठूलो योगदान पुर्‍याउँदै आएको छ। इस्लामाबादमा देशको कुल जनसङ्ख्याको ०.८% मात्र भएतापनि यसले देशको कुल ग्रस्त उत्पादनमा १% योगदान पुर्‍याउँछ।[१४] सन् १९८९ मा स्थापित इस्लामाबाद सेयर बजार पाकिस्तानको कराची सेयर बजार र लाहोर सेयर बजार पछिको दशकै सबैभन्दा तेस्रो ठूलो सेयर बजार हो।[१५] यस सेयर बजारमा ११८ सदस्यहरू रहेका छन् जसमा १०४ संयुक्त निकाय र १८ व्यक्तिगत सदस्यहरू छन्।[१६] यस स्टक एक्सचेञ्जको औसत दैनिक कारोबार १ मिलियन सेयर भन्दा बढी छ। २०१२ सम्ममा इस्लामाबाद एलटीयू (ठूलो कर एकाई) कर राजस्वमा ३७१ अर्ब रुपैयाँ जिम्मेवार थियो, जुन सङ्घीय राजस्व विभागले सङ्कलन गरेको सबै राजस्वको २०% हो। [१७]


इस्लामाबादमा सूचना तथा सञ्चार प्रविधिको विस्तार भएको देखिएको छ। यहाँ दुई थप सफ्टवेयर प्रविधि जडान गरिएको छ जसमा असङ्ख्य राष्ट्रिय र विदेशी प्राविधिक र सूचना प्रविधि कम्पनीहरू छन्। सरकारले सूचना प्रविधि क्षेत्रमा विदेशी लगानीलाई प्रोत्साहित गर्न क्रममा १०% सम्म कर कटौती गर्न सरकारले प्रयत्न गरिरहेको छ भने विदेशी कम्पनीहरूका लागि सेवा केन्द्रहरू बृद्धिको गर्ने अर्को महत्त्वपूर्ण क्षेत्रको रूपमा लक्षित गरिएको छ।[१८]पाकिस्तानको पाकिस्तान दूरसञ्चार प्राधिकरण, पाकिस्तान टेलिभिजन, पाकिस्तान दूरसञ्चार कम्पनी लिमिटेड, ओजीडीसीएल, र जरै तारकियाती बैङ्क लिमिटेड जस्ता धेरैजसो राज्यको स्वामित्व प्राप्त कम्पनीहरू इस्लामाबादमा आधारित छन्। पाकिस्तान दूरसञ्चार कम्पनी लिमिटेड, मोबिलिङ्क टेलिनर, युफोन, र चीन मोबाइल जस्ता सबै प्रमुख दूरसञ्चारमा मुख्यालयहरू इस्लामाबादमा अवस्थित छन्।

यातायात सम्पादन गर्नुहोस्

विमानस्थल

इस्लामाबाद बेनजीर भुट्टो अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल मार्फत विश्वभरका प्रमुख गन्तव्यहरूमा जोडिएको छ जसलाई पहिले इस्लामाबाद अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको रूपमा चिनिन्छ।[१९] यो विमानस्थल पाकिस्तानको सबैभन्दा तेस्रो ठूलो विमानस्थल हो र जुन इस्लामाबाद बाहिर चकलाला, रावलपिण्डीमा अवस्थित छ। आर्थिक वर्ष सन् २००४–२००५ मा २.८८ मिलियन भन्दा बढी यात्रुले बेनजीर भुट्टो अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल प्रयोग गरे जहाँ २३,४३६ विमान आवागमन दर्ता गरिएका छन्। बढ्दो यात्रुहरूलाई सेवा दिन फतेह जङमा इस्लामाबाद गन्धारा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल निर्माण भएको थियो।[२०] यो विमानस्थल पाकिस्तानमा सबैभन्दा ठूलो विमानस्थल हो जुन १ मे २०१८ मा खोलिएको थियो।[२१] यस विमानस्थल ७४० मिलियन डलरको लागतमा निर्माण भएको थियोे। यो पाकिस्तानको पहिलो हरित क्षेत्र विमानस्थल हो जसको कुल क्षेत्रफल ३,६०० एकड (१५ किलोमिटर) रहेको छ।[२२]

सडक यातायात

रावलपिण्डी - इस्लामाबाद सडक यातायात सेवा २४ किमी (१४.९ मील) बस द्रुत मार्ग प्रणाली हो जसले पाकिस्तानको रावलपिण्डी र इस्लामाबादको जस्ता सहरहरूमा सेवा प्रधान गर्दछ। सबै प्रमुख सहरहरू नियमित रेल र बस सेवाहरू मार्फत पहुँचयोग्य छन् भने प्राय जसो छिमेकी सहर रावलपिण्डीबाट रेल र सडक यातायात सेवा विस्तार गरिएको छ।[२३] लाहोर र पेशावर इस्लामाबादमा सडक यातायात सञ्जाल माध्यमबाट जोडिएका छन् जसले यी सहरहरू बीचको यात्रा अवधिलाई उल्लेखनीय रूपमा घटाएको छ। एम-२ सडक खण्ड ३६७ किलोमिटर (२२८ माइल) लामो छ जसले इस्लामाबाद र लाहोर जडान गर्दछ। [२४]एम-१ सडक खण्डले इस्लामाबादलाई पेशावरसँग जोड्छ जुन १५५ किलोमिटर (९६ माइल) लामो छ। इस्लामाबाद फैजाबाद खडक खण्ड मार्फत रावलपिण्डीमा जोडिएको छ जसमा दैनिक ४८,००० सवारीसाधनहरूले यात्रा गर्छन्।

