आरजु राणा देउवा
आरजु राणा देउवा (जन्म: सन् १९६२ जनवरी २६) नेपाली कांग्रेसकी नेतृ र पूर्व संविधान सभा सदस्य हुन्।[१] भारतबाट मनोविज्ञान विषयमा विद्यावारिधि गरेकी आरजु पूर्व प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाकी श्रीमती हुन्।[२] उनको आमा प्रतिभा राणा लामो समयदेखि नेपालको राजनीतिमा क्रियाशील छिन्। वि.सं. २०५३ देखि राजनीतिमा प्रवेश गरेकी आरजु हाल आएर नेपाली कांग्रेसको महासमिति सदस्य छिन्। राजनीति बाहेक उनी गैरसरकारी संस्थाहरू, समाजसेवा र विशेष गरी महिला सशक्तिकरण जस्ता क्षेत्रहरूमा काम गर्दै आएकी छिन्। उनी हाल संसद सदस्यको रूपमा सेवा गरिरहेकी छिन्। वि.सं. २०७९ मा सम्पन्न नेपालको प्रतिनिधि सभा निर्वाचनबाट उनी खस/आर्य वर्गबाट समानुपातिक प्रतिनिधिका रूपमा निर्वाचित भएकी हुन्।
आरजु राणा देउवा | |
|---|---|
 डा. आरजु राणा देउवा | |
| प्रतिनिधि सभाको सदस्य (समानुपातिक) | |
| पद बहाली वि.सं. २०७९ पुस ७ | |
| निर्वाचन क्षेत्र | राजनीतिक दल (नेपाली कांग्रेस) |
| नेपालको व्यवस्थापिका संसदको सदस्य | |
| कार्यकाल वि.सं. २०६४ – वि.सं. २०७४ | |
| निर्वाचन क्षेत्र | (नेपाली कांग्रेस) दल सूची |
| नेपालको प्रधानमन्त्रीको स्वास्नी | |
| कार्यकाल वि.सं. २०७८ असार २९ – वि.सं. २०७९ पुष ११ | |
| पूर्वाधिकारी | राधिका शाक्य |
| उतराधिकारी | सीता पौडेल |
| व्यक्तिगत विवरण | |
| जन्म | २६ जनवरी १९६२ ललितपुर, नेपाल |
| राष्ट्रियता | नेपाली |
| राजनीतिक दल | नेपाली कांग्रेस |
| जीवन साथी | शेरबहादुर देउवा |
| मातृ शिक्षाप्रतिष्ठान | हिमाचल प्रदेश विश्वविद्यालय, पन्जाब विश्वविद्यालय |
वि.सं. २०५३ सालदेखि नेपाली कांग्रेसको सदस्यहुँदै देउवा हाल वि.सं. २०७८ पुसदेखि नेपाली कांग्रेसको केन्द्रीय समितिको सदस्य छिन्।[३] उनी वि.सं. २०६४ देखि वि.सं. २०७४ सम्म दुई पटक नेपालको संविधानसभा र नेपालको व्यवस्थापिका संसदको सदस्य थिइन्। उनले नेपालको संविधान लेख्दा सबै तहमा महिलाको हक, विशेषगरी प्रजनन अधिकार, समान नागरिकता, समान सम्पत्तिको हक, महिलामाथि हुने हिंसा, महिलाको समतामूलक र समान राजनीतिक प्रतिनिधित्व जस्ता विषयलाई उठान गरेकी थिइन्।[४][५]
उनी संविधान मस्यौदा समितिको सदस्य र महिला संसदीय समन्वय समितिको अध्यक्ष भइन् । देउवा लैङ्गिक अभियन्ता र सामाजिक कार्यकर्ता हुन् र उनले नेपालमा महिला र बालबालिकासँग सम्बन्धित धेरै एनजीओहरू स्थापना गरेका छन्, जसमा RUWDUC, [4] साथी, [5] SMNF[6] र सामन्ता, सामाजिक र लैङ्गिक समानताका लागि अनुसन्धानमा आधारित संस्थान स्थापना गरिएको छ। । उनले IUCN का लागि दक्षिण र पूर्वी एशियाका लागि निर्वाचित क्षेत्रीय काउन्सिलरको रूपमा सेवा गरिन् र हाल नयाँ दिल्लीमा रहेको Ipas र राहुल गान्धी इन्स्टिच्युट अफ पीस एण्ड सेल्फ डेभलपमेन्टको बोर्डको रूपमा सेवा गरिरहेकी छिन्।
देउवाले IUCN काउन्सिलको लैङ्गिक तथा जैविक विविधता टास्क फोर्स (GBTF) को अध्यक्षका साथै वातावरणीय, आर्थिक तथा सामाजिक नीति आयोग (CEESP) को संचालन समितिको सदस्य र वातावरण सम्बन्धी विषयवस्तुको सह-अध्यक्षको रूपमा काम गरेका थिए। द्वन्द्व, र सुरक्षा (TECS)। उनले IUCN काउन्सिलको ब्यूरोमा पनि काम गरिन्। उनले 2009 मा IUCN-PATA एशिया प्यासिफिक सम्मेलनमा मुख्य वक्ताको रूपमा IUCN को प्रतिनिधित्व गरे र 2010 मा ICIMOD र यसका साझेदारहरूद्वारा जर्मनीको म्युनिखमा आयोजित माउन्टेन सम्मेलनमा हिमालयमा मुख्य वक्ताको रूपमा पनि प्रतिनिधित्व गरे। देउवा IUCN को रूपमा पुनः निर्वाचित भए। IUCN विश्व संरक्षण कांग्रेस (WCC) मा दक्षिण र पूर्वी एशियाका क्षेत्रीय काउन्सिलर। उहाँलाई जेनेभा, मार्च 2017 मा मानव अधिकार परिषद सहित विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय फोरमहरूमा वक्ताको रूपमा आमन्त्रित गरिएको थियो।
शिक्षा
देउवाले वाग्मती प्रदेश विश्वविद्यालयको पदन कन्या कलेजबाट स्नातक गरिन । उनले पञ्जाब विश्वविद्यालयबाट स्नातकोत्तर गरेकी हुन् । उनले सन् १९९० मा पञ्जाब विश्वविद्यालय भारतबाट संगठनात्मक मनोविज्ञानमा आफ्नो मानसिक परीक्षण पनि गरेकी थिइन् |
नक्कली भुटानी शरणार्थी घोटाला
आरजु राना देउवाले भुटानी शरणार्थी घोटालामा दुई करोड रुपैयाँ लिएको आरोप लागेको अडियो टेप सार्वजनिक भएको छ । नेपालका पूर्वगृहमन्त्री बालकृष्ण खाँणकी श्रीमती मञ्जु खाँणलाई पनि एनआरएन लिएको आरोप सोही टेपमा परेको थियो । उही घोटाला अन्तर्गत 60 मिलियन (6 करोड)। देउवाले 10 मे 2023 मा नेपाल प्रहरीको साइबर ब्यूरोमा उजुरी दर्ता गरेको अडियो झुटो भएको दाबी गरे।
सामाजिक कार्य
देउवाले नेपालमा महिला तथा बालबालिकासम्बन्धी धेरै गैरसरकारी संस्थाहरू (एनजीओ) स्थापना गरेका छन्, जसमा महिला विरुद्ध हुने हिंसा उन्मूलनमा काम गर्ने साथी (१९९२) समावेश छ; ग्रामीण महिला विकास र एकता केन्द्र (१९९५) जसले सबैभन्दा कम मानव विकास सूचक भएका क्षेत्रमा काम गर्छ; सुरक्षित मातृत्व नेटवर्क महासंघ (1996) जसले प्रजनन स्वास्थ्य र अधिकारको क्षेत्रमा काम गर्दछ; र सामनता - सामाजिक र लैंगिक समानता संस्थान (1997) जो एक अनुसन्धान आधारित संस्था हो । अक्टोबर २००८ मा स्पेनको बार्सिलोनामा सम्पन्न चौथो विश्व सम्मेलनमा देउवा विश्व संरक्षण संघ (IUCN) को क्षेत्रीय काउन्सिलरका रूपमा निर्वाचित भएका थिए। देउवा IUCN को सर्वोच्च निर्णय गर्ने निकायमा नेपालबाट निर्वाचित हुने पहिलो उम्मेदवार हुन्। उनले IUCN (2008 - 2016) को लागि दक्षिण र पूर्वी एशियाका लागि निर्वाचित क्षेत्रीय काउन्सिलरको रूपमा दुई कार्यकालको लागि सेवा गरिन्। उनी हाल आईपीएस, संयुक्त राज्य अमेरिका (२०१४ चलिरहेको) र महात्मा गान्धी इन्स्टिच्युट फर एजुकेशन फर पीस एण्ड सस्टेनेबल डेभलपमेन्ट, जुन नयाँ दिल्ली, भारत (२०१४ जारी) मा रहेको युनेस्को प्रकार I संस्था हो। उनी सुरक्षित मातृत्वका लागि व्हाइट रिबन एलायन्ससँग पनि सम्बद्ध छिन्। देउवा मानव अधिकार परिषद् (जेनेभा 2017) को 34 औं सत्रमा रोकथाम योग्य मातृ मृत्यु र रोग र मानव अधिकार सम्बन्धी छलफलमा प्यानलिस्ट हुनुहुन्थ्यो।
सन्दर्भ सामग्रीहरू सम्पादन गर्नुहोस्
- ↑ "प्रधानमन्त्री पत्नी आरजु राणालाई यसरी पनि चिनिँदोरहेछ, यस्तो छ उनको अचम्मलाग्दो भित्री परिचय !", सूर्य खबर (नेपालीमा), अन्तिम पहुँच २०२३-०३-१४।
- ↑ शर्मा, शित्तल, "शक्तिशाली ‘फष्ट लेडी’ !", मेरो न्युज (नेपालीमा), अन्तिम पहुँच २०२३-०३-१४।
- ↑ "आरजु देउवा सहित यी हुन् महिलातर्फ निर्वाचित ९ केन्द्रीय सदस्य", हिमाल खबर (नेपालीमा), अन्तिम पहुँच २०२३-०३-१४।
- ↑ "देशमा विकास भएको देख्न चाहने महिलाहरू राजनीतिमा आउनुस् : आरजु", प्रशासन (नेपालीमा), अन्तिम पहुँच २०२३-०३-१४।
- ↑ "डिजिटल क्षेत्रमा महिलाको आवाज सुनिनेगरी नीतिगत सुधारमा काम गर्ने छु : आरजु देउवा", पहिलो पोस्ट (नेपालीमा), अन्तिम पहुँच २०२३-०३-१४।