शिक्षा सम्पादन गर्नुहोस्

इस्लामाबादमा पाकिस्तानको उच्च साक्षरता दर ९५% रहेको छ। इस्लामाबादमा पाकिस्तानका केही प्रमुख विश्वविद्यालयहरू पनि छन् जसमा कायद-ए-आजम विश्वविद्यालय, अन्तर्राष्ट्रिय इस्लामिक विश्वविद्यालय, र नेसनल युनिभर्सिटी अफ साइन्सेस एण्ड टेक्नोलोजी र पाकिस्तान इन्स्टिच्युट अफ इन्जिनियरि र अप्लाइड साइन्सेस छन्। निजी विद्यालय सञ्जाल इस्लामाबाद निजी शैक्षिक संस्थाहरूको लागि काम गरिरहेको छ। निजी विद्यालय सञ्जालका अध्यक्ष भारा काहु हुन्।[२५] निजी विद्यालय सञ्जाल इस्लामाबादमा आठ क्षेत्र मा विभाजित छ। कायद-ए-आजम विश्वविद्यालयका धेरै सङ्कायहरू सञ्चालनमा रहेका छन्। यो विश्वविद्यालय एक अर्ध पहाडी क्षेत्रमा अवस्थित छ भने सचिवालय भवनहरूको पूर्वमा र मार्गल्ला पहाडको आधारको नजिक छ।

खेलकुद सम्पादन गर्नुहोस्

इस्लामाबाद युनाइटेड सन् २०१६ को पाकिस्तान सुपर लिग जित्ने पहिलो राष्ट्रिय टोली बन्न सफल भएको थियो भने हाल सङ्घीय टोलीले पाकिस्तान कपमा भाग लिइरहेको छ। यस टोली मिसबाह उल हकको कप्तानीमा मैदान उत्रिने गर्दछ जो पाकिस्तानका पूर्व कप्तान थिए।[२६]

सन्दर्भ सामग्री सम्पादन गर्नुहोस्

  1. Berenson, Alex (२०११), The Midnight House, Random House, पृ: 5, आइएसबिएन 978-0099536970 
  2. "The News International: Latest News Breaking, Pakistan News", thenews.com.pk, अन्तिम पहुँच २४ फेब्रुअरी २०१६ 
  3. Vinayak Bharne, सम्पादक (२०१३), The Emerging Asian City: Concomitant Urbanities and Urbanisms, Routledge, पृ: १३१, आइएसबिएन 978-0-415-52597-8 
  4. "Urban growth monitoring along Islamabad Highway", GIS Development। 
  5. "Climate Records: Islamabad", मूलबाट १२ जनवरी २०१२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १४ जनवरी २०१२ 
  6. "Internet Archive Wayback Machine", Web.archive.org, १३ जुन २०१०, मूलबाट १३ जुन २०१०-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १५ जनवरी २०१२ 
  7. "Average Conditions, Islamabad, Pakistan", अन्तिम पहुँच २५ सेप्टेम्बर २००९ 
  8. "Severe Storms on dated 23rd July 2001 Islamabad, Pakistan", Abdul Hameed, Director Pakistan Meteorological Department। 
  9. "Weather Log – July 21–31, 2001", National Climatic Data Center, ६ अगस्ट २००१। 
  10. "Islamabad Climate Normals 1961-1990", National Oceanic and Atmospheric Administration, अन्तिम पहुँच जनवरी १६, २०१२ 
  11. "Extremes of Islamabad", Pakistan Meteorological Department, अन्तिम पहुँच फेब्रुअरी १, २०१५ 
  12. Islamabad Capital Territory Administration वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०११-०४-०४ मिति. Ictadministration.gov.pk. Retrieved on 12 July 2013.
  13. "Percentage Distribution of Households by Language Usually Spoken and Region/Province, 1998 Census", Pakistan Statistical Year Book 2008, Federal Bureau of Statistics – Government of Pakistan, अन्तिम पहुँच २ फेब्रुअरी २०१६ 
  14. "Pakistan | Economics and extremism", Dawn, ५ जनवरी २०१०, मूलबाट ८ जनवरी २०१०-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २ जुन २०१० 
  15. "Pakistan Stock Exchanges"  वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१०-०२-२८ मिति
  16. ISE-Official website, "About ISE", मूलबाट १७ जुन २०११-मा सङ्ग्रहित। 
  17. "Rs 371bn revenue target: FBR hails LTU Islamabad's performance", Business Recorder, ५ जुलाई २०१२, अन्तिम पहुँच ९ जुलाई २०१२ 
  18. Pakistan Software Export Board, "Islamabad", मूलबाट ५ मे २०१०-मा सङ्ग्रहित।  वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ५ मे २०१० मिति
  19. Geo News, "PM names Islamabad Airport as Benazir Bhutto International Airport", मूलबाट १५ जुलाई २०१५-मा सङ्ग्रहित। 
  20. United Impex, "International Air Ports in Pakistan" 
  21. A-Z World Airports, "Islamabad – Benazir Bhutto International Airport (ISB/OPRN)" 
  22. CPG Corporation, "New Islamabad International Airport's Passenger Terminal Building", मूलबाट २१ नोभेम्बर २००७-मा सङ्ग्रहित। 
  23. National Highway Authority Pakistan, "Motorway's of Pakistan"  वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०२२-१०-०६ मिति
  24. NESPAK, "Faizabad Interchange", मूलबाट १० अगस्ट २०११-मा सङ्ग्रहित। 
  25. "LITERACY-POPULATION 10 YEARS AND OLDER", मूलबाट १३ नोभेम्बर २०१०-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २८ सेप्टेम्बर २०१० 
  26. "ARY Digital Network President Salman Iqbal congratulates Islamabad United over winning PSL", arynews.tv, अन्तिम पहुँच २४ फेब्रुअरी २०१६ 

बाह्य कडीहरू सम्पादन गर्नुहोस्